АРАЛ ТЕҢІЗІНІҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙЫ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

АРАЛ ТЕҢІЗІНІҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙЫ

Арал теңізі Қазақстанның інжу-маржаны. Арал теңізі ірі экологиялық апатқа ұшырамас бұрын көлемі жағынан планетамыздағы ірі теңіздердің бірі саналатын. Қойнау кәсіптік ірі байлықтарға толы, жағасы қоға мен қамысқа толған теңіз жағалауы болатын. Мөлдірлігі жағынан Эгейден соң екінші орын алатын әсемдігімен ерекшеленді. Жылына жүздеген мың тонна балық ауланды. ХХ ғсырдан бастап адамзат өз қолымен жасаған экологиялық апат-Арал трагедиясы. Бүгінде ол барлық адамзат үшін бас ауруына айналып отыр. Сырдың құты-Арал теңізі.1966 жылдан бастап теңіз жағасын игерілу қолға алынғаннан бастап құрдымға кетіп отыр.Амудария мен сырдария бойында суға деген қажеттілік туындаған халықтар саны күрт өсті. Есесіне 1960-1970 жылдар аралығында аралға құйылатын су мөлшері азайып,қазіргі таңдағы апатқа алып келді.Екі өзен бойындағы суды мол қажетететін күріш пен мақта өсіру ісі қарқынды дамыды. Мақта өсіру қазіргі кезде де жалғасуда. Жыл сайын мақта өсіру күзде 29 миллион өзбекстандықтың екі миллионға жуығы ұлттық мақта теру науқанына өз еркімен қатысып,үш миллиондай мақта дақылын жинайды [2].
Оның үстіне ауылшаруашылығының басқа да салалары да дамыды. Қаншама рет Аралды қорғау қоры құрылды,қаншама жоба, жоспарлар жасалынды, қаншама мекемелер, кәсіпорындар, тіпттен жекелеген адамдар қаржы бөлді.арал өзінің тарихында өзге ешбір теңіздерде кездеспейтін ғылыми еңбектерге өзек болды.Бүгінгі таңдағы оның көрнісі оның жасалған іс-әрекеттері.
Бұл жерде екі нәрсе өзекті өртейді.Біріншіден, ата-баба жар құшып,перзет сүйген,ажалы келшенде сүйегі қалған қайран төлмекеннің қаншама жылдан бергі дауы шешілмей келе жатқан қайран қазақтың мәселесі.Екіншіден сол даудың басы не себептен екенін білсекте ғылым мен рехника дамыған заманда ешқандай жоспарлар нәтежелі болмай,шешім қабылданбай жатқандығында.Әрине айтуға оңай дегенменде бұл тек саналуы адамдар тағдыры ғана емес бүкіл тіршілік атаулығы төніп тұрған үлкен мәселе[3].
Арал теңізінің экологиялық жағдайы:
Өзен бойлары игеріліп, суды ысырапсыз пайдалану жүзеге асты. Мәселен, Аралға 1960-1965 жылдар арасында 44 мың м3, ал 1990 жылдары екі есеге қысқарды. Нәтижесінде, Арал теңізінің деңгейі 23 м-ге дейін төмендеп, оның су айдыны 30-200 км-ге дейін қусырылды. Судың тұздылығы 40 %-ға дейін артты. Оның үстіне екі өзен бойындағы шаруашылықтарда тыңайтқыштар мен химиялық препараттарды қолдану бұрын-соңды болмаған көрсеткішке жетті. Тыңайтқыштарды қолдану 10-15 есеге өскен. Осындай антропогендік факторлар Арал өңірін экологиялық апатқа ұшыратты. Құрғап қалған теңіз түбінен жыл сайын айналаға зияндылығы өте жоғары 2 млн. тонна тұзды шаңдар көтеріліп, желмен тарай бастады.
Арал апатына себеп болған факторларға:
-жергілікті жердің тарихи-табиғи ерекшеліктерін ескермеу;
-ауылшаруашылығын дұрыс жоспарламау, судың қорын есепке алмау;
- суды өте көп қажает ететін күріш, мақта дақылдарын барныша көбейтіп жіберу;
- жерді игерудің агротехникалық шараларын сақтамау және суды үнемді пайдалнбау;
- табиғат ресурстарын пайдаланудағы жіберілген қателіктер мен оны меңгерудің ғылыми тұрғыдан негізделмеуі болып табылады.
Осы аталған факторлар Арал теңізі экожүйесіндегі тіршілік атаулының экологиялық дағдарысқа әкелді. Бұл жағдайлар адам баласының қолдан істеген қателігі ретінде дүниежүзіне белгілі болды.Арал өңірінде туындап отырған қазіргі экологиялық апаттар нышаны жыл өткен сайын теңіз суын таратуда. Оның фаунасы мен флорасы жойылып бітуге жақын. Топырақтың тұздануы өте жылдам жүруде. Арал теңізінде балық өсіру шаруашылығы тоқталып, соңғы 1-2 жылда ғана қайта қолға алынды. Ондағы тұрғындардың әлеуметтік жағдайы төмендеп кетті. Теңіз түбінен көтерілген улы тұздардың мөлшері жылына 13-20 млн. тонна деп есептеледі. Тіптен, тұзды шаңдар әсері сонау Орта Азия республикалары аумағына жетіп, ауылшаруашылығына зардабын тигізуде. Арал өңіріндегі климаттың өзгеріуі шөл белдеменің табиғи ландшафтарын бірте-бірте күрделі әрі қайтымсыз атропогендік экожүйелерге қарай ығыстыруда[4].
Арал өңіріндегі антропогендік факторлар ондағы тұрғындардың салт-дәстүрлеріне, экономикалық-әлеуметтік жағдайына тікелей әсер етуде. Жұмыссыз қалған балықшылар әлеуметтік жағынан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.