Тромбоциттердің электронды – микроскопиялық құрылысы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Тромбоциттердің электронды -микроскопиялық құрылысы

Орындаған:Жұбаназар Гүлназ

Группа:ОМ20-014-1К

C. Ж. АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ

Тромбоциттердің электронды -микроскопиялық құрылысы

Кан пластинкалары, тромбоциттер (thrombocytus) адам канында ұсақ түссіз пішіндері дөңгелекше, сопакша немесе ұршыкша тәрізді, көлемдері 2-4 мкм денешіктер түрінде аныкталады. Олар кішкентай немесе үлкен топтарға біріге алады (агглютинденуге кабілетгі болады) . Олардың адам қанының кұрамындағы саны 2, 010ч/л-ден 4, 010ч/л-ге дейін ауытқиды. Қан табақшалары сүйек майының гиганттық жасушасы - мегакариоциттерден бөлініп кеткен иитоплазманың ядросыз фрагменті болып табылады. Қан ағымында тромбоциттер екі бүйірі де шығыңкы диск түрінде болады. Қан жұғынын азур 11 - эозинмен бояғанда қан табақшаларында ашықтау түсті шеткері аймак - гиаломер және одан көрі күнгірттеу, түйіршікті бөлігі -грануломер аныкталады. Олардын құрылымы мен боялуы қан табақшаларынын даму сатысына байланысты өзгеріп отырады. Тромбоциттердін популяциясында жастаулары да, одан гөрі дифференциялана түскендері мен картайғандары да болады. Жас табакшаларда гиаломер көгілдір түске боялады (базофилді), ал жетілген түрлерінде кызғылт болады (оксифилді) . Тромбоциттердін популяциясында негізгі бес түрін ажыратады:

жас - көгілдір (базофилді) гиаломері және кызғылттау-күлгін түсті грануломерде жекелеген азурофильді түйіршіктері бар (1-5%) ;
жетілген - әлсіз-кызғылт (оксифильді) гиаломері бар және грануломерде жаксы дамыған қанық азурофильді түйіршікті түрі (88%) ;
картайған - күнгірттеу гиаломері және грануломерлі (4%) ;
дегенеративті - сұрғылт-көк түсті гиаломерлі және тығыз кара-күлгін түсті грануломерлі (2% дейін) ;
тітіркенудін гигантты түрі - кызғылт-көкшіл түсті гиаломерлі және көкшіл түсті грануломерлі, көлемдері 4-6 мкм (2%) .

Жас тромбоциттер картайғандардан көрі үлкенірек болады. Кейбір ауруларда тромбоциттердің әр түрлі формаларының ара-катынасынын өзгеруі мүмкін, бұл диагноз кою барысында еске алынады. Жас тромбоциттердін санының көптігі нәрестелерде байкалады. Онкологиялык аурулар жағдайында тромбоциттердің картайған түрлері көбейеді. Плазмолеммада гликокаликстін калың кабаты (15-20 нм), инвагинациялар, олардан бөлініп кететін түтікшелері болады. Плазмолеммада кан табакшатарының адгезиясы мен агрегациясынын үдерістеріне катысатын, үстінгі рецепторлардын кызметін атқаратын гликопротеиндер болады.

Тромбоииттердін цитоқаңқасы жаксы дамыған және актинді микрофиламенггермен және гиаломерде айналмалы бағытта орналасып, плазмолемманың ішіне жанаса орналаскан микротүтікшелердің шоғырынан (10-15-тен) кұралған. Цитоқаңқа элементтері қан табақшаларының пішінін демеп тұруды камтамасыз етеді, олардын өсінділерінің түзілуіне ат салысады. Актинді филаменттер пайда болған кан ұйымаларының ретракциясына (көлемінін кішіреюіне) катысады. Қан табакшаларында электронды микроскопияда гиаломерде жақсы көрінетін өзекшелер мен түтікшелердін екі жүйесі бар. Біріншісі - плазмолемманын инвагинацияларымен байланыскан ашық өзекшелер жүйесі. Бұл жүйе аркылы кан табакшаларынын түйіршіктерінін кұрамдық заттары плазмаға бөлініп шығады да, заттардын сінірілуі жүреді. Екіншісі - тығыз түтікшелік жүйе, ол электронды-тығыз аморфты материалы бар түтікшелер тобынан тұрады. Ол жазық эндоплазмалық торға ұксайды, Гольджи кешенінде пайда болады. Грануломерде органеллалар, косындылар және арнайы түйіршіктер аныкталған. Органеллалар рибосомалармен (жас табакшатарда), эндоплазмалық торлардың элементтерімен, Гольджи кешенімен, митохондриялармен, лизосомалармен, пероксисомалармен берілген. Гликогеннің және ферритиннің қосындылары ұсақ түйіршіктер түрінде аныкталады.

Арнайы түйіршіктер грануломердің негізгі бөлігін кұрайды, олардын саны 60-120 дейін жетіп, екі негізгі түрлері болады. Бірінші түрі: а-түйіршіктер (альфа- түйіршіктер) - ең үлкен түйіршіктер (300-500 нм) орталык бөлігі ұсақ түйіршікті, қоршаған мембранадан кішкентай ашық кеңістікпен бөлінген. Оларда канның ұюына қатысатын әр түрлі нәруыздар және гликопротеиндер, өсу факторлары, литикалык, ферменттер табылған. Екінші түрі - 6-түйіршіктер (дельта-түйіршіктер) көлемдері 250- 300 нм тығыз денешіктер, оларда шеттей орналаскан тығыз өзекше болады. Түйіршіктердің басты компоненттеріне плазмадан коюланатын серотонин және баскалай биогенді аминдер (гистамин, адреналин), Са2+, АДФ, АТФ жоғары концентрациялары және канның ұю факторларынын он шақтысы жатады. Сонымен катар, лизосомалардан, кейде түйіршіктер деп аталатын құрамында лизосомалык ферменттері бар, және де, ішінде пероксидаза ферменті бар кұралған ұсак түйіршіктердін (200- 250 нм) үшінші түрі болады. Табакшалар белсендірілген кезде гүйіршіктердің күрамындағы заттар плазмолеммамен байланысқан ашық каналдар жүйесі аркылы бөлінеді.

Қан табакшаларынын негізгі кызметі - қанның ұю үдерісіне қатысу -организімнің закымдануына карсы және қансыраудан сактайтын корғаныштық реакциясы. Кан тамырының кабырғасының бұзылуы закымданған тіндерден тромбоциттердің, эндотелийдін базальды мембранасына және қан тамырының кабырғасының коллаген талшыктарына, жабысуын (адгезиясын) тудыратын заттардын (канның ұю факторлары) бөлінуімен косарланады. Бұл кезде тромбоциттерден түтікшелер жүйесі аркылы тығыз түйіршіктер шығып, олардың кұрамындағы заттар үйындының - тромбтың пайда болуына әкеледі Ұйындынын ретракциясы кезінде оның көлемі бастапкыдан 10%-ға дейін кішірейеді, табақшалардын пішіні өзгереді (дискілердін пішіні шар тәріздіге ауысады), микротүтікшелердін шекаралык шоғырының бұзылуы байкалады, актиннің полимеризаииясы өтіп, көптеген миозинді филаменттердің бұзылулары жүреді, актомиозинді кешендер калыптасып, ұйындының кыскаруын камтамасыз етеді. Белсендірілген табакшалардын өсінділері фибрин жіпшелерімен байланысады және оларды тромбтың ортасына тартып әкетеді. Тромбоциттерден және фибриннен кұралған ұйындыға фибробластылар және кылтамырлар енеді де, үйындының дәнекер тінмен алмасуы жүреді. Организмде ұюға карсы жүйе де болады. Мысалы, тіндік базофилдердін өндіретін гепарині өте күшті антикаогулянт екені белгілі.

Канның ұюының көрсеткіштерінін өзгеруі біркатар аурулар кезінде аныкталған. Мысалы. каннын ұюының артуы кан тамырларында тромбтардын түзелуіне әкеледі, мысалы атеросклероз жағдайында эндотелийдін рельефі мен тұтастығы өзгерген кезінде. Тромбоциттердің санының азаюы (тромбонитопения) каннын ұюының төмендеуіне және кан кетулерге әкеледі. Тұкым куалайтын гемофилия ауруы кезінде фибриногеннен фибриннің түзелуінің жеткіліксіздігі және бүзылуы байкалады.

Тромбоциттердің кызметтерінін біріне олардың серотониннің алмасуына катысуы болып табылады. Плазмадан түскен серотониннің коры жинакталатын канның жалғыз элементтері тромбоциттер болып келеді. Тромбоциттердін серотонинді байланыстыруы кан плазмасының жоғары молекулярлык факторларының және еківалентті катиондардың көмегімен және АТФ катысуымен өтеді. Канның ұюы кезінде бұзылып жаткан тромбоциттерден серотонин бөлініп шығады, ол кан тамырларының кабырғасының өткізгіштігіне және ол жердегі жазык миоциттердін жиырылуына әсерін тигізеді. Серотонин және онын метаболнзмінің өнімдері ісіктерге карсы және радиокорғаныштық ыкпал көрсетеді. Серотониннің тромбоциттермен байланысуынын тежелуі каннын біркатар ауруларында - катерлі каназдылыкта, тромбоцитопениялык пурпурада, миелоздарда және т. б. аныкталган. Иммундык реакцияларда тромбоциттер белсендіріледі және кабынуға катысатын өсу факторларын және каннын ұю факторларын, вазобелсенді аминдер мен липидтерді, бейтарап және кышкыл гидролазаларды өндіреді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.