Қазақстанның қуаң дала және шөлейт аймағының қара- қоңыр топырақтары
11-дәріс. Қазақстанның қуаң дала және шөлейт аймағының қара- қоңыр топырақтары
1. Қуаң дала аймақшасының күңгірт қара қоңыр топырақтары
2. Қуаң дала аймақшасының қара қоңыр топырақтары
3. Шөлейт дала аймақшасының ашық қара қоңыр топырақтары
1. Қуаң дала аймақшасының күңгірт қара қоңыр топырақтары
Қара топырақты дала аймағының оңтүстік бөлігі біртіндеп Күңгірт қара топырақты куаң дала аймақшасына ауысады. Күңгір қара қоңыр топырақты қуаң дала аймақшасы негізінен Батыс Қазақстан облысы мен Ақтөбе облысының солтүстік бөлігін, Қостанай, Ақмола облыстарының оңтүстік бөлігін, Қарағанды, Павлодар облыстарының көп аумағын және Шығыс Қазақстан облысының біраз бөлігін алып жатыр. Ауданы 27,7 млн га.
Климаты күрт континенталды қысы суық аязды, әрі қар жамылғысы жұқа, жазы құрғақ әрі ыстық. Жылына 240-280 мм жауын- шашын түседі. Түскен жауын-шашыннан буланудың мөлшері өте көп. Белсенді температураның қосындысы 2300-2650 [0]С.
Топырақ түзуші аналық тау жыныстары карбонатты балшықтар мен лѐс тәрізді құмбалшықтар, Сарыарқаның аласа шоқылығы аудандарында көне дәуірдің элювий шөгінділері және Ертіс өңірі жазықтығында көне дәуірдің аллювиалді шөгінділері.
Өсімдіктер жамылғысы ксерофитті астық тұқымдас және шамалы мөлшерде тараған аралас шөптесін өсімдіктерден тұрады. Баянауылдың аласа таулы өңірі мен Наурзым-Аманқарағай аңғарларында қарағайлы- қайыңды аралас ормандар кездеседі.
Күңгірт қара қоңыр топырақтардың жалпы морфологиялық белгілері мен қасиеттері оңтүстік қара топырақтармен ұқсас болып келеді. Ал айырмашылығы тек қарашірінді мөлшерінде ғана. Сондықтан оны Москеу университетінің профессоры М.М. Филатов 1945 жылы өзінің СССР Топырақ географиясы атты еңбегінде күңгірт қара қоңыр топырақты аймақшаны, қара топырақтардың төртінші аймақшасы ретінде атады. Бірақ бұл ұсынысты ғылыми қауым қабылдамады.
А қабаты күңгірт қара қоңыр түсті, қалыңдығы 20-22 см. түйіртпектілігі кесекті, кесекті-дәнді, жыртылма танаптарда шаңды кесекті. Қарашірінді мөлшері 3,5-4,5%. Бір қабаттан екінші қабатқа ауысуы қара топырақтардағыдай біртіндеп. В1 алмаспалы қабаттың түсі күрең түсті болып келеді, түйіртпектілігі кесекті, А+В1 қабатының қалыңдығы 35-45 см. В2 қабатының қалыңдығы 11-31 см құрайды, күрең түстің қоюланғаны байқалып, кесекті, призмалы-кесекті түйіртпекті болып келеді. Осы қабаттың астында карбонаттардың ақкөзше тәрізді жиналған Вк қабат кездеседі, түсі ашық, карбонаттардың әсерінен тығызыдылығының жоғары болуымен ерекшеленеді.
Күңгірт қара қоңыр топырақтардың гранулометриялық құрамы әртүрлі болып қалыптасады. Аймақтың басым бөлігі ауыр гранулометриялық құрамды болғанымен, Павлодар және Шығыс Қазақстан облыстарында гранулометриялық құрамы жеңіл құмбалшықты және құмайтты күңгірт қара қоңыр топырақтар таралған. Гранулометриялық құрамы жеңіл күңгірт қара қоңыр топырақтарда қарашіріндінің мөлшері 2-2,5%-ға дейін кемиді.
Күңгірт қара қоңыр топырақтардың физикалық, физико-химиялық қасиеттері қолайлы болып келеді. Топырақтағы жалпы азот 0,200- 0,250%. Қарашіріндінің азотпен қанығуы орташа дәрежеде, фосфордың жалпы мөлшері - 0,10%. Өсімдіктерге тиімді алмаспалы сіңген калий қоры мол, жылжымалы фосфордың мөлшері жеткіліксіз. ауыр гранулометриялық құрамды күңгірт қара қоңыр топырақтарда алмаспалы сіңген катиондар мөлшері 100 г топырақта - 25-30 мг-экв. болса, жеңіл гранулометриялық құрамды күңгірт қара қоңыр топырақтарда 15-20 мг. экв. 100 г. топыраққа.
2. Қуаң дала аймақшасының қара қоңыр топырақтары
Бұл аймақша күңгірт қара қоңыр топырақтар куаң дала аймақшасының оңтүстік бөлігінде орналасқан. Ауданы 24,3 млн. га. Батыс Қазақстан, Ақтөбе, Қарағанды, Павлодар облыстарында кең тараған. Ақмола және Қостанай облыстарының оңтүстік бөлігінде, Шығыс Қазақстан облысының солтүстік ... жалғасы
1. Қуаң дала аймақшасының күңгірт қара қоңыр топырақтары
2. Қуаң дала аймақшасының қара қоңыр топырақтары
3. Шөлейт дала аймақшасының ашық қара қоңыр топырақтары
1. Қуаң дала аймақшасының күңгірт қара қоңыр топырақтары
Қара топырақты дала аймағының оңтүстік бөлігі біртіндеп Күңгірт қара топырақты куаң дала аймақшасына ауысады. Күңгір қара қоңыр топырақты қуаң дала аймақшасы негізінен Батыс Қазақстан облысы мен Ақтөбе облысының солтүстік бөлігін, Қостанай, Ақмола облыстарының оңтүстік бөлігін, Қарағанды, Павлодар облыстарының көп аумағын және Шығыс Қазақстан облысының біраз бөлігін алып жатыр. Ауданы 27,7 млн га.
Климаты күрт континенталды қысы суық аязды, әрі қар жамылғысы жұқа, жазы құрғақ әрі ыстық. Жылына 240-280 мм жауын- шашын түседі. Түскен жауын-шашыннан буланудың мөлшері өте көп. Белсенді температураның қосындысы 2300-2650 [0]С.
Топырақ түзуші аналық тау жыныстары карбонатты балшықтар мен лѐс тәрізді құмбалшықтар, Сарыарқаның аласа шоқылығы аудандарында көне дәуірдің элювий шөгінділері және Ертіс өңірі жазықтығында көне дәуірдің аллювиалді шөгінділері.
Өсімдіктер жамылғысы ксерофитті астық тұқымдас және шамалы мөлшерде тараған аралас шөптесін өсімдіктерден тұрады. Баянауылдың аласа таулы өңірі мен Наурзым-Аманқарағай аңғарларында қарағайлы- қайыңды аралас ормандар кездеседі.
Күңгірт қара қоңыр топырақтардың жалпы морфологиялық белгілері мен қасиеттері оңтүстік қара топырақтармен ұқсас болып келеді. Ал айырмашылығы тек қарашірінді мөлшерінде ғана. Сондықтан оны Москеу университетінің профессоры М.М. Филатов 1945 жылы өзінің СССР Топырақ географиясы атты еңбегінде күңгірт қара қоңыр топырақты аймақшаны, қара топырақтардың төртінші аймақшасы ретінде атады. Бірақ бұл ұсынысты ғылыми қауым қабылдамады.
А қабаты күңгірт қара қоңыр түсті, қалыңдығы 20-22 см. түйіртпектілігі кесекті, кесекті-дәнді, жыртылма танаптарда шаңды кесекті. Қарашірінді мөлшері 3,5-4,5%. Бір қабаттан екінші қабатқа ауысуы қара топырақтардағыдай біртіндеп. В1 алмаспалы қабаттың түсі күрең түсті болып келеді, түйіртпектілігі кесекті, А+В1 қабатының қалыңдығы 35-45 см. В2 қабатының қалыңдығы 11-31 см құрайды, күрең түстің қоюланғаны байқалып, кесекті, призмалы-кесекті түйіртпекті болып келеді. Осы қабаттың астында карбонаттардың ақкөзше тәрізді жиналған Вк қабат кездеседі, түсі ашық, карбонаттардың әсерінен тығызыдылығының жоғары болуымен ерекшеленеді.
Күңгірт қара қоңыр топырақтардың гранулометриялық құрамы әртүрлі болып қалыптасады. Аймақтың басым бөлігі ауыр гранулометриялық құрамды болғанымен, Павлодар және Шығыс Қазақстан облыстарында гранулометриялық құрамы жеңіл құмбалшықты және құмайтты күңгірт қара қоңыр топырақтар таралған. Гранулометриялық құрамы жеңіл күңгірт қара қоңыр топырақтарда қарашіріндінің мөлшері 2-2,5%-ға дейін кемиді.
Күңгірт қара қоңыр топырақтардың физикалық, физико-химиялық қасиеттері қолайлы болып келеді. Топырақтағы жалпы азот 0,200- 0,250%. Қарашіріндінің азотпен қанығуы орташа дәрежеде, фосфордың жалпы мөлшері - 0,10%. Өсімдіктерге тиімді алмаспалы сіңген калий қоры мол, жылжымалы фосфордың мөлшері жеткіліксіз. ауыр гранулометриялық құрамды күңгірт қара қоңыр топырақтарда алмаспалы сіңген катиондар мөлшері 100 г топырақта - 25-30 мг-экв. болса, жеңіл гранулометриялық құрамды күңгірт қара қоңыр топырақтарда 15-20 мг. экв. 100 г. топыраққа.
2. Қуаң дала аймақшасының қара қоңыр топырақтары
Бұл аймақша күңгірт қара қоңыр топырақтар куаң дала аймақшасының оңтүстік бөлігінде орналасқан. Ауданы 24,3 млн. га. Батыс Қазақстан, Ақтөбе, Қарағанды, Павлодар облыстарында кең тараған. Ақмола және Қостанай облыстарының оңтүстік бөлігінде, Шығыс Қазақстан облысының солтүстік ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz