Жұмысбастылық пен жұмыссыздық

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Жұмысбастылық пен жұмыссыздық
Сұрақтар:
1. Еңбек биржасы және оның қызметтері.
2. Жұмысбастылықтың пассивті саясаты
3. Жұмысбастылықтың белсенді саясаты.
4. Жұмыс орындарын құрудағы инвестициялық саясаттың ролі.
5. Еңбек нарығы ұғымы.
6. Еңбек нарығының негізгі түрлеріне сипаттама
7. Еңбек нарығының модельдері
Еңбек биржасы және оның қызметтері
Биржа (лат. bursa -- әмиян) -- сұраныс пен ұсыныстың арақатынасы негізінде тауарларды, құнды қағаздарды, сондай-ақ, жұмыс күшін көтерме бағамен сатуды ұйымдастыру түрі; қаржы-сауда мәмілелерін жасау үшін сатып алушылар мен сатушылардың жиналатын орны.
Биржалар 15 -- 16 ғасырларда пайда бола бастады. Алғашқы биржалар әмбебап сипатта болды. Мысалы, 1608 жылы құрылған Амстердам биржасы осы сипатын қазірге дейін сақтап келеді. Ұсынылатын тауар не қызмет түрлеріне байланысты биржалар тауар биржасы, қор биржасы, валюта биржасы, еңбек биржасы, т.б. болып бөлінеді.
Еңбек биржасы
Еңбек биржасы -- жұмыс күшін жалдау кезінде кәсіпкерлер мен қызметкерлер арасында делдалдық жасайтын мемлекет мекеме. Мемлекет еңбек биржалары арқылы еңбек пиасасына ықпал етеді. Еңбек биржасының негізгі қызметі: жұмыссыздарды жұмыспен қамту, жұмыс орнын ауыстыруға көмектесу, жұмысшы күшінің нарықтық коньюнктурасын зерттеп, олар туралы ақпарат беру, жұмыссыздарды есепке алып, оларға жәрдемақы төлеу және т.б. Биржаны ұйымдастырудың алуан түрлері болғанымен, негізінен екі тұрпатқа бөлінеді:
1. саудагерлер еркін сауда жасайтын пиаса түріндегі ашық биржа, ол көбіне мемлекет бақылауында болады;
2. өз мүшелері ғана сауда жасайтын томаға-тұйық корпорация ретіндегі биржалар, олардың ісіне мемлекет көп араласа бермейді.
Биржаға мүше болу үшін мүліктік цензды қанағаттандырып, байырғы мүшелердің ұсынысы бойынша дауысқа түседі, жарнасы төленеді. Биржа мүшелері биржа делдалдары және дилерлер болып бөлінеді. Көпшілік қауым биржа операцияларына делдалдар арқылы қатысады. Биржа комитеттерінің бағалау комиссиялары сатылған құнды қағаздар саны мен нарқы жөніндегі мәліметтерді күн сайын биржа бюллетендерінде жариялап отырады. Қазақстанда биржа 1991 жылдан пайда бола бастады, әсіресе, тауар және қор биржалары шапшаң дамыды.

2. Жұмысбастылықтың пассивті саясаты
Жұмыссыздықпен күрес-жұмыссыздық деңгейін азайту жөніндегі шаралар кешені. Жұмыссыздықпен күрес әдістерін белгілі бір елдің билігі анықтайды . Осы әдістерді тиімді іске асыру үшін жұмыс күшіне сұраныс пен ұсыныстың арақатынасын анықтайтын факторларды анықтау қажет. Еңбек нарығына әсер етудің факторлық-бағдарланған саясаты ғана нәтиже бере алатыны анық . Жұмыссыздықты азайту өте қиын міндет, өйткені оның көптеген түрлері бар. Сондықтан жұмыссыздықпен күресудің бірыңғай әдісін жасау мүмкін емес және кез-келген мемлекет бұл мәселені шешу үшін әртүрлі әдістерді қолдануға мәжбүр. Төменде сипатталған шаралар нарықтық экономикаға қатысты қарастырылады, бірақ кейбіреулері командалық экономика аясында немесе тек онда қолданылуы мүмкін, бұл туралы ерекше атап өтілетін болады
. Еңбек нарығындағы енжар саясат
Еңбек нарығындағы пассивті саясат қоғамдағы жұмыссыздыққа белгілі бір көзқарасты қалыптастыруға, және оның жағымсыз салдарын жоюға бағытталған.
Пассивті саясат тұрғысынан жұмыспен қамтуды субсидиялау-бұл өз ісін ашқан жұмыссыздарды қолдау және жеңілдікпен несиелендіру.
Мұндай мүмкіндік заңнамада көзделген мемлекеттерде оның мөлшерін ішінара немесе толық сақтай отырып, мерзімінен бұрын зейнеткерлікке шығуды ресімдеуге көмек.
Жұмыссыздық бойынша жәрдемақы жұмыссыздарды қолдайды. Олар жұмыссыздарға бұрынғы өмір сүру деңгейін ішінара сақтай отырып, жұмыс орнын іздеуге, ішкі сұранысты қолдауға және әлеуметтік теңсіздікті әлсіретуге мүмкіндік береді. Бірақ жұмыссыздар санының көбеюі және жұмыссыздықтың ұзақтығы бүкіл жәрдемақы жүйесінің қаржылық тепе-теңдігіне қауіп төндіреді. Қайта жариялау саясатын жақтаушылар жұмыссыздық бойынша жәрдемақылардың көбеюі оның өсуіне ықпал етеді деп санайды, бірақ керісінше пікір бар.
Жалақы мен жәрдемақылардың белгіленген минимумын төлеу міндеттілігін бақылау жұмыссыздық деңгейін төмендету үшін қажетті шара болып табылады.
Пассивті жұмыспен қамту саясаты, белсендіден айырмашылығы, жасырын жұмыссыздықты төмендетпейтін және келесілермен шектелген көптеген шараларды қамтиды:әр түрлі көріністердегі жұмыссыздарды есепке алу және тіркеу мәселелерімен;жұмыссыздар үшін жұмыс орындарын іздеу, оларды жұмысқа орналастыру;бос жұмыс орындарына тиісті қызметкерлерді іздеу және жұмыссыздарды материалдық қолдау
3. Жұмысбастылықтың белсенді саясаты.
Еңбек нарығындағы белсенді саясат
Белсенді саясаттың барлық шаралары тиімді деп саналмайды және сынға алынуы мүмкін, өйткені олардың жұмыссыздық деңгейіне әсер ету дәрежесін тексеру қиын. Еңбек нарығына белсенді әсер етудің әртүрлі әдістері бар
Монетаристер мұндай шараларды қолайсыз деп санайды, бұл шаралардың әсерін көрсетудің үлкен кідірістерін көрсетеді, бұл олардың пікірінше, нәтижелердің болжанбауына әкеледі. Кейінірек монетаристер жеке инвестицияларды мемлекеттік операциялар саласына ығыстырудың әсерін атап өтті, өйткені экономиканың мемлекеттік инвестициялардың өсуінен пайда болатын нәрсе жеке сектордың инвестицияларының азаюына байланысты жоғалады деп қорқады1910-
Кәсіптік білім беру жүйесін дамыту Қызметкерлерді еңбек нарығындағы өзгерістерге бейімдей отырып, олардың біліктілігін арттыруға мүмкіндік береді. тапшы мамандықтар мен кәсіптерге ерекше назар аудару керек.Бұл әдістің кемшілігі-бұл тез нәтиже бермейді және жұмысшылар арасындағы теңсіздікті арттырады, өйткені білім алу мүмкіндігі лауазымға сәйкес жоғарылайды. Алайда, өндірістің құлдырауынан немесе еңбекке қабілетті халық санының күрт өсуінен туындаған жұмыссыздықты осылайша төмендетуге болмайды .
Зейнеткерлік жастың төмендеуі. Бұл жұмыс орындарының бір бөлігін босатуға мүмкіндік береді, бірақ зейнетақымен қамсыздандыру жүйесіне қосымша жүктеме жасайды.
Жұмыссыздарды оларды жұмыс іздеуге ынталандыру мақсатында қудалау ("паразитизм үшін"деп аталатын мақалалар). Бұл әдіс жоспарлы экономикасы бар мемлекеттерде жиі кездеседі. КСРО-да қатарынан төрт айдан астам уақыт жұмыс істемеген адамдар қылмыстық жауапкершілікке тартылды. Бұл шара КСРО-ның әрбір азаматы әлеуметтік пайдалы жұмыспен айналысуға міндетті екендігімен түсіндірілді. Ерекшелік тек мүгедек азаматтар үшін және балалары бар үй шаруасындағы әйелдер үшін жасалды. Паразитизмге қарсы күрес науқаны ерекше нәтиже бермеді. Мақала 30 жылға созылды және 1991 жылы 19 сәуірде жұмыссыздықты заңдастырған "жұмыспен қамту туралы" заңмен жойылды.
4) инфляцияға қарсы күрес жолымен сұранысты арттыруға және бағаларды реттеуге бағытталған монетарлық және фискалдық шаралар. Инфляцияны азайтуға және сауда сальдосын жақсартуға мүмкіндік беретін мұндай саясат жұмыссыздық деңгейіне аз әсер етеді экономиканың монетарлық теориясын жақтаушылар мұндай шараларды сынға алып, бұл шаралар қысқа мерзімді әсер етеді және тек бағаның өсуіне әкеледі деп мәлімдеді. Зерттеулер дамыған елдерде жұмыссыздық пен инфляция арасындағы байланыстың жоқтығын көрсетті, бірақ мұндай байланыс бір кездері болған. Мысалы, Америка Құрама Штаттарында бұл байланыс 60-шы жылдары айқын байқалды, ал 80-90-шы жылдары инфляция мен жұмыссыздық бір уақытта төмендеді. Сондай-ақ, жұмыссыздық пен инфляция көптеген факторлармен анықталатыны белгілі болды, олардың жиынтығы әр елде белгілі бір уақыт аралығында ерекше, дегенмен барлық мамандар мұндай пікірмен келісе бермейді.
5) либералды экономистер ұсынған қайта реттеу Саясаты келесі шараларды қабылдауды қамтиды:
кәсіподақтардың әсерін азайту;
әр түрлі өтемақылардың азаюы;
күшін жою минимум заработной платы;
қызметкерлерді жалдау және жұмыстан босату ережелерін жеңілдету.
А. С. Пигу және оның ізбасарлары, проблема тым жоғары жалақы деп санайды, жалақыны төмендетуді және кәсіподақтарға қол жеткізген жалақының өсуі жұмыссыздықтың өсуіне әкелетінін түсіндіруді ұсынады. Олар сондай-ақ мемлекетке табысы төмен жұмыссыздарды жұмысқа орналастыруды, атап айтқанда, әлеуметтік саланың дамуына ықпал етуді ұсынады. Мұндай саясат даулы болып табылады және жұмысшылардың ертеңгі күнге деген сенімсіздігіне әкеледі, үй шаруашылықтарын тұтынуды азайта отырып, кірістерді үнемдеуге итермелейді.
5. Еңбек нарығы ұғымы
Еңбек нарығында бірнеше ерекшеліктер болады. Осында құратын элементтерге жұмысшы күшін иемденетін адамдар жатады. Бұларға психофизиялогиялық, әлуметтік, мәдени, діни, саяси және т.б. адамдық қасиеттер тән болады. Осы ерекшеліктер адамдардың мүдделеріне, мотивацияларына, еңбекке белсенділік дәрежесіне елеулі әсер етеді және еңбек нарығына, оның болмысына ықпал етеді. Өндірістік ресурстардың барлық түрлерінен еңбектің басты айырмашылығы еңбек адамның тіршілік әрекеттерінің формасы, оның өмірлік мақсаттары мен мүдделерін жүзеге асыру формасы. Еңбектің бағасы-ресурс бағасының жабайы бір түрі ғана емес, ол тірішілік дәрежесінің, әлуметтік мәртебенің, жұмыскердің, және оның отбасының аман-есендігінің бағасы, құны болып табылады. Сондықтан еңбек нарығы категориясын зерттеп талдағанда адамгершілік элементтер барын, олардың көлеңкесінде жанды жаны бар адамдар бар екенін естен шығармау қажет.
Еңбек нарығы-бұл тауар болып табылатын еңбек ресурстарының нарығы бұлардың тепе-теңдік бағасы мен саны, оларға сұраныс пен ұсыныстың бір-біріне етуімен белгіленеді. Кәсіпкерлер мен еңбекке қабілетті адамдар нарықтың агенттері,-еңбек нарығында өзара қатнаста болады. Сондықтан еңбек нарығы сұраныс пен ұсыныс механизмі арқылы экономикалық агенттердің арасындағы бәсекелестіктің нәтижесінде жұмыспен қамтудың белгілі көлемі және еңбек төлемі дәрежесі орнайтын экономикалық орта немесе болмыс болып табылады. Еңбек нарығының қызметтері қоғам өміріндегі еңбектің рөлімен белгіленеді, еңбек табыстың және жақсы хал-жағдайдың өте маңызды өндірістік ресурс болып табылады. Осыған сәйкес еңбек нарығы басты екі қызмет атқарады. Әлуметтік функцияға адамдардың табыстары мен жақсы тұрмыс халының әдеттегідей дәрежесінің қамтамасыз етілуі және жұмыскерлердің өндірістік қабілетінің тиісті дәрежеде ұдайы өндіруінің қамтамасыз етілуіжатады. Еңбек нарығының экономикалық функциясына еңбекке рационалды тарту, оны бөлу, реттеу және пайдалану жатады. Еңбек нарығы бірсыпыраынталандыру функцияларын атқарады, олар бәсекелестік қабілеттің күшеюіне, тиімділігі жоғары еңбекке ынтаның өсуінге, квалификацияның жоғарлауына, еңбеккке ынтаның өсуіне квалификацияның жоғарлауына, мамандықты ауыстыруға т.б. мүмкіндік тудырады. Бәсекелік еңбек нарығының классикалық үлгісінің негізін мынадай принцептер құрайды: фирмалардың ынталарын бейнелейтін және еңбекке сұраныс жасайтын жұмыс берушілердің көп болуы жұмысшы күшіне иелік ететін және оның ұсынысын жасайтын жұмыскерлердің көп болуы. Еңбек нарығында субъектердің тәртібі рационалды болады, олардың мүдделеріне жетуді және пайда табуды көздегенімен білгіленеді. Олар үшін еңбек нарығында еркін әрекет жасауына елеулі кедергілер болмайды.Жұмыс берушілер ұсынатын жұмыс орындары және жұмыскерлер ұсынатын жұмысшы күші біркелкі болады. Жұмыспен қамтудың саны мен көлемі жұмыскерлер санымен өлшенеді. Икемді нарықтық механизмі баға арқылы жүзеге асырылатын еңбек нарығы, жетілген бәсекелік нарығы болып сипатталады. Осындай нарықта жекелеген жұмыс берушілер, жекелеген жұмыскерлер жалпы нарықтық ситуацияға әсер ете алмайды: жалақының тепе-теңдік ставкалары жекелеген фирмалардың немесе жұмыскерлер топтарының әрекеттеріне тәуелді болмайды, олар жалпы конъюнктурамен, яғни нарықтық процестің барлық мүшелерінің жалпы озара әсерлерімен белгіленеді.
Бәсекелік еңбек нарығында еңбекке сұраныстық қисық сызығының еңкеюі теріс бұрышты болады: жалақының жалпы дәрежесі өскен сайын еңбекке сұраныс төмендей түседі. Көлденең білік -- еңбектің саны (Q), тік білік (Р) -- жалақының ставкасы Еңбек ұсынысы қисық сызығының оң еңкею бұрышы болады, жалақының жалпы дәрежесінің өсуімен бірге еңбек ұсынысы өсіп отырады. Жұмысшы күшіне сұраныс, жиынтық сұраныспен есептесе отырып, тауарлар мен қызметтер өндіру үшін, тиісті квалификациясы бар жұмыскерлердің белгілі санымен, жұмыс берушілердің жалдауға қажеттіктерімен белгіленеді. Жұмысшы күшінің ұсынысы еңбекке қабілетті жастағы адамдардың өздерінін қабілеттерін әдеттегіндей ұдайы өндіру керек қажеттіктермен және жиынтык экономикалық ұсыныспен есептесе отырып, жақсы хал-жағдайды қолдап тұруға жеткілікті қажеттіктермен белгіленеді. Сұраныс та, ұсыныс та әр түрлі факторлардың әсерімен қалыптасқан баға дәрежесімен, шығындармен, жалақымен, еңбек өнімділігімен, адамдардың санымен, жұмыскерлердің квалификациялық -- мамандық құрылымымен, несие-қаржы, салық, заң жүйесімен, кәсіподақтардың, мәдени, діни және басқа ұйымдардың қызметгерімен қалыптасады. Сұраныс (ВБ) пен ұсыныстың (55) қисық сызықтарының қиылысуы жалақының тепе-тендік дәрежесін (РЕ) көрсетеді де жалақының осы дәрежесінде экономикада толық жұмыспен қамту байқалады: Qе -- еңбекке сұраныс еңбек ұсынысына тең. Жетілген бәсеке жағдайында жалақының тепе-теңджік дәрежеден ұзақ мерзім бойы ауытқуы мүмкін емес. Жалақының шамамен тепе-теңдік дәрежеден артық өсуі фирма жағынан еңбекке сұранысты төмендетеді. Сонымен бірге жұмыскерлер жағынан еңбек ұсынысын өсіреді. Мұның салдарынан еңбек ұсынысының артықшылығы пайда болады. Осы арқылы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.