Кәсіпкерлерге арналған маркетинг

Кәсіпкерлерге арналған маркетинг

1. Нарықтың маркетингтік зерттеуі

Нарықта әрекет етуді бастамас бұрын, кәсіпкер мүмкіндігінше осы нарықта болып жатқан оқиғалардың толық бейнесін алуы керек. Ол үшін алдымен маркетингтік талдаудың тереңдігін анықтап, нарықтық деректерді зерттеу үшін негізгі ақпарат көздерін анықтау керек.

Маркетингтік зерттеулердің міндеті нарықтар, клиенттер және бәсекелестер туралы ақпаратты жинау, талдау және өңдеу.

Маркетингтік талдау жүргізу барысында мәліметтерді алуға арналған екі негізгі зерттеу түрі бар. Маркетингтік талдау жүргізу кезінде деректерді зерттеу және оларды бағалау:

жалпы сандық бағалау мақсатында жұмыс үстелін зерттеу - қолда бар ақпарат көздерін қарау.

егжей-тегжейлі сандық және сапалық бағалау мақсатында далалық зерттеулер жүргізу - тікелей байланыстар.

Алдымен, ақпараттың негізгі көзі не екенін анықтау қажет - олар «Қосымша» деректер (мысалы, статистикалық деректер, нарықтық шолулар) немесе жаңа мәліметтер жинағы (мысалы, тұтынушылардың сауалнамалары), яғни «Бастапқы» деректер. Қосымша деректердің артықшылығы - ақпаратқа қол жетімділік, салыстырмалы түрде арзан, пайдалануда жылдам келеді. Ал бұл деректерді пайдаланудың кемшіліктері олардың ескірген, анық емес, толық емес болуы мүмкін, олар үшін ақпаратты жинау және өңдеу әдісі әрдайым белгілі бола бермейді.

Клиенттер мен бәсекелестермен сұхбат жүргізудің әртүрлі нысандары (сұхбат, Интернет, телефон), өнімді сатып алу және олардың сараптамасы сіз үшін қол жетімді бастапқы мәліметтердің қайнар көзі бола алады, мысалы клиенттерге арналған дөңгелек үстел; клиенттің сайтында прототипті тестілеу.

Қосымша деректерді алу үшін мыналарды пайдалануға болады:

- ресми статистикалық және мемлекеттік органдардың сайттары;

- әртүрлі ақпараттық-аналитикалық порталдар;

- өнеркәсіп, сауда немесе бизнес қауымдастықтарынан алынған мәліметтер;

- өнеркәсіптік каталогтар/зерттеулер;

- салалық ережелер мен нұсқаулықтар;

- мамандандырылған анықтамалықтар, іскерлік журналдар мен газеттер;

- жәрмеңкелер туралы ақпарат,

-брошюралар мен бәсекелестер және тапсырыс берушілердің басқа баспа басылымдары;

- мамандандырылған компаниялар жинаған автоматтандырылған банктер және мәліметтер базасы.

Нарық сегментациясы

Сегментация - белгілі бір тауарға немесе қызметке олардың реакциясын зерттеу мақсатында нарықты ұқсас сипаттамалары бар тұтынушылар тобына бөлу.

Сегмент - ұқсас қажеттіліктері мен тілектері бар клиенттер тобы. Нарықты әртүрлі сегменттерге бөлу және оларды кейінгі зерттеу сізге перспективалы (кірістілік тұрғысынан) сегменттерге (мақсатқа) назар аударуға мүмкіндік береді.

Сегменттеу процесі дегеніміз - мақсатты аудиторияны ұқсас топтарға/сегменттерге бөлу.

Мақсатты аудиторияны дұрыс анықтау үшін нарық сегментациясы қажет. Нарықты сегментациялау маркетингтің негізі және маркетингтік процестер тізбегінің басында орналасады:

Сегментация > Таргеттеу > Жайғастыру= Кешенді маркетинг (4П) .

11-Сурет. Нырық сегментінің кестесі

Нарықты саралау кезінде қолданыстағы және әлеуетті тұтынушылар ұқсас белгілер мен критерийлерге сәйкес әр түрлі топтарға немесе сегменттерге жіктеледі.

Содан кейін барлық сегменттер ішінен ең тартымды және қолайлы - мақсатты аудитория таңдалады, олар үшін жеке жылжыту стратегиялары әзірленеді.

8-Кесте. Жылжыту стратегиясы

Клиенттердің басымдылығы рейтинг бойынша үлестіріледі. Клиенттердің табыс тұрғысынан тартымдылығы бағаланады. Өнімділік неғұрлым жоғары болса, соғұрлым жақсы болады. Содан кейін мақсатты аудитория анықталған кезде және оның сипаттамалары белгілі болады: қажеттілік, орналасу орны, қызмет түрі, мөлшері, жасы және таңдау әсер ететін факторлар, маңызды сәт - 4P маркетингтік кешенінің көмегімен тауарды / брендті орналастыру.

Мақсатты аудиторияның әртүрлі сегменттеріне жеке бағытталған және әсер ететін мұндай тәсіл бұқаралық тәсілге қарағанда әлдеқайда тиімді. Осы тәсілмен алға жылжуға салынған инвестициялардың кірістілігі жоғары болады.

Маркетингтң іс жүзінде бастайтын сегментация - бұл сапалы тиімділікке жету үшін жұмсалған үлкен күш. Бәрін сүю мүмкін емес болғандай, бәріне бірдей ұнау да мүмкін емес.

Нарықты саралау принципін қолдану компанияның бәсекелік жағдайын жақсартады және клиенттердің қажеттіліктерін қанағаттандыруға мүмкіндік береді. Нарықты саралау мақсаттары, ең алдымен, маркетингтік шығындарды азайтуға және сатылымды арттыруға бағытталған.

Қандай да бір шығыннан аз нәтижеге қол жеткізу үшін біреуден бас тартуға батылдық қажет. Мысалы, семинардағы аудиторияны келесі себептер бойынша бөлуге болады:

- әлеуетті клиенттер (сіз олармен жеке кездесулер ұйымдастыра аласыз) ;

- жаңадан бастаушылар (оларға мүмкіндіктер туралы хабарлау керек, қызығушылық туғызады, бірақ сіз іс туралы айтуға асықпаңыз, адамдар пісіп-жетілуі керек) ;

- қызығушылық танытатын тыңдаушылар немесе мәңгілік студенттер (олар әрқашан бір нәрсені білуге, бұрыннан бар білімді практикада қолдану үшін жаңа нәрсе үйренуге дайын) .

Семинарды барлық қатысушыларды 100% қанағаттандыратын етіп құру мүмкін емес. Тәжірибешілер үшін түсінікті және түсінікті болатын ақпаратты әрдайым жаңадан бастаушылар қабылдай бермейді және т. б. Мақсаттарыңызға байланысты сіздің өніміңіздің қандай бағытқа бағытталғандығын шешіңіз.

Қызметкерлерді компания ішіндегі маңызды, өте пайдалы, пайдалы, қарапайым және зиянды деп бөлу сізге мақсат қою және ынталандыру әдістері туралы ойлауға мүмкіндік береді, бұл кейбіреулерін ұстап қалуға және басқаларды шығуға итермелейді.

Сыртқы клиенттерді әртүрлі жолдармен бөлуге болады:

- бір реттік (кездейсоқ), тұрақты емес, тұрақты (тұрақты) ;

- опасыз, әлсіз, адал, фанат;

- тәуелсіз, әлсіз тәуелді, біздің өнімдеріміз бен қызметтерімізге өте тәуелді:

-байланыссыз клиенттер, әлсіз байланыстары бар клиенттер, күшті байланыстары бар клиенттер (саладағы немесе аймақтағы маңызды адамдар) ;

-түпкілікті тұтынушылар, делдалдар немесе делдалдар тізбегіндегі элементтер;

өнімге негізделген басқа өнімді немесе қызметті өндірушілер;

- сатып алу көлемі бойынша;

- кірістілік бойынша және т. б.

Бизнес аймақтары мен өнімдерді сегментациялау сізге оларға тиісті етістіктерді тіркеуге мүмкіндік береді:

- тұншықтыру (жабу) ;

- қатыру (үзіліс) ;

- басқалармен біріктіру;

- құю, бөлу;

- ставка қою, белсенді түрде дамыту;

- инвестициялау, шоғырландыру және т. б.

Нарықты сегменттерге шығармащылық бөлу сізге бәсекелестік онша күшті емес және табыстың болашағы жоғары болатын жерлерді табуға мүмкіндік береді. Егер сегменттер тым көп болса - шатасулар болады, аз болса - бәсекелестіктің артықшылықпен ерекшеленуі қиын болады.

Сегменттеу бүгінгі жағдайды нақтылай алады, сонымен қатар бұлыңғыр жобалаулар ұсынуы мүмкін. Орта ғасырда голландиялық фармацевттер кейбір дәрі-дәрмектермен ақша табады, екіншісімен өзінің атын жарнамалайды, ал науқастарды үшіншісімен емдейді деген.

Тұтыну нарығын сегментациялау бірнеше атрибуттар бойынша жүзеге асырылуы мүмкін: географиялық, демографиялық, психографиялық, мінез-құлықтық және осы белгілердің әрқайсысының өзіндік өзгермелі белгілері бар. Кейде компаниялар тұтынушылар туралы толық ақпарат алу үшін төлсипаттардың жиынтығына негізделген сегменттерді таңдайды.

Географиялық сегментация нарықты әр түрлі географиялық бірліктерге (айнымалыларға) бөлуді қамтиды: аймақ, аудан, аудан, қала мөлшері, олардың тығыздығы. Осындай сегментациядан кейін компания өзінің маркетингтік әрекеті қай жерде тиімді болатындығын шешуі керек.

Қазақстанда географиялық сегментация келесі түрде жүзеге асырылуы мүмкін: республикалық маңызы бар қалалар - Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент; облыстар, аудандар, қалалар, қаладағы аудандар, ауылдық округ, ауыл.

Демографиялық сегментация нарықты жас, жыныс, отбасы мөлшері, отбасылық өмір циклі, кәсібі, табыс деңгейі, білімі, ұлты, діні сияқты нышандарға бөлуден тұрады. Демографиялық сегментацияны маркетингтік зерттеулерде компаниялар жиі қолданады. Бұл белгілі бір өнімге тұтынушының реакциясы демографиялық ауыспалы факторларға байланысты болатындығына байланысты.

Демографиялық негізге сүйеніп сегменттеу кезінде мыналарды ажыратуға болады: жасы - 6 жастан кіші, 6-11 жас, 12-19 жас және басқалар; жынысы - еркек, әйел; отбасы мөлшері - 1-2 адам, 3-4 адам, 5 адам немесе одан көп; отбасылық өмірлік цикл - бір жылдан кем, 1 жыл, 5 жыл немесе одан көп; деңгей; кәсіп - менеджерлер, жұмысшылар, дәрігерлер, мұғалімдер; білім - бастауыш, орта, жоғары; ұлты - орыс, татар, еврей / украин; дін - христиандар, мұсылмандар, еврейлер, буддистер.

Мінез-құлық сегментациясы сатып алушылардың белгілі бір топтарын білімдеріне, пайдаланушылар ретіндегі біліктіліктеріне және олардың өнімге реакцияларына негізделген. Психографиялық сегментация «психография» деп аталатын ғылым негізінде жүзеге асырылады, ол тұтынушылық өмір салтын зерттейді және жіктейді. Психографиялық сегментация сатып алушыларды жеке басының ерекшеліктері мен өмір салтының ерекшеліктеріне сәйкес топтарға бөлуге мүмкіндік береді.

Демографиялық тұрғыдан сегменттеу кезінде келесі айнымалылар бөлінеді: өндіріс, компанияның мөлшері, орналасқан жері, өндірушілерге анықтауға мүмкіндік береді: қызмет көрсетілетін салалар; ұйым қызмет ете алатын компаниялардың мөлшері; жолға қызмет ететін географиялық аймақтар.

Жеке тұлғаға қарай сегментация (клиенттің ерекшеліктері) айнымалы мәндерді анықтайды: сатып алушы мен сатушының ұқсастығы (егер компания тек өзіне жақын клиенттерге қызмет көрсететін болса) ; тәуекелге деген көзқарас (тұтынушыларға қайсысы артық - тәуекелдерді қабылдағанды ​​ұнататындар немесе қауіпті болдырмайтындар) ; адалдық (бұл өз жеткізушілеріне деген адалдықтың жоғары деңгейін көрсететін сервистік компанияларға қызмет етеді) .

Клиенттер мен бәсекелестерден өнімдерге, қызметкерлерге, жеткізушілерге және келісімшарттарға дейін нарық сегменттеңіз.

Тапсырма. Өнімдік-нарықтық матрица

Мақсат: клиенттер мен өнімдерді сегменттеу, динамикалық басымдықтарды реттеу.

Сол жақ бағанға нарыққа шығуға жоспарлаған өнімдер мен қызметтерді - енгізесіз. 4P матрицасында сегменттеу үшін негіз бола алатын өнімнің ерекшеліктері:

• маусымдық;

• баға;

• жеткізу көлемі;

• пайдалылық;

• сапа;

• лицензия;

• импорт - отандық;

• бірінші қажеттілік;

• бірегейлік - типтік;

• пайдалану мерзімі;

• экологиялық таза;

• кешенділік;

• күрделілік және т. б.

Сіз өзіңіздің өнімдеріңізді/қызметтеріңізді ұсынғыңыз келетін әлеуетті клиенттермен жоғарғы бағандарды толтырыңыз 4P матрицасында сегментация үшін негіз бола алатын клиенттердің ерекшеліктері:

• сатып алу көлемі;

• жиілік;

• қорытынды - аралық;

• корпоративті - жеке;

• мемлекет;

• байлық.

Бұл құрал сізге осы матрицаны толтырған кезде нені және кімге ұсынғыңыз немесе нарықта не ұсынғыңыз келетінін дәлірек түсінуге мүмкіндік береді: сіздің ұсынғаныңызды тұжырымдау оңай емес және клиенттерді клиент еместен ажыратуға көмектеседі.

Пайдалы 4P матрицасы үлкен болмауы керек. Пайдалану үшін ең қолайлы 4P матрицасы 3х5 немесе 5х4 өлшеміне ие.

Бір өнімді әр түрлі тұтынушыларға сата отырып, сіз бірнеше түрлі сегменттер ала аласыз.

Мысалы:

- фанат (ең жақсы өнімдерді немесе жағдайларды іздеу барысында өз жағдайын ойламайтын, асыра еңбекқор адамдар) ;

- консерваторлар (таңдаған жеткізушіні ауыстырғысы келмейтін, ештеңені үздік немесе нашарға өзгерткісі келмейтін, бастысы - тыныштық деген ұстанымдағы адам) ;

- флюгерлер (кім келді, сонымен жұмыс істеймін) .

Осы түрдегі Клиенттермен жұмыс істеудің өзіндік әдістемесі бар. Егер мақсатты топ - метеоролог болса, сіз әрдайым тек аймақта ғана емес, сонымен қатар нақты адам үшін де бірінші болуыңыз керек. Егер олар фанат болса, онда семинарлар, презентациялар ұйымдастырып, сіздің өнім ең үздік екенін дәлелдеп отрыу керек. Консерваторларға бәсекелестер туралы қорқынышты ақпарат жеткізуге болады.

PEST талдау - бизнеске әсер етуі мүмкін саяси, әлеуметтік экономикалық және технологиялық факторлар.

8-Таблица. Pest - талдау

Тапсырма. PEST-талдауды қолданып саланың қарқынын сипаттаңыз:

Бұл тапсырма сізге кәсіпорынның сәтті дамуына қандай факторлар көбірек әсер ететіндігі туралы нақты көріністі көруге көмектеседі.

Тапсырма. Өз бизнесіңіздің SWOT-талдауын жасаңыз.

SWOT талдауы - бұл сыртқы және ішкі факторларды бағалау құралы, нарықта компанияның одан әрі дамуы тәуелді болады.

S (күшті жақтары) - компанияның негізгі артықшылықтары;

W (әлсіздіктер) - бизнестің кемшіліктері, жұмыс істеуге тұрарлық нәрсе;

O (мүмкіндіктер) - компанияға бәсекелестерден артықшылық бере алатын мүмкіндіктер мен ресурстар;

T (қауіптер) - компанияның нарықта алға жылжуына әсер етуі мүмкін қауіптер мен жағдайлар;

Осылайша, сіз бренд ретінде идеяның, бизнестің немесе жеке адамның күшті және әлсіз жақтарын тез талдай аласыз. Бірақ мұндай талдаудың объективтілігі үшін төменде келтірілген бірнеше ережелерді сақтау керек.

Гарвардтық Кеннет Эндрюс 1963 жылы бизнес саясат конференциясында SWOT талдауын қолдануды ұсынды. Біраз уақыт өткен соң, техниканы біз қазір зерттеп жүрген формада қалыптасты. Көріп отырғаныңыздай, мұндай талдау маркетингтегі инновациялық жаңалық емес.

Ол не үшін керек?

Егер сіз нарыққа жаңа өнімді шығарсаңызғ ол сатылмаса, SWOT талдау көмектеспейді.

Техниканың мәні жөндеуден гөрі бұзылған нәрсені ескерту болып табылады.

SWOT талдауы өз жұмысын бастаған, бизнесті ашқан немесе нарықта жаңа өнімді шығарған ұйымның алдында маңызды болып табылады.

SWOT талдауы кәсіпкерден қызғылт көзілдірікті алып тастауға көмектеседі және ақшадан, уақыттан, қуаттан және эмоциялар түріндегі шығындардан қорғайды. Бұл әдіс бір адамға қатысты болатынын атап өтемін. Мысалы, жаңа жұмыс іздегенде немесе қызмет түрін өзгерткенде.

Мейлі ол бизнес болсын, жұмыс болсын, Сіз кез-келген кәсіптен не күту керектігін білесіз.

Тапсырма. Бәсекелестермен салыстыру матрицасын құрыңыз (bench-marking) .

Бәсекелестермен салыстыру әдістемесі (BENCH-MARKING)

Компания нарықтық ақпаратты үш көзден алады: оның бірі бәріне түсінікті көз - ол клиенттен келетін ақпарат. Екіншісі ақпаратты өздері жеткізетін жеткізушілерден және үшіншісі бәсекелестерден. Сонымен, нарықтық ақпараттың осы үшінші көзі кәсіпкерлердің назарын аудармайды. Рас, ол алғашқы екеуіне қарағанда аз қол жетімді. Бәсекелестер мұндай ақпаратты жіберіп қана қоймайды, оны жасырады, оны алу қиын немесе мүмкін емес.

Сонымен қатар, бәсекелеспен салыстыру қазіргі уақытта бизнес-жоспар құруда және бәсекелестік артықшылықтарды талдауда тәуелсіз және өте маңызды міндетке айналуда. Күнделікті өмірде bench-marking деген ұғым бар, яғни «өзіне ұқсастар арасында орын белгілеу».

Бәсекелестермен салыстыру келесі себептерге байланысты қажет:

а) біздің бизнесіміздің бәсекелестік артықшылықтарын дәл анықтауға көмектеседі;

б) бәсекелестің кемшіліктер туралы ақпарат береді;

в) құнды жаңалықтарды тартуға мүмкіндік береді;

г) бәсекелестердің қауіптерін бағалауға көмектеседі.

Бұл іс жүзінде қалай нәтиже береді? Мен қажетті әрекеттерді тізімдеймін.

Бірінші: сіз бірге бизнес бастағыңыз келетін командаңызды жинаңыз, оларға алдағы атқарылатын жұмыстың мәнін түсіндіріңіз.

Екінші: әрқайсысын өзгелерден тәуелсіз, ең жақын бәсекелестердің тізімін жасауға шақырыңыз, содан кейін олардың нарықтық жағдайының күші бойынша саралаңыз.

Үшіншісі: содан кейін әрқайсысын осы бәсекелестердің маңыздылығын төмендету арқылы үш негізгі бәсекелестерді атауға шақырыңыз, оларды топ мүшелері деп аталатын ретпен флип-кестеге (немесе үлкен қағазға) жазыңыз. Әрине, кейбір бәсекелестер бірнеше рет қайталануы мүмкін.

Төртінші: өз тобыңыздың мүшелерін осы тізімді әлі негізгі құрамға кірмеген бәсекелестермен толықтыруға шақырыңыз. Бәсекелестердің жалпы тізімі фирмалардың 10-12 атауынан аспауы керек, әйтпесе ол шексіз болады. Қалыпты әдетте 6-8 тармақ қарастырылады.

Бесінші: топ мүшелерін осы параққа бір-бірлеп шақырыңыз және қызыл маркерді пайдаланып, әр бәсекелестің позициясын көрсету үшін араб сандарымен белгілеуді сұраңыз, яғни сіздер жалпы тізім бойынша үздіксіз рейтинг жүргізесіз. Бірақ бұл процедура демократиялық емес және дауыс беруді қамтымайды. Сондықтан, осы бизнестегі жеке басының тәуекелі ең үлкен болған адам рейтингті қорытындыласын.

Алтыншы: бәсекелестердің аттарын параққа сол жақтан оңға қарай жоғарғы жиекке қойыңыз.

Жетінші: енді бәсекелестерді салыстыру өлшемдерін жасау керек. Бұл тапсырма әлдеқайда күрделі, оны топтық жұмыс режимінде шешкен дұрыс. Дегенмен, топ мүшелерінің әрқайсысы осы мәселені шешуге өз үлестерін қосуы үшін алдымен жеке параққа ол ерекше маңызды деп санайтын өлшемдерді жазуды ұсыныңыз. Бұл салыстыру үшін пайдалы ақпарат. Бұл процедураға 5-6 минут уақыт беріңіз.

Сегізінші: қатысушыларды жұпқа бөліп, критерийлер тізімін келісуді ұсыныңыз (10-15 минут) . Егер қандай-да бір мәселе бойынша келіспеушілік туындаса, оларды сақтап, жұмыстың келесі кезеңінде пайдаланыңыз.

Тоғызыншы: топтың жалпы жиналысына әр топқа салыстыру критерийлері мен әріптестерінің бір-бірінен бөлек пікірлері бар парақ ұсынуға рұқсат етіңіз. Осы тізімдерді сәйкестендіріп, рейтингті толтырыңыз. Түпкілікті шешімді осы бизнесте тәуекелі ең үлкен адам қабылдайды. Осы өлшемдердің саны 12-16-дан аспауы керек.

Сонымен, сізде бәсекелестердің тізімі (жоғарғы жағында - көлденең) және салыстыру критерийлері парақтың сол жағында, маңыздылығы төмендеп, орналастырылған. Салыстыру критерийлерінде бағалаудың қандай да бір координаттар жүйесі болуы маңызды. Мысалы, егер біз сапа сияқты критерийді алсақ, онда біз қандай сапаны білдіретінін өзіміз шешіп алуымыз керек: өнімнің сапасы, орауыш, қызмет көрсету және т. б. Ол нені бейнелейді, оны қандай өлшемдермен салыстырамыз және т. б.

Сол командалық режимде 10 баллдық шкала бойынша өзара салыстыру арқылы осы ұйымдардың ұстанымдары мен мүмкіндіктерін бағалау ұсынылады. Қарапайым сөзбен айтқанда, біз 1-ден 10-ға дейін нүкте қойдық. Әрине, бұл нақты сараптамалық тұжырымдар, кейде нақты, кейде нақты жағдай туралы білуге ​​негізделген.

Кейбір жағдайларда ақпаратты жинау керек болады. Қайдан? Әр түрлі ұйымдар туралы ақпаратты заңды түрде шығарумен айналысатын арнайы ұйымдар бар, бірақ бизнестің бастапқы кезеңінде мұндай тапсырыс үшін сізде қосымша ақша болмауы мүмкін.

Жалпы тұтынушылардан, мысалы, біздің бәсекелестерден өнімді сатып алатын көтерме саудагерлерден ақпарат алудың жақсы тәсілі. Олар қызықтыратын параметрлер бойынша салыстыру қабілетіне.

... жалғасы

Тауар нарығын сегменттеу кезеңдері

Кәсіпкерлікттің ұйымдық – құқықтық түрлері

Қазақстан Республикасында шағын және орта бизнестің дамуын талдау

Маркетингтің әлеуметтік-экономикалық мән-мағынасы

Оңтүстік Қазақстан облысындағы кәсіпкерліктің даму жолдары

Шағын кәсіпкерлікке жалпы түсінік

Коммерциялық банктердегі маркетингті жоспарлау

Кәсіпкерлік қызмет –экономикалық категория

Франчайзинг туралы түсінік

Бизнестің жол картасы 2025 бизнесті қолдау мен дамытудың мемлекеттік бағдарламасы

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс