Экологиялық факторлар және бейімделу

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

№4 Лекция.
Тақырыбы: Экологиялық факторлар және бейімделу.

Тірі организ айнала өзінің қоршаған табиғи ортамен тығыз байланысты
ғана өмір сүре алады.Олар топырақ минералды заттар,жер бедері және
атмосфералық әр түрлі құбылыстар.Әрбір организмнің өзіне ғана қолайлы
ортасы не мекені болуы тиіс.
Орта дегеніміз-организмнің өсіп-өнуіне,тіршілігіне дамуы мен таралуына
тікелей жанама әсер ететін айнала қоршаған орта компоненттерінің жиынтығы.
Организмге қажетті жағдайлар деп-ол организм үшін алмастыруға
келмейтін табиғи ортаның элементтерін айтамыз.
Экологиялық фактор дегеніміз- организм үшін қажет не теріс тигізетін
ортаның элемкнттерін айтамыз.Табиғатта экологиялық факторлар жйынтық
күйінде әсер етеді.
Шөл-шөлейтті жерлердегі өсімдіктер үшін жоғары температура, ылғалдың
аздығы қолайлы фактор болса,орман өсімдіктеріне бұл қолайсыз ортаның
факторлары болып табылады.
Факторлар үш негізгі топқа жіктеледі:абиотикалық,биотикалық және
антропикалық.
Абиотикалық фактор дегеніміз-организмдерге әсер ететін беиорганикалық
ортаның жиынтығы.Олар-химиялық,физикалық деп бөлінеді.Сол сияқты жердің
релъефі,биологиялық құрылымы,ортаның сілтілік не қышқылдылығы космостық
сәулелер,т.б.факторлар организм үшін әр түрлі деңгейде әсер етеді.
Биотикалық фактор дегеніміз тірі организмдердің бір-біріне және ортаға
жағымды,жағымсыз әсер етуі.Бұл өте күрделі процестер жиынтығы.Өйткені,тірі
организмдер бір-бірімен қоректену,бәсеке,паразиттік,жыртқыш тық,селбесіп
тіршілік ету арқылы алуан түрлі қатынаста болады.
Антрофикалық фактор дегеніміз-айнала қоршаған ортаға тигізетін адам
баласы іс-әрекетінің тікелей не жанама әсері.Адам баласы өзінің материалдық
игілігі үшін табиғат байлықтарын игеруге мәжбүр
болады,нәтижесінде,өнеркәсіптер дами түседі.олардан зияны әр түрлі
газдар,қалдықтар,лас сулар,химиялық зиянды қосынды заттар айнала қоршаған
ортағатүседі.

Факторлардың организмге әсері.
Экологиялық факторлардың организмге әсер етуі мен оған организмнің
реакциясы бірдей болмайды.Сондықтан организм үшін факторлардың бұрыннан
жиынтығы қажет.Әрбір организмге әсер ететін факторлардың төменгі және
жоғарғы шегі болады.Бұл заңдылықты неміс химигі Ю.Либих (1948)жылы ашқан.
Оны минимум заңыдейді.Төзімділік заң В.Шелфердің есімімен аталады.Кез
келген организмнің төзімділік шегі болады.Егер төзімділік шегінен шығып
кетсе организм тіршілігін жояды.
Табиғатта организмдердің көптеген түрлері экологиялық факторлар
жиынтығына,оның шекті мөлшері мен төзімділік шегіне бағына
бермейді.Организмдердің бұл тобын эврибионтты түрлер дейді.
Кей организмдер орта мен факторларға талғамы жоғары болады.Оларды
стенобионтты организмдердің таралу аймағы шектеулі болады.
Факторлардың организмге әсерінің біртекті болмауы биологиялық көп
түрлілігіне әсер етуімен бірге олардың географиялық белдеулер және табиғат
белдемдері бойынша таралуына да әсер етеді.Нәтижесінде, табиғаттың әр
түрлі,ландшафтарында микроорганизмдер,жануарлар мен өсімдіктердің белгілі
бір біргей жиынтығы ортақ жағдайда тіршілік етеді.
Тіршілік формасы дегеніміз организмдердің өзінің тіршілік ортасының
ерекшелігіне қарай морфологиялық жғынан бейімделуі.Жануарлардың тіршілік
формаларын жіктеу Д.Н Кашкаровтың (1945) жүйесі бойынша алынады:
1.Жүзгіз формалар(нектон,планктон,бентос).
2.Жартылай суда тіршілік ететіндер(уақытша керек үшін сүнгейтіндер).
3.Қазғыш формалар(жер бетіне шықайтын,жер бетіне уақытша шығатындар).
4.Құрлық формаларын(а) ін қазбайтындар.
5.Ағашқа өрмелегіштер.
6.Әуе формалары.
Жарық тірі организдер үшін негізгі факторлардың бірі.Күн сәулесінің жер
бетіне келіп түсетін барлық мөлшерінің 50-градус ашқа ғана көрінсе,қалған
бөлігін көрінбейтін инфроқызыл және ультракүлгін түсті сәулелер
құрайды.Жарық,жасыл өсімдіктер үшін өте қажет.Фотосинтезді химия тілімен
көрсетсек:
6 CO + 12 H O C H O +6 O + 6 HO.мұнда СО-көмірқышқыл малекуласы,Н О-
оттегі малекуласы.С Н О глюкоза малекуларсы.Атмосфера СО мөлшері тұрақты
бола отырып фотосинтездің жүру процесін,жылдамдығын тезденуге әсері
мол,қалған су мен күн энергиясы жер бетіне қарай өзгеріп отырады.
Тірі организмдер үшін жар жарықтың мол түсуі,күші сапасы мен мөлшерінің
ролі зор.Организмдерді қалыпты тіршілігі үшін жарық режимнің
тұрақтылығы,жиынтығы қажет.
Өсімдіктердің жарық режиміне қатысты бірнеше экологиялық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.