Гигиеналық тәжірибеде қабылданған радиотолқындардың жіктелуі
Гигиеналық тәжірибеде қабылданған радиотолқындардың жіктелуі
Радиотолқындардың таралуы Радио және телехабарларда, радиобайланыста, радиолокация мен радионавигацияда қолданылатын электромагниттік толқындарды радиотолцыпдар деп атайды.
Радиотолқындардың таралуына жер бедері мен су беттері, әсіресе атмосфераның жоғарғы қабаты -- ионосфера көбірек әсер етеді. Ионосфераны жер бетінен 90 -- 300 км биіктікте, иондар мен электрондардан тұратын иондалған газ қабаты құрайды. Атмосфераның жоғары қабатының иондалуы, негізінен, Күннің ультракүлгін және рентген сәулелерінің әрекетінен болады. Түнмен салыстырғанда иондардың концентрациясы күндіз 20 еседей артық. Сондықтан ионосфераның қасиеті тәулік бойы және жыл мезгіліне байланысты өзгеріп тұрады. Ионосфера электромагниттік толқындарды шағылдырады және жұта алады. Ұзын радиотолқындар дифракция нәтижесінде көкжиектен асып алыска жетеді. Әрі ионосферадан жақсы шағылады, сол себепті ұзын толқындар шалғай қашықтыққа тарайды.
Радиотолқындар арқылы объектіні тауып, оған дейінгі қашықтықты және оның кеңістіктегі орнын, қозғалыс жылдамдығын анықтау радиолокация деп аталады. Радиолокация негізіне радиотолқындардың өткізгіш денелерден шағылуы алынған. Ол радиотолқындар шағылатын обьектілердің сызықтық өлшемдері толкындардың ұзындығынан артық болғанда айқын байқалады. Сондықтан радиолокациялық станцияларда ультрақысқа толқындарды қолданады. Радиолокацияда обьектіні табу үшін сүйірлене бағытталған электромагниттік толқын шоғы пайдаланылады. Дециметрлік және одан кіші толқын ұзындығымен жұмыс істейтін радиолокаторларда бағытталған толқынды параболалық металл айнаның фокусында орналасқан антенналар шығарады. Метрлік толқындарды сүйірлей бағыттау үшін белгілі бір қалыпта орналасқан антенналар жүйесін қолданады. Бір бағытта интенференция салдарынан толқындар күшейіп сүйірлене бағытталса, өзге бағыттарда олар бірін-бірі толығымен немесе жартылай өшіреді. Радиолокатор немесе радар таратқыш және қабылдағыш күрделі радиотехникалык жүйелерден тұрады. Радиолокатор импулъстік режимде жүмыс істейді. Ұшақтың орнын анықтау үшін оған радиолокатордың антеннасын бағыттайды, ал генератор қысқа мерзімді электромагниттік толқындардың периодты импульстерін шығарады
2. 1) радиоэлектронды құралдар (бұдан әрі - РЭҚ) - бір немесе бірнеше радиотаралымдық және (немесе) радиоқабылдағыш құрылғыдан және қосымша жабдықтардан (егер ондайлар болса) тұратын техникалық құралдар, радиотолқындарды таратуға және қабылдауға арналған. Радиоэлектронды құралдарға жұмыс істеу барысында 9 кГц-дан 400 ГГц дейін жиілікті электромагнитті тербелістерді қолданатын радиостанциялар, радиотелефондар, радионавигациялар, радиоанықтағыштар жүйелері, теледидар мен радиохабардың үлестірімдік жүйелері және басқа құралдар жатады;
3. 2) электромагниттік өріс (бұдан әрі - ЭМӨ) - электромагниттің тербелістері көзінің маңында және олардың таралу жолдарына туындайтын өріс;
4. 3) екінші қайтара сәуле бөлу - ЭМӨ әсер ететін аймақтағы әртүрлі өткізгіш заттармен және құрылғылармен электромагнит қуатының сәуле бөлуі.
5. 2. Радиоэлектронды құралдарды орналастыруға қойылатын
санитарлық-эпидемиологиялық талаптар
6. 3. РЭҚ құрылысына, қайта жаңартуға, техникалық жарақтауға, кеңейтуге, орналастыруға және пайдалануға беруге жобалық құжаттама осы санитарлық ережелерге сәйкестігіне санитарлық-эпидемиологиялық қорытындысы болуы керек.
7. 4. Санитарлық қорғау аумағы (СҚА) және құрылысты шектейтін аймақтың (ҚША) шекарасының есебімен мәліметтер мен материалдар, жеткізетін РЭҚ кімнің басқаруында болса, сол заңды немесе жеке тұлғаларға берілуге тиіс.
8. 5. Қолданудан жеткізгіштер мен антенналарды біржола алып тастау немесе бөлшектеу барысында ЭМӨ-нің деңгейлеріне өлшеу жүргізу қажет емес.
9. 6. 300 мега Герцтан (бұдан әрі - МГц) жоғары жиілікті қуаттылығы 100 ватт (бұдан әрі - Вт) және одан да жоғары РЭҚ, СҚА және ҚША өлшемдері қорытындысына қарамастан, тұрғын үй-құрылыстарынан кемінде 300 метр (бұдан әрі - м) қашықтықта орналасуы керек.
10. 7. Тиімді сәуле бөлу қуаты 100 вт артық болатын 3-30 МГц диапазондағы радиоәуесқойлардың радиостанцияларын (бұдан әрі - РРС), 26,5 - 27,5 МГц жиілікті азаматтық диапазондағы радиостанциялардың антеннасын орналастырғанда, антеннаны орнату аумағына оның кез-келген нүктесінен кемінде 5 м қашықтыққа адамдардың еркін бару мүмкіндігін болдырмауды қамтамасыз ету керек.
11. 8. Қуаттылығы 100 Вт және одан да жоғары РЭҚ тұрғын үй-жайлардан, балалар, жасөспірімдер және емдеу-алдын алу ұйымдарынан, санитарлық-қорғау есептерінің қорытындысына және құрылысты шектеу аумағына қарамастан 300 метрден жақын қашықтыққа орналаспауға тиіс. Әкімшілік ғимараттың шатырына орналастырғанда антенна шатырдың деңгейінен кем дегенде 5 м биіктікте орнатылуы керек.
12. 9. РЭҚ қойылған жерде антенналық жабдықтарына тікелей қызмет көрсетуге қатысты адамдардан басқалардың баруы шектелуге тиіс.
13. 10. Қабылдағыш антенналарды орналастырғанда ғана шектеу қойылмайды және ЭМӨ деңгейлеріне аспаптық бақылаулар жүргізілмейді.
14. 11. Тұрғын үйлерде, ұйымның жұмысшы үй-жайларында (кабинеттерінде), қонақ үйлердің тұрғын бөлмелерінде, аурухана палаталарында, мектеп жасына дейінгі балалардың және жалпы білім беретін ұйымдарда қабылдау-беру антенналарды орнатуға рұқсат етілмейді, шатырлардан басқа.
15. 12. СҚА шекаралары жерден 2 м биіктікте анықталуға тиіс. СҚА-ның көлемі антеннаның түбінен, РТН-ның перспективалық дамуын ескере отырып есептеледі. Аймақтың сыртқы шекарасындағы жерден 2 м биіктіктегі құрылысты шектеу, ЭМӨ деңгейлері шектелген - рұқсат етілген деңгейлерден (ШРЕД) аспауға тиіс.
Сыртқы шектеу аймағының шекарасы перспективалық құрылыстың ғимаратының ең жоғарғы биіктігі бойынша анықталуға тиіс, жоғарғы қабатта ЭМӨ деңгейі ШРЕД-тен аспауы керек.
16. 13. Санитарлық қорғау аймағын және құрылысты шектеу аймағын селитебті аумақ ретінде тұрақтарға арналған алаңды және барлық көлік түрлері үшін аялдаманы, автокөліктерге қызмет көрсететін объектілерді, бензин құятын станцияларды, мұнай және мұнай өнімдерінің қоймаларын орналастыруға, өнеркәсіптік алаңды кеңейтуге, ұжымдық немесе жеке бау-бақшалық телімдерге қолдануға рұқсат етілмейді.
17. 14. СҚА және ҚША шекараларын анықтау барысында ғимараттың элементтерімен, коммуникациялармен, ішкі өткізгішімен сәуле бөлу арқылы ЭМӨ екінші қайтара әсерінен ұйымның қорғау мүмкіндігін ескере отырып жүргізу керек.
18. 3. Радиоэлектронды құралдарға қызмет көрсету
бойынша жұмыстардың жағдайына қойылатын
санитарлық-эпидемиологиялық талаптар
19. 15. Қызмет көрсететін қызметкерлер құрамына радиоэлектронды құралдармен туындайтын ЭМӨ әсеріне гигиеналық бағалау, электр өрісінің энергетикалық жүктемесі, магнит өрісі, осы санитарлық ережелердің 1-қосымшасына сәйкес электромагнит энергиясы ағынының тығыздығы бойынша жүргізілуі керек.
20. 16. Электромагнит өрісінің шектелген рұқсат етілген деңгейі селитебті аумақта, жаппай демалу орындарында, тұрғын жайлар, қоғамдық және өндірістік үй-жайлардың ішінде, электромагниттік сәуле көздері тәулік бойы әсер еткен жағдайда, осы санитарлық ережелердің 2-қосымшасына сәйкес болуға тиіс.
21. 17. Бір диапазонда жұмыс істейтін, олар үшін бірдей ШРЕД белгіленген, бірнеше сәуле көзінен сәулеге ұрынғанда электр өрісі кернеуінің қосындысы және электр энергиясы ағынының тығыздығының қосындысы төмендегі формулалар бойынша анықталуға тиіс:
Е сум.= vЕ 1 2 + Е 2 2 + ... Е П 2 Е шред
ППЭ сум.= ППЭ 1 + ППЭ 2 +... ППЭ П
Е сум немесе ППЭ сум болуға тиіс Е немесе ППЭ шред
22. 18. Әртүрлі жиілікті диапазондағы, олар үшін әртүрлі ШРЕД белгіленген, ЭМӨ-нің бірнеше көзінен бір мезгілде сәулеге ұрынғанда электр өрісі кернеуінің қосындысы және электр энергиясы ағынының тығыздығының қосындысы төмендегі формулалар бойынша анықталуға тиіс:
(Е 1 Е шред1 + Е 2 Е шред2 + ...Е n Е шред n ) + ППЭ 1 ППЭ шре1 + ППЭ 2 ППЭ шре2 +...+ППЭ n ППЭ шре n 1 бұл жерде:
Е - ЭМӨ-нің әрбір көзімен жеке туындайтын, электр өрісінің кернеуі;
Е шред - нормаланатын диапазондағы электр өрісінің шектелетін рұқсат етілген кернеуі, вольт метрге (бұдан әрі Вм);
ЭАТ - ЭМӨ-нің әрбір көзімен жеке туындайтын энергия ағынының тығыздығы, ватт шаршы метрге (бұдан әрі - Втм 2 ) см 2 ;
ЭАТ шре - нормаланатын диапазондағы электр өрісінің шектелген рұқсат етілетін кернеуі, Втм 2 , мкВтсм 2 .
23. 4. Тарататын радиотехникалық нысандармен туындайтын
электромагнит өрісінің деңгейлеріне бақылау
24. 19. РЭҚ-мен туындайтын ЭМӨ деңгейлерін бақылау үшін есептік және аспаптық әдістер қолданылуға тиіс. Есептік әдістер жобалық материалдарға сараптау жүргізу барысында тарататын құралдардың түрлерін, жұмыс істеу жиілігін, режимдерін және қуатын, параметрлерін және антеннаның орналасу кеңістігін, жергілікті жердің рельефін, қайта шағылыстыратын беттің болуын ескере отырып жүргізіледі. Радиолокациялық станциялардың жобалық материалдарында қосымша импульс жіберу жиілігі, импульстің ұзақтығы және антеннаның айналу жиілігі туралы мәліметтер болуы керек.
25. 20. ЭМӨ-нің деңгейлерін бақылау аспаптық әдіспен жүргізілгенде мемлекеттік тексеруін өткен өлшеу құралдары қолданылуға тиіс.
26. 21. Электр өрісінің кернеулік деңгейін және ЭМӨ энергиясы ағынының тығыздығын өлшеу жабдықтардың іске қосылып, ең жоғары сәуле бөлуі жағдайында жүргізілуге тиіс.
27. 22. ЭМӨ деңгейіне аспаптық бақылау:
1) РЭҚ пайдалануға берілгенде;
2) ЭМӨ деңгейіне әсер ететін РЭҚ-ың жұмыс жағдайын және режимін өзгерткенде (антеннаның бағдарын өзгерту, жеткізгіштердің қуатын көбейткенде);
4) РЭҚ жақын орналасқан аумақтың ахуалдық жоспары өзгергенде;
5) мемлекеттік санитарлық қадағалау жүргізгенде;
6) ЭМӨ деңгейін төмендету бойынша шаралар жүргізгеннен кейін;
7) жұмыс орындарын аттестаттаудан өткізгенде жүргізілуі керек.
28. 23. Жұмысшыларды ЭМӨ-нің қолайсыз әсерінен қорғауды қамтамасыз ету, ұйымдастыру, инженерлік-техникалық және емдеу алдын-алу шараларын жүргізу арқылы жүзеге асырылуы керек.
29. 24. Ұйымдастыру шаралары төмендегілерді қарастыруға тиіс:
1) жабдықтарының ұтымды жұмыс режимін таңдауды;
2) ЭМӨ әсер ету деңгейі шектелген рұқсат етілген деңгейден асатын, ол жерде пайдалану шарты бойынша қызметкерлер құрамының қысқа мерзімде болуына да рұқсат етілмейтін аумақты, тиісті ескертетін белгілермен қоршап, белгілеуді;
3) жұмыс орындарының орналасуы және қызмет көрсететін қызметкерлер құрамының қозғалу бағыттары ЭМӨ көздерінен ШРЕД сақтауды қамтамасыз ететін қашықтықта орналасуын;
4) жабдықтарды жөндеуді басқа көздердің ЭМӨ әсер ету аймағынан тыс жерде жүргізуін;
5) ЭМӨ әсер ету жағдайында қызметкерлер құрамының болу ұзақтығын шектеуін;
6) жұмыс орындарын ұйымдастыруды ЭМӨ көздерінен ең жоғарғы қашықтықта орналастыруға.
30. 25. Инженерлік-техникалық шаралар жұмыс орындарында ЭМӨ деңгейін төмендетуді жаңа технологияларды енгізу және ұжымдық, жеке қорғаныш құралдарын қолдану арқылы қамтамасыз етуі керек.
31. 26. Ұжымдық және жеке қорғаныш құралдары ЭМӨ-ның қолайсыз әсерін төмендетуді қамтамасыз етіп және жұмысшылардың денсаулығына зиянды әсер етпеуі керек.
32. 28. Жұмысшылардың радиожиілікті диапазондағы ( 10 кГц - 300 ГГц) ЭМӨ әсер етуінен ұжымдық және жеке қорғаныш құралдары жұмыс диапазонындағы жиілікті және орындалатын жұмыстың сипатын есепке ала отырып қолданылуы керек.
33. 29. ЭМӨ көздерін немесе жұмыс орындарын экрандау, шағылысу құралдары немесе стационарлық сіңіретін немесе тасымалданатын экрандар бойынша жүзеге асырылуы керек.
34. 30. Радиожиілікті ЭМӨ-нің шағылыстыратын экрандары металл табақтан, тордан, өткізгіш қабыршықтан, микроөткізгіш матадан, синтетикалық талшықтар негізінде жасалған металданған матадан немесе жоғарғы электр өткізгіштігі бар кез-келген материалдан жасалады.
ЭМО пайдалану көздері мен саласы
Электромагниттік өріс-электрлік зарядталған денелермен, сондай-ақ меншікті диполь және мультипольдік электрлік және магниттік моменттері бар денелермен әрекеттесетін іргелі физикалыкқ өріс. Бұл белгілі бір жағдайларда бір-бірін құра алатын және шын мәнінде электромагниттік өpіс тензоры арқылы ресімделген бір
субъект болып табылатын электр және магнит өрістерінің
жиынтығы.Электромагниттік өрістер айналадағы барлық кеңістікке енеді.Электромагниттік өрістердің табиги және техногендік көздері бар.
Электромагниттік өрістің табиғи көздері:
атмосфералық электр;
кун мен галактикалардың радио сәулеленуі (реликті сәуле, ғаламда біркелкі таралған);
жердің электр және магнит өрісі.
Техногенді электромагнитті өрiстердің көздері жоғары жиіліктіi (жж),
ультражоғары жиілікті (УВЧ) және аса жоғары жиілікті (СВЧ) генераторлармен жабдықталған әртүрлі таратушы аппаратура, коммутаторлар, бөлгіш жоғары
жиілікті сүзгілер, антенна жүйелері, өнеркәсіптік қондырғылар болып табылады. Өнеркәсіпте электромагниттік өрістер металды балқыту, әр түрлі материалдарды индукция және диэлектрлік өңдеу және т.б. Жаңа технологиялық процестерді қолдану еңбек жагдайларын едәуір жақсартады. Мысалы, әр түрлі отындарда жүмыс істейтін балқыту немесе қыздыру пештерін индукциялық жылыту қондырғыларына ауыстыру кезінде жүмыс орындарындағы газдың ластануы едәуiр төтендейді, жылу сәулелену қарқындылығы төмендейді. Алайда,
эмө тудыратын құрылғылар жүмыспен байланысты ауруларды тудыруы мүмкін. Электромагниттік өрістерге түсу қаупі олардың сезімдермен анықталмағанымен күрделенеді.
3.Радиожиіліктер көздерінің айналасында пайда болатын аймақтар. ЭМӨ
өлшем бірліктерi
Электромагниттік сәулеленудің радиожиілік диапазоны 3 кГц - 300 ГГц диапазонындағы жиілік немесе жиілік диапазоны деп аталады. Диапазонның көп бөлігі механикалық тербеліс арқылы жасалуы мүмкін толқындар ауқымынан тыс болғандықтан, радиожиіліктер электромагниттік толқындар деп аталады.
Электромагнит өрісі вакуумде электр өрісі Е және магнит индукцмясы В кернеулігімен сипатталады. Электромагнит өрісі ортада екі қосымша мәнмен сипатталады: магнит өрісі Н кернеулігімен және электр индукциясымен D. Электромагнит өрісі компоненттерінің зарядтармен және токтармен байланысын Максвелл теңдеуінен көруге болады.
Электр өрісі электр өрісінің күшімен сипатталады және Вт м өлшенеді
Магнит өрісі магнит өрісінің кернеулігімен сипатталады және A м-мен өлшенеді немесе магниттік индукциямен және nT-мен өлшенеді
Энергия ағынының тығыздығы Вт см2 немесе мкВт см2-мен өлшенеді
Электромагниттік сәулелену көзініңайналасында пайда болатын сәулеленген электромагниттік өріс (ЭҚК) әр түрлі сәулелену аймақтарының болуымен ссипатталад
Біpінші aймaқ - индyкциялық aймaқ (жaқын aймaқ) cәyлeлeнy көзінeн шaмaмeн Х 2п-дeн 1лл л дeйінгі қaшықтықты жaбaды .. Бұл aймaқтa элeктpoмaгниттік тoлқын әлі қaлыптacпaғaн, coндықтaн элeктpлік жәнe мaгниттік өpіcтep өзapa бaйлaныccыз жәнe өздігінeн әpeкeт eтeді.
ЭҚК көзіне жақын аймақ жақын өріс деп аталады. Егістік аймағында екі қосалқы аймақты ажыратуға болады: реактивті егістікке жақын аймақ және радиациялық өріске жақын аймақ. Жақын өрістер қашықтыққа байланысты тез өзгереді және өріске арналған математикалық өрнектер әдетте 1 r, 1 r2, ..., 1 r пропорционалды компоненттерден тұрады, мұндағы r - өрістен анықталатын нүктеге дейінгі қашықтық.
eкінші aймaқ - кeдepгі aймaғы (apaлық aймaқ) шaмameн x 2k-дeн 2kx дeйінгі қaшықтықтa opнaлacқaн. Көзден үлкен қашықтықта 1 r2, 1 r3 және одан жоғары ретті пропорционалды компоненттер 1 r-ге пропорционалды компонентпен салыстырғанда аз болады, ал өрістер алыс өрісті өрістер деп аталады.
Үшінші аймақ- Нақты радиациялық аймақ (алыс аймақ) толығымен қалыптасқан электромагниттік толқынмен сипатталады. Бұл аймақта адамға тек ЭМӨ-нің энергетикалық компоненті - энергия ағынының тығыздығы (PES) әсер етеді.
Тӛмен жиілікті импульсті ЭМӚ қолдану
Транскраниальды электроаналгезия - бұл өзгермелі және тұрақты жұмыс циклі бар жиілігі 60-2000 Гц тікбұрышты конфигурацияның импульсті токтарының орталық жүйке жүйесіне әсеріне негізделген нейротропты терапия әдісі.
Диадинамикалық терапия (ДДТ) - бұл әр түрлі комбинацияларда экспоненциалды артқы жиегі бар 50 және 100 Гц жиілігі бар жартылай синусоидалы пішіннің тұрақты бағытындағы төмен жиілікті импульсті ток әсеріне негізделген электротерапия әдісі.
Электрлік ынталандыру дегеніміз - қалыпты жұмысын жоғалтқан мүшелер мен ұлпалардың белсенділігін қалпына келтіру, сондай-ақ бұлшық еттер мен нервтердің функционалдық күйін өзгерту үшін қолданылатын жиілігі төмен және жоғарылаған импульстік токтармен емдеу әдісі.
Төмен жиілікті электромагниттік өрістерге толқын ұзындығы 10 км-ден және жиілігі 30 кГц-тен төмен электромагниттік сәулелену жатады. Электромагниттік өрістің (ЭМӨ) әрекеті ЭМӨ құрамына кіретін ажырамас байланысқан электр және магнит өрістерінің әрекеттеріне байланысты [1]. 0-ден 100 Гц-ке дейінгі жиіліктерде ЭМӨ-тің негізгі компоненті магнит өрісі (MӨ) болып табылады, сондықтан ЭМӨ-ні осы жиіліктерде емдеу магнетотерапия (MT) деп аталады, ал MӨ биологиялық әсерін зерттейтін ғылым магнетобиология деп аталады
МӨ биологиялық әсер етуінің алғашқы механизмдері жеткіліксіз зерттелген. Бұл әрекеттің физикалық негізі зарядталған бөлшектердің қозғалысын басқару деп саналады. МФ-тің бос (электрондар, иондар) және байланысқан зарядтармен (атомда, молекулада) өзара әрекеттесуі ажыратылады. Бұл өзара әрекеттесудің нәтижесі ең алдымен мембраналық потенциалдың өзгеруі және липидтердің тотығуы болып табылады. Сонымен қатар, MF судың физикалық-химиялық қасиеттеріне, еркін радикалды химиялық реакцияларға, ірі анизотропты диамагниттік қосылыстардың макромолекулаларына әсер етеді.
Төменгі жиілікті ЭМӨ-ге қатысты адам ағзасының өткізгіштік қасиеттері болады. Сыртқы өрістің әсерінен ұлпаларда өткізгіштік ток пайда болады. Еркін зарядтардың негізгі өкілі иондар болып табылады. Төменгі жиілікті ЭМ толқындардың ұзындығы адам денесінің өлшемдерінен көп есе үлкен болады, соның салдарынан барлық ағза осындай толқындардың ықпалына душар болады. Бірақ осы ықпалдың түрлі ұлпаларға әсері бірдей болмайды, өйткені түрлі ұлпалардың электрлік қасиеттері мен өткізгіштік токқа сезімталдығында айырмашылықтары болады. Индуцияланған өткізгіштік тоққа аса сезімтал жүйке жүйесі болып табылады. Осы ток жасушааралық сұйықтық арқылы ағады, себебі жасушааралық сұйықтықтың кедергісі жасушалы мембраналардың кедергісінен кіші болады. Нейрондардың плазмолеммасы арқылы мыңдық үлесіндей шамадағы өткізгіштік ток өтеді. Бұл нейрондарды қоздыруға жеткіліксіз. Бірақ өте күшті төменгі жиілікті ЭМӨ-мен қоршаған ортада адамдар мен жануарлар кездеспейді. Осы өрістің жиілігін 200 Гц-ке дейін жоғарылатып, жүйкелер мен бұлшықеттерді қоздыруға болады, бірақ токтың кенет артуы электрлік жарақаттың биофизикалық механизмі болып табылады.
ЭМӚ биологиялық әсері
Жүйке жүйесіне әсері.Жүйке импульсінің берілуі нашарлайды. Нәтижесінде вегетативті дисфункциялар пайда болады (нейрастеникалық және астеникалық синдром), әлсіздік, тітіркену, тез шаршау, ұйқының бұзылуы, жоғары жүйке белсенділігі шағымдары бұзылады - есте сақтаудың әлсіреуі, стресстік реакциялардың дамуына бейімділік пайда болады.
Жүрек-қан тамырлары жүйесіне әсері.Бұл жүйенің жұмысындағы бұзылыстар, әдетте, пульстің және қан қысымының лабильділігімен, гипотонияға бейімділікпен, жүрек аймағындағы ауырсынумен көрінеді. Қанда лейкоциттер мен эритроциттер санының қалыпты төмендеуі байқалады.
Иммундық және эндокриндік жүйеге әсері.ЭҚК әсер еткенде иммуногенез көбінесе қысым жасау бағытында бұзылатындығы анықталды. Жоғары интенсивті электромагниттік өрістердің әсері жасушалық иммунитеттің Т-жүйесіне депрессиялық әсер етуден көрінеді. ЭҚК әсерінен адреналин түзілуі артып, қан ұюы белсендіріліп, гипофиздің белсенділігі төмендейді.
Репродуктивті жүйеге әсері. Көптеген ғалымдар электромагниттік өрістерді тератогендік факторларға жатқызады. Әдетте эмбрионның дамуының алғашқы кезеңдері осал кезеңдер болып табылады. Әйелдің электромагниттік сәулеленуімен байланысының болуы ерте туылуға әкелуі мүмкін, ұрықтың дамуына әсер етеді және ақырында туа біткен даму ақауларының даму қаупін арттырады.
Ұзақ жылдық әсер ету жағдайында ЭМӨ-нің биологиялық әсері жинақталады, нәтижесінде орталық жүйке жүйесінің дегенеративті процестерін, қан обырын (лейкоз), ми ісіктерін, гормональды ауруларды қоса алғанда, шалғайдағы салдарлардың дамуы мүмкін. ЭМӨ балалар, жүкті (эмбрион), орталық жүйке, гормональды, жүрек-қантамыр жүйесі аурулары бар адамдар, аллергиктер, иммунитеті әлсіз адамдар үшін аса қауіпті болуы мүмкін. Адам ағзасының ең сезімтал жүйелері: жүйке, иммундық, эндокриндік және жыныстық. Бұл ағзаның жүйелері сыни болып табылады.
ЭМӨ әрекет ететін аймақта тұратын халық тітіркендіргіш, төзімсіздікке шағымданады. 1-3 жылдан кейін кейбіреулерде ішкі шиеленіс сезімі, суетливость пайда болады. Назар мен жады бұзылады. Ұйқының аз тиімділігіне және шаршағандығына шағымдар туындайды.
Адамның психикалық қызметін жүзеге асыруда үлкен жарты шаралар мен гипоталамустың қабығының маңызды рөлін ескере отырып, ЭМ-сәулеленудің (әсіресе, толқындардың дециметрлік диапазонында) шекті рұқсат етілген мөлшерден жоғары қайта әсер етуі психикалық бұзылуларға әкеп соқтыруы мүмкін деп күтуге болады.
Адам ағзасы электромагниттік өріске әрдайым жауап береді. Алайда, бұл реакция патологияға ұласып, ауруға алып келуі үшін бірқатар жағдайлар - оның ішінде өрістің жоғары деңгейі мен сәулеленудің ұзақтығы сәйкес келуі қажет. Сондықтан, алаң деңгейі аз тұрмыстық техниканы жәненемесе қысқа мерзімді тұрмыстық техниканың ЭМӨ пайдалану кезінде халықтың негізгі бөлігінің денсаулығына әсер етпейді. Ықтимал қауіп тек ЭМӨ мен аллергияға жоғары сезімтал адамдарға ғана, сондай-ақ ЭМӨ-ге жоғары сезімталдыққа ие адамдарға ғана қауіп төндіруі мүмкін.
Электромагниттік өрістердің негізгі көздері
ЭМӨ негізгі көздері: жерсеріктік байланыс, ЭБЖ, радарлар, ұялы байланыс, теле-радиостанциялар, тұрмыстық электр құралдары, электр сымдары, дербес компьютер, электр көлігі болып табылады.
ЭМӚ гигиеналық нормалау
ЭМӨкөздерімен жұмыс істейтін персоналдың жұмыс орындарындағы радиожиіліктердің электромагниттік өрістерінің қарқындылығы және бақылауға қойылатын талаптар ГОСТ 12.1.006-84 Радиожиіліктердің электромагниттік өрістері. Жұмыс орындарындағы қолайлы деңгейлер және бақылауға қойылатын талаптар .60 кГц - 300 МГц диапазонындағы радиожиіліктердің ЭМ өрістің электрлік және магниттік компоненттерінің беріктігімен бағаланады; 300 МГц - 300 ГГц жиілік диапазонында - радиациялық беттік сәулелену тығыздығы және қалыптасқан энергия жүктемесі бойынша бағаланады.
Рұқсат етілген шекті деңгейлер:
электрлік компонент бойынша, В м: магниттік компонент бойынша, А м:
50 - 60 кГц-тен 3 МГц дейінгі жиіліктер үшін;
5 - 60 кГц-тен 1,5 МГц дейінгі жиіліктер үшін;
20 - 3 МГц-тен 30 МГц дейінгі жиіліктер үшін;
0,3 - 30 МГц-тен 50 МГц дейінгі жиіліктер үшін.
10 - 30 МГц-тен 50 МГц дейінгі жиіліктер үшін;
5 - 50 МГц-тен 300 МГц дейінгі жиіліктер үшін;
Персоналдың жұмыс орындарында 300 МГц - 300 ГГц жиілік диапазонында ЭҚК энергия ағынының тығыздығының максималды рұқсат етілген мәндері әсер ету уақытын ескере отырып, денеге рұқсат етілген энергия жүктемесі негізінде анықталуы керек;
Сан принциптері. ЭМӚ кӛздерін қадағалау.
Электромагниттік өрістердің (ЭМӨ) қайнар көздері: атмосфералық электр энергиясы, радиосәулелену, Жердің электр және магнит өрістері, жасанды көздер (HDTV қондырғылары, радиохабарлар мен теледидарлар, радиолокация, радионавигация және т.б.). Электромагниттік энергияның сәулелену көзі болып қуатты телевизиялық және радиохабар тарату станциялары, жоғары жиілікті жылытудың өндірістік қондырғылары, сонымен қатар көптеген өлшеу және зертханалық құралдар табылады. Жоғары жиілікті схемаға енгізілген кез-келген элементтер сәулелену көзі бола алады.
ЭМӚ гигиеналық бағалау
Жақын арада жеке компьютермен жұмыс орындарындағы электромагниттік өрістерді өлшеу әдісін және гигиеналық бағалауды нақтылау күшіне енуі мүмкін, 45-55 Гц жиілік диапазоны бар құрылғылармен өрістерді өлшеуге рұқсат етіледі.Мұндай құрылғыларды өте сақтықпен қолдану керек.Бұл әдіс іс жүзінде ешқандай сенімділікке ие емес.Бұл еңбек жағдайларын дұрыс гигиеналық бағалау үшін жаңа мәселелер туғызады.
Электромагниттік өріс гигиеналық бағалау?
Электромагниттік өрістерге ұшыраған кезде халықтың электромагниттік қауіпсіздігін қамтамасыз ету қоршаған ортаның электромагниттік ластануының жоғарлауына байланысты маңызды проблема болып табылады. Электромагниттік өріс - бұл электр магниттік толқындардың таралу саласы. Электромагниттік өрістердің ағзаға әсер етуінің биологиялық және пато-физиологиялық нәтижесі жиілік диапазреыеа жер етуші фактор қарқындылығына , сәулелену ұзақтығына, сәулелену тәртібіне байланысты.
Тӛмен жиілікті импульсті магнит ӛрісінің әсерінен қорғау тәсілдері мен принциптері
Өрісті нормалау кезінде уақытты қорғау жеткілікті егжей-тегжейлі қарастырылады: адамның өрісте болу уақыты, егер оның өндірістік жиіліктегі электр өрісі үшін 5 кВ м-ден асатын болса, шектеледі. Қашықтықты қорғау көзден қашықтыққа байланысты кернеудің төмендеуімен байланысты. Өрістің кернеулігі 5 кВ м-ден асатын тірі бөліктердегі кеңістікті әсер ету аймағы деп атайды. Кейбір жағдайларда уақыт пен қашықтық бойынша біріктірілген қорғаныс мүмкін. Атап айтқанда, кернеуі 400 ... 500 кВ әуе желілерінің әсер ету аймағында кез-келген түрдегі тіректің осінен 20 м шегінде уақыт шектеусіз және ұзақтықта жұмыс істегенде 90 минуттан аспайтын жерде жұмыс істеуге рұқсат етіледі; кернеуі 750 кВ әуе желілерінің әсер ету аймағында - аралық тіректің осінен 30 м ішінде 180 минуттан аспайды және аралықта немесе якорь тіреуінің жанында жұмыс істегенде 10 минуттан аспайды. Техникалық қорғау шаралары. Жұмысшыларды ЭМӨ әсерінен қорғаудың негізгі техникалық құралдары - экрандау - электромагниттік энергияны сіңіретін немесе шағылыстыратын экрандармен жұмыс орындарын электромагниттік сәулелену көздерінен қорғау. Экранның дизайнын таңдау технологиялық процестің сипатына, сәулелену көзінің қуатына және толқын ұзындығының диапазонына байланысты.
Жалпы қорғаныс - жұмысшыларды ЭМӨ әсерінен қорғаудың ең тиімді әдісі. Бұл мәселенің ең жақсы шешімі - қондырғының барлық элементтерін бір корпус-экранмен қорғау, бірақ бұл әрдайым мүмкін емес. Мысал ретінде өнеркәсіптік жылу қондырғыларын айтуға болады (атап айтқанда, индукциялық пештер)
ЭМӚ кӛздерімен жұмыс істеу кезіндегі қорғау іс-шаралары
Уақытты қорғау қағидасы негізінен ЭМӨ өндірістік әсерін реттейтін тиісті нормативтік-әдістемелік құжаттардың талаптарында жүзеге асырылады. ЭМӨ әсер ету жағдайында персоналдың өткізуге рұқсат етілген уақыты жұмыс күнінің ұзақтығымен шектеледі және тиісінше экспозиция қарқындылығымен азаяды. Халық үшін ЭМӨ жағымсыз әсерінің алдын-алу аумақтың түріне байланысты сараланған қашықтықтан басқарумен бірге қамтамасыз етіледі (тұрғын үй, жиі немесе сирек барады), бұл экспозиция уақытын шектеу арқылы адамның қорғалуын қамтамасыз етудің көрінісі болып табылады, бұл қашықтықтан қорғау принципін негізінен жүзеге асыруға байланысты. Әртүрлі кластағы жоғары кернеулі (ЭЖЖ) әуе желілері үшін санитарлық-қорғау аймақтарының ұлғаю мөлшері белгіленеді.
330 кВ және одан жоғары әуе желілерін орналастыру үшін аумақ тұрғын алабынан алыс орналасуы керек.
Кернеуі 750-1150 кВ әуе желілерін жобалау кезінде олардың елді мекендердің шекарасынан қашықтығы, ереже бойынша, сәйкесінше кем дегенде 250-300 м қамтамасыз етілуі керек. Жергілікті жағдайларға сәйкес бұл талап орындалмайтын ерекше жағдайларда ғана, кернеуі 330, 500, 750 және 1150 кВ желілер ауылдық елді мекендердің шекарасына жақын, бірақ 20, 30, 40 және 55 м-ден жақын болмауы мүмкін. сәйкесінше; сонымен бірге әуе желілері астындағы электр өрісінің кернеулігі 5 кВ м аспауы керек. Әуе желілеріне елді мекендердің шекарасына жақындау мүмкіндігі санитарлық-эпидемиологиялық органдармен келісілуі керек. Жиіліктердің жұмыс диапазонына, орындалатын жұмыстардың сипаттамасына, сәулелену деңгейіне және қажетті тиімді қорғанысқа байланысты нормалардың талаптарына сол немесе басқа параметрлердің сәйкессіздігі кезінде келесі тәсілдерді және қорғаныс құралдарын (немесе олардың комбинацияларын) қолданады: уақытпен және қашықтықпен қорғану; тікелей сәулелену көзінде сәулеленудің параметрлерін азайту; сәулелену көзін экрандау; жұмыс орнын экрандау; жұмыс бөлмелерінде қондырғыларды рациональды орналастыру; қондырғыларды пайдаланудың және қызмет көрсететін персоналдың жұмысының рациональды режімдерін орнату; алдын ала ескертетін дабыл құралдарын қолдану (жарықтық, дыбыстық және т. б.); сәулелену зонасын анықтау; жеке қорғаныс құралдарын қорғану.Электромагниттік сәулелену зонасында жұмыс істейтіндерді өте нақты қорғайтын қорғаныс құралдары болып жеке қорғаныс құралдары табылады.
Жеке қорғаныс құралдары.Жұмыстардың кейбір түрлерін жүргізген кезде (мысалы, аппаратураны келтіргенде және дұрыстағанда) операторға электромагниттік сәулелену зонасында болуға тура келеді-кейде қуаттың үлкен тығыз ағынында болады. Бұл жағдайларда, торлы экран принципі бойынша адам организмін қорғауды жүргізетін жеке қорғаныс құралдарына жататын, металлданған маталардан жасалған комбинезондар мен халаттарды қолдану керек.
Дәрілік заттарды дайындаудың санитарлық-гигиеналық талаптары
Дәріхана мекемелерінің гигиенасы - емдеу-профилактикалық мекемелер гигиенасының саласы, яғни халық аурушылдығының алдын алу және емдеу тиімділігін көтеруге бағытталған гигиеналық норма мен ережелер жүйесін жасау мақсаты бар гигиеналық ғылым. Халықтың толық әрі тиімді дәрілік заттармен қаншалықты қамтамасыз етілуіне , жүргізілген емдеу, диагностикалық, санитарлы-гигиеналық және эпидемияға қарсы шаралардың әсері және сапасы байланысты.
Гигиена негіздерін білу дәріхана қызметкерлеріне келесі мақсатты орындау ұшін қажет:
- білікті, жоғары кәсіптік деңгейде халыққа дәрілік қызмет көрсету;
- дәрілерді жасау, сақтау және беруде қолайлы жағдай жасау;
- дәріханаішілік инфекцияның алдын алу;
- қызметкерлердің еңбегіне қолайлы жағдай жасау;
- тиімді түрде еңбекті ғылыми ұйымдастыру, жаңа жабдықтарды, автоматизация және механизация құралдарын енгізу. Бұл алдын ала гигиеналық апробациясыз және оларды қолдану бойынша гигиеналық қорытындысыз іске асырылмайды;
- санитарлық ағарту жұмыстарын жүргізу, халықтың мәдениетін көтеру, яғни дәріхана гигиеналық дағдыларды игеру мектебі болып табылады.
Сондықтан, дәріхана мекемелерінің гигиенасы - дәріханадағы кәсіптік еңбектің организмге әсерін және дәріхана қызметкерлерінің денсаулығын сақтауға, еңбек өнімділігі мен еңбекке қабілеттілігін көтеруге бағытталған гигиеналық шараларды жасайды және де қалыпты санитариялық-гигиеналық жағдай жасауға бағытталған шараларды қарастыратын гигиеналық ғылым саласы. Дәріхана мекемелерінің гигиенасы көптеген пәндермен жанасады (интегрирует), әсіресе фармацевтикалық пәндермен. Дәрі-дәрмектерді дәріхана және заудтық технологиясымен тығыз байланысты, себебі санитариялы-гигиеналық және эпидемияға қарсы шараларды дұрыс ұйымдастыру үшін дәрілік препараттарды дайындаудың технологиялық процессін білу негізгі технологиялық жабдықтардың жұмыс істеу принциптері мен құрылымын білу, технологиялық процесстерді дұрыс өткізу мен ұйымдастыру білімін қажет етеді.
Дәрілік заттарды дұрыс сақтау мен ӛткізуді қамтамасыз етуге қойылатын санитарлық-гигиеналық талаптар
Дәрілерді даярлау жағымды санитарлық-гигиеналық жағдайдың болуын талап етеді. Көшеден шаңның, микроорганизмдердің, салқын ауаның, шудың және т.б. факторлардың енуі қызметкерлердің денсаулығына және дәрілік заттардың сапасына әсерін тигізеді. Сондықтан дәріхана жоспарында және құрылысында кіру есіктеріне көп көңіл бөлінеді. Дәріханаларда 2 кіру есігі болуы керек: бірі дәріханаға келушілерге(посетители) және персоналға, екіншісі тауарларды қабылдау үшін.
1, 2 категориялы дәріханаларда келушілерге екі есік, 3,4 категориялы дәріханаларға ені 0.9 м кем емес. Қызметкерлер кіретін және тауар қабылдайтын есік ені 1.2 м. 1, 3 климаттық белдеулерде есіктер екеу және жылжымалы болуы керек.
Кірушілер есігі тамбурмен қамтамасыз етіледі, олар қорғаныс барьері ролін атқарады. Тамбурдың тереңдігі 1.2 м және ені 1.5 м кіретін есіктің енінен кем емес болуы керек. Тамбурдағы есіктер бір-біріне бұрыш жасап орналасады, өйткені салқын ауа жылып үлгеруі үшін.
Егер тамбурде жылы ауалы перделер (завес) болса есіктер қалыпты орналастырылады, яғни бір есік екінші есікке қарсы, Берілетін ауа температурасы 30-35 градус С. 1-3 климаттық белдеулердеекі тамбур жасалады. 1-2 категориялы дәріханаларда тамбур жеке болады (2 жарты) кіруші және шығатын келушілерге арналған.
1-2 категориялы дәріханалар бөлмесінің биіктігі 3.3 м кем болмауы керек.
Подвал бөлмелерінің биіктігі 2.2 м кем емес болуы керек.
Дәріхана бөлмелерінің әшкә өңделуі олардың функционалды тағайындалуына сәйкес орындалады. Дәріхана бөлмелерінің интерьерінің үлкен гигиеналық және психологиялық маңызы бар.
Бөлмедегі қабырға беті технологиялық процеске байланысты тегіс, ылғалды жинауға және дезинфекцияға қолайлы болу керек. Ылғалды тәртібі ( жуатын, дестильдеуші-стерильдейтін, әжетхана, жуынатын) бар бөлмеөабырғалары 1.8м биіктікке дейін глазурленген плитамен немесе суға төзімді синтетикалық материалмен майлы бояумен жабылады.
Асептика, ассистенттік, провизор-аналитиктің кабинетінің қабырғаларында сүйір бұрыштар болмау керек, себебі онда шаң жиналады. Асептикалық бөлменің қабырғасы төбеге дейін майлы бояумен боялады, ары қарай төбеге дейін және төбесі сулы бояумен боялады. Әкімшілік бөлмелердің, каридордың, персонал бөлмесіндегі төбелер сулы бояумен, ал қабырғалары ылғалға төзімді түс қағазбен желімденеді.
Дәріхана едендері тегіс, ылғалды өңдеуге жеңіл берілетін заттармен қапталады. Еденді паркетпен жабуға болмайды. Гигиеналық жағынан ыңғайлы едендер , олар :а) сату залында - керамикалық плитка немесесинтетикалық материал (ремен, линолеум)
Б) ассистенттік, провизор аналитик бөлмесінде - синтетикалық немесе полимер негізіндегі материал;
В) асептикалықта - поливинилацетатты маститті материал, рулонды материал (ремен, линолеум), тігіссіз немесе тігісі дәнекерленген;
Г) жуатын, стерилдейтін, дестиляторлы-стерилдейтін, жуынатын, кір жуатын бөлмеде, қоймаларда- керамикалық плита немесе суға төзімді синтетикалық материал. Бұл бөлмелердегі (қоймадан басқасы) еден көрші бөлмелердің еденінен 3 см төмен болуы керек. Жуатын, дистилляцилық-стерилизациялық және кір жуатын бөлмелерде алмастырылатынторлы ағаш төсеніштер орнатылуы керек.
Жертөле (подвал) бөлмелерінде еденді асфальтпен, асфальт-бетонмен немесе бетонмен жабады.
Дәріхана мекемелеріндегі жұмыстың ӛзектілігі, проблемалары және ерекшеліктері.
Жұмысшылардың организміне дәрілік заттардың әсер етуі тек қана дәріханалар, дәріхана мекемелерімен химия-фармацевтика өнеркәсәптеріне тән арнайы өндірістік фактор болып табылады. Тек қана дәріханалық және зауыттық технология кезінде жұмысшы персонал бүкіл жұмыс күні бойына сұйық және ұнтақ тәрізді дәрілік заттармен тікелей жанасуда болады. Ең қолайсызы болып биологиялық және физиологиялық белсенді зат болып табылатын дәрілік шаңдардың ауаға бөлінуімен жүретін технологиялық операциялар табылады. Міне оның ең басты ерекшелігі осы болып тұр.
Организмге шаңның әсер етуі негізінен оның дисперстілік дәрежесіне байланысты екені белгілі. Дәрілік шаңды ос ыжағынан стпаттай келе оның жоғары диспесті шаңға жататынын атап айтуға болады. 96-98 %-і мөлшері 5 мкм-ге дейінгі шаңдардан тұрады. Осының салдарынан іс жүзінде дәрілік аэрозольдердің барлығы ауада жоғары тұрақтылыққа ие және өкпеге тереңдеп енуге қабілетті.
Теріге, шырышты қабаттарға, ттыныс алу жүйесіне түсіп аэрозоль келесі арнай қолайсыз әсерлер көрсетуі мүмкін: улы, тітркендіргіш, аллергиялық және т.б. Бірқатар дәрілік заттар бір мезгілде улы да тітіркендіргіш те немесе басқа да әсер беруі мүмкін. Мысалы, көптеген кең спектрлі антибиотиктер улы, алларгендік қасиетке ие және дисбактериоз шақыруы мүмкін.
Өндіріс жағдайларында шаңның әсер ету механизмі және организмнің зақымдалу түрі әртүрлі, бірақ сол тәрізді дәрілік заттармен ұзақ уақыт, рационалды емес емдеу нәтижесінде болатын жанама реакцияларға ұқсас болып келеді.
14. Еңбекті қорғау талаптарына сәйкес дәріхана мекемесінің ұжымын қалыптастыру және персоналымен жұмыс істеу ерекшеліктері.
Әртүрлі категориялы дәріханаларда дәрілерді дайындау процессі бірқатар технологиялық операциялардан тұрады. Бұл көлемді әрі көп қырлы процесстерді дәріххана қызметкерлері атқарады, дәріхана мекемесінің номенклатурасына сәйкес бөлінеді:фармацевтік, көмекші, әкімшілік-басқарушылық және шаруашылық қызметкерлерінің штаты.
Дәріхана меңгерушісі провизор ( жоғары фармацевтік білімі бар адам), оның көмекшілері - провизор-технолог, провизор аналитик. Фапмацевтар ол орташа фармацевтік білімі бар маман ( фармацевт-ассистент), фармацевт көмекшісі, кіші фармацевт және оптика сатушысы.
Фармацевтік штатқа: провизор-технолог, провизор-аналитик, фармацевтік бөлім меңгерушісі және оның көмекшісі кіреді.
Көмекші штат - фармацевт, кіші фармацевт, оптика сатушысы, салушы (фасовщица), қаптаушы, санитарка-жуушы.
Әкімшілік- басқару тобына - меңгеруші-провизор, меңгерушінің көмекшісі-провизор, бас бухгалтер, есепші, кассир жатады.
Шаруашылық қызметшілер персоналы - кочегар, қосалқы жұмысшы, ғимаратты күнделікті жөндеу бойынша жұмысшы, қызметкерлер бөлмесін жуатын жұмысшы.
Соңғы жылдары 1100 ден аса төсек орыны бар ірі көп профильді емдеу профилактикалық мекемелер дәріханасы штатында провизор-клиницист лауазымы (должность) енгізілген. Оның жоғары фармацевтік білімі бар. Ол дәрігерлер консилиуымына қатысады және олардың тағайындаған емін бақылайды ( фармакологиялық белсенділігін, сәйкестігін, көтере алуын және т.б.). Дәрігерлермен бірге дәрілік қоспаларды жазуға, оларды даярлау технологиясын , рецептерді анализдеуге қатысады. Провизор-клиницист улы және наркотикалық дәрілерді тағайындаудың дұрыстығын тексеретін комиссия құрамына кіреді.
Еңбекті қорғауға қойылатын негізгі талаптар: негізгі технологиялық процестерге.
Дәріхана өндірісінде жұмыс істейтін жұмысшылардың еңбегі өзіне тән ерекшеліктермен сипатталады, соның ішінде, біріншіден, көптеген дәрілік заттармен жанасып жұмыс істеу, көздің үнемі күштенуімен және көп зейін аударуды талап ететін қол жұмысы үлесінің көп болуы, екінші жағынан арасында науқастары да бар келушілермен жжиі қарым-қатынаста болу. Сомен қатар жұмысшыларға әртүрлі ықшамклиматтық жағдайлар т.б. әсер көрсетеді. Жұмыстың мұндай сипатта болуы дәріхана жұмысшыларынан үлкен жауапкершілікті, нервті-психикалық және эмоционалдық күштенуді талап етеді және олардың денсаулық жағдайымен аурушылдығына әсерін тигізеді.
Дәріхана жұмысшыларының еңбек гигиенасын зертеу нәтижесінде санитарлық-гигиеналық жағдайлар және еңбектің кәсіптік ерекшеліктері мен денмаулық жағдайы арасында байланыс анықталды. аурушылдық құрылымында тыныс алу органдарының аурулары, аллергиялық аурулар, нерв жүйесінің ауруларымен сезім мүшелерінің аурулары, гипертониялық ауру, әйел жыныс мүшелерінің аурулары басым келеді. Созылмалы аурулармен ауыратындар едәуір топты құрайды. Аллергиялық аурулардың ішінде дәрілік аллергия бірінші кезекте тұрады. Әрбір кәсіптік топта аурушылдық деңгейі мен құрылымында белгілі бір заңдылық тән. Сату залының жұмысшылары (фармацевтер, провизор-технолог,кассир) үшін негізгі қолайсыз фактор болып суық ықшамклиматпен асқынып кетуі мүмкін бактериалдық әсер болып табылады. Олар басқалармен салыстырғанда жиі ауырады. Аурушылдық құрылымында баспа, ЖРА, грипп, ревматизм, көк тамырдың варикозды кеңеюлері жиі кездеседі.
Тікелей дәрілік заттарды дайындаумен айналысатын дәріхана жұмысшылары үшін (провизор-технолог, провизор-аналитик, өлшеп-қаптаушылар) дәрілердің, шаңның, химиялық заттардың аэрозольдарының жоғары эмоционалдық және психикалық күштенумен бірге әсер етуі мүмкін.
Олардың жұмысының едәуір бөлігін өте көп ұсақ жұмыстары бар, аса зейінге және көзге күш түсуімен сипатталынатын қол жұмысы алады.
Бұл топтың аурушылдық құрылымында аллергиялық аурулар, гипертониялық ауру және нерв жүйесінің зақымдалуы (неврастения, невроздар) тән.
Әкімшілік-шаруашылық бөлім жұмысшылары тобына жоғарыда аталған факторлар іс жүзінде әсер етпейді. Оларда жетекші болып дәріханадағы барлық жұмыс түріне және әкімшілік-шаруашылық жұмыстарға рухани жауапкершілік табылады. Олар үшін жүрек-қан тамырлар жүйесінің ауруларынан жүректің ишемиялық ауруы, гипертониялық ауру, неврастения тән. Жұмыс стажына байланысты дәріхана жұмысшыларының денсаулық жағдайы өзгеріп отырады. 10 жыл жұмыс істеген адамдардың адамдардың аллергиялық аурулармен ауруы 5 жыл жұмыс істегендермен салыстырғанда 9 есе жиі болады.
Денсаулық сақтау мен жұмысқа қабілеттілік және еңбек өнімділігін жоғарылату үшін ең алдымен қолайлы еңбек жағдайларын қалыптастыру керек. Маңызды сауқтырушы фактор ЕҒҰ және кіші механизация құралдары жатады.
16. Дәріхана мекемелерінің ғимараттарындағы микроклимат, желдету, жарықтандыру, жылыту, сумен жабдықтау және су бұру еңбекті қорғау талаптарының құрамдас бӛлігі ретінде.
ИНСОЛЯЦИЯСЫ. Қоршаған ортаның факторы тұрғысында инсоляция адам организміне белсенді түрде әсерін тигізеді. Терезе арқылы енетін УК- сәулелерінің өзі де бөлмелердің микрофлорасына жоятын әсер көрсетеді. Соныиен бірге күн сәулелері адамның көңіл-күйіне, өзін-өзі жақсы сезінуіне қолайлы әсерін тигізеді, жұмыс кезінде оң эмоционалдық фон түзеді, күн радиациясының қолайлы биологиялық және психо-физиологиялық әсерін ескере отырып бөлмелер мен дәріханаларды жеткілікті күн түсуін қамтамасыздау, сонымен бірге олардың ысыпкетуіне жол бермеу, қолайлы микроклимат жағдайының бұзылуына жол бермеу қажет. Бұл талаптардың сақталуы үшін бөлмені күніне үздіксіз тікелей күн сәулелерімен 3 сағаттан кем емес қамтамасыз ету керек.
Инсоляциялық режимді қамтамасыз етуде дәріханаларды жарық көкжиектері бойынша дұрыс орналастыру маңызды орын алады. Дәріханаларадың негізгі өндірістік бөлмелері үшін ең қолайлысы оңтүстікке және оңтүстік-шығысқа бағыттап орналастыру.Қатты ысып кету мүмкіншілігі бар бөлмелер үшін (жуатын, стерилизациялық, дистильдеуші-стерилизациялық) солтүстікке бағыттап орналастыру ұсынылады.
ЖАРЫҚТАНДЫРУ. Өндіріс бөлмелері мен жұмыс орындарын рационалды жарықтандырудың үлкен гигиеналық мәні бар, яғни ол денсаулық жағдайына, көру мүшесінің қызметіне, жұмыс қабілеттілігіне, еңбек өнімділігіне және жұмысшылардың көңіл-күйіне әсерін тигізеді. Барлық өндірістік, әкімшілік, қосалқы және санитарлық-тұрмыстық бөлмелер табиғи және жасанды жарықтандырумен қамтамасыз етілуі тиіс. Табиғи жарықтың болмауы тек қоймалық және жертөлелік бөлмелерде рұқсат етіледі. Жарықтың жеткілікті мөлшерде болуы санитарлық режимді ұстап тұруды және тазалық сақтауды қамтамасыздайды. Нашар жарықтандырылған бөлмелерде шаңның, ластың жиналуы үшін жағдайлар пайда болады, ол дәрілік заттардың сапасына кері әсерін тигізуі мүмкін. Жеткіліксіз жарықтандыру кезінде дәрілік рецептердің дозасын дұрыс белгілемеу, мөлшерін дәл өлшемеу мүмкін. ОЛ да дайындалынатын дәрі-дәрмектердің сапасының нашарлауына алып келеді. Сонымен қатар нашар жарықтандыру көру анализаторына күш түсуді талап етеді, жұмысқа қабілеттілік пен еңбектің өнімділігіне қолайсыз әсер етеді.
Дәріханаларда табиғи жарықтанумен жеткілікті мөлшерде қамтамасыз ету терезе әйнектері тегіс, таза, терезе алды жарықтың енуіне кедергі келтіретін әртүрлі заттардан бос болуы керек. Терезе қабаттары ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Радиотолқындардың таралуы Радио және телехабарларда, радиобайланыста, радиолокация мен радионавигацияда қолданылатын электромагниттік толқындарды радиотолцыпдар деп атайды.
Радиотолқындардың таралуына жер бедері мен су беттері, әсіресе атмосфераның жоғарғы қабаты -- ионосфера көбірек әсер етеді. Ионосфераны жер бетінен 90 -- 300 км биіктікте, иондар мен электрондардан тұратын иондалған газ қабаты құрайды. Атмосфераның жоғары қабатының иондалуы, негізінен, Күннің ультракүлгін және рентген сәулелерінің әрекетінен болады. Түнмен салыстырғанда иондардың концентрациясы күндіз 20 еседей артық. Сондықтан ионосфераның қасиеті тәулік бойы және жыл мезгіліне байланысты өзгеріп тұрады. Ионосфера электромагниттік толқындарды шағылдырады және жұта алады. Ұзын радиотолқындар дифракция нәтижесінде көкжиектен асып алыска жетеді. Әрі ионосферадан жақсы шағылады, сол себепті ұзын толқындар шалғай қашықтыққа тарайды.
Радиотолқындар арқылы объектіні тауып, оған дейінгі қашықтықты және оның кеңістіктегі орнын, қозғалыс жылдамдығын анықтау радиолокация деп аталады. Радиолокация негізіне радиотолқындардың өткізгіш денелерден шағылуы алынған. Ол радиотолқындар шағылатын обьектілердің сызықтық өлшемдері толкындардың ұзындығынан артық болғанда айқын байқалады. Сондықтан радиолокациялық станцияларда ультрақысқа толқындарды қолданады. Радиолокацияда обьектіні табу үшін сүйірлене бағытталған электромагниттік толқын шоғы пайдаланылады. Дециметрлік және одан кіші толқын ұзындығымен жұмыс істейтін радиолокаторларда бағытталған толқынды параболалық металл айнаның фокусында орналасқан антенналар шығарады. Метрлік толқындарды сүйірлей бағыттау үшін белгілі бір қалыпта орналасқан антенналар жүйесін қолданады. Бір бағытта интенференция салдарынан толқындар күшейіп сүйірлене бағытталса, өзге бағыттарда олар бірін-бірі толығымен немесе жартылай өшіреді. Радиолокатор немесе радар таратқыш және қабылдағыш күрделі радиотехникалык жүйелерден тұрады. Радиолокатор импулъстік режимде жүмыс істейді. Ұшақтың орнын анықтау үшін оған радиолокатордың антеннасын бағыттайды, ал генератор қысқа мерзімді электромагниттік толқындардың периодты импульстерін шығарады
2. 1) радиоэлектронды құралдар (бұдан әрі - РЭҚ) - бір немесе бірнеше радиотаралымдық және (немесе) радиоқабылдағыш құрылғыдан және қосымша жабдықтардан (егер ондайлар болса) тұратын техникалық құралдар, радиотолқындарды таратуға және қабылдауға арналған. Радиоэлектронды құралдарға жұмыс істеу барысында 9 кГц-дан 400 ГГц дейін жиілікті электромагнитті тербелістерді қолданатын радиостанциялар, радиотелефондар, радионавигациялар, радиоанықтағыштар жүйелері, теледидар мен радиохабардың үлестірімдік жүйелері және басқа құралдар жатады;
3. 2) электромагниттік өріс (бұдан әрі - ЭМӨ) - электромагниттің тербелістері көзінің маңында және олардың таралу жолдарына туындайтын өріс;
4. 3) екінші қайтара сәуле бөлу - ЭМӨ әсер ететін аймақтағы әртүрлі өткізгіш заттармен және құрылғылармен электромагнит қуатының сәуле бөлуі.
5. 2. Радиоэлектронды құралдарды орналастыруға қойылатын
санитарлық-эпидемиологиялық талаптар
6. 3. РЭҚ құрылысына, қайта жаңартуға, техникалық жарақтауға, кеңейтуге, орналастыруға және пайдалануға беруге жобалық құжаттама осы санитарлық ережелерге сәйкестігіне санитарлық-эпидемиологиялық қорытындысы болуы керек.
7. 4. Санитарлық қорғау аумағы (СҚА) және құрылысты шектейтін аймақтың (ҚША) шекарасының есебімен мәліметтер мен материалдар, жеткізетін РЭҚ кімнің басқаруында болса, сол заңды немесе жеке тұлғаларға берілуге тиіс.
8. 5. Қолданудан жеткізгіштер мен антенналарды біржола алып тастау немесе бөлшектеу барысында ЭМӨ-нің деңгейлеріне өлшеу жүргізу қажет емес.
9. 6. 300 мега Герцтан (бұдан әрі - МГц) жоғары жиілікті қуаттылығы 100 ватт (бұдан әрі - Вт) және одан да жоғары РЭҚ, СҚА және ҚША өлшемдері қорытындысына қарамастан, тұрғын үй-құрылыстарынан кемінде 300 метр (бұдан әрі - м) қашықтықта орналасуы керек.
10. 7. Тиімді сәуле бөлу қуаты 100 вт артық болатын 3-30 МГц диапазондағы радиоәуесқойлардың радиостанцияларын (бұдан әрі - РРС), 26,5 - 27,5 МГц жиілікті азаматтық диапазондағы радиостанциялардың антеннасын орналастырғанда, антеннаны орнату аумағына оның кез-келген нүктесінен кемінде 5 м қашықтыққа адамдардың еркін бару мүмкіндігін болдырмауды қамтамасыз ету керек.
11. 8. Қуаттылығы 100 Вт және одан да жоғары РЭҚ тұрғын үй-жайлардан, балалар, жасөспірімдер және емдеу-алдын алу ұйымдарынан, санитарлық-қорғау есептерінің қорытындысына және құрылысты шектеу аумағына қарамастан 300 метрден жақын қашықтыққа орналаспауға тиіс. Әкімшілік ғимараттың шатырына орналастырғанда антенна шатырдың деңгейінен кем дегенде 5 м биіктікте орнатылуы керек.
12. 9. РЭҚ қойылған жерде антенналық жабдықтарына тікелей қызмет көрсетуге қатысты адамдардан басқалардың баруы шектелуге тиіс.
13. 10. Қабылдағыш антенналарды орналастырғанда ғана шектеу қойылмайды және ЭМӨ деңгейлеріне аспаптық бақылаулар жүргізілмейді.
14. 11. Тұрғын үйлерде, ұйымның жұмысшы үй-жайларында (кабинеттерінде), қонақ үйлердің тұрғын бөлмелерінде, аурухана палаталарында, мектеп жасына дейінгі балалардың және жалпы білім беретін ұйымдарда қабылдау-беру антенналарды орнатуға рұқсат етілмейді, шатырлардан басқа.
15. 12. СҚА шекаралары жерден 2 м биіктікте анықталуға тиіс. СҚА-ның көлемі антеннаның түбінен, РТН-ның перспективалық дамуын ескере отырып есептеледі. Аймақтың сыртқы шекарасындағы жерден 2 м биіктіктегі құрылысты шектеу, ЭМӨ деңгейлері шектелген - рұқсат етілген деңгейлерден (ШРЕД) аспауға тиіс.
Сыртқы шектеу аймағының шекарасы перспективалық құрылыстың ғимаратының ең жоғарғы биіктігі бойынша анықталуға тиіс, жоғарғы қабатта ЭМӨ деңгейі ШРЕД-тен аспауы керек.
16. 13. Санитарлық қорғау аймағын және құрылысты шектеу аймағын селитебті аумақ ретінде тұрақтарға арналған алаңды және барлық көлік түрлері үшін аялдаманы, автокөліктерге қызмет көрсететін объектілерді, бензин құятын станцияларды, мұнай және мұнай өнімдерінің қоймаларын орналастыруға, өнеркәсіптік алаңды кеңейтуге, ұжымдық немесе жеке бау-бақшалық телімдерге қолдануға рұқсат етілмейді.
17. 14. СҚА және ҚША шекараларын анықтау барысында ғимараттың элементтерімен, коммуникациялармен, ішкі өткізгішімен сәуле бөлу арқылы ЭМӨ екінші қайтара әсерінен ұйымның қорғау мүмкіндігін ескере отырып жүргізу керек.
18. 3. Радиоэлектронды құралдарға қызмет көрсету
бойынша жұмыстардың жағдайына қойылатын
санитарлық-эпидемиологиялық талаптар
19. 15. Қызмет көрсететін қызметкерлер құрамына радиоэлектронды құралдармен туындайтын ЭМӨ әсеріне гигиеналық бағалау, электр өрісінің энергетикалық жүктемесі, магнит өрісі, осы санитарлық ережелердің 1-қосымшасына сәйкес электромагнит энергиясы ағынының тығыздығы бойынша жүргізілуі керек.
20. 16. Электромагнит өрісінің шектелген рұқсат етілген деңгейі селитебті аумақта, жаппай демалу орындарында, тұрғын жайлар, қоғамдық және өндірістік үй-жайлардың ішінде, электромагниттік сәуле көздері тәулік бойы әсер еткен жағдайда, осы санитарлық ережелердің 2-қосымшасына сәйкес болуға тиіс.
21. 17. Бір диапазонда жұмыс істейтін, олар үшін бірдей ШРЕД белгіленген, бірнеше сәуле көзінен сәулеге ұрынғанда электр өрісі кернеуінің қосындысы және электр энергиясы ағынының тығыздығының қосындысы төмендегі формулалар бойынша анықталуға тиіс:
Е сум.= vЕ 1 2 + Е 2 2 + ... Е П 2 Е шред
ППЭ сум.= ППЭ 1 + ППЭ 2 +... ППЭ П
Е сум немесе ППЭ сум болуға тиіс Е немесе ППЭ шред
22. 18. Әртүрлі жиілікті диапазондағы, олар үшін әртүрлі ШРЕД белгіленген, ЭМӨ-нің бірнеше көзінен бір мезгілде сәулеге ұрынғанда электр өрісі кернеуінің қосындысы және электр энергиясы ағынының тығыздығының қосындысы төмендегі формулалар бойынша анықталуға тиіс:
(Е 1 Е шред1 + Е 2 Е шред2 + ...Е n Е шред n ) + ППЭ 1 ППЭ шре1 + ППЭ 2 ППЭ шре2 +...+ППЭ n ППЭ шре n 1 бұл жерде:
Е - ЭМӨ-нің әрбір көзімен жеке туындайтын, электр өрісінің кернеуі;
Е шред - нормаланатын диапазондағы электр өрісінің шектелетін рұқсат етілген кернеуі, вольт метрге (бұдан әрі Вм);
ЭАТ - ЭМӨ-нің әрбір көзімен жеке туындайтын энергия ағынының тығыздығы, ватт шаршы метрге (бұдан әрі - Втм 2 ) см 2 ;
ЭАТ шре - нормаланатын диапазондағы электр өрісінің шектелген рұқсат етілетін кернеуі, Втм 2 , мкВтсм 2 .
23. 4. Тарататын радиотехникалық нысандармен туындайтын
электромагнит өрісінің деңгейлеріне бақылау
24. 19. РЭҚ-мен туындайтын ЭМӨ деңгейлерін бақылау үшін есептік және аспаптық әдістер қолданылуға тиіс. Есептік әдістер жобалық материалдарға сараптау жүргізу барысында тарататын құралдардың түрлерін, жұмыс істеу жиілігін, режимдерін және қуатын, параметрлерін және антеннаның орналасу кеңістігін, жергілікті жердің рельефін, қайта шағылыстыратын беттің болуын ескере отырып жүргізіледі. Радиолокациялық станциялардың жобалық материалдарында қосымша импульс жіберу жиілігі, импульстің ұзақтығы және антеннаның айналу жиілігі туралы мәліметтер болуы керек.
25. 20. ЭМӨ-нің деңгейлерін бақылау аспаптық әдіспен жүргізілгенде мемлекеттік тексеруін өткен өлшеу құралдары қолданылуға тиіс.
26. 21. Электр өрісінің кернеулік деңгейін және ЭМӨ энергиясы ағынының тығыздығын өлшеу жабдықтардың іске қосылып, ең жоғары сәуле бөлуі жағдайында жүргізілуге тиіс.
27. 22. ЭМӨ деңгейіне аспаптық бақылау:
1) РЭҚ пайдалануға берілгенде;
2) ЭМӨ деңгейіне әсер ететін РЭҚ-ың жұмыс жағдайын және режимін өзгерткенде (антеннаның бағдарын өзгерту, жеткізгіштердің қуатын көбейткенде);
4) РЭҚ жақын орналасқан аумақтың ахуалдық жоспары өзгергенде;
5) мемлекеттік санитарлық қадағалау жүргізгенде;
6) ЭМӨ деңгейін төмендету бойынша шаралар жүргізгеннен кейін;
7) жұмыс орындарын аттестаттаудан өткізгенде жүргізілуі керек.
28. 23. Жұмысшыларды ЭМӨ-нің қолайсыз әсерінен қорғауды қамтамасыз ету, ұйымдастыру, инженерлік-техникалық және емдеу алдын-алу шараларын жүргізу арқылы жүзеге асырылуы керек.
29. 24. Ұйымдастыру шаралары төмендегілерді қарастыруға тиіс:
1) жабдықтарының ұтымды жұмыс режимін таңдауды;
2) ЭМӨ әсер ету деңгейі шектелген рұқсат етілген деңгейден асатын, ол жерде пайдалану шарты бойынша қызметкерлер құрамының қысқа мерзімде болуына да рұқсат етілмейтін аумақты, тиісті ескертетін белгілермен қоршап, белгілеуді;
3) жұмыс орындарының орналасуы және қызмет көрсететін қызметкерлер құрамының қозғалу бағыттары ЭМӨ көздерінен ШРЕД сақтауды қамтамасыз ететін қашықтықта орналасуын;
4) жабдықтарды жөндеуді басқа көздердің ЭМӨ әсер ету аймағынан тыс жерде жүргізуін;
5) ЭМӨ әсер ету жағдайында қызметкерлер құрамының болу ұзақтығын шектеуін;
6) жұмыс орындарын ұйымдастыруды ЭМӨ көздерінен ең жоғарғы қашықтықта орналастыруға.
30. 25. Инженерлік-техникалық шаралар жұмыс орындарында ЭМӨ деңгейін төмендетуді жаңа технологияларды енгізу және ұжымдық, жеке қорғаныш құралдарын қолдану арқылы қамтамасыз етуі керек.
31. 26. Ұжымдық және жеке қорғаныш құралдары ЭМӨ-ның қолайсыз әсерін төмендетуді қамтамасыз етіп және жұмысшылардың денсаулығына зиянды әсер етпеуі керек.
32. 28. Жұмысшылардың радиожиілікті диапазондағы ( 10 кГц - 300 ГГц) ЭМӨ әсер етуінен ұжымдық және жеке қорғаныш құралдары жұмыс диапазонындағы жиілікті және орындалатын жұмыстың сипатын есепке ала отырып қолданылуы керек.
33. 29. ЭМӨ көздерін немесе жұмыс орындарын экрандау, шағылысу құралдары немесе стационарлық сіңіретін немесе тасымалданатын экрандар бойынша жүзеге асырылуы керек.
34. 30. Радиожиілікті ЭМӨ-нің шағылыстыратын экрандары металл табақтан, тордан, өткізгіш қабыршықтан, микроөткізгіш матадан, синтетикалық талшықтар негізінде жасалған металданған матадан немесе жоғарғы электр өткізгіштігі бар кез-келген материалдан жасалады.
ЭМО пайдалану көздері мен саласы
Электромагниттік өріс-электрлік зарядталған денелермен, сондай-ақ меншікті диполь және мультипольдік электрлік және магниттік моменттері бар денелермен әрекеттесетін іргелі физикалыкқ өріс. Бұл белгілі бір жағдайларда бір-бірін құра алатын және шын мәнінде электромагниттік өpіс тензоры арқылы ресімделген бір
субъект болып табылатын электр және магнит өрістерінің
жиынтығы.Электромагниттік өрістер айналадағы барлық кеңістікке енеді.Электромагниттік өрістердің табиги және техногендік көздері бар.
Электромагниттік өрістің табиғи көздері:
атмосфералық электр;
кун мен галактикалардың радио сәулеленуі (реликті сәуле, ғаламда біркелкі таралған);
жердің электр және магнит өрісі.
Техногенді электромагнитті өрiстердің көздері жоғары жиіліктіi (жж),
ультражоғары жиілікті (УВЧ) және аса жоғары жиілікті (СВЧ) генераторлармен жабдықталған әртүрлі таратушы аппаратура, коммутаторлар, бөлгіш жоғары
жиілікті сүзгілер, антенна жүйелері, өнеркәсіптік қондырғылар болып табылады. Өнеркәсіпте электромагниттік өрістер металды балқыту, әр түрлі материалдарды индукция және диэлектрлік өңдеу және т.б. Жаңа технологиялық процестерді қолдану еңбек жагдайларын едәуір жақсартады. Мысалы, әр түрлі отындарда жүмыс істейтін балқыту немесе қыздыру пештерін индукциялық жылыту қондырғыларына ауыстыру кезінде жүмыс орындарындағы газдың ластануы едәуiр төтендейді, жылу сәулелену қарқындылығы төмендейді. Алайда,
эмө тудыратын құрылғылар жүмыспен байланысты ауруларды тудыруы мүмкін. Электромагниттік өрістерге түсу қаупі олардың сезімдермен анықталмағанымен күрделенеді.
3.Радиожиіліктер көздерінің айналасында пайда болатын аймақтар. ЭМӨ
өлшем бірліктерi
Электромагниттік сәулеленудің радиожиілік диапазоны 3 кГц - 300 ГГц диапазонындағы жиілік немесе жиілік диапазоны деп аталады. Диапазонның көп бөлігі механикалық тербеліс арқылы жасалуы мүмкін толқындар ауқымынан тыс болғандықтан, радиожиіліктер электромагниттік толқындар деп аталады.
Электромагнит өрісі вакуумде электр өрісі Е және магнит индукцмясы В кернеулігімен сипатталады. Электромагнит өрісі ортада екі қосымша мәнмен сипатталады: магнит өрісі Н кернеулігімен және электр индукциясымен D. Электромагнит өрісі компоненттерінің зарядтармен және токтармен байланысын Максвелл теңдеуінен көруге болады.
Электр өрісі электр өрісінің күшімен сипатталады және Вт м өлшенеді
Магнит өрісі магнит өрісінің кернеулігімен сипатталады және A м-мен өлшенеді немесе магниттік индукциямен және nT-мен өлшенеді
Энергия ағынының тығыздығы Вт см2 немесе мкВт см2-мен өлшенеді
Электромагниттік сәулелену көзініңайналасында пайда болатын сәулеленген электромагниттік өріс (ЭҚК) әр түрлі сәулелену аймақтарының болуымен ссипатталад
Біpінші aймaқ - индyкциялық aймaқ (жaқын aймaқ) cәyлeлeнy көзінeн шaмaмeн Х 2п-дeн 1лл л дeйінгі қaшықтықты жaбaды .. Бұл aймaқтa элeктpoмaгниттік тoлқын әлі қaлыптacпaғaн, coндықтaн элeктpлік жәнe мaгниттік өpіcтep өзapa бaйлaныccыз жәнe өздігінeн әpeкeт eтeді.
ЭҚК көзіне жақын аймақ жақын өріс деп аталады. Егістік аймағында екі қосалқы аймақты ажыратуға болады: реактивті егістікке жақын аймақ және радиациялық өріске жақын аймақ. Жақын өрістер қашықтыққа байланысты тез өзгереді және өріске арналған математикалық өрнектер әдетте 1 r, 1 r2, ..., 1 r пропорционалды компоненттерден тұрады, мұндағы r - өрістен анықталатын нүктеге дейінгі қашықтық.
eкінші aймaқ - кeдepгі aймaғы (apaлық aймaқ) шaмameн x 2k-дeн 2kx дeйінгі қaшықтықтa opнaлacқaн. Көзден үлкен қашықтықта 1 r2, 1 r3 және одан жоғары ретті пропорционалды компоненттер 1 r-ге пропорционалды компонентпен салыстырғанда аз болады, ал өрістер алыс өрісті өрістер деп аталады.
Үшінші аймақ- Нақты радиациялық аймақ (алыс аймақ) толығымен қалыптасқан электромагниттік толқынмен сипатталады. Бұл аймақта адамға тек ЭМӨ-нің энергетикалық компоненті - энергия ағынының тығыздығы (PES) әсер етеді.
Тӛмен жиілікті импульсті ЭМӚ қолдану
Транскраниальды электроаналгезия - бұл өзгермелі және тұрақты жұмыс циклі бар жиілігі 60-2000 Гц тікбұрышты конфигурацияның импульсті токтарының орталық жүйке жүйесіне әсеріне негізделген нейротропты терапия әдісі.
Диадинамикалық терапия (ДДТ) - бұл әр түрлі комбинацияларда экспоненциалды артқы жиегі бар 50 және 100 Гц жиілігі бар жартылай синусоидалы пішіннің тұрақты бағытындағы төмен жиілікті импульсті ток әсеріне негізделген электротерапия әдісі.
Электрлік ынталандыру дегеніміз - қалыпты жұмысын жоғалтқан мүшелер мен ұлпалардың белсенділігін қалпына келтіру, сондай-ақ бұлшық еттер мен нервтердің функционалдық күйін өзгерту үшін қолданылатын жиілігі төмен және жоғарылаған импульстік токтармен емдеу әдісі.
Төмен жиілікті электромагниттік өрістерге толқын ұзындығы 10 км-ден және жиілігі 30 кГц-тен төмен электромагниттік сәулелену жатады. Электромагниттік өрістің (ЭМӨ) әрекеті ЭМӨ құрамына кіретін ажырамас байланысқан электр және магнит өрістерінің әрекеттеріне байланысты [1]. 0-ден 100 Гц-ке дейінгі жиіліктерде ЭМӨ-тің негізгі компоненті магнит өрісі (MӨ) болып табылады, сондықтан ЭМӨ-ні осы жиіліктерде емдеу магнетотерапия (MT) деп аталады, ал MӨ биологиялық әсерін зерттейтін ғылым магнетобиология деп аталады
МӨ биологиялық әсер етуінің алғашқы механизмдері жеткіліксіз зерттелген. Бұл әрекеттің физикалық негізі зарядталған бөлшектердің қозғалысын басқару деп саналады. МФ-тің бос (электрондар, иондар) және байланысқан зарядтармен (атомда, молекулада) өзара әрекеттесуі ажыратылады. Бұл өзара әрекеттесудің нәтижесі ең алдымен мембраналық потенциалдың өзгеруі және липидтердің тотығуы болып табылады. Сонымен қатар, MF судың физикалық-химиялық қасиеттеріне, еркін радикалды химиялық реакцияларға, ірі анизотропты диамагниттік қосылыстардың макромолекулаларына әсер етеді.
Төменгі жиілікті ЭМӨ-ге қатысты адам ағзасының өткізгіштік қасиеттері болады. Сыртқы өрістің әсерінен ұлпаларда өткізгіштік ток пайда болады. Еркін зарядтардың негізгі өкілі иондар болып табылады. Төменгі жиілікті ЭМ толқындардың ұзындығы адам денесінің өлшемдерінен көп есе үлкен болады, соның салдарынан барлық ағза осындай толқындардың ықпалына душар болады. Бірақ осы ықпалдың түрлі ұлпаларға әсері бірдей болмайды, өйткені түрлі ұлпалардың электрлік қасиеттері мен өткізгіштік токқа сезімталдығында айырмашылықтары болады. Индуцияланған өткізгіштік тоққа аса сезімтал жүйке жүйесі болып табылады. Осы ток жасушааралық сұйықтық арқылы ағады, себебі жасушааралық сұйықтықтың кедергісі жасушалы мембраналардың кедергісінен кіші болады. Нейрондардың плазмолеммасы арқылы мыңдық үлесіндей шамадағы өткізгіштік ток өтеді. Бұл нейрондарды қоздыруға жеткіліксіз. Бірақ өте күшті төменгі жиілікті ЭМӨ-мен қоршаған ортада адамдар мен жануарлар кездеспейді. Осы өрістің жиілігін 200 Гц-ке дейін жоғарылатып, жүйкелер мен бұлшықеттерді қоздыруға болады, бірақ токтың кенет артуы электрлік жарақаттың биофизикалық механизмі болып табылады.
ЭМӚ биологиялық әсері
Жүйке жүйесіне әсері.Жүйке импульсінің берілуі нашарлайды. Нәтижесінде вегетативті дисфункциялар пайда болады (нейрастеникалық және астеникалық синдром), әлсіздік, тітіркену, тез шаршау, ұйқының бұзылуы, жоғары жүйке белсенділігі шағымдары бұзылады - есте сақтаудың әлсіреуі, стресстік реакциялардың дамуына бейімділік пайда болады.
Жүрек-қан тамырлары жүйесіне әсері.Бұл жүйенің жұмысындағы бұзылыстар, әдетте, пульстің және қан қысымының лабильділігімен, гипотонияға бейімділікпен, жүрек аймағындағы ауырсынумен көрінеді. Қанда лейкоциттер мен эритроциттер санының қалыпты төмендеуі байқалады.
Иммундық және эндокриндік жүйеге әсері.ЭҚК әсер еткенде иммуногенез көбінесе қысым жасау бағытында бұзылатындығы анықталды. Жоғары интенсивті электромагниттік өрістердің әсері жасушалық иммунитеттің Т-жүйесіне депрессиялық әсер етуден көрінеді. ЭҚК әсерінен адреналин түзілуі артып, қан ұюы белсендіріліп, гипофиздің белсенділігі төмендейді.
Репродуктивті жүйеге әсері. Көптеген ғалымдар электромагниттік өрістерді тератогендік факторларға жатқызады. Әдетте эмбрионның дамуының алғашқы кезеңдері осал кезеңдер болып табылады. Әйелдің электромагниттік сәулеленуімен байланысының болуы ерте туылуға әкелуі мүмкін, ұрықтың дамуына әсер етеді және ақырында туа біткен даму ақауларының даму қаупін арттырады.
Ұзақ жылдық әсер ету жағдайында ЭМӨ-нің биологиялық әсері жинақталады, нәтижесінде орталық жүйке жүйесінің дегенеративті процестерін, қан обырын (лейкоз), ми ісіктерін, гормональды ауруларды қоса алғанда, шалғайдағы салдарлардың дамуы мүмкін. ЭМӨ балалар, жүкті (эмбрион), орталық жүйке, гормональды, жүрек-қантамыр жүйесі аурулары бар адамдар, аллергиктер, иммунитеті әлсіз адамдар үшін аса қауіпті болуы мүмкін. Адам ағзасының ең сезімтал жүйелері: жүйке, иммундық, эндокриндік және жыныстық. Бұл ағзаның жүйелері сыни болып табылады.
ЭМӨ әрекет ететін аймақта тұратын халық тітіркендіргіш, төзімсіздікке шағымданады. 1-3 жылдан кейін кейбіреулерде ішкі шиеленіс сезімі, суетливость пайда болады. Назар мен жады бұзылады. Ұйқының аз тиімділігіне және шаршағандығына шағымдар туындайды.
Адамның психикалық қызметін жүзеге асыруда үлкен жарты шаралар мен гипоталамустың қабығының маңызды рөлін ескере отырып, ЭМ-сәулеленудің (әсіресе, толқындардың дециметрлік диапазонында) шекті рұқсат етілген мөлшерден жоғары қайта әсер етуі психикалық бұзылуларға әкеп соқтыруы мүмкін деп күтуге болады.
Адам ағзасы электромагниттік өріске әрдайым жауап береді. Алайда, бұл реакция патологияға ұласып, ауруға алып келуі үшін бірқатар жағдайлар - оның ішінде өрістің жоғары деңгейі мен сәулеленудің ұзақтығы сәйкес келуі қажет. Сондықтан, алаң деңгейі аз тұрмыстық техниканы жәненемесе қысқа мерзімді тұрмыстық техниканың ЭМӨ пайдалану кезінде халықтың негізгі бөлігінің денсаулығына әсер етпейді. Ықтимал қауіп тек ЭМӨ мен аллергияға жоғары сезімтал адамдарға ғана, сондай-ақ ЭМӨ-ге жоғары сезімталдыққа ие адамдарға ғана қауіп төндіруі мүмкін.
Электромагниттік өрістердің негізгі көздері
ЭМӨ негізгі көздері: жерсеріктік байланыс, ЭБЖ, радарлар, ұялы байланыс, теле-радиостанциялар, тұрмыстық электр құралдары, электр сымдары, дербес компьютер, электр көлігі болып табылады.
ЭМӚ гигиеналық нормалау
ЭМӨкөздерімен жұмыс істейтін персоналдың жұмыс орындарындағы радиожиіліктердің электромагниттік өрістерінің қарқындылығы және бақылауға қойылатын талаптар ГОСТ 12.1.006-84 Радиожиіліктердің электромагниттік өрістері. Жұмыс орындарындағы қолайлы деңгейлер және бақылауға қойылатын талаптар .60 кГц - 300 МГц диапазонындағы радиожиіліктердің ЭМ өрістің электрлік және магниттік компоненттерінің беріктігімен бағаланады; 300 МГц - 300 ГГц жиілік диапазонында - радиациялық беттік сәулелену тығыздығы және қалыптасқан энергия жүктемесі бойынша бағаланады.
Рұқсат етілген шекті деңгейлер:
электрлік компонент бойынша, В м: магниттік компонент бойынша, А м:
50 - 60 кГц-тен 3 МГц дейінгі жиіліктер үшін;
5 - 60 кГц-тен 1,5 МГц дейінгі жиіліктер үшін;
20 - 3 МГц-тен 30 МГц дейінгі жиіліктер үшін;
0,3 - 30 МГц-тен 50 МГц дейінгі жиіліктер үшін.
10 - 30 МГц-тен 50 МГц дейінгі жиіліктер үшін;
5 - 50 МГц-тен 300 МГц дейінгі жиіліктер үшін;
Персоналдың жұмыс орындарында 300 МГц - 300 ГГц жиілік диапазонында ЭҚК энергия ағынының тығыздығының максималды рұқсат етілген мәндері әсер ету уақытын ескере отырып, денеге рұқсат етілген энергия жүктемесі негізінде анықталуы керек;
Сан принциптері. ЭМӚ кӛздерін қадағалау.
Электромагниттік өрістердің (ЭМӨ) қайнар көздері: атмосфералық электр энергиясы, радиосәулелену, Жердің электр және магнит өрістері, жасанды көздер (HDTV қондырғылары, радиохабарлар мен теледидарлар, радиолокация, радионавигация және т.б.). Электромагниттік энергияның сәулелену көзі болып қуатты телевизиялық және радиохабар тарату станциялары, жоғары жиілікті жылытудың өндірістік қондырғылары, сонымен қатар көптеген өлшеу және зертханалық құралдар табылады. Жоғары жиілікті схемаға енгізілген кез-келген элементтер сәулелену көзі бола алады.
ЭМӚ гигиеналық бағалау
Жақын арада жеке компьютермен жұмыс орындарындағы электромагниттік өрістерді өлшеу әдісін және гигиеналық бағалауды нақтылау күшіне енуі мүмкін, 45-55 Гц жиілік диапазоны бар құрылғылармен өрістерді өлшеуге рұқсат етіледі.Мұндай құрылғыларды өте сақтықпен қолдану керек.Бұл әдіс іс жүзінде ешқандай сенімділікке ие емес.Бұл еңбек жағдайларын дұрыс гигиеналық бағалау үшін жаңа мәселелер туғызады.
Электромагниттік өріс гигиеналық бағалау?
Электромагниттік өрістерге ұшыраған кезде халықтың электромагниттік қауіпсіздігін қамтамасыз ету қоршаған ортаның электромагниттік ластануының жоғарлауына байланысты маңызды проблема болып табылады. Электромагниттік өріс - бұл электр магниттік толқындардың таралу саласы. Электромагниттік өрістердің ағзаға әсер етуінің биологиялық және пато-физиологиялық нәтижесі жиілік диапазреыеа жер етуші фактор қарқындылығына , сәулелену ұзақтығына, сәулелену тәртібіне байланысты.
Тӛмен жиілікті импульсті магнит ӛрісінің әсерінен қорғау тәсілдері мен принциптері
Өрісті нормалау кезінде уақытты қорғау жеткілікті егжей-тегжейлі қарастырылады: адамның өрісте болу уақыты, егер оның өндірістік жиіліктегі электр өрісі үшін 5 кВ м-ден асатын болса, шектеледі. Қашықтықты қорғау көзден қашықтыққа байланысты кернеудің төмендеуімен байланысты. Өрістің кернеулігі 5 кВ м-ден асатын тірі бөліктердегі кеңістікті әсер ету аймағы деп атайды. Кейбір жағдайларда уақыт пен қашықтық бойынша біріктірілген қорғаныс мүмкін. Атап айтқанда, кернеуі 400 ... 500 кВ әуе желілерінің әсер ету аймағында кез-келген түрдегі тіректің осінен 20 м шегінде уақыт шектеусіз және ұзақтықта жұмыс істегенде 90 минуттан аспайтын жерде жұмыс істеуге рұқсат етіледі; кернеуі 750 кВ әуе желілерінің әсер ету аймағында - аралық тіректің осінен 30 м ішінде 180 минуттан аспайды және аралықта немесе якорь тіреуінің жанында жұмыс істегенде 10 минуттан аспайды. Техникалық қорғау шаралары. Жұмысшыларды ЭМӨ әсерінен қорғаудың негізгі техникалық құралдары - экрандау - электромагниттік энергияны сіңіретін немесе шағылыстыратын экрандармен жұмыс орындарын электромагниттік сәулелену көздерінен қорғау. Экранның дизайнын таңдау технологиялық процестің сипатына, сәулелену көзінің қуатына және толқын ұзындығының диапазонына байланысты.
Жалпы қорғаныс - жұмысшыларды ЭМӨ әсерінен қорғаудың ең тиімді әдісі. Бұл мәселенің ең жақсы шешімі - қондырғының барлық элементтерін бір корпус-экранмен қорғау, бірақ бұл әрдайым мүмкін емес. Мысал ретінде өнеркәсіптік жылу қондырғыларын айтуға болады (атап айтқанда, индукциялық пештер)
ЭМӚ кӛздерімен жұмыс істеу кезіндегі қорғау іс-шаралары
Уақытты қорғау қағидасы негізінен ЭМӨ өндірістік әсерін реттейтін тиісті нормативтік-әдістемелік құжаттардың талаптарында жүзеге асырылады. ЭМӨ әсер ету жағдайында персоналдың өткізуге рұқсат етілген уақыты жұмыс күнінің ұзақтығымен шектеледі және тиісінше экспозиция қарқындылығымен азаяды. Халық үшін ЭМӨ жағымсыз әсерінің алдын-алу аумақтың түріне байланысты сараланған қашықтықтан басқарумен бірге қамтамасыз етіледі (тұрғын үй, жиі немесе сирек барады), бұл экспозиция уақытын шектеу арқылы адамның қорғалуын қамтамасыз етудің көрінісі болып табылады, бұл қашықтықтан қорғау принципін негізінен жүзеге асыруға байланысты. Әртүрлі кластағы жоғары кернеулі (ЭЖЖ) әуе желілері үшін санитарлық-қорғау аймақтарының ұлғаю мөлшері белгіленеді.
330 кВ және одан жоғары әуе желілерін орналастыру үшін аумақ тұрғын алабынан алыс орналасуы керек.
Кернеуі 750-1150 кВ әуе желілерін жобалау кезінде олардың елді мекендердің шекарасынан қашықтығы, ереже бойынша, сәйкесінше кем дегенде 250-300 м қамтамасыз етілуі керек. Жергілікті жағдайларға сәйкес бұл талап орындалмайтын ерекше жағдайларда ғана, кернеуі 330, 500, 750 және 1150 кВ желілер ауылдық елді мекендердің шекарасына жақын, бірақ 20, 30, 40 және 55 м-ден жақын болмауы мүмкін. сәйкесінше; сонымен бірге әуе желілері астындағы электр өрісінің кернеулігі 5 кВ м аспауы керек. Әуе желілеріне елді мекендердің шекарасына жақындау мүмкіндігі санитарлық-эпидемиологиялық органдармен келісілуі керек. Жиіліктердің жұмыс диапазонына, орындалатын жұмыстардың сипаттамасына, сәулелену деңгейіне және қажетті тиімді қорғанысқа байланысты нормалардың талаптарына сол немесе басқа параметрлердің сәйкессіздігі кезінде келесі тәсілдерді және қорғаныс құралдарын (немесе олардың комбинацияларын) қолданады: уақытпен және қашықтықпен қорғану; тікелей сәулелену көзінде сәулеленудің параметрлерін азайту; сәулелену көзін экрандау; жұмыс орнын экрандау; жұмыс бөлмелерінде қондырғыларды рациональды орналастыру; қондырғыларды пайдаланудың және қызмет көрсететін персоналдың жұмысының рациональды режімдерін орнату; алдын ала ескертетін дабыл құралдарын қолдану (жарықтық, дыбыстық және т. б.); сәулелену зонасын анықтау; жеке қорғаныс құралдарын қорғану.Электромагниттік сәулелену зонасында жұмыс істейтіндерді өте нақты қорғайтын қорғаныс құралдары болып жеке қорғаныс құралдары табылады.
Жеке қорғаныс құралдары.Жұмыстардың кейбір түрлерін жүргізген кезде (мысалы, аппаратураны келтіргенде және дұрыстағанда) операторға электромагниттік сәулелену зонасында болуға тура келеді-кейде қуаттың үлкен тығыз ағынында болады. Бұл жағдайларда, торлы экран принципі бойынша адам организмін қорғауды жүргізетін жеке қорғаныс құралдарына жататын, металлданған маталардан жасалған комбинезондар мен халаттарды қолдану керек.
Дәрілік заттарды дайындаудың санитарлық-гигиеналық талаптары
Дәріхана мекемелерінің гигиенасы - емдеу-профилактикалық мекемелер гигиенасының саласы, яғни халық аурушылдығының алдын алу және емдеу тиімділігін көтеруге бағытталған гигиеналық норма мен ережелер жүйесін жасау мақсаты бар гигиеналық ғылым. Халықтың толық әрі тиімді дәрілік заттармен қаншалықты қамтамасыз етілуіне , жүргізілген емдеу, диагностикалық, санитарлы-гигиеналық және эпидемияға қарсы шаралардың әсері және сапасы байланысты.
Гигиена негіздерін білу дәріхана қызметкерлеріне келесі мақсатты орындау ұшін қажет:
- білікті, жоғары кәсіптік деңгейде халыққа дәрілік қызмет көрсету;
- дәрілерді жасау, сақтау және беруде қолайлы жағдай жасау;
- дәріханаішілік инфекцияның алдын алу;
- қызметкерлердің еңбегіне қолайлы жағдай жасау;
- тиімді түрде еңбекті ғылыми ұйымдастыру, жаңа жабдықтарды, автоматизация және механизация құралдарын енгізу. Бұл алдын ала гигиеналық апробациясыз және оларды қолдану бойынша гигиеналық қорытындысыз іске асырылмайды;
- санитарлық ағарту жұмыстарын жүргізу, халықтың мәдениетін көтеру, яғни дәріхана гигиеналық дағдыларды игеру мектебі болып табылады.
Сондықтан, дәріхана мекемелерінің гигиенасы - дәріханадағы кәсіптік еңбектің организмге әсерін және дәріхана қызметкерлерінің денсаулығын сақтауға, еңбек өнімділігі мен еңбекке қабілеттілігін көтеруге бағытталған гигиеналық шараларды жасайды және де қалыпты санитариялық-гигиеналық жағдай жасауға бағытталған шараларды қарастыратын гигиеналық ғылым саласы. Дәріхана мекемелерінің гигиенасы көптеген пәндермен жанасады (интегрирует), әсіресе фармацевтикалық пәндермен. Дәрі-дәрмектерді дәріхана және заудтық технологиясымен тығыз байланысты, себебі санитариялы-гигиеналық және эпидемияға қарсы шараларды дұрыс ұйымдастыру үшін дәрілік препараттарды дайындаудың технологиялық процессін білу негізгі технологиялық жабдықтардың жұмыс істеу принциптері мен құрылымын білу, технологиялық процесстерді дұрыс өткізу мен ұйымдастыру білімін қажет етеді.
Дәрілік заттарды дұрыс сақтау мен ӛткізуді қамтамасыз етуге қойылатын санитарлық-гигиеналық талаптар
Дәрілерді даярлау жағымды санитарлық-гигиеналық жағдайдың болуын талап етеді. Көшеден шаңның, микроорганизмдердің, салқын ауаның, шудың және т.б. факторлардың енуі қызметкерлердің денсаулығына және дәрілік заттардың сапасына әсерін тигізеді. Сондықтан дәріхана жоспарында және құрылысында кіру есіктеріне көп көңіл бөлінеді. Дәріханаларда 2 кіру есігі болуы керек: бірі дәріханаға келушілерге(посетители) және персоналға, екіншісі тауарларды қабылдау үшін.
1, 2 категориялы дәріханаларда келушілерге екі есік, 3,4 категориялы дәріханаларға ені 0.9 м кем емес. Қызметкерлер кіретін және тауар қабылдайтын есік ені 1.2 м. 1, 3 климаттық белдеулерде есіктер екеу және жылжымалы болуы керек.
Кірушілер есігі тамбурмен қамтамасыз етіледі, олар қорғаныс барьері ролін атқарады. Тамбурдың тереңдігі 1.2 м және ені 1.5 м кіретін есіктің енінен кем емес болуы керек. Тамбурдағы есіктер бір-біріне бұрыш жасап орналасады, өйткені салқын ауа жылып үлгеруі үшін.
Егер тамбурде жылы ауалы перделер (завес) болса есіктер қалыпты орналастырылады, яғни бір есік екінші есікке қарсы, Берілетін ауа температурасы 30-35 градус С. 1-3 климаттық белдеулердеекі тамбур жасалады. 1-2 категориялы дәріханаларда тамбур жеке болады (2 жарты) кіруші және шығатын келушілерге арналған.
1-2 категориялы дәріханалар бөлмесінің биіктігі 3.3 м кем болмауы керек.
Подвал бөлмелерінің биіктігі 2.2 м кем емес болуы керек.
Дәріхана бөлмелерінің әшкә өңделуі олардың функционалды тағайындалуына сәйкес орындалады. Дәріхана бөлмелерінің интерьерінің үлкен гигиеналық және психологиялық маңызы бар.
Бөлмедегі қабырға беті технологиялық процеске байланысты тегіс, ылғалды жинауға және дезинфекцияға қолайлы болу керек. Ылғалды тәртібі ( жуатын, дестильдеуші-стерильдейтін, әжетхана, жуынатын) бар бөлмеөабырғалары 1.8м биіктікке дейін глазурленген плитамен немесе суға төзімді синтетикалық материалмен майлы бояумен жабылады.
Асептика, ассистенттік, провизор-аналитиктің кабинетінің қабырғаларында сүйір бұрыштар болмау керек, себебі онда шаң жиналады. Асептикалық бөлменің қабырғасы төбеге дейін майлы бояумен боялады, ары қарай төбеге дейін және төбесі сулы бояумен боялады. Әкімшілік бөлмелердің, каридордың, персонал бөлмесіндегі төбелер сулы бояумен, ал қабырғалары ылғалға төзімді түс қағазбен желімденеді.
Дәріхана едендері тегіс, ылғалды өңдеуге жеңіл берілетін заттармен қапталады. Еденді паркетпен жабуға болмайды. Гигиеналық жағынан ыңғайлы едендер , олар :а) сату залында - керамикалық плитка немесесинтетикалық материал (ремен, линолеум)
Б) ассистенттік, провизор аналитик бөлмесінде - синтетикалық немесе полимер негізіндегі материал;
В) асептикалықта - поливинилацетатты маститті материал, рулонды материал (ремен, линолеум), тігіссіз немесе тігісі дәнекерленген;
Г) жуатын, стерилдейтін, дестиляторлы-стерилдейтін, жуынатын, кір жуатын бөлмеде, қоймаларда- керамикалық плита немесе суға төзімді синтетикалық материал. Бұл бөлмелердегі (қоймадан басқасы) еден көрші бөлмелердің еденінен 3 см төмен болуы керек. Жуатын, дистилляцилық-стерилизациялық және кір жуатын бөлмелерде алмастырылатынторлы ағаш төсеніштер орнатылуы керек.
Жертөле (подвал) бөлмелерінде еденді асфальтпен, асфальт-бетонмен немесе бетонмен жабады.
Дәріхана мекемелеріндегі жұмыстың ӛзектілігі, проблемалары және ерекшеліктері.
Жұмысшылардың организміне дәрілік заттардың әсер етуі тек қана дәріханалар, дәріхана мекемелерімен химия-фармацевтика өнеркәсәптеріне тән арнайы өндірістік фактор болып табылады. Тек қана дәріханалық және зауыттық технология кезінде жұмысшы персонал бүкіл жұмыс күні бойына сұйық және ұнтақ тәрізді дәрілік заттармен тікелей жанасуда болады. Ең қолайсызы болып биологиялық және физиологиялық белсенді зат болып табылатын дәрілік шаңдардың ауаға бөлінуімен жүретін технологиялық операциялар табылады. Міне оның ең басты ерекшелігі осы болып тұр.
Организмге шаңның әсер етуі негізінен оның дисперстілік дәрежесіне байланысты екені белгілі. Дәрілік шаңды ос ыжағынан стпаттай келе оның жоғары диспесті шаңға жататынын атап айтуға болады. 96-98 %-і мөлшері 5 мкм-ге дейінгі шаңдардан тұрады. Осының салдарынан іс жүзінде дәрілік аэрозольдердің барлығы ауада жоғары тұрақтылыққа ие және өкпеге тереңдеп енуге қабілетті.
Теріге, шырышты қабаттарға, ттыныс алу жүйесіне түсіп аэрозоль келесі арнай қолайсыз әсерлер көрсетуі мүмкін: улы, тітркендіргіш, аллергиялық және т.б. Бірқатар дәрілік заттар бір мезгілде улы да тітіркендіргіш те немесе басқа да әсер беруі мүмкін. Мысалы, көптеген кең спектрлі антибиотиктер улы, алларгендік қасиетке ие және дисбактериоз шақыруы мүмкін.
Өндіріс жағдайларында шаңның әсер ету механизмі және организмнің зақымдалу түрі әртүрлі, бірақ сол тәрізді дәрілік заттармен ұзақ уақыт, рационалды емес емдеу нәтижесінде болатын жанама реакцияларға ұқсас болып келеді.
14. Еңбекті қорғау талаптарына сәйкес дәріхана мекемесінің ұжымын қалыптастыру және персоналымен жұмыс істеу ерекшеліктері.
Әртүрлі категориялы дәріханаларда дәрілерді дайындау процессі бірқатар технологиялық операциялардан тұрады. Бұл көлемді әрі көп қырлы процесстерді дәріххана қызметкерлері атқарады, дәріхана мекемесінің номенклатурасына сәйкес бөлінеді:фармацевтік, көмекші, әкімшілік-басқарушылық және шаруашылық қызметкерлерінің штаты.
Дәріхана меңгерушісі провизор ( жоғары фармацевтік білімі бар адам), оның көмекшілері - провизор-технолог, провизор аналитик. Фапмацевтар ол орташа фармацевтік білімі бар маман ( фармацевт-ассистент), фармацевт көмекшісі, кіші фармацевт және оптика сатушысы.
Фармацевтік штатқа: провизор-технолог, провизор-аналитик, фармацевтік бөлім меңгерушісі және оның көмекшісі кіреді.
Көмекші штат - фармацевт, кіші фармацевт, оптика сатушысы, салушы (фасовщица), қаптаушы, санитарка-жуушы.
Әкімшілік- басқару тобына - меңгеруші-провизор, меңгерушінің көмекшісі-провизор, бас бухгалтер, есепші, кассир жатады.
Шаруашылық қызметшілер персоналы - кочегар, қосалқы жұмысшы, ғимаратты күнделікті жөндеу бойынша жұмысшы, қызметкерлер бөлмесін жуатын жұмысшы.
Соңғы жылдары 1100 ден аса төсек орыны бар ірі көп профильді емдеу профилактикалық мекемелер дәріханасы штатында провизор-клиницист лауазымы (должность) енгізілген. Оның жоғары фармацевтік білімі бар. Ол дәрігерлер консилиуымына қатысады және олардың тағайындаған емін бақылайды ( фармакологиялық белсенділігін, сәйкестігін, көтере алуын және т.б.). Дәрігерлермен бірге дәрілік қоспаларды жазуға, оларды даярлау технологиясын , рецептерді анализдеуге қатысады. Провизор-клиницист улы және наркотикалық дәрілерді тағайындаудың дұрыстығын тексеретін комиссия құрамына кіреді.
Еңбекті қорғауға қойылатын негізгі талаптар: негізгі технологиялық процестерге.
Дәріхана өндірісінде жұмыс істейтін жұмысшылардың еңбегі өзіне тән ерекшеліктермен сипатталады, соның ішінде, біріншіден, көптеген дәрілік заттармен жанасып жұмыс істеу, көздің үнемі күштенуімен және көп зейін аударуды талап ететін қол жұмысы үлесінің көп болуы, екінші жағынан арасында науқастары да бар келушілермен жжиі қарым-қатынаста болу. Сомен қатар жұмысшыларға әртүрлі ықшамклиматтық жағдайлар т.б. әсер көрсетеді. Жұмыстың мұндай сипатта болуы дәріхана жұмысшыларынан үлкен жауапкершілікті, нервті-психикалық және эмоционалдық күштенуді талап етеді және олардың денсаулық жағдайымен аурушылдығына әсерін тигізеді.
Дәріхана жұмысшыларының еңбек гигиенасын зертеу нәтижесінде санитарлық-гигиеналық жағдайлар және еңбектің кәсіптік ерекшеліктері мен денмаулық жағдайы арасында байланыс анықталды. аурушылдық құрылымында тыныс алу органдарының аурулары, аллергиялық аурулар, нерв жүйесінің ауруларымен сезім мүшелерінің аурулары, гипертониялық ауру, әйел жыныс мүшелерінің аурулары басым келеді. Созылмалы аурулармен ауыратындар едәуір топты құрайды. Аллергиялық аурулардың ішінде дәрілік аллергия бірінші кезекте тұрады. Әрбір кәсіптік топта аурушылдық деңгейі мен құрылымында белгілі бір заңдылық тән. Сату залының жұмысшылары (фармацевтер, провизор-технолог,кассир) үшін негізгі қолайсыз фактор болып суық ықшамклиматпен асқынып кетуі мүмкін бактериалдық әсер болып табылады. Олар басқалармен салыстырғанда жиі ауырады. Аурушылдық құрылымында баспа, ЖРА, грипп, ревматизм, көк тамырдың варикозды кеңеюлері жиі кездеседі.
Тікелей дәрілік заттарды дайындаумен айналысатын дәріхана жұмысшылары үшін (провизор-технолог, провизор-аналитик, өлшеп-қаптаушылар) дәрілердің, шаңның, химиялық заттардың аэрозольдарының жоғары эмоционалдық және психикалық күштенумен бірге әсер етуі мүмкін.
Олардың жұмысының едәуір бөлігін өте көп ұсақ жұмыстары бар, аса зейінге және көзге күш түсуімен сипатталынатын қол жұмысы алады.
Бұл топтың аурушылдық құрылымында аллергиялық аурулар, гипертониялық ауру және нерв жүйесінің зақымдалуы (неврастения, невроздар) тән.
Әкімшілік-шаруашылық бөлім жұмысшылары тобына жоғарыда аталған факторлар іс жүзінде әсер етпейді. Оларда жетекші болып дәріханадағы барлық жұмыс түріне және әкімшілік-шаруашылық жұмыстарға рухани жауапкершілік табылады. Олар үшін жүрек-қан тамырлар жүйесінің ауруларынан жүректің ишемиялық ауруы, гипертониялық ауру, неврастения тән. Жұмыс стажына байланысты дәріхана жұмысшыларының денсаулық жағдайы өзгеріп отырады. 10 жыл жұмыс істеген адамдардың адамдардың аллергиялық аурулармен ауруы 5 жыл жұмыс істегендермен салыстырғанда 9 есе жиі болады.
Денсаулық сақтау мен жұмысқа қабілеттілік және еңбек өнімділігін жоғарылату үшін ең алдымен қолайлы еңбек жағдайларын қалыптастыру керек. Маңызды сауқтырушы фактор ЕҒҰ және кіші механизация құралдары жатады.
16. Дәріхана мекемелерінің ғимараттарындағы микроклимат, желдету, жарықтандыру, жылыту, сумен жабдықтау және су бұру еңбекті қорғау талаптарының құрамдас бӛлігі ретінде.
ИНСОЛЯЦИЯСЫ. Қоршаған ортаның факторы тұрғысында инсоляция адам организміне белсенді түрде әсерін тигізеді. Терезе арқылы енетін УК- сәулелерінің өзі де бөлмелердің микрофлорасына жоятын әсер көрсетеді. Соныиен бірге күн сәулелері адамның көңіл-күйіне, өзін-өзі жақсы сезінуіне қолайлы әсерін тигізеді, жұмыс кезінде оң эмоционалдық фон түзеді, күн радиациясының қолайлы биологиялық және психо-физиологиялық әсерін ескере отырып бөлмелер мен дәріханаларды жеткілікті күн түсуін қамтамасыздау, сонымен бірге олардың ысыпкетуіне жол бермеу, қолайлы микроклимат жағдайының бұзылуына жол бермеу қажет. Бұл талаптардың сақталуы үшін бөлмені күніне үздіксіз тікелей күн сәулелерімен 3 сағаттан кем емес қамтамасыз ету керек.
Инсоляциялық режимді қамтамасыз етуде дәріханаларды жарық көкжиектері бойынша дұрыс орналастыру маңызды орын алады. Дәріханаларадың негізгі өндірістік бөлмелері үшін ең қолайлысы оңтүстікке және оңтүстік-шығысқа бағыттап орналастыру.Қатты ысып кету мүмкіншілігі бар бөлмелер үшін (жуатын, стерилизациялық, дистильдеуші-стерилизациялық) солтүстікке бағыттап орналастыру ұсынылады.
ЖАРЫҚТАНДЫРУ. Өндіріс бөлмелері мен жұмыс орындарын рационалды жарықтандырудың үлкен гигиеналық мәні бар, яғни ол денсаулық жағдайына, көру мүшесінің қызметіне, жұмыс қабілеттілігіне, еңбек өнімділігіне және жұмысшылардың көңіл-күйіне әсерін тигізеді. Барлық өндірістік, әкімшілік, қосалқы және санитарлық-тұрмыстық бөлмелер табиғи және жасанды жарықтандырумен қамтамасыз етілуі тиіс. Табиғи жарықтың болмауы тек қоймалық және жертөлелік бөлмелерде рұқсат етіледі. Жарықтың жеткілікті мөлшерде болуы санитарлық режимді ұстап тұруды және тазалық сақтауды қамтамасыздайды. Нашар жарықтандырылған бөлмелерде шаңның, ластың жиналуы үшін жағдайлар пайда болады, ол дәрілік заттардың сапасына кері әсерін тигізуі мүмкін. Жеткіліксіз жарықтандыру кезінде дәрілік рецептердің дозасын дұрыс белгілемеу, мөлшерін дәл өлшемеу мүмкін. ОЛ да дайындалынатын дәрі-дәрмектердің сапасының нашарлауына алып келеді. Сонымен қатар нашар жарықтандыру көру анализаторына күш түсуді талап етеді, жұмысқа қабілеттілік пен еңбектің өнімділігіне қолайсыз әсер етеді.
Дәріханаларда табиғи жарықтанумен жеткілікті мөлшерде қамтамасыз ету терезе әйнектері тегіс, таза, терезе алды жарықтың енуіне кедергі келтіретін әртүрлі заттардан бос болуы керек. Терезе қабаттары ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz