Әзірбайжан тілі мен түрік тілі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Әзірбайжан тілі мен түрік тілі

Екі тарап бір-бірін жақсы түсінсе де, әзірбайжандар мен түріктер
тақырыптардың кез-келген түріне немесе нақты мәселелерге қатысты
мәселелерді әрең талқылайды.
Екінші жағынан, тілдер өте ұқсас, өйткені әзірбайжан мен түрік түркі
тілдерін жіктеуде бір саладан шыққан. Алайда түріктер немесе әзірбайжандар
түсінбейтін бірқатар сөздер бар. Көбінесе олар орыс, араб немесе парсы
тектес болса.

Әзірбайжан тілінен айырмашылығы, түрік алфавитінде ə, х және q
әріптері жоқ.
Екі тілдің де грамматикалық құрылымы бірдей. Етістік әрқашан сөйлемнің
соңында, сөздердегі екпін соңғы буынға түседі , т.б. Алайда, айырмашылықтар
да жоқ емес бар. Мысалы, түрік тілін әзірбайжан тілінен бірден ажыратуға
болатын етістіктің қазіргі шағы. Біріншісі gidiyorum дейді, екіншісі -
gidirem. Екі сөз Мен келе жатырмын деп аударылады.
Екі халық әртүрлі саяси және экономикалық ортада дамыды. Әзірбайжанға
Персия, содан кейін Ресей ықпал етті. Кемал Ататүрік арабизмнен арылып,
Түркияда тіл реформасын жүргізді. Қазіргі түрік тілі жүз жыл бұрынғы тіл
сияқты емес.Түрік және әзірбайжан тілдерінің лексикалық сөздігіндегі
айырмашылықты үш топқа бөлуге болады:

    1.сөздің түбірі бірнеше әріптен ғана ерекшеленеді
    2.сөздер мағынасы жағынан мүлдем басқа
    3.сөздер бірдей, бірақ мағынасы басқа
Бірінші сөз түрік тілінде, екіншісі әзірбайжан тілінде болатынына мысалдар
келтірсек.
toprak (топырақ) torpag
Bakmak(көру) baxmak
Elma (алма) alma

Әзірбайжанда сүйек сөзі сүмүк деп аталады. Сумук сөзін түріктер шырыш
деп атайды. Егер әзірбайжандық түрікке ұшақтың 15 минуттан кейін
қонатындығын айтса, ол тура мағынада түсінеді: Ұшақ 15 минутта құлайды.

Әзірбайжан тілінің фонетикасы

Әзірбайжан тілінде 9 дауысты және 23 дауыссыз фонема бар (26 дауыссыз).
Дауысты дыбыстар қатты және жұмсақ, лабиалды және лабораториялық емес,
жабық және ашық, тілдік, тілдік және орта тілдік болып бөлінеді. Саны
жағынан олар үш топқа бөлінеді - қарапайым, ұзын және қысқа.
1) қатты дауысты дыбыстар: - а, у, о, ы
2) жұмсақ дауысты дыбыстар - ə, е, ө, ү, і
3) лабиалды дауысты дыбыстар - о, ө, ө, ү
4) еріндік емес дауысты дыбыстар - а, е, ə, и, ы
5) дауысты дыбыстар - ə, i, e, ü
6) ортаңғы тілдегі дауысты дыбыстар - е
7) тілдік дауысты дыбыстар - а, и, о, ө
8) жабық дауысты дыбыстар - у, ү, ы, и, э
9) ашық дауысты дыбыстар - о, ө, а, ə.
Әзірбайжан тіліндегі дауыссыздар екіге бөлінеді:қатаң және ұяң. Ұяң және
қатаң дауыссыз дыбыстар көбінесе жұп құрайды:
Ұяң дауыссыз дыбыстар: [b] [c] [d] [g] [ğ] - [j] [q] [l] [m] [n] [r] [v]
[y] [z]
Қатаң дауыссыздар: [p] [ç] [t] [k] [x] [h] [ş] [k`] [f] [x`] [s]

Түрік алфавиті
Түрік алфавиті 29 әріптен тұрады. Дауысты дыбыстар түрік тілінде сегіз
дауысты дыбыс бар: [a], [e], [ı], [i], [o], [ö] [u], [ü].
Дауыссыздар түрікшеде жиырма бір: [b], [ç], [d], [f], [g], [h], [j], [k],
[l], [m], [n], [p], [r], [s], [ş], [t], [v], [y], [z],

Әзірбайжан тіліндегі септіктер

Атау септік- Kim?
Ілік септік- Kimin? -(n)ın, -(n)in, -(n)un, -(n)ün;
Барыс септігі- Kimə?-(n)a, -(n)ə;
Табыс септігі- Kimi?-(n)ı, -(n)i, -(n)u, -(n)ü
Жатыс септігі- Kimdə?-da, -də
Шығыс септігі- Kimdən?-dan, -dən

Түрік тіліндегі септіктер
İsim hali Ek(аффикс)
Yalın hal - kim? ne? (Атау септігі)
Belirtme -ı, (-i, -u, -ü) kimi? neyi? (Табыс септігі)
hali
Yönelme hali-e, (-a) nereye? kime? neye? (Барыс септігі)
Bulunma hali-de, (-da, -ta, nerede?(nerde?) kimde? (Жатыс септігі)
-te)
Ayrılma hali-den, (-dan, -tan, nereden? (nerden?) kimden? (шығыс
-ten) септігі)

1. Дательный падеж -a -e или -ya -ye отвечает на вопрос Kime? -
Кому?, К кому?, Neye? Чему?, Nereye? - Куда?
2. Местный падеж -da -de отвечает на вопрос Nerede? - Где?, Kimde? ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.