Ұлттық экономика туралы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Ұлттық экономика

Ұлттық экономика -қызметі көбінесе елдің экономикалық аумағында жүзеге асырылатын шаруашылық бірліктердің жиынтығы ( үкімет‚ жеке тұлғалар‚ пайда алмайтын жекеше ұйымдар‚ кәсіпорындар‚ фирмалар‚ компаниялар‚ т. б. ) . [1]

Ұлттық есепшіліктің халықаралық тәжірибесінде экономика аумақ санатына мыналар жатады: елдегі әкімшілік басқарудың еркін тауар-ақша айналысы жүзеге асырылатын аумағы; әуе кеңістігі‚ мемлекеттің балық аулауға‚ шикізат‚ отын өндіруге айрықша құқығы бар аумақтық су мен құрлықтық қайраң; шет елдегі “аумақтық анклавтар”‚ яғни елдің дипломатикалық‚ әскери‚ ғылыми және басқа мақсаттар үшін меншікті жалдау негізінде немесе сатып алу жолымен басқа мемлекеттерде пайдаланатын экономикалық аймақтары; кеден бақылауынан азат аймақтар - бұл аймақта сыртқы сауда мәмілесінің заты болып табылатын кез келген материалдық құндылықтар кеден бақылауына жатпайды және импорт баждары мен алымдары салынбайды. [2]

Тәуелсiздiк кезеңі

Тәуелсiздiк алғаннан кейiн (1991) Қазақстанда экономиканы реформалаудың бiрнеше тәсiлi қолданылды. Мемлекеттік экономикалық саясаттың базалық бағыттары мыналар болды:

1) социалистік экономикадан кейiнгi қайта құру;
2) дағдарысқа қарсы бағдарлама;
3) макроэкономикалық тұрақтандыру;
4) дүниежүзілік экономикалық дағдарысты еңсеру;
5) экономикалық өрлеудi қамтамасыз ету.

Реформалар: бiрiншi кезең (1991-1992)

Бiрiншi кезең Қазақстанда социалистік экономикадан кейiнгi экономикалық жағдайдың шиеленiсiп, құлдырауымен сипатталады. Бұл 70-жылдардың аяғында КСРО экономикасы нақты секторының жаппай үдере қожырауы салдарынан туған едi, оның үстiне өзгерiске ұшыраған сыртқы және iшкi әлеуметтік-экономикалық, қоғамдық-саяси бағытта жүргiзiлген экономикалық саясат өрiстеп кете алмады.

Реформалар: екiншi кезең (1993-1994)

Екiншi кезең экономикалық дағдарыстың түйiндi кезеңiне айналды, бұл дағдарыс мыналардан көрiндi: Ресей Федерациясымен шаруашылық байланыстардың үзiлуi және осының салдары ретiндегi төлем төленбеу дағдарысы. Бұл кезеңде үкiмет дағдарысқа қарсы шаралар бағдарламасын қабылдады, ол инфляция деңгейiн азайтуға және өндiрiстiң құлдырауын шектеуге бағытталды. Қазақстанның экономикалық саясатына түзету енгiзудiң нәтижесiнде экономика дәрменсiздiктен серпiлiп, макроэкономика тұрақтану үшiн жағдай жасауға мүмкiндiк туды. Бұл кезеңде Қазақстан Халықаралық валюта қорына кiрдi, ол елге дағдарысты еңсеру үшiн нысаналы несие бөлдi.

Реформалар: үшiншi кезеңде (1995-1997)

Үшiншi кезеңде Макроэкономиканы тұрақтандыру бағдарламасы қабылданды, ол қатаң шектеу арқылы инфляцияны төмендетудi көздедi. Тұрақтандыру бағдарламасы мынадай мақсаттарды алға қойды: нарықтық экономикалық институттары мен инфрақұрылымды дамыту; халықаралық стандарттарға сәйкес екi деңгейлi банк жүйесiн жаңғырту, инвестициялық және сақтандыру компанияларын, биржалар мен аудиторлық фирмалар құру; қатаң ақша-несие және нысапты бюджет-салық саясатын жүргiзу; ұлттық валюта бағамының тұрақтылығына қол жеткiзу; атаулы жалақыны шектеу; берiлетiн несиелердi шектеу және ақша массасының қатаң көлемiн (11722 млн. теңгеден аспайтын) белгiлеу.

Реформалар: төртiншi кезеңде (1998-1999)

Төртiншi кезеңде Қазақстанның 2030 жылға дейiнгi даму стратегиясы қабылданды. “Қазақстан - 2030”: Барлық қазақстандықтардың өсiп-өркендеуi, қауiпсiздiгi және әл-ауқатының жақсаруы: ел Президентiнiң “Қазақстан халқына жолдауы” (1997 ж. күз) бағдарламасы - ҚР-ның ұзақ мерзiмдiк стратегиялық дамуының тұжырымдамалық негiзi - даму бағыттары және елдiң дамыған елдер тобына шығу жолдары айқындалды. Стратегияның мiндеттерiне сәйкес Қазақстан 2030 жылға қарай дамыған мемлекеттердiң деңгейiне жетiп, әлемнiң ең дамыған 20 елiнiң қатарына қосылуға тиiс (Қазақстан - 2030 даму стратегиясы) .

Реформалар: бесiншi кезең (2000 ж. )

Бесiншi кезеңде Қазақстан экономикалық өрлеу жолына түстi. ҚР дамуының 1998 - 2000 жылдарға арналған стратегиялық жоспарын iске асырудың оң тәжiрибесi бюджеттiк-қаржылық өзара iс-қимыл мен реттеудiң жаңа қағидаларына негiз қалады, оның серпiнi мына мақсаттармен айқындалды: 2000 - 02 ж. орталық және жергiлiктi атқарушы органдар арасында қаржы-экономикалық мiндеттердi бөлiсу; 2001 жылдан бастап елдiң экономикалық дамуын жоспарлауға көшу.

2018 жылы Қазақстан экономикасы сыртқы экономикалық ахуалдардың біртіндеп жақсаруы жағдайында дамыды. 2018 жылдың қорытындысы бойынша ЖІӨ-нің нақты өсуі 2017 жылғы 1, 1 %-ға қарағанда 4, 0 %-ды құрады.

Экономиканың өсуі ішкі сұраныстың қалпына келуі есебінен қамтамасыз етілді, бұл экономикаға жаңа инвестицияларды тарту, сондай-ақ сауда-саттық салаларында өндірісті кеңеюінен және экономиканың барлық дерлік салаларындағы теңгерімді өсуінен орын алды.

Оң сыртқы жағдайдың негізгі факторларына әлемдік нарықтағы мұнай мен металл бағасының өсуін және негізгі сауда серіктестердің - Еуропалық Одақтың (бұдан әрі - ЕО), Ресей мен Қытайдың экономикалық жағдайларының жақсаруын жатқызуға болады. 2018 жылы Brent маркалы мұнайдың әлемдік бағасы бір жылда орташа есеппен барреліне

Экономиканың нақты секторында тау - кен өндіру өнеркәсібінің қарқынды өсуі байқалады. Жалпы, өнеркәсіп өндірісінің көлемі 2018 жылы 7, 1 %-ға өсті. Мұнай, табиғи газ, металл кені, көмір және лигнит өндірісінің ұлғаюы өнеркәсіптің өсуіне айтарлықтай әсер етті. Тау - кен өндіру өнеркәсібінде және карьерлерді қазуда өндіріс 9, 3 %-ға, өңдеу өнеркәсібінде 5, 1 %-ға өсті. Өндіруші салалардың қарқынды өсуіне қарамастан, ЖІӨ-нің өсу көздері экономиканың шикізаттық емес сегментінде шоғырланған.

Экономиканың негізгі өсу факторларының бірі инвестициялық белсенділікті арттыру болды. Инфрақұрылымды дамытудың 2015-2019 жылдарға арналған «Нұрлы жол» мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі - «Нұрлы жол» мемлекеттік бағдарламасы) және Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың 2015 - 2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі - ИИДМБ) аясында индустриялық-инновациялық және инфрақұрылымдық жобаларды іске асыру нәтижесінде негізгі капиталға инвестициялар көлемі 5, 5 %-ға 8, 7 трлн. теңгеге дейін өсті. Бұл ретте инвестициялардың ең көп өсуі: ауыл шаруашылығында - 29, 3 %-ға, саудада - 21, 8 %-ға, құрылыста - 11, 8 %-ға, байланыс қызметінде - 9, 5 %-ға және өндіру өнеркәсібінде - 3, 8 %-ға байқалады.

Сыртқы сауда серпіні жақсарды. Сыртқы сауда айналымы 2018 жылы 77, 6 млрд. АҚШ долларын құрады және 2017 жылмен салыстырғанда 25, 0 %-ға, оның ішінде экспорт - 48, 3 млрд. АҚШ долларына (өсу 31, 6 %-ға), импорт - 29, 3 млрд. АҚШ долларына (өсу 1 %-ға) ұлғайды.

Іскерлік белсенділік аясында экономиканы кредиттеудің өсуі байқалады. 2018 жылы берілген кредиттер көлемі 10, 0 %-ға өсіп, 10 819, 1 млрд. теңгені құрады.

Депозиттер 3, 0 %-ға төмендеп, 17 509, 7 млрд. теңгеге жетті, оның ішінде заңды тұлғалардың депозиттері 9 388, 8 млрд. теңге (8, 1 %-ға төмендеді), жеке тұлғалардың депозиттері 8 120, 9 млрд. теңге (3, 7 %-ға ұлғайды) . Ұлттық валютадағы депозиттердің үлесі 2016 жылдың желтоқсанында 45, 5 %-дан 2017 жылдың желтоқсанында 52, 3 %-ға дейін өсті.

2018 жылы Қазақстанның экономикасы дамудың жоғары серпінін сақтауда және 1 тоқсанның қорытындысы бойынша экономиканың өсуі өткен жылдың ұқсас кезеңіндегі 3, 6 % қарағанда 4, 1 %-ды құрады.

Өсудің негізгі қозғаушы күші байланыс қызметтері (өсуі 6, 3 %), сауда (6, 2 %), құрылыс (5, 9 %) және өнеркәсіп (5, 3 %) болды.

Тау - кен өндіру өнеркәсібі 5, 1 % және өңдеуші өнеркәсіптің 6, 2 % жоғары өсу қарқыны есебінен 2018 жылдың басынан бастап өнеркәсіптік өндіріс оң серпінді көрсетіп отыр.

Негізгі капиталға инвестициялар көлемі ұқсас кезеңімен салыстырғанда 1 млрд. теңге құрап, 39, 5 %-ға өсті. Инвестициялардың елеулі өсуі көлік саласында (58, 5 %-ға), құрылыста (57, 2 %-ға), өнеркәсіпте (51, 6 %-ға) және саудада (47, 3 %-ға) байқалады.

Әлемдік нарықтағы қолайлы баға конъюнктурасы және экспорттың импорттан басым болуы сыртқы саудада жоғары көрсеткіштерге қол жеткізуге ықпал етті. Ағымдағы жылдың қаңтар-ақпан айларында елдің сыртқы сауда айналымы 23, 5 %-ға ұлғайып 13, 3 млрд. АҚШ долларын, оның ішінде экспорт 8, 8 млрд. АҚШ долларын (өсім 27, 4 %-ға), импорт - 4, 5 млрд. АҚШ долларын (өсім 16, 6 %-ға) құрады.

Әлемдегі қалыптасқан геоэкономикалық жағдайды, әлемдік тауар нарықтарында сақталған белгісіздік пен қазақстандық экономиканың жаңа сыртқы және ішкі даму жағдайларына бірте-бірте бейімделуін ескере отырып, негізгі күш-жігер қазақстандық экономиканың икемді моделін құруды жалғастыруға жұмсалатын болады.

Тапсырма Жалпы ішкі кестесіндегі көрсеткіштерді есептеу

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.