Басқарушылық есепті ұйымдастыру және оны жетілдіру мәселелері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

12. Басқарушылық есепті ұйымдастыру және оны жетілдіру мәселелері
1. ЕСЕПТІК АҚПАРАТТЫ ҚОЛДАНУШЫЛАР
2.БАСҚАРУШЫЛЫҚ ЕСЕПТІҢ МАҚСАТЫ МЕН МІНДЕТТЕРІ
3. БАСҚАРУШЫЛЫҚ ЕСЕП ҚЫЗМЕТТЕРІ

Экономикасы жоғары дамыған елдерде нарық жағдайындағы ұйымның оңтайлы экономикалық жұмысын ұйымдастырудың мол тәжірибесі жинақталған, мұны отандық кәсіпорындардың есеп тәжірибесінде пайдалану өте қажет. Ұйымды басқару теориясы мен тәжірибесінің шетелдік жетістігінің бірі басқарушылық есеп болып саналады.
Басқарушылық есепті ұйымдастыру мен жүргізу ұйым басшыларының жедел және стратегиялық шешім қабылдауына керекті қаржылық және өндірістік ақпараттарды сәйкестендіру, өлшеу, талдау, дайындау, түсіндіру және ұсыну процесі болып табылады.
Бұл анықтама халықаралық стандарттарға сай және ұйымды басқару үшін есептің мәні мен мазмұнын ең толық сипаттайтын түсінік. Осыған сай басқарушылық есеп ұйымның, оның бөлімшелерінің қызметін стратегиялық басқаруды, бағалауды, кәсіпкерлік қызметті жоспарлау мен бақылауды, материалдық, қаржылық және еңбек ресурстарын оңтайлы пайдалануды қамтамасыз етуді қоса алғанда жалпы бизнесті басқару үшін қажетті ақпаратты жедел қалыптастыру мен пайдаланудың барлық жүйесін қамтиды. Бұл жағдайда бухгалтерлік есеп жүйесі, оның ішінде ұйымды басқару үшін пайдаланатын бөлігі басқарушылық есебіне кіреді.
Ғалымдар мен экономисттердің арасында басқарушылық есепті бухгалтерлік есеп жүйесінде және онан тыс та қарайтын әртүрлі көзқарастар бар. Соңғы жылдары басқарушылық есеп кәсіпорын қызметінің қаржылық есебімен, яғни шығындар мен қаржылық нәтижелер, борыштық талаптар мен міндеттемелер, материалдық қорлар мен төлем тәртібін бақылаумен ғана шектеледі. Бірақ өндіріс, өткізу және жабдықтау, сонымен қатар басқарушылық шешімдердің тиімділігін бағалау, оның ішінде кәсіпорын үшін маңызы жағынан кем түспейтін өндірістік инвестициялармен байланысты шешімдер басқарушылық есеп өрісінен тыс қалып қалады.
Басқарушылық есеп шаруашылық қызметтерінің нәтижелері бойынша басқарылатын әрбір объектінің есептік жүйесі, жопарлауы, бақылауы мен шығындары туралы мәліметтерді талдауы болып көрінуі, соның негізінде ұзақ және қысқа мерзімді уақытқа ұйымның қызметін оңтайландыру мақсатында әртүрлі тиімді басқарушылық шешімдерін жедел қабылдау үшін ақпараттың негізі болып саналады. Себебі бұрын бухгалтерлік қызмет ешқашан жедел және стратегиялық жоспарлау мен бюджеттендіру, жабдықтау, өндіріс пен өнімді өткізуді басқару үшін ақпараттарды дайындаумен айналыспаған. Бірақ, соңғы кезде экономикалық ақпаратты қалыптастырудың компьютерлік жүйесі көп жылдар бойы өндірістік - шаруашылық қызметті жоспарлау, болжау, есепке алу және талдау арасындағы көбіне шартты түрде болатын кедергілерді жойып жіберді.
Басқарушылық есеп түсінігі (management aceounting) ағылшын тілінен аударылған және біршама қарама қайшылықтарға ие. Мәселен, басқарудың классикалық теориясы тұрғысы бойынша кез келген есеп басқару функциясы болып табылады. Сондықтан бұл анықтама басқарушылық есептің толық мазмұнын сипаттай алмайды. Сонымен басқарушылық есеп сұрақтарын теориялық және тәжірибелік жағынан қарастыру кезінде ғалымдар мен сараптаушылар арасында оның пәндері мен ұйымдастыру жолдары туралы әртүрлі көзқарастар мен ұғымдар бар. Бұл іс жүзінде батыс пен отандық экономикалық-басқарушылық пәндер саласына екі салыстырмалық көзқарасқа байланысты болады.
Басқарушылық есеп құрамдас бөлік ретінде XX ғасырдың 50-ші жылдарында құралды. Осы уақыттан бастап ол АҚШ-тың, соңынан әлемнің басқа елдерінің университеттерінде менеджерлер үшін міндетті оқу курсына айналды.
Есепті-аналитикалық шетел әдебиеттерінде басқарушылық есепті ұйымдастыру теориясы мен тәжірибесіне жеткілікті көңіл бөлінген. Соңғы жылдары Қазақстанда орыс және қазақ тілдерінде біршама монографиялар, оқулықтар мен статьялар, сонымен қатар басқарушылық есеп бойынша әйгілі еңбектердің аударма басылымдары шықты.
Басқарушылық есептің принципиалды ерекшелігі шығындар мен табыстарды тек жалпы кәсіпорындар бойынша ғана емес, сонымен қатар оларды ұйым ішінде қалыптастыру орындары және жауапкершілік орталықтары бойынша анықтау болып табылады. Ол өз алдына менеджерлердің жауапкершлігін арттырып, өнімнің тиімділігіне әсерін тигізеді.
Қазіргі жағдайда басқарушылық жұмысын бюджеттеу, жоспарлау, талдау, бақылау және жетілдіру үшін кез - келген ұйымның басқарушылық есебін жүргізудің қажеттігі мейлінше маңызды. Оның үстіне, нарықтық экономиканы қалыптастыру міндеті халықаралық рынокқа шығу үшін экономикалық дамудың көптеген пайымдамаларын халықаралық стандарттар тұрғысынан қайта қарауды қажет етеді.
Басқарушылық есепті қалыптастырудың маңыздылығы Қазақстанның әлемдік нарықтық қоғамдастыққа кіруіне және соған орай басшылықтың белгілі бір шешім қабылдауы үшін қажетті ақпарат алуына мүмкіндік беретін басқарушылық есепті ұйымдастыруға жаңа талаптар қойылуына байланысты болып отыр.
Айтылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қойылды:
- Еесептік ақпараттарды қолданушыларды анықтау;
- басқарушылық есептің мақсаты мен міндеттерін қарастыру;
- басқарушылық есеп қызметтерін айқындау.
Жұмысты жазудың әдістемелік негізі болып бухгалтерлік есеп саласындағы Қазақстан Республикасының заңдық және нормативтік актілері, отандық және шетел ғалым-экономистерінің оқулықтары, кезекті басылым мақалалары табылады.

1. ЕСЕПТІК АҚПАРАТТЫ ҚОЛДАНУШЫЛАР

Нарықтық экономика кезінде бухгалтерлік ақпаратты пайдаланушыларды екі топқа бөлуге болады:
* ұйымды басқаратын ішкі, яғни есепті жүзеге асыратын кәсіпорын құрамындағы пайдаланушылар;
* сыртқы, ұйымды басқаратындар, яғни кәсіпорын құрамына кірмейтін пайдаланушылар. (кесте 1)

Кесте 1 - Есептік ақпаратты қолданушылар

Экономика түрі
Пайдаланушылар

ішкі
сыртқы
Әкімшілік
Кәсіпорын әкімшілігі
Салықтық органдар, министрліктер, статистика органдары мен басқадай мемлекеттік органдар
Нарыктық
Кәсіпорынның басқару қызметкерлері
Инвесторлар, қызметкерлер, қарыз берушілер, жабдыктаушылар, сатып алушылар, мемлекет, коғамдастык

Ішкі пайдаланушылар - жоспарлау, бақылау және шешім қабылдау кезінде есептік ақпаратты барлық деңгейде қолданатын басқару қызметкерлері; меншік иелері, құрылтайшылары, директорлар кеңесі, менеджерлер, басшылар және бөлімше мамандары болатын әкімшілік
Ақпаратты сыртқы пайдаланушылар - тікелей және жанама қаржылық мүддесі бар басқа жақтағы сыртқары пайдаланушылар. Олар ұйымның басқару қызметкерлері (басшылығы) дайындалуы мен ұсынылуы үшін жауапкершілік көтеретін, ұйымның қаржылық бухгалтерлік есебінен есептік ақпарат алады.
Бухгалтерлік есептің тармаққа бөлінуінің қызықты концепциясын Бухгалтерский учет в зарубежных странах кітабының авторлары береді. Олардың пікірлері бойынша, алғашқы ақпараттың тағайындалуының өзі есептің түрлерге бөлiнуiне негіз болады. Есептің алғашқы өнімі болып есеп жүйесінің ішкі құрылымында табылатын, ақпараттардың мазмұнынына байланысты дәстүрлі түрде қаржылық, басқарушылық және салықтық есеп бөлiнедi, олар есептің жалпы жүйесінің тармағы ретінде немесе жеке жүйе ретінде қарастырылуы мүмкін .

2.БАСҚАРУШЫЛЫҚ ЕСЕПТІҢ МАҚСАТЫ МЕН МІНДЕТТЕРІ

Қазақ тіліндегі әдебиеттерге келетін болсақ, ең бірінші болып 2002 жылы Т.Тасмағанбетовтың Басқарушы есеп, стратегиялық жоспарлау және талдау деп аталатын кітабы жарық көрді. Ол басқарушы, басқарушылық шешім терминдеріне сүйене отырып басқарушы есебі терминін енгізді. Ал Қазақстанның жоғарғы оқу орындарының оқу бағдарламаларында Управленческий учет пәні Басқару есебі деген атаумен оқылады, біз егер оларды синоним терминдер деп есптеуге болатын болса, Басқарушылық есеп терминін басшылыққа аламыз.
Т.Тасмағанбетов өзінің монографиясының мақсатын төмендегiдей анықтайды: ... бұл еңбекте басқарушы есепті жас экономикалық ғылым (оқу құралы) ретінде жаңаша тұрғысынан көрсетуге талпыныстар жасалып отыр . Осы жерде басқарушылық есептің экономикалық мазмұны мен мақсатын анықтайды: бір жағынан, басқарушы есеп - бұл шаруашылық субъектінің ақпараттық жүйесінің бір бөлігі, басқа жағынан,-қызметтерді (жұмыстарды) жоспарлау мен шешім қабылдау үшін басшыны қажет ақпараттармен қамтамасыз ету, жедел түрде басқару мен бақылауға көмек беру, белгіленген бағдарламаны орындау барысында шаруашылық субъектінің қызметкерлерін ынталандыру, ұйым ішіндегі басқару аппаратының, жеке қызметкерлердің, бөлімшелердің қызметтерін (жұмыстарын) бағалау мақсатындағы жасалатын іс әрекет. Осыдан келіп, басқарушы есептің мақсаты болып, өткен құбылыстарды талдау негізінде болашаққа ұсыныстар жасау болып табылады. Міне, сондықтан басқарушы есепті кей кезде болашаққа талдау жасау деп те айтады . Соңғы сөйлемде осы орайда В.Палий мен Р.Вандер Вил айтқан келесі ой пікір қайталанатын сияқты: Басқарушылық есептен міндетті түрде болашаққа және істің барысына әсер ету үшін не істеу керек екендігіне көңіл аудару талап етіледі. Өткенді өзгертуге болмайды, бірақ оны болашақта басшылыққа алу мақсатында зерттеуге болады .
Т. Тасмағанбетовтың әдебиеттерде жиі кездесетін басқарушылық есептің: ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.