Топографиялық карталардың торлануы мен еркін меңгеру және номенклатураны оқып үйрену

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі

Қарағанды Техникалық Университеті

МІ және Г кафедрасы

Зертханалық жұмыс №1

Пәні: Картография

Тақырыбы: Топографиялық карталардың торлануы мен еркін меңгеру және номенклатураны оқып үйрену.

Қабылдаған: Жумадилова Д. К Орындаған: ЦАФ-19-2 топ студенті Ерсін Әсем

Қарағанды 2020 жыл

Зертханалык жұмыс №1

«Топографиялык карталардын торлануы мен номенклатурасы»

Жұмыстын максаты: карта мен пландагы торлануларды еркін менгеру және номенклатураны окып үйрену.

Негізгі теориялық түсініктеме: Территорияның картасы көппаракты болып келеді. Картаның әрбір парағы меридиан және параллель сызыктармен шектелген, олардың узактығы картаның масштабына байланысты болады. Әртүрлі масштабтагы көппарақты карталарды тез табу үшін картаның жеке парактарының есеп жүйеcін жасауды кажет етеді. Мұндай көппарақты карталардың жеке парағын жүйе аркылы белгілеу номенклатура деп аталады. Әр түрлі масштабтагы карталар номенклатурасының негізіне халыкаралык карта торлануының масштабы 1:1 больп бекітіледі.

Бул масштабтағы картанын бір парағын алу үшін жер шары Гринвич меридианынан басталып, алты градустык бойлык бойынша меридиандар 60 колоннага белінеді. Алты градустык зоналардан колонналарлың өзгешелігі меридианнан 180" ендікпен батыстан шыгыска карай немірленеді, Гаус-Крюгер проекциясында топографиялык карталарды жасау кезінде есептелуі сол бағыт бойынша алынады да, бірак Гринвич-нөлдік меридианынан басталады. Сондыктан зона нөмірі колонна нөмерінен 30-га ерекшеленеді (1. 1-сурет) . Әрбір колонна 4° аркылы ендік бойынша параллелдермен катарларга белінеді, олар жазбаша түрдегі латын әріптерімен белгіленеді, олар А дан V эрпіне шейін солтустікке қарай 22 катардан және А дан V әрпіне дейін экватордан оңтүстікке қарай 22 катардан тұрады. Сондыктан, жер шарының барлык беті 2640 карта парақтарында көрсетіледі.

1:1 масштабты парактын номенклатурасы екі индекстен тұрады: колоналардын номерлері мен белдеулердін белгілері. Сонымен, Мәскеу каласы №37паракта орналаскан. Халкаралык келісім бойынша 1:1 масштабтагы карта парагының номенклатурасы барлык мемлекеттер үшін ортак карта болып саналады, ал баска масштабтагы карталар үшін ол әр түрлі болуы мумкін [1] . Бір масштабтагы карта парактарын одан іpi масштабтагы карта парақтарына бөлу торлану деп аталады. Карта парактарын беліктерге торлау бірдей елшемді әртүрлі масштабты карта парактарын алуды карастырады. Біздін елімізде 1:1 масштабтагы карта парагы ірi масштабтағы карта парағының номенклатурасын орнату ушін нұсқа болып табылады.

Көпбетті карталарды топтастыруды жобалау негізі онын торлануында болып табылады, ягни белгілі бір жүйе бойынша картаны жеке парактарга белу. Картаны координаталык тор сызығы (көп қолданылмайды) ; косалкы сызыктар бойынша, ягни ортанғы меридианга перпендикуляр немесе параллель сызык (тікбұрышты торлану, ұсакмасштабты карталарды жасау кезінде пайдаланылады) [2] . парактарға бөлу жүйелері: картографиялык тор сызығы;

Түрлі масштабтағы топографиялық карта жеке парақтарға бөлінеді, ондағы картографиялық көрңнңстер рамкамен шектеледі, трапеция түрінде болады, оның жоғарғы және астыңғы қабырғалары параллель тіліктермен, ал бүйір қабырғалары меридиандармен көрсетілген.

Алты градустық Lос зонасындағы 10 мен 50 осьтік меридианның бойлығын анықтау керек.

Осьтік меридианның бойлығын мына формуламен шығаруға болады.

Loc=(N $зон \bullet 6{^\circ}) - 3{^\circ}$

Loc=(N $зон - 1) 6{^\circ} + 3{^\circ}$

Мұндағы Nзон-зона нөмері; -батыс жарты шар үшін

Loc=180 ${^\circ}$ -(N $зон - 30) 6{^\circ} + 3{^\circ}$

Loc=180 ${^\circ}$ -(N $зон - 31) 6{^\circ} - 3{^\circ}$

14-нұсқа Берілгені: а ) Nзон=11

б ) Nзон=46 Табу керек: Loc-?

1-есеп. Шешуі: a) Шығыс жарты шар

Loc=( $11 \bullet 6{^\circ}) - 3{^\circ}$ =63 ${^\circ}$

Loc=(N $11 - 1) 6{^\circ} + 3{^\circ}$ =63 ${^\circ}$

б) Батыс жарты шар

Loc=180 ${^\circ}$ -(46 $- 30) 6{^\circ} + 3{^\circ}$ =87 ${^\circ}$

Loc=180 ${^\circ}$ -(46 $- 31) 6{^\circ} - 3{^\circ}$ =87 ${^\circ}$

2-есеп . Егер А нүктесі солтүстік ендік пен шығыс бойлықта орналасқан болса, онда 1:1 масштабты карта парағының номенклатурасын анықта.

Берілгені: $\mathbf{\varphi}$ с=26 $\mathbf{{^\circ}}$ 27’ $\mathbf{\lambda}$ =73 $\mathbf{{^\circ}}$ 37’

А нүктесі 26 ${^\circ}$ 27’ солтүстік ендікте, G-7-ші қатарында және 73 ${^\circ}$ 37’ бойлықпен алтыградустық аймақта немесе 43-шы колоннада жатыр.

Берілген бойлық пен ендік орналасқан нүкте парағының номенклатурасы мынадай: N. G-43, мұндағы N-солтүстік белгісі .

3-есеп. Егер А нүктесі оңтүстік ендік пен батыс бойлықта орналасқан болса, 1:1 масштабында карта бетінің номенклатурасын анықта.

Берілгені: $\mathbf{\varphi}$ с=55 $\mathbf{{^\circ}}$ 30’ $\mathbf{\lambda}$ =152 $\mathbf{{^\circ}}$ 41’

А нүктесі 55 ${^\circ}$ 30’ оңтүстік ендікте, N-14-ші қатарында және 152 ${^\circ}$ 41’ бойлықпен алтыградустық аймақта немесе 56-шы колоннада жатыр.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс