Тарихи сабақтастық және эволюция тарихы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Тарихи сабақтастық және эволюция тарихы.

1.Сабақтастық түсінігі.
Рухани мәдениеттің бірлігі мен тұтастығын сақтаудағы тарихи сабақтастықтың рөлін зерттеу тарихи сабақтастық тұжырымдамасын дәлелдеусіз мүмкін емес.
Кез-келген халықтың рухани мәдениетінің бірлігі мен тұтастығын сақтаудағы тарихи сабақтастықтың рөлі, ең алдымен, ұрпақтардың әр түрлі тәжірибесінің сабақтастығымен, шын мәнінде соңғысының генеалогиялық эстафетасымен байланысты.
Тарихи - мәдени сабақтастықтың қарастырылып отырған субъектісі мәдениеттің өзі немесе аталған шындықтың сол немесе өзге феномендері болып есептелмейді, ал адамдар жекелеген индивидтер, сондай - ақ олардың әртүрлі нысандағы ұйымдық бірлестіктері ретінде, ақыр соңында барлық адамзат тарихтың айырықша біртұтас субъектісі ретінде болады. Адамдардың ең озық дербес қызметінің өзі мәдени сабақтастық пәні ретіндегі тарихи феномендердің болуымен байланысты, бұл сабақтастықты пайдаланушы және жалғастырушы болатын жекелеген адамзат индивидтерінің мәдени даму деңгейіне, сипаты мен мазмұнына қатысты.
Қазіргі энциклопедияда және үлкен энциклопедиялық сөздікте сабақтастық табиғаттағы, қоғамдағы, танымдағы даму процесінде құбылыстар арасындағы байланыс, жаңа ескіні алмастыра отырып, өзінің кейбір элементтерін сақтап қалғанда анықталады. Қоғамда бұл әлеуметтік-мәдени құндылықтардың ұрпақтан ұрпаққа ауысуы мен сіңірілуін білдіреді. Бұл сонымен қатар дәстүрлер әрекеттерінің жиынтығын білдіреді .
Тарихты кезеңдеудің өзі оның адамзаттың, әр түрлі әлеуметтік қауымдастықтардың дәйекті, кезең-кезеңімен даму процесі түрінде ұсынылуының салдары болып табылады. Тарихтың бізге таныс кезеңдерін қандай да бір жолмен бөлу: қарабайыр қоғам, ежелгі әлем, орта ғасырлар, жаңа уақыт, қазіргі заман - бұл тарихты унитарлы кезең тұрғысынан қарастырудың туындысы.
Мамандар арасында тұтастық - мәдениеттің онтологиялық мәні, жүк көтеретін өзек, деген кең таралған. Атап айтқанда, орыс мәдениеттанушысы А.И.Пигалев өзінің мәні бойынша мәдениет тұтастық болып табылады және осы қасиет бойынша ол адамдарға бірге өмір сүруге мүмкіндік беретін әмбебаптық ортасы деп санайды. Дәл осы мәдениет функциясы оның құрылымы мен динамикасының негізгі ерекшеліктерін, демек оның адамның қоршаған ортасы ретіндегі ерекшеліктерін анықтайды . Мәдениеттің дамуы дегеніміз - мәдениеттің тұтастығының, оны құрайтын элементтердің бірлігінің даму процесі.
XV-XVIII ғасырлардағы қазақ қоғамының мәдени саласы Еуразиялық көшпелі өркениеттердің әрбір тарихи дәуіріндегі мәдени нысандардың тарихи сабақтастығын сақтай отырып, оның қалыптасуының ұзақ жолынан өтті.
Сыртқы шындықтың өзі (географиялық, климаттық жағдайлар және олармен байланысты бизнесті жүргізу тәсілі) қазақ көшпелі қоғамы мәдениетінің баяу өзгеруіне негіз болды. Мәдениет, арнайы зерттеулер мен объективті шындықтың көрсетуі бойынша, қоғамның ең аз өзгеретін саласы болып табылады.
Осы кезеңдегі қазақ халқының рухани мәдениетінің көптеген үлгілері қоғамның тұтастығын сақтау және сақтау қызметін атқарды. Оның үстіне көптеген аңыздар генеалогиялық сипатта болды, яғни тарихи процесте бекітілді.
Қазақтардың тұрғын үйі - киіз үй - бұл ұзақ тарихи перспективаның қазақтың рухани мәдениетінің тұтастығын сақтау мен сақтауда шешуші рөл ойнағанының бір мысалы. Ежелгі тарихшылардың айтуынша, киіз үй тәрізді нәрсе скифтер арасында болған. Кейіннен алғашқы ортағасырлық түрік дәстүрінде б.з.б.1 мыңжылдықтың ортасында. қазақ қоғамының киіз үйінің прототипі пайда болды.
Қазақстан аумағында жұмыс істеген және пайда болған діни жүйелердің сабақтастығы қазақтың рухани мәдениеті бірлігінің тұтастығын сақтауда ерекше рөл атқарды. Сонымен, М.С.Орынбеков тәңіршілдік пен шамандық, митраизм мен зороастризмнің көшпелі дүниетанымның, яғни мәдениеттің негіздерін сақтауға және сақтауға шешуші әсердің бірі болғандығын көрсетті. Сонымен бірге, ол қазақтың рухани мәдениетіндегі осындай діни полифонияның дамуының шарты болған соғдылар, парсылар, түріктер мен моңғолдардың діни жүйелерімен рухани мәдениеттерінің тарихи сабақтастығы болды деп көрсетеді.

2.Эволюция тарихы.
Эволюция (лат. evolutіo - өрлеу, өркендеу), биологияда - тірі организмдердің орта мен жағдайға бейімделіп, өзін өзгертетіні, ортаға үйлескендері жасап, үйлеспегендері жойылып отыратыны туралы идея болып, осы өзгеріс себепті олардың қабілеті үздіксіз артып, төмен деңгейден жоғары деңгейге көтеріледі деп есептейтін теория. Эволюциялық ілімінің негізін қалауда Чарльз Дарвинның еңбегі зор. Ол ашқан ең маңызды жаңалыққа дейін көптеген ғалымдардың еңбегі болды. Эволюциялық үдерістер зандылығы өте күрделі және ғалымдар күні бүгінге дейін толық анықтай алған жоқ. Алайда эволюцияның неге жүретіні бізге нақтылы белгілі.
Эволюция терминін алғашқы рет швейцарлық табиғаттанушы және философы Шарль Бонне1762 жылы эмбриологияға арналған еңбектерінде пайдаланды. Эволюция құбылысы тіршілік деңгейлерінің барлық сатыларында (молекула деңгейден биосфералық деңгейге дейін) байқалып, үнемі құрылысы мен атқаратын қызметтерінде бұрын болмаған жаңа құрылымдар мен олардың жаңа қызметімен ерекшеленеді.
Эволюцияның қысқаша хронологиясы
Алғашқы организмдер химиялық эволюция нәтижесінде 3,5 миллиард жылдан кешіктірмей пайда болды , ал кейбір мәліметтер бойынша 4,1 миллиард жыл бұрын. Шамамен 2,5 миллиард жыл бұрын цианобактериялар оттекті фотосинтезді дамытып, Жер атмосферасын оттегімен қамтамасыз етуге әкелді.
Алғашқы эукариоттық организмдер шамамен 2 миллиард жыл бұрын пайда болған. Прокариоттық жасушалардың эукариоттық жасушаға айналуының нақты егжей-тегжейі белгісіз және бұл есепте көптеген болжамдар бар. Кейбір органеллалар - митохондриялар мен хлоропластар - сәйкесінше протеобактериялар мен цианобактериялардың симбиогенезі нәтижесінде пайда болғаны сенімді.
Жердегі тіршілік эволюциясының келесі маңызды кезеңі көп клеткалы организмдердің пайда болуы болды. Бұл шамамен 610 миллион жыл бұрын мұхиттарда Эдиакаран кезеңінде болған.
Алғашқы көпжасушалы организмдер пайда болғаннан кейін, келесі 10 миллион жыл ішінде немесе одан да көп уақыт ішінде олардың кембрий жарылысы деп аталатын биоәртүрлілігінің айтарлықтай өсуі байқалды. Қазба деректерінде тірі организмдердің барлық дерлік типтерінің өкілдері, сондай-ақ жойылып кеткен көптеген тұқымдардың өкілдері пайда болады. Кембрий жарылысының себептерін, соның ішінде фотосинтездейтін организмдердің белсенділігі нәтижесінде атмосферада оттегінің жиналуын түсіндіру үшін әр түрлі гипотезалар ұсынылды.
Адамның пайда болуы мен эволюциясы тірі табиғат эволюциясының ажырамас бөлігі болып табылады. Гомо сапиенс (неоантроп) гоминидтер тұқымдасына, приматтар қатарына жатады. Приматтар, әр түрлі болжамдар бойынша, 65-тен 85 миллион жыл бұрын пайда болған. Шамамен 30 миллион жыл бұрын басқа маймылдардан құралған үлкен маймылдардың супфамилиясы, ал шамамен 19 миллион жыл бұрын гибондардың ата-бабаларынан бөлінген гоминидтер. Шамамен 7 миллион жыл бұрын Сахелантроп пайда болды, ол шимпанзе мен гомо тұқымдасының соңғы ортақ атасы. Әрі қарай эволюция австралопитектің пайда болуына әкеледі, одан, ең алдымен, 2 миллион жыл бұрын алғашқы гомо шыққан. Анатомиялық заманауи адамдар шамамен 200 мың жыл бұрын пайда болды. Қазіргі бағалау бойынша, шамамен 190 мыңжыл.
Ғалымдар алғашқы адамды епті адам деп атайды. Ең алғашқы адам қаңқалары Танзанияда (Шығыс Африка) Олдувай шатқалынан табылған. Ол осыдан 1 млн 750 мың жыл бұрын өмір сүрген. Адамның келесі даму кезеңін ғалымдар тік жүретін адам деп атайды. Өкілі - питекантроп. Питекантроптың қаңқасы алғаш рет Ява аралынан 1891 жылы табылды. Ол мөлшермен бұдан 1 млн жыл бұрын өмір сүрген. Адамзат дамуында бұдан кейінгі сатыда синантроп тұрады. Солтүстік Қытайда табылуына байланысты оған қытай адамы деген ат берілген. Синантроптар бұдан 500-200 мың жыл бұрын өмір сүрген. Көне адамның тағы бір түрі неандерталь деп аталады. Ол Германияның Неандерталь жерінде табылды. Неандертальдықтар 100-35 мың жыл бұрын өмір сүрген. Неандертальдақтардан кейін, мөлшермен бұдан 40-35 мың жыл бұрын саналы адам, яғни қазіргі адамдар қалыптасты.
Қазақстандық ғалымдардың пікірі бойынша, Сібірге алғашқы адам Еуропадан және Азиядан қоныстанған. Қазақстан аумағына алғашқы адамдар шамамен бұдан бір миллиондай жыл бұрын пайда болды. Мұны Жамбыл облысының Арыстанды өзенінің бойынан және Қазақстанның оңтүстігіндегі Қаратаудан табылған тастан жасалған сол заманның еңбек құралдары дәлеледейді. Қазақстан аумағында өмір сүрген алғашқы адамдар питекантроптың замандастары еді. Кейінгі сатысы- кроманьондықтар (саналы адам)- сүйегі алғаш рет Францияның Кро-Маньон үңгірінен табылған.

Қазақстан аумағындағы этникалық үдерістер және қазақ ұлтының қалыптасу кезеңдері.
1.Қазақ халқының қалыптасуы. Этногенез мәселесі.
Қазақстанның этникалық тарихы да Орталық Азияның барлық аймақтарындағыдай өте күрделі. Ғасырлар бойы бұл аймақта да көптеген халықтар мен тайпалар тағдыры тоғысып, небір тарихи оқиғалар өтті. Олар туралы шығыс және европа халықтарының тілдерінде жазылған деректер де баршылық.. Шығыстанушылардың бірнеше ұрпақтары да этникалық тарихты зерттеумен айналысып, көп еңбек сіңірді.
Ғылыми әдебиеттерде "этнос" деген түсінікті (яғни халық, тайпа, ұлт т.б.) тарихи қалыптасқан, адамдардың тұрақты тобы. Олардың тек сыртқы физикалық белгілері ғана ұқсас емес, тұрақты мәдениеті , психикасы және өзге де ерекшеліктері ортақ болып келеді. Этностың қалыптасуы мен сақталуын қаптамасыз ететін оның өзіне тән мекендейтін территориясы болады.
XV-XVI ғғ. Қазақ халқының және оның этникалық территориясыныңқалыптасуыныңұзаққа созылған процессі негізінен аяқталды. Қазақ халқының этникалық құрамын Орта Азияның басқа да түркі тілдес халықтарындағыдай әр тілді тайпалар мен халықтар құраған. Олар: сақ, үйсін, қаңлы, ғұн, түрік, түргеш, қарлұқ, оғыз, қимақ, қыпшақ, найман, арғын, керей, қоңырат, жалайыр, дулат және т.б. Қазақстан территориясын мекендеген тайпалар. Бұлардың көпшілігінде өз уақытында мемлекеттері болған. Ертедегі түріктердің көптеген ру-тайпа аттары қазақтарда күні бүгінге дейін сақталған.
Қазақ халқының шығу тегіне жағдай жасаған этногенетикалық процесстердің негізі алғашқы қауымдық құрылыстан басталады. Бастапқы кезде бұл процесстер автохтонды тұрғындармен байланысты болды. Бірақ та келесі даму барысында олар Орталық Азияның этникалық процестеріне тікелей тәуелді болды. Қазақстан территориясындағы этникалық тарихтың қозғалысы, ірі этникалық және Этносаяси қауымдастықтардың құралуы, түптеп келгенде қазақ халқының қалыптасуы шаруашылықтың, көшпелі мал шаруашылығының, жер шаруашылығы мен қала мәдениетінің өзара байланысты дамуына тікелей байланысты болды.

2.Қазақ этногенездің қалыптасу кезеңдері.
Этногенетикалық процесстер даму барысында бірнеше этаптарға бөлінеді. Антропологиялық зерттеулерге қарағанда, ұзақ мерзімді этникалық даму барысында тұрғындардың европоидтық нәсілі тұрақты сақталса да, уақыт өте келе монғолоидтік нәсіл басым бола түскен. Тілдік тұрғыда да өзгерістер болып, осы территорияларда өмір сүрген ертедегі иран тілдес тайпалар түркі тілдес тайпаларға ауыса бастайды.
Европалық кескіндегі үндіирандық андронов тайпалары қола дәуірінде мал шаруашылығымен және жер өңдеумен айналысқан. Олардың ерте темір дәуіріндегі мұрагерлері сақтар мен совроматтар .
Евразияның далалық аймақтарын бүтіндей алғанда және Қазақстандағы этникалық процесстердің шешуші кезеңі б.з.б. 1 мың жылдықтың ортасындағы түркілердің батысқа қарай жаппай қоныстануымен тікелей байланысты болды...
Кең байтақ территорияда оңтүстік, оңтүстік-батыс бағытта солтүстік Монғолиядан Әму-дарияға дейінгі (Жетісуды қоса) аймақта түркі тайпалары біртіндеп қоныстана бастаған.
Ежелгі сақ, сармат, үйсін, қаңлы тайпаларының ұрпақтары болып табылатын бұғы, бойырқу, беклі, қыбыр, түргеш, бұлақ, қарлұқ тайпалары Қазақстан жерінің негізгі тұрғындары.
VI ғасырдағы жаңа әлеуметтік қатынастар, ерте феодалдық түрік мемлекеті -- Түрік қағанатының, кейінгі Батыс түрік қағанатыныңқұрылуы түркі тілдес тайпалардың батысқа қарай үздіксіз ағысуына түрткі болды.
Қазақстанның оңтүстік-шығысында құрылған Түргеш қағанаты (VII-VIII ғғ.) орталығы Талас пен Суябта орналасып, Шу мен Іле өзендері аралығындағы үлкен территорияда мекендеген тайпаларды біріктірді. Түріктер отырықшы егіншілікпен айналысып, қалалықөміре жақындай түсті.
VIII-X ғғ. Қарлұқ федерациясына "қарлұқ" деген жалпы атпен көптеген: тукси, шігіл, азкіші, дулу, чоджи, чорук, арғу, барсхан тайпалары кірді. Сонымен қатар оғыз, ұйғыр, жетісулық соғдылар тобы да кірді. Қарлұқ этносаяси бірлестігінде аудан монғолоид нәсілі араласқан европеоид нәсілі басым болды. Қарлұқтардың үлкен бір бөлігі Мәуеренахр жағына кетіп, өзбек халқының қалыптасуына негіз болған.
Оңтүстік Қазақстан территорияда қаңлы, қанғар-печенег (Сырдария даласын мекендеген), арал-каспий бойынан ас және аландарды және Жетісудан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.