Қазақстанның оңтүстік жəне оңтүстік-шығыс жеміс жəне жүзім шаруашылығы аймақтарының табиғат жағдайына сипаттама

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 34 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

І Кіріспе . . . 4

Жүзім сорттарына қысқаша сипаттама . . . 6
Жүзімнің шараптық сорттары . . . 8

ІІ Негізгі бөлім.

2. 1 Қазақстанның оңтүстік жəне оңтүстік-шығыс жеміс жəне жүзім шаруашылығы аймақтарының табиғат жағдайына сипаттама . . . 16

2. 2 Оңтүстік Қазақстанда өсірілетін жүзім сорттары . . . 18

2. 3 Жүзімнің ҚР аудандастырылған сорттары . . . 22

Қорытынды . . . 34

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 35

КІРІСПЕ

Еліміздің халық шаруашылығында жеміс-жидек және жүзім өсімдіктерінің маңызы зор.

Жеміс пен жидек және жүзімде жеңіл сіңімді қант көп. Алма мен алмұртта қант 13-14% дейін, жүзімде 20% дейін болады. Жемісте белок, май өте көп және ол өзінің калориясы жағынан еттен кем түспейді. Витамикдер әсіресе қарақатта, бүлдіргенде, алмада мол болады. Сондықтан да олардың халық шаруашылықтық маңызы да өте үлкен.

Жүзім, бүлдірген, алма, қарақат бағалы және пайдалы азық қана емес, сонымен қатар бұлардың емдік қасиеттері де зор.

Жеміс-жидек тамақ өнеркәсібі үшін өте бағалы шикізат. Тосаптың, джемнің, мармеладтың, пастиланың, конфеттің, компоттың, шырынның және басқа тағамдардың түрлі сорттары жидектен, жемістен және жүзімнен алынады.

Қазіргі уақытта жеке меншік бау-бақшада жеміс пен жидек және жүзім өсірумен Қазаңстанның барлық аудандарында, соның ішінде шөл және шөлейт жерлерде де шұғылдануға болатындығы анықталып отыр. Қазақстанның орталық, және солтүстік облыстарының қолайсыз климат жағдайына қарамастан, мұнда алма, алмұрт, жүзім және жидек дақылдарын өсіруге толық мүмкіншілік бар екенін ғылыми тұрғыда дәлелдейді.

Жеке меншік бау-бақшада жеміс пен жидек және жүзім өсіруде, күтіп-баптауда, өнімін алып, өңдеуде әлі де болса да көптеген біле бермейтін жайттар баршылық. Соның нәтижесінде республикамыздың, әсіресе солтүстік аудандарында жеміс-жидек шаруашылығы нашар дамуда.

Бұл кітапта Қазақстан жағдайында жеке меншік бау-бақшаларда жеміс-жидек өсіретін әуесқойларға арнап, жергілікті табиғи жағдайларды ескере отырып, жеміс-жидек ағаштарының селекциялық сорттарын таңдап алып, өсірудің агротехникасы жөнінде анықтамалық материалдар беріліп отыр. Сонымен бірге алынған өнімдерді өңдеу және сақтау мәселелері де сөз болады. Жүзім ағаштарының бірнеше сорттары мен түрлері бар.

Қазақстанның оңтүстігіндегі бірсыпыра колхоздар мен совхоздарда жүзім шаруашылығы маңызды да табысты салаға айналды. Келешекте Шымкент облысының жеміс-жидек бағының көлемін 100 мың гектарға жеткізу мүмкіндігі бар. Соңғы жылдары жүзімдік көлемі едәуір ұлғайғанына қарамастан, халықтың жүзімге деген қажеті әлі де толық қанағаттандырылмай келеді. Әсіресе оның ерте және кеш пісетін асханалық сорттары аз өсірілуде.

Жүзімнің қазіргі техникалық кейбір сорттары шарап өнеркәсібінің талаптарына, ал қолданылып жүрген агротехника жергілікті табиғат жағдайларына сай емес.

Өткен жылдары сорт таңдау, жүзім көшеперін салу, оны өсіру ісінде орын алған кемшіліктерді жою үшін ғылым мен озат тәжірибенің жетістіктерін дұрыс пайдалана білу керек.

өнімділігі негізге алынуға тиіс. Жүзімдіктің-сапалық жағдайын анықтағаннан кейін шаруашылық үшін тиімсіз түптерді қопару мәселесі шешіледі.

Ескі жүзімдікті қопару мен территорияны игеру кезегі. Ескі жүзімдікті қопару жүйесіз отырғызылған өсімдікті жоғары өнімді жаңа сорттармен жоспарлы түрде ауыстыру арқылы жүзеге асырылуға тиіс. Ол үшін ескі, өнімді жүзімдегі көп шаруашылықтарда түбірлерді қопаруды жекелеген учаскелерде емес, үлкен көлемде жүргізу қажет. Ең алдымен нашар, аз өнімді жүзімдіктер қопарылады, ал өнімі мен сапасы тәуірлеуі одан кейінірек қопарылады. Жеке-жеке бөлініп жатқан учаскелерді біріктіріп, үлкен жүзім алаңына айналдыратын болса, жаңа отырғызылған көшетті күтуге техниканы тиімді пайдалануға болады. Жаңа көшет отырғызу жоспарын немесе жылма-жыл игерілетін территорияның кезегін белгілеуде жүзімдіктің көлемін шаруашылықтың басқа салаларын өркендетуге кедергі келтірмейтіндей етіп белгілеп алған жөн. Экономикасы күшті шаруашылық үшін жүзімдікті қайта құру кезінде игерілетін жер 80-100 гектардан аспағаны жөн.

Сорттарды орналастыру. Көп жылдық зерттеулердің нәтижесі көрсетіп отырғанындай, жүзімнің өнімділігіне және оның сапасына экологиялық жағдайлар, өте-мөте беткейлерге орналасуы үлкен әсер етеді. Осыған байланысты сорттарды орналастырғанда олардың өсіп, өнетін биологиялық талаптарын ескеру қажет. Қазақстанның оңтүстігі жағдайында Нимранг, қызғылт Тайфи, Александрий мускаты, тағы басқа да асханалық сорттардың талабы күшті екенін тәжірибе керсетіп жүр. Сондықтан да жүзімдікті орналастырған кезде асханалық сорттарға күн сәулесі мол түсіп, жақсы қыздыратын учаскелерді белген жөн. Таулы аудандарда күшті және десертті шарап жасау үшін өсірілетін техникалық сорттарды оңтүстік және оңтүстік-шығыс беткейлерге, ал асханалық шарап пен шампан шарап материалдарын өндіруге қажетті сорттарды солтүстік және солтүстік-шығыс беткейлерге орналастырған жөн. Сорттардын процектті;, ара қатынасын анықтау кезінде олардың пісу мерзімін ескеру қажет. Бұл шарап заводтарына жүзімді біркелкі жіберіп тұруға, әрі өнімді жинау кезінде жұмысшы күшінің жеткілікті болуын қамтамасыз етеді.

Қазақстанның қалаларының өнеркәсіп орталықтарының халқын жүзіммен қамтамасыз ету жолында Шымкент және Қызылорды облыстарының атқаратын маңызы зор. (1)

Оңтүстіктегі облыстарының табиғат климат жағдай жүзімнен мол өнім алуға зор мүмкіндік туғызады. Кітапта жүзім өсірудің қазіргі жағдайы, одан келешекте мол өнім алу және жүзімдікті отырғызудың күтіп баптаудың жаңа агротехникалық тәсілдері жайында сөз болады. (2)

Кітап жүзім өсіруші шаруашылықтардың мамандары, жалпы жүзім өсірумен әуестенушілер үшін көп жаңалықтар береді. (3)

Жүзімнің қазіргі техникалық кейбір сорттары шарап өнеркәсібінің талаптарына, ал қолданылып жүрген агротехниканы жергілікті табиғат жағдайына сай емес. Өткен жылдары сорт таңдау, жүзім көшеттерн салу мен озат тәжірбенің жетістіктерін дұрыс пайдалана білу керек. (4)

Жүзім сорттарына қысқаша сипаттама

Жүзім шаруашылығында сорттардың маңызы орасан зор. Өйткекі өнім, сапа, пісу мерзімі, тасымалдануы, сақтауға жарамдылығы осының бәрі сортқа, ал сорттың ерекшелігі топырақ-климат жағдайларына байланысты. Төменде Қазақстанның оңтүстігінде өсірілетін стандартты және мейлінше бағалы жүзім сорттарына беріледі.

Жемчуг Саба. Венгрияда шығарылған ерте пісетін ақ, асханалық сорт. Соңғы жылдары бұл сорт Украинада, Молдавияда, РСФСР-дің орталық облыстарында және Алматы облысында кеңінеи өсіріліп кетеді. Қазақстанның оңтүстігіне Шымкент пен Жамбылдың тәжірибе станциялары алып келді. Гүлі қос жынысты. Шоқ жемісінің үлкендігі орташа, цилиндр-бұрышты, борпылдақ Шымкентте август айының басында, Жамбылда сол айдың орта шенінде піседі, Жемісі дәңгелек, көгілдір-ақшыл түсті. Еті балғын, еріп тұрады. Дәмі хош иісті мускатқа үйлесімді. Жемчуг Саба - ерте пісетін асханалық сорт. Түбінің өсу қарқыны орташа. Сабағының пісіп жетілуі Шымкентте-82%, Жамбылда-75%. Бұл сорттын өнімділігі 1969-І972 жылдардың мәліметі бойынша Жамбылда гектарына 94 ц, Шымкентте-190 ц, қанттылығы 16-18%, қышқылдылығы литріне 7 грамм. Жемчуг Саба сорты Жамбыл және Шымкент облысының таулы аймақтарына аудандастырылған. Бұл сортты Қазақстанның оңтүстігіндегі басқа да жүзімді аудандарда кеңінен сынап көрген жөн.

Армян аскери - жоғары сапалы, дәнексіз, ерте пісетін сорт, алысқа тасымалдамай өсірген жердің өзінде пайдаланылады. Дәмі ұнамды. Кептірілген Аскери Ақ мейізден кем түспейді. Вегетация басталғаннан пісуге дейінгі мерзімі -136 күн. Шымкент төңірегінде бұл сорт 10 апрельде бүршік атып, май айының аяғында гүлдейді. Август айының екінші жартысында піседі. Қышқылдылығы литріне 6 грамм, қанттылығы - 20%. Сабақтарының пісуі-75-80%. Өнімділігі гектарына-150-200 ц. Шоқ жемісінің орташа салмағы 140-160 г. Қанттылығы Шымкентте 23 %, Жамбылда -21 %. Жапырағы бесқалақшалы, шеттері жоғары қайырылған. Гүлі қос жынысты. Шоқ жемісі едәуір ірі, цилиндрлі. Жемісі жұмыртқа тәріздес. Аскери Шымкент облысының орталық жүзімді аймақтарында аудандастырылған. Ол Оңтүстік Қазақстанның басқа да аудандарында өндірістік сыннан өткізуге тұрарлық.

Қара кишмиш. Орта азиялық дәнексіз сорт. Кептіруге және жергілікті жерде асханалық жүзім үшін пайдаланылады. Қазақстанның оңтүстігіндегі барлық жүзімді аудандарға таралған және үй іргесіндегі учаскелерге отырғызылған. Гүлі қос жынысты. Бір жылдық сабағы қою қоңыр түсті, буын аралықтары алыстау болып келеді. Жапырағы бес қалақшалы, қою көк, төмен салбырамайды. Жапырақтар үстіне қарай жиналып, табақша тәріздес болып тұрады. Шоқ жемісі ірі цилиндрлі-конус формалы, тығыздығы орташа. Шоқ жемісінің салмағы 130-160 гр. Жемісі қара, балауызбен қапталып тұрады.

Дәмі тәтті. Вегетация кезінен бастан, пісіп жетілгенге дейінгі мерзімі-128 күн. Активті темлератураның жиынтығы 3000 градусқа жуық. Шымкентте август айының ортасында, Шымкент облысының тегіс жердегі ауа райы ыстық аудандарында июль айының аяғында, Жамбыл мен Қызылорда облысының оңтүстік аудандарына сентябрь айының бас кезінде піседі. Жүзім түбі биік өседі. Сабағының жетілуі -70-75%. Кептіруге арналған жемістің қанттылығы -23-24 %, қышқылдылығы литріне 6, 3 грамм. Гектарынан 100-140 центнерден өнім жиналады. Құрғақшылыққа төзімді. Қысқа төзімділігі төмен. Қара мейіз асханалық сорт ретінде де өте сапалы, кептіргенде тамаша мейіз береді. Мейіздің қанттылығы Қазақстанның оңтүстігіндегі таулы аудандарда-50-55 %, ал тегіс жерлерде-60-65 %. Қара мейіз Қазақстанның оңтүстігіндегі барлық жүзімді аймақтарға аудандастырылған.

Ерте пісетін ВИР. Орта Азияның ВИР станциясында А. М. Негруль мен М. С Журавель Чауша мен Қара мейізді будандастыру арқылы шығарған, жоғары сапалы асханалық сорт. Дәмінің сапасы шоқ жемісінің үлкендігі мен сырт көрінісі және өнімділігі жөнінен қызғылт және ақ Чиляки, қызғылт Дороп секілді Орта азиялық ерте пісетін сорттардан асып түседі. Шымкент және Жамбыл тәжірибе станцияларында егілген. Өнімділігі жоғары. Шымкент мемлекеттік облыстық тәжірибе станциясының жүзімдігінде гектарынан 260 центнерден өнім беруде. Бұл сорттың жеміс беруі де тез. Гүлі қос жынысты. Шоқ жемісі айтарлықтай ірі, цилиндр тәріздес, тығыздығы орташа. Жемісі ірі, жұмыртқа тәріздес, ашық көк, етті. Дәмі ұнамды, түйірлі. Ерте пісетін ВИР Шымкентте августың ортасында, Жамбылда сол айдың аяғында піседі. Жүзімді жинау кезіндегі канттылығы 17-18%, қышқылдылығы литріне 7, 6 гр. Вегетация басталған кезден піскенге дейінгі мерзімі-129 күн. Бүршік атуы апрельде, гүлдеуі майда басталады. Активті температураның жиынтығы 2900 градусқа жуық. Ерте пісетін ВИР-дің түбі орташа өседі. Сабағының пісуі -80%. Бұл сорт Шымкент облысының негізгі жүзімді аймақтарында аудандастырылған.

Кесте 1

Жүзімнің шараптық сорттары

1. 2 Жүзімнің шараптық сорттары

Жүзім екі түрге бөлінеді: техникалық сорттары мен асханалары. Біріншіден, шарап, шырындар, концентраттар, коньяктар, алкогольсіз сусындар, маринадтар, джемдер өндіріледі және кептірілген жүзім (адам, мейіз, қаз) өндіріледі, ал екіншісі өңделмеген тұтыну үшін қолданылады. Жүзімнің техникалық сорттары жиі шарап деп аталады, себебі олар негізінен шарап жасау үшін қолданылады.

Бұл мақалада біз жүзімнің қай түрлерінің қандай шараптық маркаларға дайындалатындығын білеміз.

Шарап жүзім сорттарының ерекшеліктері

Бұл сорттардың айрықша ерекшеліктері:

бұтақ құрылымы (кішкене өлшемі, бірақ тығыз) ;
жидектер мөлшері (кішірек) ;
Жидектегі шырынның жоғары концентрациясы (массаның 85% дейін) .

Өнімнің сапасы мен маркасы (шарап, шампан және т. б. ) пайдаланылатын материалдардың (жүзім жидектерінің) түсі, қышқылдығы мен қант мазмұнына байланысты.

Бүкіл әлемде таралған шараптық жүзім сорттары: Aligote, Riesling, Chardonnay, Cabernet-Sauvignon, Мускат ақ және қызғылт, Saperavi, Traminer, Rkatsiteli. Винемаксерлер шампан, ақ және қызыл түскі ас, десерт және жоғары сапалы күшті шараптар үшін шарап материалдарын өндіреді.

Әркім жүзімнің түсі әртүрлі екенін біледі, сондықтан да өнім ақ жүзім сорттарынан айырмашылығы бар: ақ шарап, қызыл қызыл түсті.

Қызыл шарап жасаудың негізгі сорттары:

Бастардо Магарачский - «Бастардо» көне шарабы;
40 қазан;
Саперави және Саперави Солтүстік - ұзақ қартаюды қажет ететін грузин шарабы;
Таврида;
Голубок - «Cahors»;
Ruby maharacha;
Гурзуф қызғылт - қызғылт шарап;
Cabernet Dors және Cabernet Jura;
Мускат Донской және Мускат Блау;
Медина - құрғақ шарап;
Қара Livadia;
Cabernet Sauvignon - қызыл түскі ас, десерт және күшті шараптар, мысалы, «Оксамит украиндары» және «Больградская десерт»;
Cabernet Sauvignon жоғары - Cabernet Myshako, Cabernet Тамани, Southern Night, Black Eyes.

Ақ шарап жасаудың негізгі жүзім сорттары:

Aligot - шампан, үстел шарабы: әр түрлі «Aligote», «Perlina Stepu»;
Мускат Оттонел - жартылай құрғақ және жартылай құрғақ шараптар, «Мускат кәрі»;
Chardonnay - шампан үшін негізгі сортты және ақ Бургундия шараптарын жасау: «Cote de Bon», «Chablis», «Cat Chalonnese», «Pouilly Fuisise»;
Riesling - «Riesling» брендімен үстел шараптары;
Магарах, Цитронни Магарах, Магарахтың туған ұлы Магарах сыйы;
Sauvignon Blanc - Sothern, Barsaka, құрғақ қиыршық тас, Sancerre, Pouilly-fumé тәтті шараптары;
Бьянко;
Feteasca;
Тербаш;
Мускат тұрақты;
Viorica;
Маскат Голодриги;
Мускельд немесе Қырымның Педро Хименес;
Маскат Одесса;
Zigerebe.

Сонымен қатар, Молдова жүзімінен шарап өндірісі туралы айту керек, бұл шарапшылар көбіне кесте сорттарын жатқызады. Одан «Молдова Фанагория» тамаша құрғақ шарабы жасалды.

Бірақ Исабелла жүзімінен шарапты бағалаған, Еуропада және АҚШ-та сатылатын шарапқа тыйым салынады. Бұл жүзімнен шарап жасау барысында метанолдың көптеген улы заттарды шығаратындығына байланысты. Бірақ бұл Изабелладан пастерленген шырынды алу үшін қолданылмайды. Кейбір елдердің аумағында, үйде, олар жүзімдік әртүрлілігінен керемет үстел шарабы жасайды.

Жүзімнің қандай түрін осы немесе басқа шараптан білетін болсаңыз, қарапайым бейімделулерді қолданып, өз аймағыңыздағы қажетті сортты өсіре аласыз, дәмді үй шараптарын жасай аласыз.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.