Мәтінді өңдеу кезеңі және түзету негіздері (редакциялау)

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

Мәтінді өңдеу кезеңі және түзету негіздері (редакциялау)

Редакциялау термині - (латынша - “redactus” - сөздерді түзету, ретке келтіру) деген мағынаны береді. Редакциялау жұмысы баспа және бұқаралық-ақпарат құралдары мен қоғамдықәдеби, ғылыми шығармашылық салаларында, идеология қызметінде, аударма ісінде кеңінен қолданылады. Редакциялау ғылыми-әдеби шығармашылықтың негізгі бөлігі болып табылады. Редакциялау - газет-журналдарда, баспаларда өзара алмасып тұратын үдеріс. Мәселен, бүгін сен біреудің шығармасын қарап, тексеріп өңдеп, редактор болсаң, ертең сенің қолжазбаң басқа бір әдеби қызметкер қолынан әзірленеді. Сондықтан, әдеби өңдеу жауапкершілігі зор, жан-жақты жазу өнерін меңгеру қабілетін, білімділікті, шеберлікті, талант пен тәжірибені ұштастырады.

Редакциялау - бұл баспа және баспасөз жүйесі бойнша әдеби қызметкер немесе редактор арқылы орындалатын авторлық қолжаз-

баны басылымға әзірлеу, шығарма мазмұнын талдап, бағалау, мәтіннің құрылымы мен стиліндегі қателіктерді түзету.

Аударма мәтінін түпнұсқаға сәйкестендіре, мағынасын баламалы беру, артық сөздерден, шұбалаңқылықтан арылту, қисынсыз, ойлардан арылту, сөйлемді өзара жүйелі байланыстыру - әдеби өңдеу үдерістері.

Газеттік-публицистикалық, ғылыми-көпшілік және көркем әдебиет мәтіндерін редакциялау аса сезімталдықты, ұқыптылықты қажет етеді. Редактор автор ой тұжырымдарын, сөйлем құру ерекшелігін қатаң сақтайды. Ол автордың жаңа сөзжасамына енгізген терминінің дұрыстығына назар аударады. Техникалық әдебиеттерді редакциялауда ондағы ақпараттар мен мәліметтердің және сандардың дәлдігіне, нақтылығына мән беріледі.

Редактор авторлық мәтіннің қалай туындағанын талдай біліп, оны оқырманның қалай қабылдайтындығына сезімталдықпен көз жеткізуі тиіс. Шығарма мазмұны оның түрі арқылы айқындалады, ал түрді жетілдіру әдеби өңдеудің басты тұжырымы. Көркем шығарманың стиліне айрықша назар аударылады, өйткені мұнда сөздің эстетикалық сипатына ерекше мән беріледі.

Автор стилі - шығармашылық дербес ерекшелік. М. Горький көркем шығармада сөзбен бейнелейтін нәрселерді адам келбетін, пейзажды, жағдайларды жалпы, әлеуметтік тұрмыс құбылыстарын жеткізуде тілдің анағұрлым қарапайым да майдалылығына, суреттілігіне мән беруді, барынша жоғары білімділікке жету үшін неғұрлым аз сөз жұмсауға дағдылануды, ойды сипаттауда сөздің әуезділігі мен үйлесімділігіне, қысқалылығы мен ықшамдылығына жіті жеңіл бөлуді ескертеді. Жазушы: «Қолжазбамды екі, үш рет түзетемін. Ақтық редакциясында тұтас беттерді, көріністерді де алып тастаймын» деп редакциялау тәжірибесін ұсынады.

Әдеби өңдеу, редакциялау - ойды дамыту, құлпырту, сөзді дәл қолдану, дұрыс құру, мәтінді айшықтау, ажарлау. Демек, редакциялау негізі - шығарманың мәтінін сын тұрғысынан талдау, оны дұрыс бағалау және оқырмандар мен қоғам қызығушылығын туғызу үшін мазмұны мен түрін жетілдіруге авторға көмектесу мақсатын көздейді. Мұндағы ең басты нышан - мәтінге түзету жасау, өңдеу, жүйелі ретке келтіру.

Мәтінді редакциялауды бастағанда, сіздің алдыңызға қандай мақсаттар қойылғандығын нақты түсінуіңіз қажет. Өңдеу тек стилистикалық (яғни мазмұнға әсер етпейтін) және мағыналық болуы мүмкін. Бірінші жағдайда, редактордан ең алдымен мінсіз сауаттылық қажет. Сонымен бірге, мәселенің мәнін жетік білу, нақты материалдарды меңгеру маңызды. Алайда жалпы принциптер бар. Редактор жұмысының жалпыланған схемасы келесідей:

• қабылдау - сын - түзету;

• нақты материалдарды тексеру;

• композициялық кемшіліктерді анықтау;

• стилистикалық қателіктер мен дәлсіздіктерді анықтау;

• орфографиялық және пунктуациялық қателерді анықтау.

Өңдеудің бірінші кезеңі - мәтінді қабылдау, ол өте маңызды екенін ұмытпаған жөн. Тек тәжірибесіз қызметкер ғана құжаттың алғашқы бірнеше жолын оқып түзетулер енгізе бастайды. Сіз ештеңені өзгертпей құжатты толығымен оқып шығуыңыз керек. Кейбір сұрақтарды әдетте оқу барысында алып тастауға болады. Сонымен қатар, редактор мәтін құрамын бағалауға, қарама-қайшылықтарды, логикалық қателіктерді алып тастауға, бөліктердің сәйкес еместігін және т. б. анықтауға тиіс.

Мәтінді талдағаннан кейін, оны басынан бастап, байқалған кемшіліктерді біртіндеп және дәйекті түрде жоя отырып бастаған жөн.

Редакциялық жұмыстың ерекшелігі басқа біреудің мәтініне түзетулер енгізуінде. Ақыр соңында құжаттың астында басқа адамның қолтаңбасы пайда болуы керек. Демек, сіз қосымша жауапкершілікті өз мойныңызға аласыз.

Негізгі «редактордың бұйрықтарының» бірі келесідей тұжырымдалуы мүмкін: қосуға немесе азайтуға болмайды. Мәтінге қандай әсер етсе де (сөздерді ауыстыру, грамматикалық құрылымдар, бөліктерді қайта құру) - тұжырымның мәні өзгеріссіз қалуы керек. Мазмұнды өзгерту қажет болған жағдайда (мысалы, нақты қатені жою үшін), бұл міндетті түрде автормен келісілуі керек.

Публицистикалық мәтіндердің жанрларын 2 топқа бөлуге болады: ақпараттық публицистикалық мәтіндер және пікір білдіретін мәтіндер. Ақпараттық жанрларға жаңалықтар, корреспонденциялар, мақалалар, репортаждар және сұхбаттар жатады; пікір білдіретінге - пікір, блог. Әр жанрға келесі сипаттама беруге болады. Жаңалықтар (хабарлама) Ең қысқа жанр, әдетте 200 таңбаға дейін. Ол W сұрақтарының ережесі бойынша салынған: Кім? Қайда? Не? Қашан? Неліктен? (Кім? Қайда? Не? Қашан? Неге?) Жаңалықтар осы сұрақтардың барлығына жауаптарды қамтуы міндетті емес. 500-ден астам таңбадан тұратын ұзақ және нақтырақ публицистикалық мәтін корреспонденция деп аталады. Корреспонденциялар қазіргі кездегі оқиғаларды қамтиды, олардың егжей-тегжейлерін, сарапшылар мен қатысушылардың дәйексөз түрінде түсініктемелерін ұсынады, кейде алдыңғы немесе фондық ақпаратқа сілтемелермен толықтырылады. Мақаланың мақсаты - құбылысты, процесті, әлеуметтік жағдайды негізгі заңдар тұрғысынан талдау. Мақалада оқиғаны белгілі бір процестің бір бөлігі ретінде қарастырады, фактілерді талдау, теориялық қорыту, сипатталған оқиғаларға қатысты автордың дәлелді ұстанымы бар.

Сұхбат - бұл журналист пен оқиғаға қатысушының сұхбаты, журналист сұхбаттасушыға сұрақтар қойып, жауаптарын жазып алады. Баспа құралдарында сұхбатты диалог түрінде жүргізуге болады, содан кейін мәтін 1: 1 қағидасы бойынша құрастырылады (сұрақ - жауап) . Сұхбат автор сілтеме жасайтын ақпарат көзі бола алады, содан кейін ол тікелей немесе жанама сөйлеу түрінде мәтінге енгізіледі. Репортаж - журналистің тікелей қатысушысы немесе куәгері болған оқиға туралы оқырмандарды жедел хабардар ететін публицистикалық мәтіннің жанры. Тілшінің оқиға болған жерде жеке қатысуы - бұл жанрдың басты ерекшелігі. Сұхбат репортаждың бөлігі бола алады. Есеп беру жанрының жеке түрі - портрет: мұндай мәтін кейіпкердің, кәсіпорынның, қаланың бейнесі немесе визиткасы болып табылады. Түсініктеме Түсініктеме басылымда көрсетілген проблема қайшылықты тудырған жағдайларда пайда болады. Ол кез-келген мәселе бойынша автордың субъективті пікірін білдіреді. Түсініктеме мәтінінде қарсы дәлелдер мен жеке тұжырымдар болуы керек. Пікірлер үш түрлі болады:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.