Оқушыларға ұлттық тәрбиені берудегі халықтық тәрбиенің рөлі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 21 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы: Оқушыларға ұлттық тәрбиені берудегі халықтық тәрбиенің рөлі
Жоспар:
1. Оқушыларды тәрбиелеудегі халықтық тәрбиенің мәні
2. Халықтың ауызекі поэтикалық шығармашылығы.
3. "Атамекен"ұлттық гылыми -тәсілдік,рухани -танымдық бағдарламасын оқу- тәрбие жұмыстарында жүзеге асырудың мәселелері
4. "Атамекен"бағдарламасының негізгі бағыттары
1. Оқушыларды тәрбиелеудегі халықтық тәрбиенің мәні
1. Ұлттық тәрбие тарихы ұлы ұстаз,ғалым әл-Фарабиден басталады.Халық педагогикасы-бұл ұлттық қазына,кең өрсі.19 ғасырдың екіншіижартысында Шоқан Уәлиханов,Ыбырай Алтынсарин,Абай Құнанбаев,Шәкәрім Құдайбердеиев,Ахмет Байтұрсынов,Мағжан Жұмабаев,т.б педагогикалық ой-пікірлерді дамытқан қазақ халқының ғұлама ғалымдары,бұл демократ ағартушыларды еңбектердегі қазақ халқының әдет-ғұрптарын,салт-дәстүрлері,мақа л-мәтелдері,фольклорлық жырлары мен көркем шығармалары,тілі мен мәдениеті ұлттық тәрбиенің құралына айналды.Қазақтың ғылыми халықтың тәрбиесінің негізін салған-Ыбырай Алтынсарин.Оның педагогикалық еңбектеріндегі қазақтың фольклорлық жырлары, мысалы: "Қобыланды батыр", "Жәнібек батыр", "Қара батыр", т.б. түрлі әңгімелері-"Бақша ағаштары", "Әке мен бала", "Жомарт адам", "Өрмекші, құмырсқа, қарлығаш",т.б.-тәрбиенің тапсырмас құралы іспетті. Кемеңгер ұстаз Ыбырай Алтынсариннің ұлағатты сөздері, педагогикалық мұралары халық педагогикасында үлкен орын алады.Оларды қазіргі қазақ халқының ұлттық мәдениеті мен салт-дәстүрлерін қайта жаңғырту кезеңінде кең мағынада насихаттау әрбір ғалымның, мұғалімнің, ата-аналардың борышы болуы қажет. Халықтық тәрбие дегеніміз-таным, наным, ұғым салт-дәстүр, сенім, әдет-ғұрып, мінез-құлықтың жиынтығы.Халқымызда өз ұрпағына жақсы тәрбие беретін салт-дәстүрлері болған.Тәрбие беруде адамды тәрбиелік кезеңдерге бөліп қараған.
Ер баланың тәрбиелік кезеңдері:
1.Балбөбектік кезең-6-7жас
2.Балиғаттық кезең -13-14жас
3.Бозбалалық кезең -14-17жас
4.Жігітшілік кезең-17-25жас
5.Кәмелеттік кезең -25-тен асқан
6.Парасаттылық кезең-40-тан асқан
7.Имандылық кезең-60-тан асқан
Қыз баланың тәрбиелік кезеңдері:
1.Ізеттілік кезең -6-7жас
2.Әдептілік кезең -7-13жас
3.Балиғаттық кезең-13-16жас
4.Бойжеткендік кезең -17-ден асқан
5.Инабаттылық кезең -35-40жас
6.Салиқалылық кезең -50-60жас
Халқымыз тәрбие беруде салт-дәстүрге сүйенген.Салт дегеніміз-ұрпақтан-ұрпаққа жалғасатын тәрбиелік жол.Салттың түрлері көп.Ата салты:
1.Имандылық
2.Батагөйлік
3.Ақылгөйлік
4.Билік айту
5.Сүйек жаңғырту
6.Енші беру
7.Неке қию
8.Ат қою,есім беру
Ата-ана салты:
1.Отсылық.
2.Алтын қазына.
3.Сыр сандық.
4.Тәлімерлік.
5.Ақбосаға.
6.Тал бесік.
7.Ісмерлік.
8.Жоқтау,көрісу.
Әке салты:
1.Мұрагерлік.
2.Әмеңгерлік.
3.Отағасылық.
4.Тәлімгерлік.
5.Ісмерлік.
6.Кәсіпкерлік.
7.Кәденгерлік.
Жігіт салты:
1.Сайыпқырандық.
2.Сарбаздық.
3.Атбегілік.
4.Құсбегілік.
5.Салсерлік.
6.Өнерпаздық.
7.Білімпаздық.
Қыз-келін салты:
1.Неке.
2.Ақбосаға.
3.Тал бесік.
4.Ісмерлік.
5.Төркіндеу.
Дәстүр-тәлім-тәрбиенің халықтық шаралары.
Дәстүрдің топтамалары:
1.Мерекелік.
2.Туысқандық.
3.Құдандалық.
4.Тұрмыстық.
5.Кәсіптік.
6.Бала қуанышына арналған.
7.Діни дәстүрлі.
8.Жаңа дәстүрлі.
Жалпы дәстүрдің 60-тан астам түрлері бар.Халықтық тәрбиенің мақсаты-өз халқының этногенездік ерекшеліктерін бойына жинақтаған,мәдениетен,тілін,әдет-ғұ рпын,дінін,меңгерген жеке тұлғаны қалыптастыру.
5.2.Халықтың ауызекі поэтикалық шығармашылығы.
Халықтын ауызекі поэтикалық шығармашылығының ішінде тәрбиенің таптырмас құрал ретінде ойындар мен ойын өлеңдердің маңызы зор.Оларда адамдардың күнделікті тұрмыс әрекетінің сан қыры, еңбегі, ұлттық бастаулар, намыс, қайсарлық,ержүректік туралы түсінгі,ептілікті,шыдамдылықты,жылд амдықты,күш-қайратты,әсем қимыл-қозғалысты меңгерту тілегі,ұстамдылыққа,тапқырлыққа,қор шаған ортадан алған әсерін шығармашылықпен көрсетуге,сонымен бірге жеңіске жетуге деген талпынысын айқын байқалады.Мәселен,Асау мәстек ойыны ептілікке,шыдамдылыққа машықтануды және ат үстінде өнер көрсетуге қажетті басқа да қасиеттерді қалыптастырса ,Қалай айтуды білемін ойыны табиғат құбылыстарынан хабардар болуды талап етеді.Халық ойындары тосыннан туған қызақты кезеңдермен балаларға ұнайтын,санамақ,қаламақ,жаңылтпаш,ж ұмбақ,күлдіргі ойындармен жиі сүиемелдеп отырады.Санамақ пен қаламақ әдетте ойының басында ойынға қатысушыларды тез ұйымдаырға,олардың жүрзушіні әділ тандай білуіне,режені олма-қол бұлжытпай тияанқты орындауына кқмектеседі.Санамақ балалардың екі топқа бөлінуіне қажеттілік туғанд пайданылад немесе санам арқылы жүргізушіні таңдайды.Ал қалмақ кейбір ойындарда жасырын ат бойнша ойнаушылар жетекшіден алма кезек кімді қалайтынын сұаған кезде пайдаланады.Мысалы:Ойнаушылар:-Ас пандағы жұлдыз керекпе?Судағы құндыз керек пе?-деп сұрады.Жүргізушінің бірі - судағы құндыз-деп жауап берсе сұраған жаққа шығады.
Қойылатын аттар ойыншыларының тілегіне байланысты болады.
Алтын асық керек пе?күміс қасық керке пн?.Түйенің ботасы керек пе?,Жердің жотасы керек пе?.Мұндай ойындар баланы тез ойлауға тапқырлыққа баулып,сөз тіркесіне ұқсастығына дағдыландырады.Санамақ Соқыр текеойынында да қолданылады.Жүргізуші:
Бұзау,бота құлыншақ,
Тоқты, серке, тай, торпақ,
Тана, тайлақ, құнан, дөнен, бесті бер.
Бұқа,бура, айғыр, қошқар, теке бер.
Сүзегенсің тентек теке жеке қал.
Көзін байла,теке-теке бақ-бақ,
Соқыр теке мені қайдан іздеп таппқан,-деп ойынға қатысушылардың әрқайсысына мал аттарын қоя отырып,соңғы баланы тентек теке атандырды.
Жүргізуші тентек текені ортаға шығарып көзін таңа бастағанда тентек теке былай деп өлендеді.
Қаранғыда көзім жоқ,
Тиіп кетсе сөзім жоқ.
Мағае жақын келіндер,
Бір қыз ұстап беріндер.
Көзі байланған соқыр текені айнала қоршағандар мазақтап:
Соқыр,соқыр,соқырақ,
Оң көзіне топырақ.
Топырағын алайын,
Тотияйына салайын.
Ал ұстап көр,батырым,Міне ,келе жатырмын ,-деп,өлеңді айтып болған, соң, жан-жаққа қашады.Соқыр теке ұстауға ұмтылады.Ойын осылайша жалғаса береді.
"Атамекен"ұлттық гылыми -тәсілдік,рухани -танымдық бағдарламасын оқу- тәрбие жұмыстарында жүзеге асырудың мәселелері
"Атамекен"бағдарламасының негізгі бағыттары
Авторы:Мұхамед-рахым Құрсабаев
1. Салт-дәстүр
-Қазақ халқының және басқа туысқан халықтардың ұлттық салт-дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарымен терең танысу;
-Арнайы этнографиялық топтар құру, жорықтарға шығып жергілікті жердің, ауылдың дәстүрлері, салттары туралы маңызды этнофольклорлық деректер жинау;
-Мектептегі тарихи-этнографиялық мұражайға үлес қосу.
2.Шежіре
-Халқымыздың дамуы мен қалыптасуының тарихы туралы, ежелгі этнотарих шежірелермен танысу;
-Көшпенді халықтардың тұрмыс-тіршіліктері, тайпалары, рулары және олардың көршілес орналасқан халықтармен саяси-қоғамдық, әлеуметтік-эканомикалық, діни-рухани және мәдени қатынастары туралы оқып-білу.
-Олардың әскери-көшпенділік тұрмыстарының маңыздылығы туралы терең білу, тарихи деректер жинастыру.
3.Шаһар
-Орта Азия мен Қазақстан аумағында орналасқан ежелгі көне шаһар-қалалардың пайда болу тарихымен танысу;
-Олардың сәулеттік-архитектуралық, саяси-эканомикалық маңыздары туралы мағлұматтар жинау;
-Жергілікті жерлердегі ұмыт қалған қала орындарын іздестіру, карталарын жасау, фотосуретке түсіру.
4.Жібек жолы
-Жергілікті жерлердегі тарихи-географиялық, қасиетті-киелі, жаугершілік шайқас болған жерлер мен сауда-керуен жолдары туралы танысу;
-Көне жер-су атауларының топономикасымен танысып, арнайы саяхаттар жасау, картаға түсіру. мдар туралы маңызды деректер жинастырады.
6.Толғау
-Халық ауыз әдебиетінің төл мұралары мен аса құнды фольклорлы шығармашылық туындылар көздерін жинастыру;
-Ұлттық рухани-таныдық, мәдени-этнографиялық қолжазбалар мен әдеби шығармалар туралы деректер жинау.
7.Асыл мұра
-Ежелгі мазарлар мен құлпытастар, мавзолейлер мен таңбалы тастар және обалардың тарихымен танысу;
-Жергілікті жерлердегі қасиетті зираттар мен бейіттердің тарихи-этнографиялық маңызымен танысу, қамқорлыққа алу.
8.Домбыра-дастан
-Ұлттық фольклордың этнографиялық түрлерімен, тарихымен танысу; дүниежүзі халықтарының музыкалық аспаптарымен танысу, үйрену, көрмелер, қайырымдылық және мәдени-шығармашылық іс-шаралар ұйымдастыру.
9.Наурыз
-Халқымыздың ежелден келе жатқан ұлттық мейрам-жораларымен, діни мекемелерімен танысу,ат салысу;
-Жұртшылықпен, ауылдың көнекөз ұарттарымен, әшекейлік бұйымдардың пайда болу тарихымен жақын танысу , жасалу жолдарын үйрену;
-Жаратылыстану білімдерінің дамуына ат салысу.
10.Зергер
Зергербағдарламасында республикалық Атамекен бағдарламасына жүзеге асырушылар халықтардың ұлттық қолөнер туындылары-алаша,текемет,кілемдер,з ергерлік бұйымдар,моншақ,білезік,сырға,секіл ді көне ұлтық қолтаңбалы қолөнер бұйымдарымен танысып,әр алуан көрмелер өткізіп насихаттайды.
11.Төрт түлік
Төрт түлік бағдарламасында республиканың атамекен бағдарламасын жүзеге асырушылар халқының мал шаруашылығы арқасында ежелгі кәсіптердің маңызына ерекше тоқтайды:қой,жылқы,түйе,сиыр,т.б.ма л бағудың өзіндік ерекшелігіне мұқият зерттеп,адамдарды еңбекке тәрбиелеудің және қоғамдағы әлеуметтік-эканомикалық маңызымен терең танысып біліседі.
12.Көкпар
Көкпар бағдарламасында мұғалімдер мен оқушылар халықтың көкпар,ақсүйек,аударыспақ,қыз қуу,тоғызқұмалақ секілді ұлт ойындарын Қазақстан халықтарының өзге де мектептерінде,мектептерден тыс мекемелерде белсенді түрде енгізіп,ұлттық-спорттық мерекелер мен бұқаралық бірлескен шара өтеді.
13.Дулыға
"Дулыға"-бағдарламасында балалар мен ересектер халықтардың, билер мен батырлардың ұлттық киім үлгілерінің, қару-жарақтарының, бес қару түрлерінің тарихи мәндерімен танысады.
14.Қасиет
"Қасиет"бағдарламасында мұғалімдер мен тәрбиешілер, оқушылар халық арасындағы жұлдыздардың, емші-тәуіптердің көне ілім ой-тәсілдерін талдап, танысады. Жекелеген адамдардың астрологиялық, биологиялық табиғи дарын-қабілетін ғарыштық құпияларын танып біледі.
15.Ас
-Халқымыздың ұлттық тағамдарымен сусындарының түрлері мен емдік-шипалық маңыздарына назар аудару;
-Мал етінің түрлерін мүшелеу, туысқан ұлттардың тағамдарымен танысу, іс-шаралар ұйымдастыру;
-Ас беру рәсімінің тарихи-этнографиялық маңызына назар аудару, бақылау, қастерлеу.
16.Балардың өсиеті
-Балаларымыздың өсиет сөздеріне терең мән беру, олардың танымдық, философиялық, тәлім-тәрбиелік мәндеріне назар аудару, күнделікті тұрмыста қолдану.
17.Зерде
-Ежелгі Шығыста, Орта Азия мен Қазақстанда өмір сүрген ғұлама данышпандар мен ойшылдардың ғылыми-қолжазбаларымен, шығармаларымен танысу, насихаттау, уағыздау;
-Қазіргі заманғы ғылыми-техникалық прогрестің талаптарына сай оқу-тәрбие жұмыстарының компьютерлік жүйеге енуіне батыл қадамдар жасау, өз білімін саналы түрде жетілдіру.
18.Құсбегі
-Ежелгі көшпенділік өмірде аса маңызды тұрмыстық-эканомикалық рөл атқарған аңшылықөнер түрімен танысу,нәсихат.
-Бүркітті баулудың,аңға шығудың қыр-сырларын,дәстүр-рәсімдерін және тәрбиелік маңыздары терең бәлу;
-Аңшылық өнерге арналған мереке-сайыстар ұйымдастыру.
19.Қыз бен жігіт
-Қазақ жігіті мен қазақ қызына тән сегіз қырлы,бір сырлы қасиеттерін тану,назар аудару;
-Қыз бен жігітін психалогияалық,этикалық және жыныстық ерекшеліктеріне мән беру;
-Атамекен Аруы және Атамекен Арысы атты мәдени-шығармашылық мереке-байқаулар ұйымдастыру.
20.Заман-ай
-Қоршаған ортаның,туған өлкенің табиғатын,өсімдік-топырақ жамылғысы мен жануарлар тіршілік ағзалары дүниесімен терең танысу,оқап-тану.
-Экалогияалық зардаптар мен қасиеттер аймақтрына сапар шегу;
-Ұлттық Ыдырыс саяси-географияалық картасымен танысу.
21.Алыстағы бауырлар
-Шет елдерде тұратын қазақ бауырларымыздын диаспорлармен тығыз қарым - қатынас жасау;
-Шет елдердегі қазақ мектептеріне ғылыми-әдістемелік көмек көрсету,тәжірибе алмасу.
22.Достық
-Тәуелсіз Қазақстан мемлекетін мекендейтін көп-ұлтты туысқан халықтардың тарихымен, мәдениетімен,салт-дәстүрлерімен, атақты адамдармен танысу;
-Халықтар достығын нығайту барысында бірлескен іс-шаралар ұйымдастыру, азаматтық келісімге жету ісіне үлес қосу.
23.Әділет
-Ұлт-азаттық қозғалыстарға отаршылық саясат пен зұлматқа қарсы Отан соғысы,Ауғаныстан және Алматыдағы желтоқсан оқиғасына қатысқан халқымыздың қамын жеген қаһарман ұл-қыздарымыздың өмірлері туралы деректер жинастыру;
-Ардргерлерді еске түсіруге арналған кештер ұйымдастыру ескерткіш тақталар орнату,қамқорлық көрсету.
24.Ою-өрнек
-Ою-өрнектің көркемдігіне,әржақтылығына сан түрлілігіне мән бере отырып оқу тәрбие процестерінде қолдану;
-Жергілікті жерлердегі ісмер адамдармен қарым-қатынас жасау;көрмелер ұйымдастыру,насихаттау.
25.Бейнелер сыры
-Ежелгі Орта Азия мен Қазақстан аумағында сақталған тастардағы үнгірлердегі мазарлардағы көне көркемдік бояу өнерлерінің тарихымен танысу;
-Ұлттық тарихи тақырыптарға арналған бояу-сурет және бейнелеу өнерінің дамуына үлес қосу,көрмелер ұйымдастыру.
26.Ата-ана
-Ұлтық тәлім тәрбиенің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.