НЕГІЗГІ МЕКТЕПТЕ МАТЕМАТИКАНЫ ОҚЫТУ ПРОЦЕСІНДЕ ЭТНОПЕДАГОГИКА ЭЛЕМЕНТТЕРІН ПАИДАЛАНУ ӘДІСТЕМЕСІ

Жұмыс түрі: Диссертация
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 50 бет
Таңдаулыға:

Абай атындағы мемлекеттік университеті

УДК 372. 851. 02:39(574)

Қол/жазба құқығывда

Жолтаева Гүлнәр Нұрболатқызы

НЕГІЗГІ МЕКТЕПТЕ МАТЕМАТИКАНЫ ОҚЫТУ ПРОЦЕСІНДЕ ЭТНОПЕДАГОГИКА ЭЛЕМЕНТТЕРІН

ПАИДАЛАНУ ӘДІСТЕМЕСІ

13. 00. 02 - Математиканы оқытудың теориясы мен әдістемесі

Педагогика ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу
үшін дайындалған диссертация

Ғылыми жетекші: педагогика ғылымдарының кавдидаты, профессор Т. Қ. ОСПАНОВ

Қазақстан Республикасы
Алматы
1999

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ 3

І-ТАРАУ. МАТЕМАТИКАНЫ ОҚЫТУДА

ЭТНОПЕДАГОГИКА ЭЛЕМЕНТТЕРІН ПАЙДАЛАНУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ПРАКТИКАЛЫҚ

АЛҒЫШАРТГАРЫ 12

Математиканы оқытудың қазіргі жайы және оныжетілдірудің негізгі бағыттары. 12

Этнопедагогика үғымының мән-мағынасы жәнеоқушыларға тәлім-тәрбие берудегі оның мәні мен маңызы 20

Математиканы оқытып-үйретуде пайдаланылатын эт- нопедагогика элементтерін сүрьпггаужәне оларға қойылатын әдістемелік талаптар 31

тарау бойынпіа түйіндеме 76
ТАРАУ. НЕГІЗГІ МЕКТЕПТЕ МАТЕМАТИКАНЫ

ОҚЫТУ ПРОЦЕСІНДЕ ЭТНОПЕДАГОГИКА ЭЛЕМЕНТТЕРІН ПАЙДАЛАНУ ӘДІСТЕМЕСІНІҢ СИПАТТАМАСЫ ЖӘНЕ ОНЫ ҚОЛДАНУ ТӘЖІРИБЕСІНІҢ НӘТИЖЕСІ 78

1-6 сыныптардың математика сабақтарында

этнопедагогика элементтерін пайдалану әдістемесі 78

Математика пәні бойынша сыныптан тыс элементтерін пайдалану мүмкіндікгері 132

Педагогикалық эксперимент және оның нәтижелері 144II - тарау бойынша түйіндеме 154

ҚОРЫТЫНДЫ 155

ПАЙДАЛАНЬІЛҒАН ӘДЕБИЕТГЕР ТІЗІМІ 159

ҚОСЬІМНІАЛАР 168

КІРІСПЕ

Қоғамның қазіргі даму кезеңінде болып жатқан саяси- экономикалық, мәдени-әлеуметтік және т. б. езгерістерден, ұрпақ тәрбиесіндегі бет бұрыстардан білім және тәлім-тәрбие беру ісін жаңа сатыға көтеру қажеттігі туындап отырғандығы белгілі. Өйткені егемен еліміздің болашағы, оның материалдық және рухани дамуы жас ұрпақтың білімі мен тәрбиесінің деңгейіне байланысты. Сондықтан да қоғамның білім беру жүйесін жаңғырту мен жетілдіре түсу деген талап-тілектерден жөне ниеттен туындап отырған мемлекеттік деңгейдегі іс-әрекеттер мен шаралар жүзеге асырыла бастады Атап айтқанда, білім беру жүйесінің барлық буындары мен сатыларын құрылымдық тұрғыдан қайта құру; сәйкес сатылардағы білім мазмұнын жаңғырту және оның қазақстандық моделінің нұсқасын жасау және тәжірибеге енгізу; оқытудың құрал жабдықтарының, яғни оқу-әдістемелік топтаманың (бағдарлама, оқулық, мұғалімдерге арналған көмекіиі әдістемелік құрал, оқу- әдістемелік құралдар, ата-аналарға арналған оқу құралы және т. б. ) жаңа жүйесін жасау және сол арқылы білім мазмұнының жаңа моделін тәжірибеге енгізуді қамтамасыз ету; оқытудың әдіс-тәсілдерін және оны ұйымдастырудың түрлерін бүгінгі күннің талабына және психологиялық, педагогикалық, дербес әдістемелік ғылымдардың қазіргі даму деңгейіне орай жетілдіре түсу көзделуде.

Осы бағыттардағы елеулі жұмыстар бастауыш буыннан басталып отырғанының да өзіндік мәні бар. Өйткені, бастауыш мектеп оқу пәндерінің іргетасын қалайды. Осы түрғыдан алғанда бастауыш сыныптардағы математиканы оқытуға байланысты оны оқытудың жаңа әдістемелік жүйесінің жасалып, мектеп тәжірибесіне біртіндеп енгізіле бастады: бастауыш математикалық білімнің мемлекеттік стандартыньщ жасалуы; математиканы оқытудың мақсаты мен міндеті, мазмұны мен әдіс-тәсілдері, формалары мен құралдарының анықталуы; оқу әдістемелік топтаманың жаңа буынының дүниеге келуі және 1997-98 оқу жылынан бастап біртіндеп мектеп тәжірибесіне енгізілуі; жаңа типтік оқу жоспары мен бағдарламаға көшудің жүзеге асырылуы, соңғы үш-төрт жылдың ішінде, осы салада біршама істің тындырылғандығын көрсетеді. Орта буын сыныптарына қатысты жұмыстар да бүгінде қарқынды жүргізілуде. Демек, математика пәнін оқытуға қатысты алғанда, яғни 1-6 сыныптарда, пәнді оқытудың жаңа әдістемелік жүйесін жасау өзінің шешімін белгілі бір деңгейде тауып отыр деп түйіндеген орынды. Ал 7 сыныптан бастап алгебра мен геометрия жүйелі курстарын оқыту басталады.

Математиканы 1-6 сыныптарда оқытудың жаңа әдістемелік жүйесі қазақ мектептерінде пәнді табысты оқытып-үйретудің негізгі

технологиясьшен және қазақтың этнопедагогикасымен үштастыра жүргізу жүмысын практикаға енгізу мәселесіне ерекше көңіл аудару қажеттігін көздеп отыр. Осыған орай бастауыш сыныптардың математика бағдарламасында «математика курсының мазмүны арқылы танымдық және коммуникативтік іс-әрекет пен өздігінен білім алуға және еңбекке бейімделу, сондай-ақ, ата-дәстүр, әдет- ғүрып, салт, сана, халықтық және үлттық болмысты дүние жүзілік мәдени мүралармен үндестіру арқылы баланы түлға ретінде қалыптастыру» /1, 131/ қажеттігі ерекше айшықталған. Мұның өзі математикалық білім мазмүнының қүрамына этнопедагогика элементтерін мүмкіндігінше енгізуді және оларды оқытудың әдіс- тәсілдері деңгейіне көтеру керектігін талап етеді.

Бүл мәселе бүгінгі күні әдістемелік ғылымда өз шешімін тауып отыр деп айтуға бола қоймас. Қандай оқу пәніне қатысты алсақ та, соның ішінде математиканы оқыту әдістемесінде де, бұл мәселенің зерттелуі кешеуілдеп отырғандығы байқалады. Осы саладағы арнайы зерггеулердің бірі ретінде педагогика ғылымдарының докторы, профессор А. Е Әбілқасымованың ғылыми жетекшілігімен жүргізіліп жатқан «Бастауыш мектептегі математиканы оқыту процесінде қазақ этнопедагогикасы материалдарын пайдалану» /2/ атты арнайы курстың оқу бағдарламасы жасалып, болашақ бастауыш сынып мүғалімдеріне қазақ этнопедагогикасының математикада қолданылуын меңгерту және сол алған білімдерін бүгінгі тандағы мектептерде қойылып отырған талаптарға байланысты

математиканы оқыту процесінде нәтижелі пайдалана білуін қамтамасыз ету бағытындағы зерттеу жүмысын атауға болады. Ал бұдан басқа тілге тиек болатын іргелі жүмыстардың жоқ екендігі белгілі. Мерзімді басылымдардағы ара-кідік үшырасатын жекелеген мақалалар қарапайым түрде ғана сипатталған тәжірибенің деңгейінен көтеріле алмай отыр. Демек, математиканы оқыту процесінде этнопедагогика элементтерін пайдаланудың әдістемесін жасау әдістемелік ғылымдағы кекейтесті мәселелердің бірі. Өйткені мүнда әр оқу пәнінің өзіндік ерекшелігі, мүмкіндігі, қолданыс ауқымы, тиімділігі және т. б. ескерілуі тиіс.

Ал этнопедагогиканың педагогика ғылымының қүрамдас бөлігі ретіндегі теориялық негіздері жан-жақты зерттелгендігі байқалады.

Шынында, қай халықтың тәлімгерлік тәжірибесі болмасын, ол адамзат атаулыға ортақ рухани қазынаның қүрамдас бөлігі. Қазақ халқының да мәдени жетістіктерін, адамгершілік, балажандық, еңбексүйгіштік, т. б. қасиеттерін танытатын тәлімгерлік тәжірибесі бар. Онда кешегі өткен данагөй ақын-жыраулардың философиялық болжамдарының, психологиялық пайымдауларының, педагогикалық түжырымдарының өшпес ізі жатыр.

Этнопедагогика элементтері бала тәрбиесін жетілдіру. ана

кеміпіліктердің орнын толтыру, ұлттық идеологиямызды нығайту құралының бірі. Республикамызда халықтық дәстүрді жинақтап зерттеу, саралап игеру, жастар тәрбиесінде тұтынып, жаңғырту мәселелері өріс алуда. Уақыт талабымен өмірге қайта оралған халықтық педагогиканың озық дәстүрлері бұл күнде отбасында, мектеп тәжірибесінде, мектепке дейінгі тәрбиеде орын алуда. Бұл мәселеге мемлекет тарапынан да қамқорлық көрсетілуде. Тәуелсіз Қазақстан Республикасының қазақ тілінің әлеуметтік маңызын арттыру жөніндегі іс-шараларын, жастарға білім беру, ғылым мен мәдениеттің дамуын қамтамасыз ететін Конституциясы, еліміздің мәдени-әлеуметтік дамуына бағытталған Тұжырымдамасы жастарға жалпы адамзаттық және ұлттық құндылықтар негізінде тәрбие, мәдени білім беру ісін жаңа деңгейде көтереді.

Этнопедагогика элементтерін пайдалану бұл күнде оқу-тәрбие ісін ізгілендіру және демократияландыру, түбірлес пәндердің мазмүнын интеграциялап оқыту, ғылым негіздерін игертуде жаңа ақпарат технологиясын қолдану, саралап және даралап оқыту сияқты жаңа талаптармен ұштасып, білім мазмұнына, әдістемелік жүйеге, оқу жоспарларына, ғылыми зерттеулерге жаңа леп, соны өзгерістер әкелуде. Халық тағылымдары негізінде жүргізілген сабақтар мен сыныптан тыс тәрбие жұмыстары арқылы жастар арасында оқытып- үйрету, тәлім тәрбие беру жұмыстарын жақсарту мақсаттары жүзеге асырылуда.

Соңғы жылдары қазақ тарихын, Қазақстандағы мәдени және қоғамдық ой-пікірлердің даму тарихын зерттеуде елеулі жұмыстар атқарылуда. Сонымен қатар қазақ халқының педагогикалық мәдениетіне, Қазақстандағы педагогикалық ой-пікірдің қалыптасуы мен дамуы мәселелеріне байланысты (А. К. Көбесов /3/, Қ. Б. Жарықбаев /4/, С. Қалиев /5/, т. б. ), халық педагогикасын оқу- тәрбие ісіне пайдалану жолдарын анықтауға, халық педагогикасының озық дәстүрлерін қазіргі тәрбиенің барлық бөлігінде пайдаланудың, тәрбиенің жекелеген міндеттерін інеіиудің әдістемелеріне байланысты (С. Үзақбаева /6/, М. Балтабаев /7/, Е. Сағындықов /8/, т. б. ) көптеген ғылыми еңбектер мен зерттеулер жарық көрді. Ол еңбектерде «халық педагогикасы», «этнопедагогика» ұғымдарының маңызы, мазмұны, байланысы қарастырылған.

Ғалымдар еңбектерінде халықтың ауыз екі туындыларын ұлттық салт-дәстүрлердің мән-мағынасын тәлімдік тұрғыда қарастырып, бүгінгі заман талабына сай келетін озық дәстүрлерді ұрпақ тәрбиесінің құралы ретінде орынды пайдалануды ұсынады.

Қазақ этнопедагогикасында қазіргі мектеп практикасында математиканы оқытуда тиімді пайдалануға болатын материал баршылық.

Ата-бабаларымыздың ежелгі замандардан бастап-ақ жас

ТТО ТТППП ггг/ггттпглггт т г -

білім өрісін кеңейтуге де көңіл бөлген бай тәжірибесін пайдалану жайында соңғы уақытта жиі пікірлер айтылып, үсыныстар жасалып жүр. Осы мәселелермен байланысты еңбектер Қ. Нүрсүлтановтың, Е. Сағындықовтың, Б. Қосановтың, т. б. диссертациялық зерттеулері. Мәселен, Қ. Нүрсүлтановтың еңбегінде мектепте математиканы оқыту мәселесін тарихи түрғыдан зерттеп, қазіргі қазақ мектептерінде математиканы оқытуда тарихи элеменггерді пайдаланудың тәрбиелік маңызы, әдістемелік мүмкіндіктері баяндалған /9/, ал Е. Сағындықовтың жұмысында үлттық ойындарды, оқыту және тәрбиелеу процесін жақсарту әдісі, балалардың білімге қызығуінылығын арттыру мақсатында математика және қазақ тілі сабақтарында оқыту құралы ретінде, пайдалану қарастырылған /8/. Бірақ пайдаланудың әдістемесі жасалмаған. Сондай-ақ, Б. Қосанов диссертациялық жұмысында қазақ бастауыні мектебінде математиканы оқыту жөніндегі ой-пікірдің даму үрдісін кешенді түрде қарастыра отырып, оның қалыптасу және даму тарихын зерттеген /10/.

Әрине, бүл зерттеулердің нәтижелері қазақ халқының педагогикалық мәдениетіне қомақты үлестерін қосқаны сөзсіз. Алайда бүл жүмыстар қазіргі 1-6 сыныптар математикасын оқытуда этнопедагогика элменттерін пайдаланудың әдістемесін жасап беру мақсатын көздемегендігі белгілі. Сондықтан да, көбінесе, бүл жүмыстарда этнопедагогиканың сәйкес элементтерін пайдаланудың мүмкіндіктері жайлы мысалдар ғана келтірумен шектелу орын алған.

Жоғарыда қарастырылған қысқаша шолудың өзі, сондай-ақ педагогикалық, психологиялық және оқу-әдістемелік әдебиетке, арнайы зерттеулерге жасалған талдау бүгінгі күнге дейін этнопедагогиканың жалпы теориялық негіздері мен тәрбиелік мәселелеріне баса назар аударылып, пәнді оқытуда, соның ішінде математикалық білім беруде, яғни математиканы оқыту процесінде этнопедагогика элементтерін пайдалану әдістемесінің назардан тыс қалғандығын аңғартады. Осыдан негізгі мектепте математиканы оқытудың дәстүрлі әдістемесін этнопедагогика элементгерін пайдалану әдістемесімен үштастыру проблемасын арнайы зерттеудің қажеттігі туындайды. Демек, зерттеу жұмысының көкейтестілігі қарастырылып отырған ғылыми проблеманың теориялық және тәжірибелік қойылымының арасындағы қарама-қайшылықтан, яғни негізгі мектепте математиканы оқытуда этнопедагогика элементтерін пайдалану арқылы оқу-тәрбие процесін жетілдіруте байланысты практика талабынан туындайды.

Зерттеу жумысының мақсаты ~ негізгі мектеп математикасын оқытудың мазмүны, мақсаты мен міндеттері, әдіс-тәсілдері, қүралдары, оқытуды үйымдастырудың формалары, оқушылардың сәйкес психологиялық және жас ерекпгеліктері мен түлғалык

әдістемесімен табиғи үйлесетін математиканы оқыту процесінде этнопедагогика элементтерін пайдалану әдістемесінің мүмкін бір нүсқасын жасау.

Зерттеудіц объектісі - негізгі мектепте математиканы оқыту процесі.

Зерттеудіц пәні ~ 1-6 сыныптар математикасын оқыту

процесінде этнопедагогика элементтерін пайдалану әдістемесі.

Зерттеудің ғылыми болжамы: этнопедагогика элменттерінің әрқайсысының өзіндік мүмкіндіктері мен ерекшеліктерін ескере және оларды математика ғылымының табиғатынан және математиканы оқытудың мазмүны мен әдіс-тәсілдерінен туындайтын талаптар түрғысынан сүрыптауға және саралауға негіздей отырып этнопедагогика элементтерін пайдаланудың өдістемесі жасалып, оны математиканы оқытудың дәстүрлі әдістемесімен тәжірибеде үйлесііре және үнітастыра қолданса, оқушылардың пәнге қызығушылығы мен іс-әрекет белсенділігі, білім сапасы, сөйтіп математиканы оқытудың тиімділігі артады.

Қойылған проблеманы шешу және тұжырымдалған болжамды тексеру келесі зерттеу міндеттерін анықтады:

1-6 сыныптарда математиканы оқытудың қазіргі жайының және оны жетілдірудің негізгі бағыттарының сипаттамасын тұжырымдап беру;
математиканы оқыту процесінде этнопедагогика элементтерін пайдаланудың теориялық және практикалық алғышарттарын анықтау;
математиканы оқытып-үйретуде пайдаланылатын

этнопедагогика элементтерін сүрыптау және оларға қойылатын әдістемелік талаптарды анықтау;

математиканы оқыту процесіңде этнопедагогика элементтерін пайдаланудың әдістемесін жасау;
этнопедагогика элементерін математика сабақтарында және пән бойынша сыныптан тыс жүргізілетін жүмыстарда пайдаланудың үсынылған әдістемесінің тиімділігіне эксперимент жүргізу арқылы көз жеткізу.

Зерттеу проблемасы, болжамы, міндеттеріне сәйкес зерттеу әдістерін пайдаландық:

зерттеу проблемасына байланысты философиялық, тарихи, педагогикалық, психологиялық және оқу әдістемелік әдебиеттерге талдау жасау;
оқу деректерімен (оқу жоспарлары, бағдарламалары, т. б. ) танысып, оларды талдау;
этнопедагогика элементтерін пайдаланып жүргізілген математика сабақтарындағы мүғалімдер мен оқушылардың

'зп/югктртяпт. тхт /'(^атлитттотЛ•

оқушыларды анкеттеу;
мұғалімдермен және оқуінылармен әңгімелесу;
оқушылардың жазба жұмыстарын, сыныптан тыс жұмыстарын талдау;
алынған мәліметтерді сандық және сапалық жағынан талдап, өндеу.

Зерттеудің методологиялық негізіне жас ұрпақты оқыту мен тәрбиелеу жөніндегі философиялық және тарихи тұжырымдар, халық педагогикасының мүралары, қазақ әдебиеті мен мәдениетін және түрмыс-салт дәстүрлерін көрсетуге бағытталған еңбектердегі, сондай- ақ психология, педагогика жөне әдістемелік ғылымдар саласындағы озық идеялар алынды.

Крргауга мыналар усынылады:

сыныптарда математиканы оқыту процесінде этнопедагогика элементтерін пайдаланудың теориялық және практикалық алғыпіарттары;
математиканы оқытып - үйретуде пайдаланылатын этнопедагогика элементтерін сұрыптаудың және оларды қолданудың негізіне алынатын талаптар жүйесі;
математиканы оқыту процесінде этнопедагогика элементтерін пайдалану әдістемесінің ұсынылып отырған нүсқасының сипаттамасы;
ұсынылған әдістеменің тиімділігін дөлелдейтін педагогикалық экспериментгің нәтижесі.

Жұмыстың гылыми жаңалыгы:

негізгі мектептің 1-6 сыныптарында оқытылатын математика курсының мазмұны және оны оқытудың мақсаты мен міндеттеріне орай этнопедагогика элементтерін сұрыптау алғаш рет жүзеге асырылды;
этнопедагогика элементтерін оқытудың құралы және әдіс- тәсілдері деңгейіне көтеру тұрғысынан әдістемелік талаптардың жүйесі жасалды;
математиканы оқыту процесінде этнопедагогика элементтерін пайдалану әдістемесінің өзіндік-дербес нүсқасы жасалды.

Теориялық және практикалық қундылыгы:

Математиканы оқытуда этнопедагогика элементтерін пайдаланудың теориялық тұрғыда негізделген және тәжірибеде сынақтан өткен алғыпіарттары математикалық білім мазмұнын анықтаудағы және нақты мәселелерді оқытып-үйретудің әдістемесін жасаудағы бағыт жөне бағдар ретінде оқулықтар және әдістемелік құралдар әзірлеушілерге пайдалы. Сонымен бірге этнопедагогика элементтеріне қойылатын әдістемелік талаптарды басшылыққа алып және ұсынылып отырған этнопедагогика элементтерін пайдаланудың

тәжірибесінде ұштастыра қолдану арқылы оқушылардың білім сапасын арттыруга септігін тигізіп, әр мүғалімнің осы саладағы кәсіби шеберлігін жетілдіруге көмектесуі мүмкін.

Қол жеткен нәтижелердің дәйектілігі мен дәлелдігі зерттеу әдістері жиынтығының қойылған міндеттерге орай іріктеліп алынуы мен және іске асырылуымен, зерттеліп отырған проблема бойынша жан-жақты жасалынған теориялық талдаулармен, жүргізілген педагогикалық эксперименттің нәтижелерін сапалық және сандық өндеулердің тиянақты және тыңғылықты жасалуымен қамтамасыз етіледі.

Жүмыстың макулдануы және тожірибеге енгізілуі. Зерттеу жүмысымен байланысты педагогикалық эксперимент Талдықорған қаласының № 14, 18, 19 мектеп-гимназияларында, Алматы облысы Талдықорған ауданының Заря ауылындағы орта мектепте өтті. Зерттеудің нәтижелері алдымен осы мектептердің бастауыш сыныптар мүғалімдері мен 5-6 сынып математика мүғалімдерінің әдістемелік бірлестіктер отырыстарында талқыланды, сондай-ақ «Халық педагогикасы мен психологиясы дәстүрлерінің оқу-тәрбие ісінде қолданылуы» атты ғылыми-практикалық конференцияда (1992ж., Алматы), «Үздіксіз педагогикалық білім берудің үрдісі мен стратегиясы» атты халықаралық ғылыми-практикалық

конференцияда (1998ж., Алматы), I. Жансүгіров атындағы Талдықорған университетінің профессорлары мен оқытушылары қүрамының жыл сайынғы ғылыми-практикалық

конференцияларында ғылыми баяндамалар және хабарламалар жасалып, талқыланды.

Зерттеу нәтижелері және автордың әдістемелік үсыныстары I. Жансүгіров атындағы Талдықорған университетінің бастауыш оқыту әдістемесі кафедрасының, Абай атындағы Алматы мемлекеттік университетінің бастауыш мектеп математикасының теориясы мен әдістемесі кафедрасының отырыстарында әр кезеңде талқыланды және мақүлданды.

Зерттеу жұмысының негізгі қағидалары мен түжырымдары жөнінде бүрынғы Талдықорған облысы мүғалімдер білімін жетілдіру институтында негізгі мектеп математика мұғалімдері үшін (1992ж. ) баяндамалар жасалып, қолдау тапты. Ал бастауыш сыныптар мүғалімдерінің кезекті білім көтеру курстарында жыл сайын баяндамалар оқылды.

Зерттеу жүмысының тақырыбына орай диссертанттың жетекшілігімен бастауыш оқыту педагогикасы және әдістемесі факультетінің студенттері дипломдық жұмыстар орындап, оларды қорғау арқылы диссертацияның негізгі нәтижелері практикада қолданыс тапты.

Зерттеу кезеңдері. Жүмыстың орындалү барысын шаптты тұоле

зерттеу жүмысының тақырыбы анықталып, зерттеу проблемасына талдау жасалды, зерттеудің мақсаты мен міндеттері, объектісі, пәні және әдістері анықталды. Негізінен бұл кезенде таңдап алынған тақырыптың теориялық және методологиялық негіздерін анықтау жүзеге асырылды, сондай-ақ ғылыми болжам түжырымдалды. Екінші кезенде (1992-1995ж. ж. ) Қазақстан тарихы, Қазақстан мөдениетінің тарихы, педагогика, этнопедагогика, психология, математика және оны оқыту әдістемесі ғылымдары саласында жарық көрген еңбектер, негізгі мектеп математикасымен баиланысты оқу-әдістемелік әдебиеттерді, мерзімді басылымдардағы әдістемелік-математикалық сипаттағы мақалаларды оқып үйрену, зерделеу, саралау, іске асырылды. Осы кезенде мектептің 1-6 сыныптарында математиканы оқытудың жайы және ондағы қолданылатын бағдарламалар мен оқулықтар туралы мағлүматтар мен деректер жинастырылды. Әсіресе дәстүрлі оқулықтар мен қазақстандық оқулықтарды салыстыруға, талдауға ерекше көңіл бөлінді. Үшінші кезенде (1995-1999ж. ж. ) жиналған материалдар сүрыпталып, оларға теориялык түрғыда жүйелі талдаулар жасалды. Негізгі мектепте математиканы оқытуда этнопедагогика элементтерін пайдаланудың мүмкіндігі мен қажеттілігі айқындалды. 1-6 сыныптар математикасының мазмүнына орай пайдаланылатын этнопедагогика элементтері сүрыпталып, олардың теориялық негіз^дері айқындалды. Осылардың нәтижесінде этнопедагогика элементтерін пайдалану әдістемесінің нүсқасы жасалды да, педагогикалық экспериментте тексерілді, сәйкес нәтижелері сапалық және сандық түрғыда өнделді. Диссертациялық жүмысты аяқтау жүзеге асырылды.

Диссертация қурылымьі. Диссертация кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшадан түрады.

Кіріспеде зерттеудің ғылыми-методологиялық аппараты баяндалған.

«Математиканы оқытуда этнопедагогика элементтерін пайдаланудың теориялық және практикалық алғышарттары» атты бірінші тарауда математиканы 1-6 сыныптарда оқытудың қазіргі жайына қысқаша сипаттама беріліп, осы салада болып жатқан түбегейлі өзгерістер және оны жетілдірудің негізгі бағыттарының бірі ретінде этнопедагогика элементтерін пайдаланудың қажеттігі негізделген және осыған орай этнопедагогика үғымының мән- мағынасы және оның мәні мен маңызы ғылыми теориялық түрғыдан талданған, пәнді оқытып-үйретуде пайдаланылатын этнопедагогика элементтерін сүрыптау жүзеге асырылған және оларға қойылатын әдістемелік талаптар түжырымдалған.

«Негізгі мектепте математиканы оқыту процесінде этнопедагогика элементтерін пайдаланү әдістемесінін сипаттамасы

сыныптардың математика сабақтарында этнопедагогика элементтерін пайдалану әдістемесі, оларды сыныптан тыс жұмыстарда пайдалану мүмкіндіктері, педагогикалық эксперимент және оның нәтижелері баяндалған.

Қорытындыда зерттеу нәтижелері бойынша жасалған түжырымдар мен түйіндемелер, негізгі мектепте математиканы оқытуда этнопедагогика элементтерін пайдалану жайлы үсыныстар берілген.

Қосымшада қосалқы және көмекші материалдар келтірілген.

I ТАРАУ. МАТЕМАТИКАНЫ ОҚЫТУДА ЭТНОПЕДАГОГИКА

ЭЛЕМЕНТТЕРІН ПАЙДАЛАНУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ
ПРАКТИКАЛЫҚ АЛҒЫШАРТТАРЫ

1. 1. Математиканы оқытудың қазіргі жайы және оны жетілдірудіц негізгі бағытгары

Бастауыш мектепте математиканы оқытудың төжірибесіне, тарихи-даму тұрғысынан, шолу жасасақ осы пәнді оқытып-үйретуді шартты түрде бірнеше кезеңге бөлуге болады. Бірінші кезең 1969-70 оқу жылына дейінгі уақыт аралығында бастауыш сыныптарда «таза» арифметика пәнінің оқытылуымен сипатталады, яғни мүңда сандардың нумерациясы және олармен жүргізілетін амалдарға ғана көп көңіл бөлінгені байқалады.

Қоғамның саяси-өлеуметтік дамуы және психология мен педагогика ғылымындағы соны жаңалықтар бастауыш буында математика пәнін оқытудың қажеттілігін анықтады да, осыған орай 1969-70 оқу жылынан бастап осы уақытқа дейінгі аралықта оқу пәнінің жаңа мақсаты мен міндеттерін және мазмүнын анықтау барысында әралуан психологиялық-дидактикалық және әдістемелік зертгеулерді жүргізуге тура келді. Көптеген ғалым-педагогтардың зерттеулері (Л. В. Занков /11/, П. Я. Гальперин /12/, Н. Ф. Талызина /13/, Д. Б. Эльконин /14/, В. ВДавыдов /15; 16/, П. М. Эрдниев /17/, және т. б) кіші жастағы оқушылардың эмпирикалық қана емес, теориялық ойлауды жүзеге асыратындай абстракциялық үғымдарды қабылдай алатындығын дәлелдеп берді. Осының нәтижесінде: жалпылаудың қүралы ретінде әріпті символиканы пайдалану, алгебра мен геометрияның элементтерін қарастырудың мүмкіндігі, дамыта оқыту идеясын жүзеге асыру қажетгігі, білімнің дидактикалық бірлігін ірілендірудің тиімділігі ғылыми түрғыдан негізделіп, оларды төжірибеге енгізу бағытындағы көптеген ізденістерді туғызды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.