АҒЫЛШЫННЫҢ ТҮБІР СӨЗДЕР ЕМЛЕСІ
1-лекция
ӘРІПТЕРДІҢ ЕМЛЕСІ
Дауысты дыбыс әріптерінің емлесі
Дауысты дыбыстарды таңбалайтын әріптер: a, á, е, і, о, о́, u, ú, у.
§1. а, е, і, у әріптері сөздердің барлық буынында жазылады: ana, baqyt,
shaǵala, balapan, bota, bolashaq; еlik, egemendik, elgezek, qurmet, kórkem;
yqpal, yrys, mysal, jańǵyrý, baqsy, jaqsy; irgeli, irimshik, bilim,
izgilik, кishipeıil, senim.
§2. а́, о, о́, u, ú әріптері сөз басында, бірінші буында, сондай-ақ қос сөз
бен біріккен сөздің соңғы сыңарының бірінші және екінші буындарында да
жазылады: ádis, álem, sán, dán, mádenıet, báıterek; ozyq, ońtaıly, qoǵam,
torsyq; óris, ómirsheń, kósem, bórik; utymdy, ustaz, qujat, tumar; úrdis,
úkimet, júıe, túbegeıli; ataq-dáreje; atakásip, habar-oshar, kásiporyn;
sózbe-sóz, kelissóz; el-jurt, tikushaq, qaz-úırek, aqtútek, endigári,
ájeptáýir.
Е с к е р т у. Кейбір кірме және шеттілдік сөздердің екінші, үшінші
буынында да а́, o, ó, u, ú, әріптері жазылады: sirá, kiná, kýá, ińkár,
kúmán, shúbá, zámzám, dúdámal; bulbul, maǵlumat, samuryq, májbúr, dúldúl,
dástúr, manо́vr, montо́r, parashút, absalút, festıvál, kоbált, banknot,
skrınshot.
j, sh мен ı әріптерінің арасындағы а дыбысы жіңішке айтылғанымен, жазуда
а әрпі таңбаланады: jaı, jaılaý, jaıly, shaı, shaılyq, shaılaný.
Дауыссыз дыбыс әріптерінің емлесі
Дауыссыз дыбыстарды таңбалайтын әріптер: b, d, f, g, ǵ, h, ι, j, k, l, m,
n, ń, р, q, r, s, t, v, ý, z, sh, ch. §3. b, g, d, f, h, j, к, l, m, n, p,
q, r, s, t, v, z, sh, ch және ı, ý(§6, §7, §9, §10) әріптері сөздің
басында, ортасында, аяғында жазылады: baılyq, kóbelek, arab; gúl, kógal,
pedagog; dáýlet, baǵdar, asteroıd; fılosofıa, múftı, paragraf; hıkaıa,
qahar, tarıh; jospar, ereje; muqtaj; kúmis, shekpen, berik; lebiz, alash,
táýekel; máńgilik, qaımaq, ǵalym; namys, kóne, dastarqan; parasat, kópir,
talap; qurmet, maqtanysh, bolashaq; rýh, ertegi, ómir; saıasat, kelisim,
aıtys; tabıǵat, qatal, sáýlet; vırýs, avtor, rezerv; zerde, bilezik,
qundyz; shańyraq, búrshik, qylysh; chempιon, kaýchýk, senvıch; ıgilik,
jıyn, saı; ýaqyt, áleýmet, taý.
§4. ǵ әрпі сөз басы мен сөз ортасында ғана жазылады: ǵarysh, aǵash,
samǵa.
§5. ńәрпі сөз ортасы мен cөз соңында ғана жазылады: mórtańba, eńbek,
tańerteń, meń, zań. Бірақ ńóń сөзінде сөз басында жазылады.
ı, ý әріптерінің емлесі
§6. ı (й), ý (у) әріптері төл сөздерде дара дауыссыз дыбыс ретінде
таңбаланады: aı, úı, oıshyl, aý, sáýkele, demeýshi, qaýyn.
§7. Айтылудағы уı (ый), іı (ій) дыбыс тіркестері сөздің барлық буынында ı
әрпімен жазылады: ıgilik, ınelik, ınabat, ıman; kıim, tıin, tıyn, mıras,
sıa, sıaqty; bı, álipbı, tarıhı.
Е с к е р т у. Қосар уı (ый) әріптері тек sуı (сый), tуı (тый) сөздерінде
(оларға қосымша жалғанғанда да) жазылады: sуılyq, sуıymdylyq, sуıý; tуıym,
tуıylý, tуıý.
ıy, ıi әріп тіркестеріне аяқталған етістікке көсемшенің -й жұрнағы
жалғанғанда, екі ı әрпі қатар жазылады: baııdy, keııdi, moııdy.
§8. ı (и), ý (у) әріптері шеттілдік сөздерде дара дауысты дыбыс ретінде
таңбаланады: ınstıtýt, kıno, granıt; ýnıversıtet, fýtbol, resýrs. §9.
Айтылудағы uý(ұу), úý(үу) дыбыс тіркестері cөздің барлық буынында ýәрпімен
жазылады: ýyldyryq, ýyz, ýildeý; týys, qýyrshaq, gýil, tintýir; oqý, sý,
jazý, kelý, barý.
§10. Айтылудағы ıuý(йұу), ıúý(йүу) дыбыс тіркестері ıýәріп тіркесі
түрінде жазылады: baıý, qoıý, oıý, jaıý, taıý, kúıý, túıý, kórkeıý, kóbeıý,
súıý.
ТҮБІР СӨЗДЕРДІҢ ЕМЛЕСІ.
ҚОСЫМШАЛАРДЫҢ ЖАЛҒАНУЫ
Түбір сөздердің емлесі
Қазақ тілінде түбір сөздер тіл үндесімі бойынша жазылады.
§11. Сөздер бірыңғай жуан не жіңішке үндесіммен жазылады: azamat,
yntymaq, bosaǵa, turmys; ásem, memleket, izet, úmit, sóılem.
Е с к е р т у. Кейбір кірме сөздерде үндесім сақталмай жазылады: quzіret,
qudіret, muǵalim, qyzmet, qoshemet, aqіret, qasıet, qadir, kitap, taýqіmet,
qazіret.
§12. Сөздердің, сондай-ақ сөз тіркесіндегі жеке сөздердің негізгі тұлғасы
сақталып жазылады: qulyn (qulun емес), júzim (júzúm емес), kóılek ( kóılók
емес), júrek ( júrók емес), oryndyq (orunduq емес), kók oramal (kóg oramal
емес), aq ala ( aǵ ala емес), aq aıý (aǵ aıý емес); bara almaımyn
(baralmaımyn емес), barsa ıgi edi (barsıgedi емес), baryp pa eken
(baryppeken емес), kele jatyr (kelatyr емес).
§13. Бірқатар кірме сөздер айтылуы бойынша игерілген түрде жазылады:
taýar, nómir, poshta, kástóm, pálte, poıyz, sıez.
Қосымшалардың жалғануы
§14. Қосымшалар түбір сөздің соңғы буынындағы дауысты дыбыстың үндесіміне
қарай не жуан, не жіңішке болып жазылады: jumys-shy-lar-dyń, qart-tar-dyń,
baqsha-myz-da; mekeme-de, bereke-si, teńiz-shi-ler; kitap-tyń, qudiret-ke,
muǵa-lim-niń; kógal-ǵa, kógoraı-ǵa.
§15. Сөздің соңғы дыбысы қатаң болса, оған жалғанатын қосымшалар қатаңнан
басталады, дауысты, ұяң немесе үнді болса, қосымшалар ұяң не үндіден
басталып жалғанады: halyq-qa, qyrat-tar, mektep-ke, kólik-pen; táj-ge,
qaryz-ǵa, juldyz-dar; tań- ǵa, pán-der, tal-dyń, kól-ge, bala-ǵa, bala-lar,
áje-ge, áje-niń.
§16. Түбірдің соңғы буынында үнді дауыссыз дыбыстан кейін тұрған y , i
әріптері тәуелдік қосымшасы жалғанғанда түсіріліп жазылады. Мысалы: aýyl –
aýly, daýys – daýsy, erin – erni, halyq – halqy, oryn – orny, ǵuryp –
ǵurpy, qyryq – qyrqy, kórik – kórki (бет-ажар), árip – árpi, naryq – narqy,
paryq – parqy, qulyq – qulqy.
Е с к е р т у. Мағынасына нұқсан келетін сөздерде y, i түсірілмей
жазылады. Мысалы: qulyq – qulyǵy; kórik – kórigi (ұстаның құралы); qalyp –
qalyby (нанның қалыбы); qyryq – qyryǵy (сандық мағына); naryq – naryǵy
(термин).
§17. Соңғы буынында á әрпі жазылатын түбір сөздерге қосымшалар жіңішке
жалғанады: kinási, kinásiniń, kináli, kúnási, kúnásiniń, kúnásinе,
kúnásinеn, shúbási, shúbásiniń, shúbásiz, kýási, kýásiniń, kýásinе,
kýásinеn, kýálik, kýáger, kúmáni, kúmániniń, kúmándi, kúmánshil. Бірақ ашық
дауыстылармен келетін қосымшалар жуан жалғанады: kúnáǵa, kúnádan, kinálaý,
shúbálaný, kýáǵa, kýádan, kúmánǵa, kúmándaný.
§18. s немесе z дыбыстарына аяқталатын сөздерге s, sh дауыссыздарынан
басталатын қосымша жалғанғанда, түбірдің негізгі тұлғасы сақталып жазылады:
tuzsyz (tussyz емес), sózsiz
(sóssiz емес), jazsyn (jassyn емес); basshy (bashshy емес), aýyzsha
(aýyshsha емес), qussha (qushsha емес).
§19. n дыбысына аяқталатын сөздерге ǵ, g, b, m дауыссыздарынан басталатын
қосымша жалғанғанда, түбірдің негізгі тұлғасы сақталып жазылады: burynǵy (
buryńǵy емес), janǵa (jańǵa емес), qaýynǵa (qaýyńǵa емес), túngi (túńgi
емес), tómengi (tómeńgi емес), júgenge (júgeńge емес), janbaıdy (jambaıdy
емес), kónbedi ( kómbedi емес), senbeıdi ( sembeıdi емес), saımanmen
(saımammen емес).
§20. k, q, p дауыссыздарына аяқталған түбір сөзге тәуелдік жалғауы
жалғанғанда, g, ǵ, b болып ұяңданып жазылады: júrek – júregi, súıek –
súıegi, kúrek – kúregi; qazaq – qazaǵy, baıraq – baıraǵy, taraq – taraǵy;
kitap – kitaby, aspap – aspaby, lep – lebi; Ал осы дауыссыздарға аяқталатын
етістік түбіріне көсемшенің -а, -е, -ı жұрнағы жалғанғанда, g, ǵ, b, ý
болып жазылады: ek – egedi, tók – tógedi; taq – taǵady, baq – baǵady; kep –
kebedi, keýip, jap – jabady, jaýyp, tap – tabady, taýyp. Бірақ sap – sapy,
sapynda, tarap – tarapynda, tarapymyzdan, qazaq – qazaqy тәрізді сөздердің
түбір тұлғасы сақталып жазылады.
§21. Түбір сөзге -hana, -góı, -qoı, -kez, -kesh, -paz, -ger, -ker, -tal,
-dar, -qor, -kúnem, -niki (-diki, -tiki), -men (-ben, -pen) тәрізді араб,
парсы тілінен енген және төл қосымшалар сөздің соңғы буынының жуан-
жіңішкелігіне қарамай жалғанады: kitaphana, emhana; danagóı, aqylgóı;
sánqoı, áýesqoı; arbakesh, baıshykesh; jıhankez; ónerpaz, bilimpaz; zańger,
saýdager; kásipker, qairatker; sezimtal, uǵymtal; dindar, qaryzdar;
mansapqor, jemqor; paıdakúnem; ataniki, аýyldiki, qаzaqtіkі; qoǵammen,
ultpen, qyzben.
§22. Екінші сыңары basy, asy, aǵasy, anasy тұлғаларымен келген біріккен
сөздерде септік жалғаулары сөздің тәуелдік формасына жалғанады: Elbasyna,
Elbasyn, Elbasynda, otbasyna, otbasyn, otbasynda, qonaqasyna, qonaqasyn,
qonaqasynda, otaǵasyna, otaǵasyn, otaǵasynda, otanasyna, otanasyn,
otanasynda. Тәуелдік жалғауының ІІІ жағы жалғанбайды.
2-лекция
БӨЛЕК ЖАЗЫЛАТЫН СӨЗДЕРДІҢ ЕМЛЕСІ
§23. Анықтауыштық қатынастағы сөз тіркестері бөлек жазылады: altyn saǵat,
kıiz úı, jel arqan, bota kóz, qara shaı, at qora, bas súıek.
§24. Күрделі сан есімдердің әрбір сыңары бөлек жазылады: on bir, on
birinshi, on segiz mıllıon, jıyrma segiz, júz on jeti, eki júz jetpis tórt,
bir myń toǵyz júz elý úsh, tórt mıllıard, jıyrma úsh bútin onnan bir.
§25. Күрделі сын есімдердің әрбір сыңары бөлек жазылады: аl qyzyl, qońyr
ala, qyzǵylt sary, qara ala, kók ala, qara kók, aq sur, qula qasqa, qula
jıren, tory tóbel.
§26. Күрделі етістіктердің, есім және еліктеуіш сөздермен тіркескен
құрама етістіктердің әрбір сыңары бөлек жазылады: baryp keldi, kele jatyr,
jaza ber, kıip júre ber, júgire jóneldi, bara almady, bara almaı qalyp edi,
jyǵylyp qala jazdady; qyzmet etý, jumys jasaý, mán berý, qol shapalaqtaý;
shap etý, dý ete túsý, baj etý, lap qoıý.
§27. Толық мағыналы сөзбен тіркескен saıyn, keıin, buryn, deıin, sheıin,
men, ben, pen, qoı, ǵoı, da, de, ta, te, ma, me, ba, be, pa, pe, she
шылаулары бөлек жазылады: jyl saıyn, aı saıyn; sabaqtan keıin; budan buryn;
jınalysqa deıin; túske sheıin; qalam men qaǵaz, kitap pen dápter; kerek
qoı, kóre ǵoı; ol da, men de; halyq ta, úkimet te; Bar ma? Sóıleı me? Suraq
pa? Kóp pe? Az ba? Kem be? Sen she? Е с к е р т у. Ma (me, ba, be, pa, pe)
сұраулық шылауы түбір сөз бен қосымша арасында қолданылғанда my (mi, by,
bi, py, pi) болып өзгерген қалпында бірігіп жазылады: Baramysyń? Kelemisiń?
Sultanbysyń? Tólenbisiń? Qazaqpysyń? О́zbekpisiń?
§28. da, de, ta, te шылаулы тіркестерімен келген күрделі сөздер бөлек
жазылады: ý da shý, as ta tók, ur da jyq, qara da tur, kir de shyq. Бірақ
-tyq, -tik қосымшасымен келгенде бірге жазылады: urdajyqtyq, astatóktik.
§29. Негізгі сөзге тіркескен aldy, arty, asty, ústi, mańy, jany, ishi,
syrty, basy, tusy, sheti, boıy сияқты көмекші есімдер бөлек жазылады: esik
aldy, úı arty, kópir asty, qala mańy, bazar jany, aýla ishi, qora syrty,
qystyń basy, júrek tusy, aýyl sheti, ózen boıy, tula boıy.
Е с к е р т у. Aldy, arty, asty, ústi көмекші есімдерімен келіп, атаулық
мағынаға ие болған сөздер бірге жазылады: saılaýaldy naýqan, mektepaldy
top, tilarty dybysy, sózaldy syńary, tisarty daýyssyzy, jerústi jumystary,
jerasty sýlary.
§30. Идиомалық, фразалық тіркестердегі әрбір сөз бөлек жазылады: qas
batyr, baǵy jandy, ıek artty, bas tartty, bet burdy, qol jalǵady, qol ushyn
berdi, ıin tires, qyrǵı qabaq. Бірақ атау сөздің орнына жүретін
лексикаланған тіркестер бірге жазылады: basqosý, atsalysý, aqkóńil (§39
қараңыз).
БІРГЕ ЖАЗЫЛАТЫН СӨЗДЕРДІҢ ЕМЛЕСІ
§31. Екі түбірден құралған бір ғана зат пен ұғым атауы бірге жазылады:
jertóle, baǵdarsham, beınebaıan, sýsabyn, kereńqulaq (өс.), ıtsandyq (өс.),
kelteshash (өс.).
§32. Екінші сыңары -lyq (-lik, -dyq, -dik, -tyq, -tik) қосым шасымен
келген қоғамдық, әлеуметтік лексика, -ar (-er) қосымшасымен келетін әдет-
ғұрып, кәде атаулары, -lar (-ler, -dar, -der, -tar, -ter) қосымшасымен
келетін ботаникалық, зоологиялық атаулар, -qysh (-kish, -ǵysh, -gish)
қосымшасымен келетін құрал-сайман және техника атаулары, -ty (-ti, -dy,
-di), -pa (-pe, -ba, -be, -ma, -me), -ys (-is, -s), -ǵy (-gi, -qy, -q)
қосымшасымен келетін лексикаланған тұрақты тіркестер мен зат атаулары бірге
жазылады: ortaazıalyq, jerjúzilik, arampıǵyldyq, búkilálemdik,
jalpyhalyqtyq, birrettik; aýyzashar, atqaminer; ashatuıaqtylar,
balyqqorektiler, jalańkózdiler, aǵashkemirgishter; kespekeskish,
sabynsalǵysh, órtsóndirgish; sharýabasty, nemketti, súıkeısaldy;
alypqashpa, baýkespe, janbaǵys, kireberis, kúnkóris; aýaqyzdyrǵy, aýasúzgi,
bórioınaq.
§33. Бірінші сыңары ásire, bir, kóp, jalpy сөздерімен және avan, avıa,
avto, agro, antı, aero, gıdro, gıper, eýro, ızo, ıntra, ınfra, kıno, mega,
mını, radıo, tele, trans, ýltra, foto, elektr шеттілдік сөздерімен, сондай-
ақ beı қосымшасымен келген атаулар бірге жазылады: ásiresolshyl; birjutym,
birqaınatym; kópmándi, kópmúshe; jalpyulttyq, jalpymemlekettik; avansahna,
avıamektep, avtojol, agrokeshen, antıdene, aeroshana, elektrsúzgi,
fotosýret, gıdrobeket, gıperbelsendi, ınfraqurylym, ıntraqurylym, ızosyzyq,
kınoqondyrǵy, radıobaılanys, telearna, transshekara, ýltradybys, еýrosport,
megajoba, mınıjoba, beıkúná, beıhabar.
§34. Екінші сыңары aralyq, qumar, jandy, taný, tanym, jaı, hat, aqy,
ishilik сияқты сөздермен және -symaq қосымшасымен келген атаулар бірге
жазылады: halyqaralyq; ataqqumar; ultjandy; jaratylystaný; tiltanym;
jylyjaı; ashyqhat (ashyqhat syılaý); zeınetaqy; mekemeishilik; ákimsymaq.
Бірақ анықтауыштық қатынас сақталған күрделі сөздер бөлек жазылады: ashyq
hat, qyzmettik hat.
§35. Esh, ár, keı, bir, qaı, qaısy, álde сөздерімен келген есімдік, сын
есім, үстеулер түбір тұлғалары өзгертілмей, бірге жазылады: eshkim; árkim;
keıbir; birdeńe; qaıbir; áldeqalaı; ártúrli.
Е с к е р т у. Esh, ár, keı, bir, qaı, álde сөздері зат есімдермен
тіркескенде, бөлек жазылады: esh adam; ár el; keı bala; bir jumys; qaı
zaman; álde shyn, álde ótirik.
§36. Бірінші сыңары aq, qara, sary, kók, qyzyl, ala, boz тәрізді түс
атауларымен келетін ботаникалық, зоологиялық терминдер бірге жазылады:
aqıyq (құс), aqshabaq (балық); qaraqus, qaraaǵash (өс.); saryandyz (өс.),
sarygúl; kókqutan (құс), kókbasshóp (өс.); qyzylqasqyr (аң), qyzylbıdaı;
alabuǵa (балық), alabulbul (құс); bozbetege (өс.), boztorǵaı. Үш құрамнан
тұратын ботаникалық, зоологиялық атаулардың алдыңғы екі сыңары бірігіп
жазылады: aqbas sıyr, aqkót torǵaı.
§37. Лексикалық мағынасынан ажыраған qoı, sıyr, túıe, bota, qozy, at,
qoıan, aıý, bóri, qasqyr, ıt немесе qum, sý, bal, ý, sor сөздерімен
тіркескен ботаникалық, зоологиялық атаулар бірге жазылады: qoıjýsan (өс.),
sıyrjońyshqa (өс.), botabúrgen (өс.), qozygúl (өс.), atqulaq (өс.),
qoıansúıek (өс.), aıýbaldyrǵan (өс.), aıýbadam (өс.), bóriqaraqat (өс.),
qasqyrjem (өс.), ıtbúldirgen (өс.), qumberish (өс.), sýbetege (өс.),
balqaraǵaı (өс.), ýkekire, ýbıdaıyq (өс.), sorqańbaq (өс.).
Е с к е р т у. Aq, qara, qyzyl, qońyr, sur, shubar сөздері аң-құс,
өсімдік түсін айыру үшін қолданылатын болса, бөлек жазылады: aq alabota,
qara qarǵa, sur jylan, shubar baqa.
§38. Eкінші сыңары shóp, gúl, tiken, japyraq, tamyr, qus, balyq, qurt,
jıdek, jemis, qat сияқты жалпы атау болып келетін ботаникалық атаулар бірге
жазылады: emenshóp, qońyraýshóp; kúımesgúl, qaltagúl; sortiken,
shaǵyrtiken; túımejapyraq, sútjapyraq; altyntamyr, beltamyr; totyqus,
kókqus; taraqbalyq, qylyshbalyq; qaraqurt, bósirqurt; qyzyljıdek, ıtjıdek;
tamyrjemis, torjemis; qaraqat, qyzylqat. §39. Лексикаланған фразеологизмдер
және олардың қосымшалы түрлері бірге жазылады: aqsaqal, aqsúıek, aqnıet,
aqnıettik, aqkóńil, aqkóńildilik; kóshbasshy, dúnıeqońyzdaný, erjúrek,
erjúrektik, janpıda, janpıdalyq, ataqonys; basqosý, atsalysý, atústi.
3-лекция
ДЕФИСПЕН ЖАЗЫЛАТЫН СӨЗДЕРДІҢ ЕМЛЕСІ
Қос сөздер дефис (-) арқылы жазылады.
§40. Қайталама қос сөздер дефис арқылы жазылады: lek-lek, alýan-alýan,
júre-júre, kóre-kóre, sóıleı-sóıleı, bıik-bıik, kóp-kóp, taý-taý, pah-pah,
áýkim-áýkim.
§41. Сыңарлары өзара мағыналас және қарама-қарсы болатын, сондай-ақ
сыңарларының мағынасы көмескіленген қос сөздер дефис арқылы жазылады: syı-
qurmet, úgit-nasıhat, oı-óris, ydys-aıaq, telegeı-teńiz, salt-dástúr, er-
toqym, el-jurt, jer-jahan, kúsh-qaırat, ońtústik-shyǵys, júrek-tamyr
syrqaty, shtrıh-kod, emdik-saýyqtyrý, oqý-jattyǵý, ákimshil-qysymshyl;
úlken-kishi, kári-jas, alys-jaqyn, ashshy-tyshshy, alys-beris, joǵary-
tómen, kóshi-qon, aıtty-aıtpady, kirer-kirmesten, kelimdi-ketimdi, kári-
qurtań, kóılek-kónshek, et-met.
§42. Қосарланған болжалдық сан есімдер дефиспен жазылады: bir-eki, alty-
jeti, úsh-tórt, otyz-qyryq, altaý-jeteý, bireý-ekeý.
§43. Еліктеуіш, бейнелеуіш мәнді қос сөздер дефис арқылы жазылады: jalt-
jult, satyr-sutyr, qalt-qult, shaqyr-shuqyr, shart-shurt, sart-surt, sart-
sart, tars-turs, tars-tars.
§44. Грамматикалық тұлғалармен келген қос сөздер дефис арқылы жазылады:
týradan-týra, joǵy-joq, qoldy-qolyna, ózinen-ózi, qaraptan-qarap, bardy-
joqty, azdy-kópti, tekten-tekke, teginnen-tegin, qolma-qol, betpe-bet,
kózbe-kóz, jolma-jol, barar- barmas; bılep-tóstep, sharshap-shaldyǵyp,
kórgen-túıgen, jýyp-shaıyp, qyryp-joıyp, jylap-eńirep, ósip-ónip.
§45. Реттік сан араб цифрымен берілсе, оның түсірілген -ynshy (-inshi),
-nshy (-nshi) қосымшасының орнына дефис қойылады және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ӘРІПТЕРДІҢ ЕМЛЕСІ
Дауысты дыбыс әріптерінің емлесі
Дауысты дыбыстарды таңбалайтын әріптер: a, á, е, і, о, о́, u, ú, у.
§1. а, е, і, у әріптері сөздердің барлық буынында жазылады: ana, baqyt,
shaǵala, balapan, bota, bolashaq; еlik, egemendik, elgezek, qurmet, kórkem;
yqpal, yrys, mysal, jańǵyrý, baqsy, jaqsy; irgeli, irimshik, bilim,
izgilik, кishipeıil, senim.
§2. а́, о, о́, u, ú әріптері сөз басында, бірінші буында, сондай-ақ қос сөз
бен біріккен сөздің соңғы сыңарының бірінші және екінші буындарында да
жазылады: ádis, álem, sán, dán, mádenıet, báıterek; ozyq, ońtaıly, qoǵam,
torsyq; óris, ómirsheń, kósem, bórik; utymdy, ustaz, qujat, tumar; úrdis,
úkimet, júıe, túbegeıli; ataq-dáreje; atakásip, habar-oshar, kásiporyn;
sózbe-sóz, kelissóz; el-jurt, tikushaq, qaz-úırek, aqtútek, endigári,
ájeptáýir.
Е с к е р т у. Кейбір кірме және шеттілдік сөздердің екінші, үшінші
буынында да а́, o, ó, u, ú, әріптері жазылады: sirá, kiná, kýá, ińkár,
kúmán, shúbá, zámzám, dúdámal; bulbul, maǵlumat, samuryq, májbúr, dúldúl,
dástúr, manо́vr, montо́r, parashút, absalút, festıvál, kоbált, banknot,
skrınshot.
j, sh мен ı әріптерінің арасындағы а дыбысы жіңішке айтылғанымен, жазуда
а әрпі таңбаланады: jaı, jaılaý, jaıly, shaı, shaılyq, shaılaný.
Дауыссыз дыбыс әріптерінің емлесі
Дауыссыз дыбыстарды таңбалайтын әріптер: b, d, f, g, ǵ, h, ι, j, k, l, m,
n, ń, р, q, r, s, t, v, ý, z, sh, ch. §3. b, g, d, f, h, j, к, l, m, n, p,
q, r, s, t, v, z, sh, ch және ı, ý(§6, §7, §9, §10) әріптері сөздің
басында, ортасында, аяғында жазылады: baılyq, kóbelek, arab; gúl, kógal,
pedagog; dáýlet, baǵdar, asteroıd; fılosofıa, múftı, paragraf; hıkaıa,
qahar, tarıh; jospar, ereje; muqtaj; kúmis, shekpen, berik; lebiz, alash,
táýekel; máńgilik, qaımaq, ǵalym; namys, kóne, dastarqan; parasat, kópir,
talap; qurmet, maqtanysh, bolashaq; rýh, ertegi, ómir; saıasat, kelisim,
aıtys; tabıǵat, qatal, sáýlet; vırýs, avtor, rezerv; zerde, bilezik,
qundyz; shańyraq, búrshik, qylysh; chempιon, kaýchýk, senvıch; ıgilik,
jıyn, saı; ýaqyt, áleýmet, taý.
§4. ǵ әрпі сөз басы мен сөз ортасында ғана жазылады: ǵarysh, aǵash,
samǵa.
§5. ńәрпі сөз ортасы мен cөз соңында ғана жазылады: mórtańba, eńbek,
tańerteń, meń, zań. Бірақ ńóń сөзінде сөз басында жазылады.
ı, ý әріптерінің емлесі
§6. ı (й), ý (у) әріптері төл сөздерде дара дауыссыз дыбыс ретінде
таңбаланады: aı, úı, oıshyl, aý, sáýkele, demeýshi, qaýyn.
§7. Айтылудағы уı (ый), іı (ій) дыбыс тіркестері сөздің барлық буынында ı
әрпімен жазылады: ıgilik, ınelik, ınabat, ıman; kıim, tıin, tıyn, mıras,
sıa, sıaqty; bı, álipbı, tarıhı.
Е с к е р т у. Қосар уı (ый) әріптері тек sуı (сый), tуı (тый) сөздерінде
(оларға қосымша жалғанғанда да) жазылады: sуılyq, sуıymdylyq, sуıý; tуıym,
tуıylý, tуıý.
ıy, ıi әріп тіркестеріне аяқталған етістікке көсемшенің -й жұрнағы
жалғанғанда, екі ı әрпі қатар жазылады: baııdy, keııdi, moııdy.
§8. ı (и), ý (у) әріптері шеттілдік сөздерде дара дауысты дыбыс ретінде
таңбаланады: ınstıtýt, kıno, granıt; ýnıversıtet, fýtbol, resýrs. §9.
Айтылудағы uý(ұу), úý(үу) дыбыс тіркестері cөздің барлық буынында ýәрпімен
жазылады: ýyldyryq, ýyz, ýildeý; týys, qýyrshaq, gýil, tintýir; oqý, sý,
jazý, kelý, barý.
§10. Айтылудағы ıuý(йұу), ıúý(йүу) дыбыс тіркестері ıýәріп тіркесі
түрінде жазылады: baıý, qoıý, oıý, jaıý, taıý, kúıý, túıý, kórkeıý, kóbeıý,
súıý.
ТҮБІР СӨЗДЕРДІҢ ЕМЛЕСІ.
ҚОСЫМШАЛАРДЫҢ ЖАЛҒАНУЫ
Түбір сөздердің емлесі
Қазақ тілінде түбір сөздер тіл үндесімі бойынша жазылады.
§11. Сөздер бірыңғай жуан не жіңішке үндесіммен жазылады: azamat,
yntymaq, bosaǵa, turmys; ásem, memleket, izet, úmit, sóılem.
Е с к е р т у. Кейбір кірме сөздерде үндесім сақталмай жазылады: quzіret,
qudіret, muǵalim, qyzmet, qoshemet, aqіret, qasıet, qadir, kitap, taýqіmet,
qazіret.
§12. Сөздердің, сондай-ақ сөз тіркесіндегі жеке сөздердің негізгі тұлғасы
сақталып жазылады: qulyn (qulun емес), júzim (júzúm емес), kóılek ( kóılók
емес), júrek ( júrók емес), oryndyq (orunduq емес), kók oramal (kóg oramal
емес), aq ala ( aǵ ala емес), aq aıý (aǵ aıý емес); bara almaımyn
(baralmaımyn емес), barsa ıgi edi (barsıgedi емес), baryp pa eken
(baryppeken емес), kele jatyr (kelatyr емес).
§13. Бірқатар кірме сөздер айтылуы бойынша игерілген түрде жазылады:
taýar, nómir, poshta, kástóm, pálte, poıyz, sıez.
Қосымшалардың жалғануы
§14. Қосымшалар түбір сөздің соңғы буынындағы дауысты дыбыстың үндесіміне
қарай не жуан, не жіңішке болып жазылады: jumys-shy-lar-dyń, qart-tar-dyń,
baqsha-myz-da; mekeme-de, bereke-si, teńiz-shi-ler; kitap-tyń, qudiret-ke,
muǵa-lim-niń; kógal-ǵa, kógoraı-ǵa.
§15. Сөздің соңғы дыбысы қатаң болса, оған жалғанатын қосымшалар қатаңнан
басталады, дауысты, ұяң немесе үнді болса, қосымшалар ұяң не үндіден
басталып жалғанады: halyq-qa, qyrat-tar, mektep-ke, kólik-pen; táj-ge,
qaryz-ǵa, juldyz-dar; tań- ǵa, pán-der, tal-dyń, kól-ge, bala-ǵa, bala-lar,
áje-ge, áje-niń.
§16. Түбірдің соңғы буынында үнді дауыссыз дыбыстан кейін тұрған y , i
әріптері тәуелдік қосымшасы жалғанғанда түсіріліп жазылады. Мысалы: aýyl –
aýly, daýys – daýsy, erin – erni, halyq – halqy, oryn – orny, ǵuryp –
ǵurpy, qyryq – qyrqy, kórik – kórki (бет-ажар), árip – árpi, naryq – narqy,
paryq – parqy, qulyq – qulqy.
Е с к е р т у. Мағынасына нұқсан келетін сөздерде y, i түсірілмей
жазылады. Мысалы: qulyq – qulyǵy; kórik – kórigi (ұстаның құралы); qalyp –
qalyby (нанның қалыбы); qyryq – qyryǵy (сандық мағына); naryq – naryǵy
(термин).
§17. Соңғы буынында á әрпі жазылатын түбір сөздерге қосымшалар жіңішке
жалғанады: kinási, kinásiniń, kináli, kúnási, kúnásiniń, kúnásinе,
kúnásinеn, shúbási, shúbásiniń, shúbásiz, kýási, kýásiniń, kýásinе,
kýásinеn, kýálik, kýáger, kúmáni, kúmániniń, kúmándi, kúmánshil. Бірақ ашық
дауыстылармен келетін қосымшалар жуан жалғанады: kúnáǵa, kúnádan, kinálaý,
shúbálaný, kýáǵa, kýádan, kúmánǵa, kúmándaný.
§18. s немесе z дыбыстарына аяқталатын сөздерге s, sh дауыссыздарынан
басталатын қосымша жалғанғанда, түбірдің негізгі тұлғасы сақталып жазылады:
tuzsyz (tussyz емес), sózsiz
(sóssiz емес), jazsyn (jassyn емес); basshy (bashshy емес), aýyzsha
(aýyshsha емес), qussha (qushsha емес).
§19. n дыбысына аяқталатын сөздерге ǵ, g, b, m дауыссыздарынан басталатын
қосымша жалғанғанда, түбірдің негізгі тұлғасы сақталып жазылады: burynǵy (
buryńǵy емес), janǵa (jańǵa емес), qaýynǵa (qaýyńǵa емес), túngi (túńgi
емес), tómengi (tómeńgi емес), júgenge (júgeńge емес), janbaıdy (jambaıdy
емес), kónbedi ( kómbedi емес), senbeıdi ( sembeıdi емес), saımanmen
(saımammen емес).
§20. k, q, p дауыссыздарына аяқталған түбір сөзге тәуелдік жалғауы
жалғанғанда, g, ǵ, b болып ұяңданып жазылады: júrek – júregi, súıek –
súıegi, kúrek – kúregi; qazaq – qazaǵy, baıraq – baıraǵy, taraq – taraǵy;
kitap – kitaby, aspap – aspaby, lep – lebi; Ал осы дауыссыздарға аяқталатын
етістік түбіріне көсемшенің -а, -е, -ı жұрнағы жалғанғанда, g, ǵ, b, ý
болып жазылады: ek – egedi, tók – tógedi; taq – taǵady, baq – baǵady; kep –
kebedi, keýip, jap – jabady, jaýyp, tap – tabady, taýyp. Бірақ sap – sapy,
sapynda, tarap – tarapynda, tarapymyzdan, qazaq – qazaqy тәрізді сөздердің
түбір тұлғасы сақталып жазылады.
§21. Түбір сөзге -hana, -góı, -qoı, -kez, -kesh, -paz, -ger, -ker, -tal,
-dar, -qor, -kúnem, -niki (-diki, -tiki), -men (-ben, -pen) тәрізді араб,
парсы тілінен енген және төл қосымшалар сөздің соңғы буынының жуан-
жіңішкелігіне қарамай жалғанады: kitaphana, emhana; danagóı, aqylgóı;
sánqoı, áýesqoı; arbakesh, baıshykesh; jıhankez; ónerpaz, bilimpaz; zańger,
saýdager; kásipker, qairatker; sezimtal, uǵymtal; dindar, qaryzdar;
mansapqor, jemqor; paıdakúnem; ataniki, аýyldiki, qаzaqtіkі; qoǵammen,
ultpen, qyzben.
§22. Екінші сыңары basy, asy, aǵasy, anasy тұлғаларымен келген біріккен
сөздерде септік жалғаулары сөздің тәуелдік формасына жалғанады: Elbasyna,
Elbasyn, Elbasynda, otbasyna, otbasyn, otbasynda, qonaqasyna, qonaqasyn,
qonaqasynda, otaǵasyna, otaǵasyn, otaǵasynda, otanasyna, otanasyn,
otanasynda. Тәуелдік жалғауының ІІІ жағы жалғанбайды.
2-лекция
БӨЛЕК ЖАЗЫЛАТЫН СӨЗДЕРДІҢ ЕМЛЕСІ
§23. Анықтауыштық қатынастағы сөз тіркестері бөлек жазылады: altyn saǵat,
kıiz úı, jel arqan, bota kóz, qara shaı, at qora, bas súıek.
§24. Күрделі сан есімдердің әрбір сыңары бөлек жазылады: on bir, on
birinshi, on segiz mıllıon, jıyrma segiz, júz on jeti, eki júz jetpis tórt,
bir myń toǵyz júz elý úsh, tórt mıllıard, jıyrma úsh bútin onnan bir.
§25. Күрделі сын есімдердің әрбір сыңары бөлек жазылады: аl qyzyl, qońyr
ala, qyzǵylt sary, qara ala, kók ala, qara kók, aq sur, qula qasqa, qula
jıren, tory tóbel.
§26. Күрделі етістіктердің, есім және еліктеуіш сөздермен тіркескен
құрама етістіктердің әрбір сыңары бөлек жазылады: baryp keldi, kele jatyr,
jaza ber, kıip júre ber, júgire jóneldi, bara almady, bara almaı qalyp edi,
jyǵylyp qala jazdady; qyzmet etý, jumys jasaý, mán berý, qol shapalaqtaý;
shap etý, dý ete túsý, baj etý, lap qoıý.
§27. Толық мағыналы сөзбен тіркескен saıyn, keıin, buryn, deıin, sheıin,
men, ben, pen, qoı, ǵoı, da, de, ta, te, ma, me, ba, be, pa, pe, she
шылаулары бөлек жазылады: jyl saıyn, aı saıyn; sabaqtan keıin; budan buryn;
jınalysqa deıin; túske sheıin; qalam men qaǵaz, kitap pen dápter; kerek
qoı, kóre ǵoı; ol da, men de; halyq ta, úkimet te; Bar ma? Sóıleı me? Suraq
pa? Kóp pe? Az ba? Kem be? Sen she? Е с к е р т у. Ma (me, ba, be, pa, pe)
сұраулық шылауы түбір сөз бен қосымша арасында қолданылғанда my (mi, by,
bi, py, pi) болып өзгерген қалпында бірігіп жазылады: Baramysyń? Kelemisiń?
Sultanbysyń? Tólenbisiń? Qazaqpysyń? О́zbekpisiń?
§28. da, de, ta, te шылаулы тіркестерімен келген күрделі сөздер бөлек
жазылады: ý da shý, as ta tók, ur da jyq, qara da tur, kir de shyq. Бірақ
-tyq, -tik қосымшасымен келгенде бірге жазылады: urdajyqtyq, astatóktik.
§29. Негізгі сөзге тіркескен aldy, arty, asty, ústi, mańy, jany, ishi,
syrty, basy, tusy, sheti, boıy сияқты көмекші есімдер бөлек жазылады: esik
aldy, úı arty, kópir asty, qala mańy, bazar jany, aýla ishi, qora syrty,
qystyń basy, júrek tusy, aýyl sheti, ózen boıy, tula boıy.
Е с к е р т у. Aldy, arty, asty, ústi көмекші есімдерімен келіп, атаулық
мағынаға ие болған сөздер бірге жазылады: saılaýaldy naýqan, mektepaldy
top, tilarty dybysy, sózaldy syńary, tisarty daýyssyzy, jerústi jumystary,
jerasty sýlary.
§30. Идиомалық, фразалық тіркестердегі әрбір сөз бөлек жазылады: qas
batyr, baǵy jandy, ıek artty, bas tartty, bet burdy, qol jalǵady, qol ushyn
berdi, ıin tires, qyrǵı qabaq. Бірақ атау сөздің орнына жүретін
лексикаланған тіркестер бірге жазылады: basqosý, atsalysý, aqkóńil (§39
қараңыз).
БІРГЕ ЖАЗЫЛАТЫН СӨЗДЕРДІҢ ЕМЛЕСІ
§31. Екі түбірден құралған бір ғана зат пен ұғым атауы бірге жазылады:
jertóle, baǵdarsham, beınebaıan, sýsabyn, kereńqulaq (өс.), ıtsandyq (өс.),
kelteshash (өс.).
§32. Екінші сыңары -lyq (-lik, -dyq, -dik, -tyq, -tik) қосым шасымен
келген қоғамдық, әлеуметтік лексика, -ar (-er) қосымшасымен келетін әдет-
ғұрып, кәде атаулары, -lar (-ler, -dar, -der, -tar, -ter) қосымшасымен
келетін ботаникалық, зоологиялық атаулар, -qysh (-kish, -ǵysh, -gish)
қосымшасымен келетін құрал-сайман және техника атаулары, -ty (-ti, -dy,
-di), -pa (-pe, -ba, -be, -ma, -me), -ys (-is, -s), -ǵy (-gi, -qy, -q)
қосымшасымен келетін лексикаланған тұрақты тіркестер мен зат атаулары бірге
жазылады: ortaazıalyq, jerjúzilik, arampıǵyldyq, búkilálemdik,
jalpyhalyqtyq, birrettik; aýyzashar, atqaminer; ashatuıaqtylar,
balyqqorektiler, jalańkózdiler, aǵashkemirgishter; kespekeskish,
sabynsalǵysh, órtsóndirgish; sharýabasty, nemketti, súıkeısaldy;
alypqashpa, baýkespe, janbaǵys, kireberis, kúnkóris; aýaqyzdyrǵy, aýasúzgi,
bórioınaq.
§33. Бірінші сыңары ásire, bir, kóp, jalpy сөздерімен және avan, avıa,
avto, agro, antı, aero, gıdro, gıper, eýro, ızo, ıntra, ınfra, kıno, mega,
mını, radıo, tele, trans, ýltra, foto, elektr шеттілдік сөздерімен, сондай-
ақ beı қосымшасымен келген атаулар бірге жазылады: ásiresolshyl; birjutym,
birqaınatym; kópmándi, kópmúshe; jalpyulttyq, jalpymemlekettik; avansahna,
avıamektep, avtojol, agrokeshen, antıdene, aeroshana, elektrsúzgi,
fotosýret, gıdrobeket, gıperbelsendi, ınfraqurylym, ıntraqurylym, ızosyzyq,
kınoqondyrǵy, radıobaılanys, telearna, transshekara, ýltradybys, еýrosport,
megajoba, mınıjoba, beıkúná, beıhabar.
§34. Екінші сыңары aralyq, qumar, jandy, taný, tanym, jaı, hat, aqy,
ishilik сияқты сөздермен және -symaq қосымшасымен келген атаулар бірге
жазылады: halyqaralyq; ataqqumar; ultjandy; jaratylystaný; tiltanym;
jylyjaı; ashyqhat (ashyqhat syılaý); zeınetaqy; mekemeishilik; ákimsymaq.
Бірақ анықтауыштық қатынас сақталған күрделі сөздер бөлек жазылады: ashyq
hat, qyzmettik hat.
§35. Esh, ár, keı, bir, qaı, qaısy, álde сөздерімен келген есімдік, сын
есім, үстеулер түбір тұлғалары өзгертілмей, бірге жазылады: eshkim; árkim;
keıbir; birdeńe; qaıbir; áldeqalaı; ártúrli.
Е с к е р т у. Esh, ár, keı, bir, qaı, álde сөздері зат есімдермен
тіркескенде, бөлек жазылады: esh adam; ár el; keı bala; bir jumys; qaı
zaman; álde shyn, álde ótirik.
§36. Бірінші сыңары aq, qara, sary, kók, qyzyl, ala, boz тәрізді түс
атауларымен келетін ботаникалық, зоологиялық терминдер бірге жазылады:
aqıyq (құс), aqshabaq (балық); qaraqus, qaraaǵash (өс.); saryandyz (өс.),
sarygúl; kókqutan (құс), kókbasshóp (өс.); qyzylqasqyr (аң), qyzylbıdaı;
alabuǵa (балық), alabulbul (құс); bozbetege (өс.), boztorǵaı. Үш құрамнан
тұратын ботаникалық, зоологиялық атаулардың алдыңғы екі сыңары бірігіп
жазылады: aqbas sıyr, aqkót torǵaı.
§37. Лексикалық мағынасынан ажыраған qoı, sıyr, túıe, bota, qozy, at,
qoıan, aıý, bóri, qasqyr, ıt немесе qum, sý, bal, ý, sor сөздерімен
тіркескен ботаникалық, зоологиялық атаулар бірге жазылады: qoıjýsan (өс.),
sıyrjońyshqa (өс.), botabúrgen (өс.), qozygúl (өс.), atqulaq (өс.),
qoıansúıek (өс.), aıýbaldyrǵan (өс.), aıýbadam (өс.), bóriqaraqat (өс.),
qasqyrjem (өс.), ıtbúldirgen (өс.), qumberish (өс.), sýbetege (өс.),
balqaraǵaı (өс.), ýkekire, ýbıdaıyq (өс.), sorqańbaq (өс.).
Е с к е р т у. Aq, qara, qyzyl, qońyr, sur, shubar сөздері аң-құс,
өсімдік түсін айыру үшін қолданылатын болса, бөлек жазылады: aq alabota,
qara qarǵa, sur jylan, shubar baqa.
§38. Eкінші сыңары shóp, gúl, tiken, japyraq, tamyr, qus, balyq, qurt,
jıdek, jemis, qat сияқты жалпы атау болып келетін ботаникалық атаулар бірге
жазылады: emenshóp, qońyraýshóp; kúımesgúl, qaltagúl; sortiken,
shaǵyrtiken; túımejapyraq, sútjapyraq; altyntamyr, beltamyr; totyqus,
kókqus; taraqbalyq, qylyshbalyq; qaraqurt, bósirqurt; qyzyljıdek, ıtjıdek;
tamyrjemis, torjemis; qaraqat, qyzylqat. §39. Лексикаланған фразеологизмдер
және олардың қосымшалы түрлері бірге жазылады: aqsaqal, aqsúıek, aqnıet,
aqnıettik, aqkóńil, aqkóńildilik; kóshbasshy, dúnıeqońyzdaný, erjúrek,
erjúrektik, janpıda, janpıdalyq, ataqonys; basqosý, atsalysý, atústi.
3-лекция
ДЕФИСПЕН ЖАЗЫЛАТЫН СӨЗДЕРДІҢ ЕМЛЕСІ
Қос сөздер дефис (-) арқылы жазылады.
§40. Қайталама қос сөздер дефис арқылы жазылады: lek-lek, alýan-alýan,
júre-júre, kóre-kóre, sóıleı-sóıleı, bıik-bıik, kóp-kóp, taý-taý, pah-pah,
áýkim-áýkim.
§41. Сыңарлары өзара мағыналас және қарама-қарсы болатын, сондай-ақ
сыңарларының мағынасы көмескіленген қос сөздер дефис арқылы жазылады: syı-
qurmet, úgit-nasıhat, oı-óris, ydys-aıaq, telegeı-teńiz, salt-dástúr, er-
toqym, el-jurt, jer-jahan, kúsh-qaırat, ońtústik-shyǵys, júrek-tamyr
syrqaty, shtrıh-kod, emdik-saýyqtyrý, oqý-jattyǵý, ákimshil-qysymshyl;
úlken-kishi, kári-jas, alys-jaqyn, ashshy-tyshshy, alys-beris, joǵary-
tómen, kóshi-qon, aıtty-aıtpady, kirer-kirmesten, kelimdi-ketimdi, kári-
qurtań, kóılek-kónshek, et-met.
§42. Қосарланған болжалдық сан есімдер дефиспен жазылады: bir-eki, alty-
jeti, úsh-tórt, otyz-qyryq, altaý-jeteý, bireý-ekeý.
§43. Еліктеуіш, бейнелеуіш мәнді қос сөздер дефис арқылы жазылады: jalt-
jult, satyr-sutyr, qalt-qult, shaqyr-shuqyr, shart-shurt, sart-surt, sart-
sart, tars-turs, tars-tars.
§44. Грамматикалық тұлғалармен келген қос сөздер дефис арқылы жазылады:
týradan-týra, joǵy-joq, qoldy-qolyna, ózinen-ózi, qaraptan-qarap, bardy-
joqty, azdy-kópti, tekten-tekke, teginnen-tegin, qolma-qol, betpe-bet,
kózbe-kóz, jolma-jol, barar- barmas; bılep-tóstep, sharshap-shaldyǵyp,
kórgen-túıgen, jýyp-shaıyp, qyryp-joıyp, jylap-eńirep, ósip-ónip.
§45. Реттік сан араб цифрымен берілсе, оның түсірілген -ynshy (-inshi),
-nshy (-nshi) қосымшасының орнына дефис қойылады және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz