Көлік саласының Қазақстанның экономикасын дамытудағы рөлі мен орны

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

РЕФЕРАТ
Көлік саласының Қазақстанның экономикасын дамытудағы рөлі мен орны.

Орындаган: Рахимжанов Темирлан
КТ-101 тобы
Тексерген: Токатаганов Т.Т.

Көлік саласының Қазақстанның экономикасын дамытудағы рөлі мен орны.
Қазіргі қоғамда адамның өте аз қажеттіліктері өндіріс пен тұтыну салалары арасындағы географиялық алшақтықты толтыруды қамтамасыз ететін көліктің көмегінсіз қанағаттандырылуы мүмкін.
Әлеуметтік еңбек бөлінісінің нәтижесінде қызметтің бұл түрі оқшауланды, бұл көлік өнімдерінің айтарлықтай жоғары айырбас және тұтынушылық құны бар тәуелсіз тауарға бөлінуіне әкелді. Көлік өндіріс пен тұтынушыны байланыстыруға арналған.
Көлік қызметі-бұл тауарлар мен адамдардың географиялық жағдайын өзгерту арқылы қоғамның қажеттіліктерін қанағаттандыру дәрежесін арттыруға бағытталған экономикалық қызметтің бөлігі. Көліктің экономика саласы ретіндегі ерекшелігі оның өзі жаңа материалдық өнімдер шығармайды, тек оны құруға қатысады, өндірісті шикізатпен, материалдармен, жабдықтармен қамтамасыз етеді және дайын өнімді тұтынушыға жеткізеді.
Көліктің қатысуынсыз жекелеген аймақтарды мамандандыру және оларды кешенді дамыту мүмкін емес. Сонымен бірге, жаңа өндірістерді құру туралы шешім қабылдау, әдетте, тасымалдау қажеттілігінің өсуімен қатар жүреді, аймақтың көлік инфрақұрылымының даму деңгейіне және оның осы қажеттілікті қамтамасыз ету мүмкіндіктеріне тікелей байланысты. Демек, көлік факторы Өндіргіш күштерді ұтымды орналастыруға шешуші әсер етеді.
Көлік жергілікті және ұлттық нарықтың қалыптасуы мен жұмыс істеуіне жағдай жасайды. Сондықтан нарықтық қатынастарға көшу кезінде көлік жүйесін рационализациялаудың мәні бір жағынан айтарлықтай артады, кәсіпорындардың тиімділігі көлік факторына байланысты болады, бұл нарық жағдайында олардың өміршеңдігімен тікелей байланысты, екінші жағынан, нарық тауарлар мен қызметтер алмасуды білдіреді. Осылайша, көліксіз нарықтың өзі мүмкін емес. Осының салдарынан көлік нарықтық инфрақұрылымның және тұтастай алғанда мемлекеттің экономикалық базасының маңызды құрамдас бөлігі болып табылады.
Нарық инфрақұрылымының жалпы жүйесінің құрамдас бөлігі ретінде әрекет ететін көлік-бұл нарық субъектілері арасындағы тауар айналымы міндеттерін қалыпты, үздіксіз шешуді қамтамасыз ететін институттар кешені. Оның функциясы өндіріс ресурстарын көбейту процесінде біріктіру және олардың нарыққа кіруін қамтамасыз ету болып табылады.
Экономикалық өсуді қамтамасыз етудегі көліктің рөлі сөзсіз. Өндіріс көлемінің артуы көбірек шикізатты, нарықтың үлкен көлемін және көлік жұмысының көбірек көлемін қажет етеді. Сондықтан көлік ұлттық әлемдік экономиканың сезімтал барометрі болып табылады. Сонымен бірге, энергия, Құрылыс және басқа материалдардың көлік құралдарының ірі тұтынушысы бола отырып, ол ЖІӨ-нің қалыптасуына айтарлықтай әсер ететін өндірістік қуаттылықтың жүктемесін анықтайды.
Дамыған елдердің көпшілігінің ЖІӨ - дегі көлік үлесі 4-9% шегінде, ал халықты жұмыспен қамтуда-3-8% шегінде ауытқиды.
Мемлекеттің көлік жүйесін дамытуға қатысуының салмақты рөлін атап өткен жөн. Көлік ұзақ инвестициялық циклмен, физикалық және моральдық тозудың жоғары деңгейімен экономиканың материалдық және энергияны көп қажет ететін секторы болып табылады. Көліктің үлесіне негізгі әлемдік қорлардың шамамен 20% - ы тиесілі.
Көлік әлеуметтік-экономикалық мәселелерді шешуде де үлкен маңызға ие. Аумақтың жақсы дамыған көлік жүйесімен қамтамасыз етілуі халықты және өндірісті тарту факторларының бірі бола отырып, интеграциялық әсер жасайды. Көлік материалдық өнім шығармаса да, оны тұтыну пункттеріне жеткізуге қатысады, бірақ көлік шығындары тауардың бағасында ескеріледі. Өнеркәсіптің кейбір салаларында көлік шығындары өте маңызды, мысалы, орман, мұнай өнеркәсібінде, олар 50% - дан асуы мүмкін. Қазақстан Республикасында көлік факторының орасан зор аумағы және ресурстардың, халықтың және негізгі өндірістік қорлардың әркелкі орналасуымен ерекше маңызы бар. Осылайша, Көлік кез келген мемлекеттің экономикасындағы маңызды құрамдас бөлік болып табылады.
Көлік жүйесі әртүрлі көлік түрлерімен қалыптасады. Көліктің түрлерге бөлінуі өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығының салаларға бөлінуінен түбегейлі ерекшеленетінін атап өткен жөн. Көліктің әртүрлі түрлері, жалпы алғанда, бірдей өнімді жасайды - олар жүктер мен жолаушылардың қозғалысын жүзеге асырады. Өнімнің сапалық айырмашылығына сүйене отырып, көлік өндірісінің тек екі саласын - жолаушылар мен жүк көлігін ажыратуға болады. Алайда, көліктің барлық түрлері (тек құбырды қоспағанда) жүк және жолаушылар тасымалын жүзеге асыра алады.
Көлік түрлері бір-бірінен олардың өнімдерінің сапалық ерекшеліктерімен, пайдаланылатын шикізат түрімен немесе өндіріс сатысымен емес, табиғи немесе жасанды байланыс жолдарын қолданумен ерекшеленеді. Бұл айырмашылықтар негізінен географиялық сипатта болады. Көлік түрлері табиғи түрде геосфераларға (жер, су және ауа) топтастырылуы кездейсоқ емес.
Көліктің қазіргі заманғы 6 негізгі түрі бар: теміржол, автожол, теңіз, ішкі су (өзен, көл), әуе және құбыр.
Көліктің әртүрлі түрлері әртүрлі табиғи немесе жасанды түрде салынған байланыс жолдарын пайдаланады. Соңғыларына темір және автомобиль жолдары, құбырлар, теңіз және ішкі кеме қатынасы каналдары, сондай-ақ өзен жолдарының едәуір бөлігі кіреді.
Көлікті түрлерге бөлумен қатар, көлік кәсіпорындарының бөлімшесі және олардың жұмысы Қызмет көрсетілетін байланыстардың сипаты бойынша, яғни байланыс түрлері бойынша да маңызды емес. Сонымен, халықаралық және ішкі қатынастарды ажыратыңыз, олар өз кезегінде ауданаралық, ауданішілік және жергілікті, қалааралық және қала ішіндегі қатынастарға бөлінеді.
Көліктің бірде-бір түрі тек Халықаралық немесе ішкі, қалааралық немесе қалаішілік қатынастарға қызмет көрсетумен шектелмейді. Хабарламаның белгілі бір түрі үшін көліктің осы немесе басқа түрін басым пайдалану туралы ғана айтуға болады. Теңіз көлігі негізінен халықаралық тасымалдарда қолданылады, бірақ көбінесе ішкі және каботажда қолданылады. Көліктің барлық басқа түрлері үшін ішкі қатынастар негізгі болып табылады, ал көлік қала ішіндегі және қала маңындағы көлік үшін кеңінен қолданылады.
ҚР-да көліктің барлық негізгі түрлері ұсынылған: теміржол, автомобиль, авиация, құбыр, өзен және теңіз.
Көлік кешені-Өндіргіш күштерді аумақтық ұйымдастыруда маңызды орын алатын күрделі салааралық жүйе. Көлікті экономикалық-географиялық зерттеу көлік жүйесінің жұмыс істеуінің аумақтық ерекшеліктерін ашуға бағытталған. Сонымен қатар, көлік жүйесінің жеке элементтерінің де, көліктің көмегімен өзара әрекеттесетін әртүрлі ұлттық экономикалық объектілердің де көліктік-географиялық жағдайын бағалау ерекше маңызды.
Көлік жүйесінің құрамында көліктің әр түрі, ең алдымен, пайдалану шығындарының деңгейіне, қажетті инвестицияларға, отын мен энергияның нақты шығындарына, жүк және жолаушылар ағындарының қуатына, тасымалдау қашықтығына, жүк түріне байланысты өзінің ұтымды қолдану салаларына ие. Мысалы, теміржол көлігі жаппай жүктерді тасымалдауды, теңіз-континентаралық алыс қашықтыққа тасымалдауды, сондай-ақ үлкен және кіші каботажды жүзеге асырады.
Соңғы уақытта Қазақстанның теміржол көлігінің жалпы жүк айналымындағы үлесі төмендеді, бірақ ол Елдің көлік кешенінде өзінің жетекші мәнін сақтап отыр, бұл бірінші кезекте оның жер үсті көлігінің басқа түрлеріне қарағанда техникалық-экономикалық артықшылықтарына және басты магистральдардың негізгі көлік-экономикалық байланыстарға сәйкестігіне байланысты: су жолдары барлық жерде бірдей бола бермейді.
Сонымен қатар, қыс көптеген өзен және теңіз жолдарында ұзақ уақыт бойы навигацияны тоқтатады. Республиканың жүк айналымындағы өзен көлігінің үлес салмағының азаюы, ең алдымен, көліктің басқа да тиімді түрлерінің - құбыр және автомобиль көлігінің болуымен түсіндіріледі. КСРО - ның ыдырауы және Халықаралық экономикалық байланыстардың кеңеюі Халықаралық экономикалық байланыстардың өсуіне және сәйкесінше жүк және жолаушылар айналымындағы теңіз көлігі үлесінің артуына әкелді.
Құбыр көлігінің рөлі барған сайын артып келеді, алайда ол шикі мұнайды, оны қайта өңдеу өнімдерін және табиғи газды айдауды жүзеге асыратын жоғары мамандандырылған болып қала береді.
Теміржол көлігі жолаушылар айналымы бойынша автокөліктен төмен. Қала ішіндегі тасымалдаулардағы көлік құралдарының үлесі әсіресе үлкен. Оның рөлін күшейту заңды, өйткені жолаушылар тасымалының көп бөлігі тікелей теміржол байланысы жоқ елді мекендер арасындағы маршруттарға келеді. Теміржол желілеріне параллель бағыттарда автобустармен барлық жолаушылар тасымалданады. Жалпы жолаушылар тасымалындағы әуе көлігіне 1% - дан аз келеді, бірақ олардың өте үлкен ауқымы оны жолаушылар айналымының көлемі бойынша көліктің барлық түрлері арасында 3-орынға шығарды.
Көлік саласын дамыту ҚР экономикалық саясатының басым міндеттерінің бірі болып табылады. Көліктің тиімді дамуына бүкіл экономикалық жүйенің толыққанды жұмыс істеуі, Қазақстанның әлемдік экономикаға интеграциялануы, елдің тұрақты әлеуметтік-экономикалық жағдайы байланысты.

Көлік саласының басты міндеттерінің бірі Республика көлігін дамудың жаңа көкжиектеріне шығаруға бағытталған оңтайлы басқару құрылымдарын іздестіру болып табылады.
Қоғамның тасымалдау қажеттілігін қамтамасыз етуде көліктің жекелеген түрлерін мақсатты пайдалану саласы негізінен техникалық және пайдалану сипаттамаларымен, құрылымымен және жүк ағындарын қалыптастырудың нақты шарттарымен анықталады.
Теміржол көлігінің ерекшеліктері:
жаппай жүк және жолаушылар ағынын игеруге мүмкіндік беретін темір жолдардың жоғары өткізу қабілеті;
ауа-райы-климаттық жағдайларға қарамастан қозғалыстың тұрақтылығы;
тасымалдаудың бәсекеге қабілетті құны;

жүктер мен жолаушыларды тасымалдаудың айтарлықтай жоғары жылдамдығы;

еліміздің кез келген құрлық өңіріне теміржол қатынас жолдарын салу мүмкіндігі.

Осы ерекшеліктердің арқасында Темір жолдар алыс қашықтыққа тасымалдаудың үлкен көлемін жүзеге асыруда, атап айтқанда пайдалы қазбалардың жаңа кен орындарын игеру, отын-шикізат, астық, Құрылыс және басқа да жаппай жүктерді тасымалдау кезінде іс жүзінде бәсекелестікке ие емес. Әдетте, бұл айтарлықтай аумақтар мен негізгі ресурстардың көздері мен оларды тұтыну нүктелерінің аймақтық бөлінуі жағдайында көліктің негізгі түрі.

Автомобиль көлігінің өзіне тән ерекшеліктері:

жоғары ұтқырлық және іс жүзінде кез келген қиын қолжетімді өңірлерге жүктер мен жолаушыларды тасымалдау мүмкіндігі;

пайдаланушы үшін жүкті тікелей өндірушінің қоймаларынан тұтынушының қоймасына (Есіктен есікке дейін) қосымша жүктемелерсіз жеткізу принципін қамтамасыз ету мүмкіндігі;

жоғары тасымалдау жылдамдығы және жеткізу дәлдігі;

тасымалдауды ұйымдастырудың қол жетімділігі және салыстырмалы қарапайымдылығы.

Айтарлықтай қашықтыққа тасымалдаудың салыстырмалы түрде жоғары құнына байланысты көліктің бұл түрі, ең алдымен, ол үшін ең қолайлы салада қолданылады - салыстырмалы түрде қысқа қашықтықта қала ішіндегі, қала маңындағы және облысаралық тасымалдарды жүзеге асыру кезінде, жүктерді қоймалардан жеткізу кезінде және тікелей тұтынушыларға, бөлшек сауда дүкендеріне және т. б., басқа байланыс құралдары жоқ шалғай қол жетімді аудандарға қызмет көрсету кезінде, технологиялық тасымалдарды орындау кезінде. - қазіргі заманғы көлік технологияларының, әсіресе мультимодальдық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.