Қылмыстық заң субьектісі

Пән: Іс жүргізу
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

ҚЫЛМЫСТЫҢ СУБЬЕКТІСІ

Қылмыстың субьектісі болып қоғамға қауіпті іс-әрекет жасаған және заңға сәйкес сол үшін қылмыстық жауаптылықты көтеруге қабілетті адам танылады. Қылмыстық кодекстің 4, 6, 7- баптарының талаптарына сай Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің күші Қазақстан Республикасының азаматтарына, Қазақстан Республикасының аумағындағы азаматтығы жоқ адамдарға, сондай- ақ шетелдікт ерге қолданылады. Бұдан туатын қорытынды, қоғамға қауіпті іс- әрекет үшін қылмыстық жауаптылыққа тек қана тірі адам азамат тартылады. Заттар, жануарлар дүниесі, табиғат күштері келтірген зиян үшін олар қылмыстық жауапқа тартылмайды, яғни бұл аталғандар қылмыс субьектісі болып танылмайды. Егер адам жануарларды немесе табиғи күштерді пайдалану арқылы қасақана немесе абайсыздықпен басқаға зиян келтірсе онда қылмыстық жауаптылыққа сол адамның өзі тартылады. Мысалы, қабаған итке адамды қасақана әдейілеп қаптырса, онда сол адам жөнінде қасақана дене жарақатын келтіргені үшін қылмыстық жауаптылық мәселесі қарастырылады, ал мұндай жағдайда ит қылмыс субьектісі емес, қылмысты істеудің құралы болып табылады.

Сондай -ақ заңғы тұлғалар - мекеме, ұйым, кәсіпорын және баска да заңды ұйымдар қылмыстық субьектісі болып танылмайды. Қайсы бір кәсіпорын, мекеме, ұйымда еңбек қорғау ережелерінің елеулі, бұзылуы, үшін қылмыстық жауаптылыққа мекеме, ұйым, кәсіпорын емес, сол еңбек қорғау ережелерін кінәлі түрде бұзған лауазымды адам, егер соның салдарынан адамдар қайғылы жағдайға ұшыраса жауатылыққа тартылады. Жаңа қылмыстық кодекстің 14- бабында (1-бөлігі) «есі дұрыс, осы Кодексте белгіленген жасқа толған жеке адам ғана қылмыстық жауапқа тартылуға тиіс » деп тура айтылған. Осыған орай, яғни қылмыс субъектісі болып тек қана жеке тұлға-адам саналады. Бұл субъектінің бірінші белгісі болып табылады.

Қылмыстық заң қылмыстық жауаптылыққа өзінің істеген іс- әрекетіне есеп бере алатын және өзін - өзі басқаруға қабілеті бар адамды, яғни есі дұрыс адамды ғана тарта алады. Адам қоғамға қауіпті іс- әрекет істеген кезде өзінің іс- әрекетіне есеп бере алмаса, яғни қылмысты есі дұрыс емес күйде істесе, онда

ол адамның іс- әрекетінде кінәнің екі нысаны : қасақаналық

пен абайсыздық жоқ деп есептеледі . Қоғамға қауіпті іс- әрекетін ұғынып, оның мағынасына жетіп, ақылмен, естілікпен істеген есі дұрыс адам ғана қылмыс үшін кінәлі деп танылады.

Керісінше, қоғамға қауіпті іс- әрекет істеген кезде есі дұрыс емес күйде, өзінің іс- әрекеті жөнінде өзіне есеп бере алмайтын, өз әрекетін басқара алмайтын адам қылмыс субъектісі бола алмайды. Яғни, қылмыстың субъектісі болып кез келген адам ғана емес, тек есі дұрыс адам танылады. Бұл қылмыс субъектісінің екінші белгісі болып табылады.

Өзінің іс- әрекетін сезу, және оны басқара алу дені сау адамға туған кезден бастап қалыптасады, пайда болады. Адам белгілі бңр жасқа толған кезде қалыптасқан өмірлік т әжірибесі арқылы өзін қоршаған ортадағы құбылысқа дұрыс баға беру, сол ортаға өзінің іс- әрекетінің пайда не зиян келтіретінін ұғыну, нақты жағдайларға байланысты іс- қимыл жасап құқық, мораль нормалары арқылы тыйым салынғандарды істеу- істемеу немесе ондай қимылдан бас тарту мәселелерін шешуге толық қабілетті болады. Психолог, психиатр, педагог және заңгер мамандарың тұжырымына сәйкес мұнда жас мөлшері 16 жасқа толған уақыт деп белгіленген. Осы жасқа толған жасөспірімдер өздерінің қылмыстық жауаптылыққа тартылады. Қылмыстық Кодекстің 15- бабында көрсетілген кейбір қылмыстарды істегені үшін мұндай жауаптылық одан ертерек жаста -14 жасқа толған уақыттан басталады. Яғни қылмыстық заңда көрсетілген белгілі бір жасқа толу қылмыс субъектісінің қажетті белгісінің бірі болып табылады. Сонымен қылмыстың субъектісі болып қылмыстық заңда көрсетілген жасқа толған, есі дұрыс жеке адам саналады. Қылмыстың субъектісі жалпы және арнаулы болып екі түрге бөлінеді. Есі дұрыстық, заңда белгіленген жасқа толу және жеке адам болу сияқты белгілер барлық қылмыстарға тән, ортақ белгілер. Бұл белгілер жалпы субъектінің түсінігін береді.

Жалпы субъектінің осы белгілермен қатар жекеленген қылмыстық құрамының ерекшелігіне қарай қосымша, арнаулы белгілерді қадет ететін адам қылмыстың арнаулы субъектісі болып табылады. Мысалы, мемлекеттік қызмет мүддесіне қарсы қылмыстың барлығы дерлік арнаулы мемлекеттік қызметшілер арқылы істеледі. Бұл жерде мемлекеттік қызметші арнаулы субъект болып табылады, әскери қылмыстарды тек әскери

қызметшілер істеиді, сондықтан әскери қызметшілер де қылмыстың арнаулы субъектісі болып табылады.

ЕСІ ДҰРЫСТЫҚ ЖӘНЕ ЕСІ ДҰРЫС ЕМЕСТІК .

Жоғарыда аталып кеткендей, қоғамға қауіпті іс- әрекет істегені үшін есі дұрыс адам заң бойынша жауап беруге және жазалануға жасы толған адамдар ғана қылмыстың субъектісі болып табылады. Есі дұрыс емес адамдар қылмыстың субъектісі болып табылмайды, сол себепті олар қылмыстық жауапқа тартылмайды. Мұндай адамдарғы істеген іс - әрекеттері үшін қылмыстық жаза болып табылмайтын медициналық сипаттағы мәжбүрлеу щаралары қолданылуы мүмкін (ҚК 89 - 95- баптар) . Адам қоғамға қауіпті іс- әрекетті істеген уақытында өзінің мінез- құлқының қоғамға қауіптілігін сезетін, ұғынатын және өзі істеген іс- әрекетін басқара алатын болса, ол есі дұрыс адам деп саналады. Бұл- есі дұрыстықтың бірінші белгісі, ал екінші белгісіне адамның қоғамға қауіпті іс- әрекетін істеген уақытта өзінің іс- әрекетінін мәнін сезіп, ұғынуы және оны басқаруға қабілетінін болуы қылмыстық құқықтағы кінә туралы түсінікпен тығыз байлынысты. Яғни, қоғамға қауіпті іс- әрекетті істеген кезде оны істеушіге әйтеуір кінәнің бір түрі қасақаналық немесе абайсыздық болуы тиіс. Өйткені, кінә қылмыстық жауаптылықтың басты, негізгі алғышарты болып табылады. Өз әрекетінің мәнін түсінбейтін және өзін- өзі басқаруға қабілеті жоқ адамдарда кінә да болмайды, сол себепті олар қылмыстық жауапқа тартылмайды. Қылмыстық кодекстің 16 - бабында есі дұрыс еместіктің түсінігі берілген. Онда:

Осы Кодексте көзделген қоғамдық қауіпті әрекетті жасаған кезде есі дұрыс емес күйде болған, яғни созылмалы психикалық ауруы, психикасының уақытша бұзылуы кемақылдылығы немесе психикасының өзге де дертке ұшырауы салдарынан қзінің іс- әрекетінің іс жүзіндегі сипаты мен қоғамдық қауіптілігін ұғына алмаған немесе оған ие бола алмаған адам қылмыстық жауапқа тартылуға тиіс.
Есі дұрыс емес деп анылған адамға сот осы Кодексте көзделген медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолданылуы мүмкін, - делінген.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.