Суфизм исламның мистикалық ілімі ретінде

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

Суфизм немесе сопылық - бұл этикалық және діндар адамның өміріндегі моральдық нормалар, оның жан дүниесінің түрліше күйлерінің көрінісі болып табылатын исламдағы мистикалық - аскеттік бағыт. «Ағым ретінде, - деп жазады Рукайя Мақсұд, - суфизм исламда тамыр жайған пайдасыз доктринаға жауап түрінде пайда болды. Алайда ол қашанда Пайғамбарға ұқсап, өздерін өмірлік құлшылық етуге жәнеТәңірге жақын болуға арнаған мұсылмандардың діни өмірінде негізгі рөл атқарды. Көптеген сопы емес мұсылмандар бұл қозғалысқа күдікпен қарағанмен, оны исламнан бөлектеуге болмайды, өйткені оның негізінде шынайы мойынсұнушылық пен тағзым ету арқасында «жүректің оянуы» жатыр. Кейбір мұсылмандар суфизмді исламның аса маңызды аспектісі санайды, ал ол кезде діни өмірдің эмоционалдық және ішкі түйсік жақтарына (әртүрлі өзін - өзі азаптау, өзін - өзі кінәлау әрекеттеріне толы) сенбейтіндер оны (суфизмді) қосымша, жанама құбылысқа жатқызады. Барлығы да қай мұсылманның қандай тұлғалық түрге жататынына байланысты. Сопылықтың құндылығын ұққан және түйсінгендер оны исламның жүрегі немесе жаны десе, ал өздерінің сенімін мойынсұнушылық пен исламның барлық салттарын жүйелі орындауғы негіздеген және қандай да бір жаңашылдықтан (бида) үркетін мұсылман оған күдікпен қарайды». «Суфи» (сопы) сөзінің шығу тегі ғылыми дереккөздерде әртүрлі түсіндіріледі: біреулер ол «жүн» дегенді білдіреді дейді, өйткені дәруіш сопылар жүн матадан тігілген немесе жүннен тоқылған киімдер киіп жүретін болған, ал оның өзі сопылықтың айрықша белгісі саналатын. Екіншелері, гректің sophia - даналық мағынасындағы сөзімен ұқсастырса, үшіншілері «суфи» сөзі арабтың «тазалық» деген мағына беретін «сафа» сөзінен немесе «сафва» - «таңдаулы болу» деген етістігінен шыққан деп есептейді. Сопылықтың «саф», яғни таза, мінсіз деген сөзден шығуы да мүмкін. Қалай дегенде, сопы немесе тауасуф сөзі термин ретінде Құран мен хадисте кездеспейді. Дегенмен, хазіреті Пайғамбардың өмірі тəуекелмен, тақуалықпен, түні бойы көз жасын төгіп, Жаратқанға жалбарынумен, қанағатпен жəне сабырмен өткені белгілі. Міне, осындай Пайғамбар өмірін өздеріне өнеге етіп алған алғашқы тақуа сахабалар да пəнидің өткінші қызығынан бас тартып, өз өмірлерін мəңгілік мұрат жолында сарп қылды. Сондықтан, сопылық жолы өзге ислам ілімдері сияқты мұсылмандықтың қайнар көздері Құран мен хадистен бастау алды деуге толық негіз бар. Өйткені, бүкіл сопылық тариқаттардың силсала-шежіресі хазіреті Əбубəкір (р. а. ) мен хазіреті Əли (р. а. ) арқылы хазіреті пайғамбарымызға (с. ғ. у. ) барып тіреледі. Оның үстіне сопылық зуһд, тəуба, тəуекел, уара, тақуа, тəсілім, тəсбих, шүкір, мухаббатуллаһ, ихлас жəне зікір сияқты Құранда айтылатын ұғымдармен тығыз байланысты. Ислам дініндегі бұл бағыттың атауының шығу тегі ғана жұмбақ болып отырған жоқ, суфизмнің мәнінің өзі мыңдаған жылдар бойы адам баласынынң барлығы үшін де құпиялардың құпиясы болып келеді. Кейбіреулер айтып жүргендей, сопылық ілімі исламға жат құбылыс емес. Сопылық, яғни тауасуф ілімі ежелгі үнді, грек немесе парсылық сенімдердің əсерінен туған немесе сырттан келген дүние емес, ол исламның қайнар бұлағынан туындаған рухани құндылық. Сондықтан, сопылық сөзі гректің «софос» сөзінен емес, арабтың «суф» деген сөзінен шыққандығы белгілі. Уақыт өте келе сопылық дүниеқұмарлыққа, құлқынның қалауына ерік бермей, нəпсіні тежеу; фəни дүниенің рахатын тəрк ету; харам мен күдікті нəрселерге, тіпті дінде рұқсат етілген мубах жəне халал нəрселерге де аса сақтықпен қарап, тақуа өмір кешу деген сияқты ұғымға айналып кетті. Кейбір тасаууф кітаптарында «сопы», дəлірек айтқанда «суфи» сөзінің «асхаб суффа», яғни «суффа сахабалары» деген сөзінен шыққаны жайлы да айтылады. Бұл жерде қолданылып отырған «суффа» сөзі араб тілінде «көлеңкелік» деген мағына береді. Бұл сөздің шығу төркініне тоқталсақ, Пайғамбарымыз Мұхаммед-Мұстафа (с. ғ. у. ) Мəдина шаһарында салдырған мешіттің бір бұрышына құрма ағаштарынан көлеңкелік баспана жасатқан еді, міне, сол жерде тұрғандар кейінірек «асхабы суффа» деп аталып кетті. Суффа сахабалары отбасылары мен дүние-мүліктері жоқ баспанасыз һəм кедей сахабалар болатын. «Суффада» күнелтіп, пенделік əрекеттерден бойларын аулақ ұстап, күйбең тірлікке көңіл аудармай, бар өмірлерін ғибадат жасауға жəне Құран үйреніп, Пайғамбарымыздан (с. ғ. у. ) тəлім алуға арнаған олар дін негіздерінің кейінгі ұрпақтарға дұрыс жеткізілуіне өздерінің өлшеусіз үлестерін қосты. Сондықтан, біздің ойымызша, сопы сөзін суффа сахабаларына байланыстырып қарау да мағыналық жағынан дұрыс болып табылады. Суфизм, көптеген зерттеушілердің пікірлерінше, VIII ғасырдан бастау алады, алайда оның қайнар көзі болған аскеттік ниеттер исламмен бір мезгілде пайда болған - ды. VIII ғасырда және ХІ ғасырдың басында олар аскеттік - мистикалық ағым болып қалыптасты. Оның әлеуметтік негізін хадистерді жинаушылардан шыққандар, ел кезіп жүретін жыршылар мен уағызшылар. Құран оқитындар, діндар қолөнершілер және саудагерлер, сонымен қатар христиан жұртышылығының исламды қабылдаған бөлігі құрайды. Суфизмнің пайда болуы жайлы басқа да көптеген көзқарастар бар. Соның бірі Роберт Грейвс қазіргі заманғы сопы Идрис Шахтың «Суфизм» деген іргелі еңбегіне кіріспесінде: «Сопылар шығу

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.