Әлеуметтік - педагогикалық тұрғыда көмек беру әдістері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Дәріс 3.

Тақырып: Әлеуметтік-педагогиканың жалпы әдiстерi

Дәріс жоспары:

1. Әлеуметтік зерттеу әдістері туралы түсінік, оларға сипаттама.

2. Тәрбие әдістері, олардың түрлері және сипаттамалары

3. Әлеуметтік-педагогикалық тұрғыда көмек беру әдістері және мазмұны.

1. «Әдіс» ұғымын грек тілінен аударғанда «жол», «тәсіл» деген мағынаны білдіреді. Әдіс проблемасы - әлеуметтік педагогикада ең өзекті мәселелердің бірі, өйткені тұлғамен тәрбиелік жұмыс жүргізудің құралы көп жағдайда әлеуметтік-педагогикалық ықпал етудің тиімділігіне байланысты.

Әлеуметтік педагогикадағы әдістерді үлкен үш топқа біріктіріп, жіктеуге болады деп көрсетеді ғалым Ф. А. Мустаева өзінің «Әлеуметтік педагогика» деп аталатын кітабында. Олар мынадай:

1. Зерттеу әдістері;

2. Тәрбие әдістері;

3. Әлеуметтік-педагогикалық тұрғыда көмек беру әдістері.

Ғылыми зерттеу әдістері - бұл ғылыми теориялардың байланыстылық, қатынас, тәуелділік заңдылықтарын орнату мен орналастыру мақсатында ғылыми ақпараттарды алудың тәсілдері. Зерттеу әдістерін қолдану әлеуметтік педагогиканы ғылым ретінде дамыту мен жетілдіру үшін маңызды.

Ғылыми зерттеу жұмысының екі түрі бар. Олар: эмпирикалық және теориялық.

Эмпиризм - бұл философиялық ілім, ол ғылымның бір ғана көзінен алынған білім. Эмпирикалық таным практикалық тәжірибені, шындық болмысты зерттеуге негізделеді.

Теориялық зерттеуде жоғарыдағы әдістермен қоса абстрактілеу, идеяландыру, модельдеу және т. б. әдістер қолданылады. Сонымен бiрге логикалық, анализ-синтез, индукция-дедукция әдістері де қолданылады. Эмпирикалық зерттеуде бақылау, баяндау, эксперимент сияқты зерттеу әдістері қолданылады.

Енді әлеуметтік-педагогикалық ғылыми-зерттеу әдістеріне жеке-жеке тоқталып өтелік:

Бақылау әдісі педагогикалық құбылыстарды тікелей қабылдау негізінде танып білу тәсілі. Бақылау әдісінің негізгі функциясы бақылау объектісі мен әлеуметтік педагог арасындағы тікелей және қайтымды байланыстар жағдайындағы зерттеліп отырған процес туралы мәліметтерді іріктеп, таңдап алудан тұрады.

Педагогикалық экспенимент зерттеу басында қойылған ғылыми болжамның негізділігі мен дұрыстығын айқындауда дәлелді тексеру мен ғылыми-объективтілікті қамтамасыз ететін зерттеудің кешенді әдістерінің бірі.

Педагогика ғылымында экспериментті жүргізу табиғи және лабораториялық жолмен іске асырылады.

Әлеуметтік педагогикадағы зерттеу әдістері жүйесінде сұрау әдістерінің орны ерекше. Оларға сұхбат, интервью, анкета әдістері жатады.

Әлеуметтік педагогика бойынша ғылыми зерттеулерде моделдеу әдістері де жиі қолданылады. Жалпылама түрде алғанда модель зерттеу пәнінің функциясының, нақтылы қырларының, элементтерінің жүйесі ретінде айқындалады.
Әлеуметтік педагогикада озат педагогикалық тәжірибелерді зерделеу мен қорыту әдісі үлкен қолданысқа ие.

Әлеуметтік-педагогикалық ғылымдағы мәліметтерді өңдеу үшін зерттеудің математикалық әдістері қолданылады. Оларға ранжирлеу (жинақталған мәліметтерді нақтылы заңдылықпен орналастыру, өсу немесе кему ретімен орналастыру, әрбір зерттелген нәтиженің орнын анықтау), шкалалау (педагогикалық құбылыстың жекелеген қырына баға беруде сандық көрсеткіштерді ендіруге мүмкіндік беретін әдіс) және т. б. әдістер жатады.

2. Әлеуметтік педагогиканың екінші тобын тәрбие әдістері құрайды.

«Әдіс» деген сөз гректің «методос» деген сөзінен шыққан. «Метод» деген ұғым «белгілі ақиқатқа, шындыққа, мақсатқа жетудің жолдары» деген мағынаны білдіреді.

Сипатына қарай топтастырылған тәрбие әдістері - сендіру, жаттықтыру, мадақтау және жазалау, іс-әрекетті ұйымдастыру, оқушының тәртібіне ықпал ету әдістері болып бөлінеді.

Нәтижесіне қарай топтастырылған тәрбие әдістері:

• адамгершілікті қалыптастыруға бағытталған түрткілер, қатынастар, түсініктер, идеялар тудыратын әдістер;

• әдептілікті және тәртіптілікті қалыптастыратын әдістер.

Қазіргі кезде тәрбие әдістерін жіктеудің 11-ден астам түрі бар. Солардың ішінде Т. Е. Конникова, Г. И. Щукина және В. С. Сластенин жасаған тәрбие әдістерін жіктеуде бірізділік байқалады.

Осыған орай тәрбие әдістері төрт топқа жіктеледі:

• қоғамдық сананы қалыптастыру мақсатында қолданылатын әдістер;

• баланың мінез-құлқы мен іс-әрекетін қалыптастыру мақсатында қолданылатын әдістер;

• баланың мінез-құлқы мен іс-әрекетін ынталандыру мақсатында қолданылатын әдістер;

• мінез-құлық пен іс-әрекетке бақылау жасауды, өзін-өзі бақылауды ұйымдастыруды жүзеге асыру әдістері.

Жеке адамның санасын қалыптастыру әдістеріне мыналар жатады: этикалық әңгіме; әңгімелесу; пікірталас; лекциялар; өнеге; көз жеткізу (ситуация) .

Егер тәрбиенің негізгі нысаны оқушылардың әлеуметтік тәжірибесі, олардың қызметі мен бейбітшілік пен әлеммен, өзіне және өзімен қарым - қатынасы ( тәрбиенің әрекеттік-қарым-қатынас тұжырымдамасы) екенін еске алсақ, онда тәрбиенің көптеген әдістерін топтастыруға және жүйеге құруға болады.

Бірінші топ-оқушылардың әлеуметтік тәжірибесін қалыптастыру әдістері, әлеуметтендіру есебінен алынатын балалардың әлеуметтік тәжірибесін жинақтауға қызмет етеді: педагогикалық талап, жаттығу, тапсырма, үлгі, еркін таңдау жағдайы (нақты өмір сәтін үлгілейді) .

Екінші топ-оқушылардың өз әлеуметтік тәжірибесін, іс-әрекеті мен мінез-құлқын ұғыну әдістері. Әдістердің бұл тобының жалпы ерекшелігі-олардың вербальдығы: әңгіме, әңгіме, дәріс, пікірталас ( диспут ) .

Үшінші топ-тұлғаның өзін-өзі анықтау әдістері, оқушыға қызмет субъектісі болуға, қарым-қатынас жасауға, өмірлік шығармашылыққа көмектеседі, оның рефлексия қабілетін қалыптастырады: өзі туралы, өзінің сыртқы келбеті мен сипаты, қабілеттері мен кемшіліктері, өз мүмкіндіктерінің шекаралары туралы. Бұл топқа өзін-өзі тану әдістері жатады ( өзім туралы не білемін?) өзін өзгерту әдістері, (Қандай болғым келеді?), өзара түсіністік әдістері ( мен туралы басқалар не ойлайды?) .

Төртінші топ-тәрбие процесінде оқушылардың іс-әрекеттері мен қарым-қатынасын ынталандыру және түзету әдістері. Әлеуметтік тәжірибені жинақтау, өз тұлғасының өзін-өзі анықтау процесінде оқушыға педагог пен ата-аналардың педагогикалық қолдауы қажет. Мұндай әдістер: жарыс, көтермелеу, жазалау, табыс жағдайын жасау.

Тәрбие міндеттерін шешу үшін әдістердің, тәсілдер мен құралдардың әртүрлі үйлесімін таңдауға болады. Бұл таңдау ең алдымен қойылған мақсаттар мен міндеттердің ерекшелігіне байланысты.

Тәрбие әдістері танытады, өзінің мазмұны арқылы:

- тәрбиешінің тәрбиеленушіге тікелей әсері (сендіру, адамгершілік, талаптар, бұйрық, қауіп-қатер, жазалау, көтермелеу, жеке мысал, бедел, өтініш, кеңес арқылы) ;

- тәрбиеленушіге өз көзқарасын өзгертуге, өз көзқарасын білдіруге, іс-әрекетін жүзеге асыруға, мінез-құлқын көрсетуге мәжбүр ететін арнайы жағдайлар, жағдайлар мен жағдайлар жасау;

- референттік топтың, мысалы, тәрбиеленуші үшін жеке маңызы бар ұжымның (мектеп, студенттік, кәсіби), сондай - ақ ол үшін беделді адамның-әкенің, ғалымдың, суретшінің, мемлекеттік қайраткердің, өнер қайраткерінің және бұқаралық ақпарат құралдарының (теледидар, баспа басылымдары, радио) қоғамдық пікірі) ;

- тәрбиешінің тәрбиеленушімен бірлескен қызметі, қарым-қатынас, ойын;

- достық және кәсіби қарым-қатынас барысында отбасы ортасындағы әлеуметтік тәжірибе, өз бетімен білім алу және ақпарат беру үдерістері;

- халық дәстүрі, фольклор шығармашылығы әлеміне ену, көркем әдебиет оқу.

Әдістемелік тәсілдер - бұл тәжірибеде белгілі бір тәрбие әдісінің нақты көрінісі. Олар қолданылатын әдістердің ерекшелігін анықтайды және оның жұмысының жеке стилін көрсетеді. Нақты жағдайларда әдістер мен тәсілдер арасындағы өзара байланыс диалектикалық және бір мәнді емес сипатта болады. Олар бір-бірін алмастыра алады және олардың өзара бағынышты қарым-қатынасы әрқашан көрінбейді. Мысалы, сендіру әдісін қолдану барысында тәрбиеші мысалдарды қолдана алады, әңгіме жүргізе алады, тәрбиеленушінің сана-сезіміне, еркіне әсер етудің арнайы жағдайларын жасай алады. Бұл жағдайда мысал, әңгіме тәрбие міндетін шешудің тәсілдері ретінде әрекет етеді. Сонымен қатар, оқыту әдісін қолдана отырып, тәрбиеші сенімді тәсілдердің бірі ретінде пайдалана алады. Сендіру тәрбиеленушіні нақты тәжірибені қалыптастыру бойынша орынды іс-әрекеттер жүйесіне қосу міндетін жүзеге асыруға көмектеседі; мысалы, жұмыс және демалыс режимін қатаң орындау.

Тәрбие мақсатына жету бойынша әдістер мен тәсілдер кешенін қолдану процедурасын әдістеме деп атауға болады.

Тәрбиешінің мақсаттарына қол жеткізудің нақты қисынына және іс-қимыл принциптеріне сәйкес қолданылатын әдістер, әдістер мен құралдар жүйесін технология ретінде анықтайды.

Мысалы, баланың сөйлеу мәдениеті мен ұқыптылығын тәрбиелеу әдістемесі туралы, бірақ сөйлеу тренингі немесе іскерлік қарым-қатынас технологиясы туралы айтады. Әдістемені және технологияны әзірлеу және қолдану адам және оны тәрбиелеу процесі туралы ғылыми білімге сүйенеді. Сондықтан оларды адам тәрбиесі саласындағы мамандардың кәсіби қызмет саласына жатқызады.

Мадақтау әдісі дегеніміз - тәрбиешінің баланың жағымды іс-әрекетін, мінез-құлқын көріп бағалай білуі және оны көпшілік, ұжым алдында қолдайтынын жария етуі.

Тәрбие әдістерінің бұрынан келе жатқан түрі - жазалау әдісі кеңінен танымал, әрі өте күрделі әдіс. Жазалау тәрбиеленушілердің теріс қылықтарының алдын алу мен қайта тәрбиелеуге бағытталған жеке тұлғаның немесе ұжымның нақтылы бір талаптарын қоюдың формасы ретінде қолданылады.

«Жарылыс» әдісі. А. М. Макаренко ең алғаш бұл әдістің мәні мен қолданылу мақсатын аша отырып, осылайша ат қойған.

3. Әлеуметтік педагогиканың тәрбие әдістерінің үшінші тобына әлеуметтік-психологиялық көмек көрсету әдістері жатады. Оған психологиялық кеңес беру, аутотренинг, қызметтік ойындар және т. б. жатады.

Психологиялық кеңес беру психологиялық-педагогикалық қызмет пен әлеуметтік жұмыс қызметіндегі ең кеңінен тараған әдістердің бірі болып табылады.

Аутотренинг - клиенттерді бұлшықеттерін релаксация жасауға, өзін-өзі сендіруге ерік жігерін бағыттай алуға, зейінін бір орталыққа шоғырландыруды дамытуға және ерікті ақыл-ой белсенділігін басқара білуге бейімдейтін психотерапиялық әдіс.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.