Егістік жерлердің табиғи жағдайда ылғалмен, жылумен қамтамасыз етілуін анықтау

Егістік жерлердің табиғи жағдайда ылғалмен, жылумен қамтамасыз етілуін анықтау.

Егістің табиғи ылғалмен қамтамасыз етілуін бағалау қазіргі кезде әртүрлі әдістермен жүргізіледі. Ең көп тарағандары жауын шашындардың, буланғыштықтың, активті температуралар жиынтығының, ылғалдық пен радияциялық тепетеңдіктің жетіспеушілігінің өзара қатынастарын талдауға негізделген әдістер болып табылады.

Бұл жұмыста егістің табиғи ылғалмен қамтамасыз етілуіне баға беру төмендегі агроклиматикалық көрсеткіштердің көмегімен жүргізіледі.

• Г. Т. Селяниновтың гидротермикалық коэффициенті бойынша (ГТК) ;
• А. Н. Костяков пен Н. Н. Ивановтың ылғалдану коэффициенті бойына (Ку) ;
• А. Н. Костяковтың ылғалдану көрсеткіші бойынша (ПУ) ;
• М. И. Будыконың құрғақшылық индексі бойынша (ИС) .

Егістіктердің табиғи ылғалмен қамтамасыз етілуінің агроклиматтық көрсеткіштерін анықтау үшін гидрометеорологиялық немесе агроклиматтық анықтамалардан келесі көп жылдық орташа айлық көрсеткіштерді, жақын орналасқан метеостанциялар бойынша, жазып алады: ауаның температурасы (t), ⁰ С; ауаның салыстырмалы ылғалдылығы (а), %, атмосфералық жауын-шашын мөлшері (Р), мм; буланғыштық (Е _о ), мм (егер бар болса) ; радиациялық баланс (R), ккал/см ² ; ауа ылғалдылығының тапшылығы (d) ; мб.

Бұл көрсеткіштерді анықтау 1-ші кестеде келтірілген теңдеулердің көмегімен жүргізіледі.

Кесте 1- Егістердің табиғи ылғалмен қамтамасыз етілуін бағалау

Агрокли-маттық көрсет-кіштер

Теңдеулер

Теңдеулердегі шамалардың (параметрлердің) белгіленуі

Агрокли-маттық көрсет-кіштер: Гидротермикалық коэффици-ент

Теңдеулер:

Теңдеулердегі шамалардың (параметрлердің) белгіленуі:

Σ _р - белгілі бір кезеңдегі жауын шашынның жиынтық мөлшері, мм

Σ ^t - сол кезеңдегі 10 ⁰ С-тан жоғарғы орташа тәуліктік температуралардың жиынтығы, ⁰ С

Агрокли-маттық көрсет-кіштер: Ылғалдану коэф-фициенті

Теңдеулер:

Теңдеулердегі шамалардың (параметрлердің) белгіленуі:

Е _о - бір айдағы буланғыштық, мм

t- ауаның орташа айлық температурасы, ⁰ С

а -ауаның орташа айлық салыстырмалы ылғалдылығы, %

Агрокли-маттық көрсет-кіштер: Ылғалдану көрсеткіші

Теңдеулер:

Теңдеулердегі шамалардың (параметрлердің) белгіленуі: d- белгілі бір кезеңдегі ауа ылғалдылығының тапшылығының орташа айлық мөлшерінің жиынтығы, мб

Агрокли-маттық көрсет-кіштер: Құрғақтық индексі

Теңдеулер:

Теңдеулердегі шамалардың (параметрлердің) белгіленуі:

R-белгілі кезеңдегі радиациялық баланс, ккал/см ²

L- судың бірлік мөлшерін буға айландыруға қажетті жылу мөлшері, ккал/см ³

Егістіктің табиғи ылғалмен қамтамасыз етілу деңгейін сипаттайтын агроклиматтық көрсеткіштерін есептеу кесте түрінде (кесте 2) жүргізіледі.

Кесте 2- Егістіктің ылғалмен қамтамасыз етілу деңгейін сипаттайтын агроклиматтық көрсеткіштер

Көрсет-кіштер

Айлар

Суық кезең (X-III)

Жы-лы ке-зең

(IV-IX)

Жыл-

дығы

(I-XII)

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

Көрсет-кіштер: t, ^о С

Айлар:

Суық кезең (X-III):

Жы-лы ке-зең(IV-IX):

Жыл-дығы(I-XII):

Көрсет-кіштер: d, мб

Айлар:

Суық кезең (X-III):

Жы-лы ке-зең(IV-IX):

Жыл-дығы(I-XII):

Көрсет-кіштер: а, %

Айлар:

Суық кезең (X-III):

Жы-лы ке-зең(IV-IX):

Жыл-дығы(I-XII):

Көрсет-кіштер: р, мм

Айлар:

Суық кезең (X-III):

Жы-лы ке-зең(IV-IX):

Жыл-дығы(I-XII):

Көрсет-кіштер: Е _о , мм

Айлар:

Суық кезең (X-III):

Жы-лы ке-зең(IV-IX):

Жыл-дығы(I-XII):

Көрсет-кіштер: R, ккал/см ²

Айлар:

Суық кезең (X-III):

Жы-лы ке-зең(IV-IX):

Жыл-дығы(I-XII):

Көрсет-кіштер:

Айлар:

Суық кезең (X-III):

Жы-лы ке-зең(IV-IX):

Жыл-дығы(I-XII):

Көрсет-кіштер:

Айлар:

Суық кезең (X-III):

Жы-лы ке-зең(IV-IX):

Жыл-дығы(I-XII):

Көрсет-кіштер:

Айлар:

Суық кезең (X-III):

Жы-лы ке-зең(IV-IX):

Жыл-дығы(I-XII):

Көрсет-кіштер:

Айлар:

Суық кезең (X-III):

Жы-лы ке-зең(IV-IX):

Жыл-дығы(I-XII):

Алынған агроклиматтық көрсеткіштердің негізінде жасалатын қорытындылар 1-ші тіркеме көмегімен жүргізіледі, яғни бұл кезде ылғалдану аймағы, орналасқан жердің географиялық аймағы бұл аймақта таралған топырақтардың аттары, агромелиоративтік шаралардың қажеттілігі және т. б. анықталады.

Егістің жылумен қамтамасыз етілу деңгейін бағалау

Өсімдіктерде өтетін процесстердің барлығы (ұрықтардың өнуі, өсуі, өнім түзуі, фотосинтез), белгілі бір үйлесімді температураларда жақсы жүреді. Олардың ол температуралардан ауытқуы бұл процесстерді тежейді де, өнімді төмендетеді. Сондықтан егістердің жылумен қамтамасыз етілуіне баға беру үшін алдымен 10 ^о С-тан жоғарғы орташа тәуліктік температулар жиынтығы анықталады. +10 ^о С-тан жоғарғы орташа тәуліктік температулардың жиынтығын есептеу 3-ші кесте түрінде жүргізіледі.

Кесте 3- Орташа тәуліктік температуралардың жиынтығын есептеу

Көрсеткіштер

Айлар

Суық кезең

(X-III)

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

Көрсеткіштер: t, ^о С

Айлар:

Суық кезең(X-III):

Көрсеткіштер: >+10 ^О С

Айлар:

Суық кезең(X-III):

Көрсеткіштер:

>+10 ^О С

(өсу бағытында)

Айлар:

Суық кезең(X-III):

Сонымен қатар егістіктердің жылуымен қамтамасыздығына баға беру үшін территорияның келесі агроклиматтық көрсеткіштері қолданылады:

• өнімділіктің биогидротермиялық потенциалы;
• гидротермиялық көрсеткіш;
• биоклиматикалық көрсеткіштер;
• биологиялық өнімділік.

Осы көрсеткіштер 4 кестеде келтірілген теңдеулер арқылы анықтауға болады.

Кесте 6 - Егістердің жылуымен қамтамасыздығына баға беру әдістері

Көрсет-кіштер

Формулалар

Формулаға кіретін шамалардың белгіленуі

Көрсет-кіштер: 1

Формулалар: 2

Формулаға кіретін шамалардың белгіленуі: 4

Көрсет-кіштер: Өнімділіктің гидротермиялық потенциалы, (К _р ), балл

Формулалар:

Формулаға кіретін шамалардың белгіленуі:

К _р - өнімділіктің биогидротермиялық потенциялы, балл

∆W-вегетация басындағы топырақта пайдалы ылғал қоры, мм

Р-вегетация кезеңіндегі жауын-шашын мөлшері, мм

К-жылы кезеңдегі жауын-шашынның пайдалану коэф-фициенті, К=0, 8 . . . 1, 0

Т _v -вегетациялық кезеңнің ұзақ-тығы, онкүндік

ΣR-осы кезеңдегі радиациялық баланс, ккал/см ²

Көрсет-кіштер: Гидротермиялық көрсеткіш (ГТК), балл

Формулалар:

Формулаға кіретін шамалардың белгіленуі:

W _нв -шекті далалық ылғал сыйымдылығына сәйкес келетін топырақтағы ылғал қоры, мм

ΔW= K ₀ · P ₀

P ₀ - қысқы жауын-шашаын мөлшері, мм

K ₀ -осы жауын-шашынның пайдаланылу коэффиценті, K ₀ = 0, 4 . . . 0, 6;

Р-суық кезеңдегі жауын-шашын мөлшері, мм

К _у -ылғалдану коэффициенті

n-активті вегетациядағы декадалар саны.

Көрсет-кіштер: Биоклиматтық көрсеткіш (БКК)

Формулалар:

Формулаға кіретін шамалардың белгіленуі: Σt-ауаның орташа тәуліктің активті температураларының жиынтығы, ^О С

Көрсет-кіштер:

Биологиялық өнімділігі (БӨ)

Формулалар:

Формулаға кіретін шамалардың белгіленуі:

БӨ-жылу және ылғалмен қамтамасыздығы бойынша биологиялық өкілділігі, балл

С-өсімдіктің абсолют құрғақ массасының каллориясы, ккал/кг

К _в -топырақ жамылғысының өзгешілігіне түзету коэффициенті

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс