БАСТАУЫШ СЫНЫПТА ИНТЕРБЕЛСЕНДІ ОҚЫТУДЫҢ ФОРМАЛАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ
БАСТАУЫШ СЫНЫПТА ИНТЕРБЕЛСЕНДІ ОҚЫТУДЫҢ ФОРМАЛАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ
Түркістан облысы Ордабасы ауданы Шұбарсу ауылы
Мұхаметқұл Исламқұлов атындағы жалпы орта мектебі
Бастауыш сынып мұғалімі
Тәжиева Меруерт Абдимажитовна
Интербелсенді оқыту - білім беру үдерісіне қатысушылардың өзара әрекетінің диалогтық формасына негізделген таным тәсілі. Оның барысында білімалушылардың бірлескен әрекет дағдылары қалыптасады. Интербелсенді оқыту - білім беру үдерісінің соңғы мақсаты мен негізгі мақсат мен мазмұнын сақтайды.
Интербелсенді оқыту бірқатар міндеттерді шешеді:
- коммуникативті біліктер мен дағдыларды дамытады, оқушылар арасында эмоционалдық дағдыларды дамытады, олардың арасында эмоционалдық байланыс орнатуға көмектеседі;
- ақпараттық міндеттерді шешеді, себебі оқушыларды бірлескен әрекетті онсыз жүзеге асыруға болмайтын қажетті ақпаратпен қамтамасыз етеді;
- жалпы оқу біліктері мен дағдыларын дамытады (талдау, жинақтау, мақсаттар қою және т.б.),яғни білім беру міндеттерін шешуді қамтамасыз етеді.
Интербелсенді оқыту тағы бір маңызды міндетті орындайды. Ол жүйке жүйесінің жүктемесін азайтуға, зейінді, басқа нәрсеге аударуға, әрекет формаларын ауыстыруға және т.б. мүмкіндік береді. Интербелсенді оқыту технологиялары мыналар:
Жұппен жұмыс.
Ауыспалы үштіктер.
Әткеншек.
Шағын топтардағы жұмыс.
Аквариум.
Аяқталмаған сөйлем.
Миға шабуыл.
Шешімдер ағашы.
Рольдік (іскерлік) ойындар.
Пікірталас.
Дебаттар
Оқытудың интербелсенді әдістерін 4 топқа бөлуге болады:
- топтық оқыту;
- фронтальдық оқыту;
- ойын барысында оқыту;
- пікірталас барысында оқыту.
Топтық оқу әрекеті - оқытуды шағын топтарда ұйымдастыру формасы. Мұндай оқыту оқушылар үшін өз құрбыларымен ынтымақтастық жасауға, әр адамның қарым-қатынасқа табиғи ұмтылысын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Топтық оқытуға жұппен жұмыс, шағын топтағы жұмыс, аквариум жатады. Фронтальдық интербелсенді әдістерге бүкіл сыныптың бір мезгілдегі бірлескен жұмысын қамтитын әдістерді жатқызуға болады: Микрофон, Аяқталмаған сөйлем, Миға шабуыл, Оқи отырып, үйренемін. Ойын барысында оқыту әдістеріне рольдік ойындар, драматизациялау жатады. Пікірталасқа оқыту әдісі оқыту үдерісінде оқушылардың танымдық әрекетінің маңызды тәсілі, өйткені пікірталас - даулы мәселені көпшілік алдында кенінен талқылау. Бұндай әдістерге Ток-шоу, Пресс әдісі, Бағытыңды таңда әдістері жатады. Интербелсенді әдістерді тиімді пайдалану үшін мұғалім өз жұмысын жан-жақты жоспарлауы тиіс: - бастауыш сынып оқушыларының жас ерекшеліктеріне, олардың интербелсенді әдістемелермен жұмыс тәжірибесіне сәйкес келетін тәсілдерді пайдалану;
-оқушылар үшін тақырыпты игерудің кілті болатын интербелсенді жаттығуларды іріктеу;
-әрбір оқушының жұмыс қарқынын және оның қабілеттерін есепке алу;
-бір сабақта интербелсенді әдістердің бір-екеуін қолдану.
Интербелсенді оқытудың әдістері мен тәсілдері қолданылған сабақ сегіз кезеңнен тұрады:
Мотивация. Бұл кезеңді ұйымдастыру барысында бір сабақтан екінші сабаққа өткен кезде мотивация тәсілдерін өзгерту қажет.
Мақсат қою. Оқушыларға мақсаттарды хабарлау әрекетті мақсатты бағытталған етуге мүмкіндік береді. Мұғалім оқушыларға сабақтың мамақсатын қоюды үйретеді.
Жаңа ақпарат беру. Бұл кезең оқушылар нені білетінін, ненің таныс емес және түсініксіз екенін таңдап алуға мүмкіндік береді. Бұл кезеңді миға шабуылдан бастау ұсынылады: Бұл сөз Сізге қандай ассоциация тудырады?, Бұл сөзбен ұғымдар байланысты?. Интербелсенді жаттығулар.
Интербелсенді жаттығулар ретінде шағын топтардағы жұмыс ұсынылады. Әрбір топ қысқа және неғұрлым ақпаратты түрде сөйлеуі тиіс.
Жаңа өнім. Оқушылар игерген ақпараттың көлемін есепке ала отырып, олардың өз қорытындыларын жасауына және көзқарасын білдіруіне мүмкіндік жасалады.
Рефлексия кезеңінде оқушылар жасаған әрекеттің қорытындыларын шығару көзделеді. Бұл кезең оқушыларға жаңа игерілген блімдерді бөліп көрсетуге және қандай жағдайда қолдануға болатынын анықтауға мүмкіндік береді. Рефлекция кезінде төмендегі сұрақтарды қоюға болады:
-Не қатты ұнады?
-Нені үйрендіңдер?
-Келешекте бұл білімдер қандай пайдаға асады? - Бүгінгі сабақ бойынша қандай қандай қорытынды жасауға болады? Қойылған сұрақтар оқушыларға сабақта болған нәрсенің ең бастысын, жаңасын бөліп көрсетуге, бұл білімдердің қайда, қалай және қандай жағдайда қолданылуы мүмкін екенін түсінуге көмектеседі.
Бағалау. Бұл интербелсенді режимде жұмысістейтін мұғалім үшін күрделі мәселе болып табылады. Бағалау оқушылардың келесі сабақтағы жұмысын ынталандыруы тиіс. Бағалауда мынадай қатынасты қолдануға болады: топтың әрбір мүшесі әрқайсысын бағалайды, яғни әр жолдасына бағалау парағына баға қояды. Мұғалім парақтарды жинап алып, орташа баллды есептеп шығарады. Оқушыларжұысын өзіндік бағалауды да қолдануға болады.
Үй тапсырмасы. Оқытудың интербелсенді әдістерін пайдаланып, өтілген сабақтардан тапсырмалар беріледі: шығарма жазу, қарастырылып отырған мәселе бойынша өз көзқарасын білдіружәне т.б. Интербелсенді сабақта мұғалім оқушылар әрекетін сабақ мақсаттарына жетуге бағыттап отырады. Диалогқа қатысу тыңдай білуді ғана емес, ести білуді де, сөйлей білуді ғана емес, түсінікті бола білуді де талап етеді. Интербелсенді әдістер оқушылардың өз күштерін, өз қабілетін сезінуге мүмкіндік береді. Оқушылардың өзіндік бағалауы, өзіндік сенімі артады. Өзара сыйластықты, айналасындағы адамдардың пікірлері мен мінез құндылықтарына төзімділікті тәрбиелеу мазыды. Интербелсенді оқытуды жұптық жұмыстан бастаған жөн. Жұптық жұмыс - ынтымақтастық пен өзара көмек үшін тапсырма форма.Жұпта оқушылар бірін - бірі тексере алады, жаңа материалды бекіте, өтілген материалды қайталай алады.
Қазақ тілі сабақтарында төмендегі тапсырмалардың түрлерін пайдалануға болады:
Ауызша жұмыс. 1. Интервью - таныстық ойынын 3-сыныптағы алғашқы сабақтардың бірінде өткізген дұрыс. Әр оқушы өзінің парта бойынша көршісімен әңгімелеседі, содан соң ол жайлы бүкіл сыныпқа айтып береді (немен айналысқанды жақсы көреді, нені оқығанды жақсы көреді). Ойын сыныптың портретін жасауға, оқушылардың коммуникативтік біліктерінің қалыптасқандық деңгейінің бастапқы диагностикасын өткізуге көмектеседі.
2.Ережені өзара тексеруді жүзеге асыру (ауызша сұрау). Оқушы парта бойынша көршісіне ережені айтып береді, мысал келтіреді, оларды түсіндіреді. Содан соң оқушылар рөлдерін алмастырады, бірін-бірі бағалайды. Мұғалім кез келген жұптан сұрай алады.
Жазбаша жұмыс 1. көршіге арналған сөздік диктант. Үйде балалар өткен ережеге сәйкес сөздік диктант құрастырады (жекелеген карточкаға). Жоғарғы жағына Құрастырған... деп жазады. Содан соң оқушылар сабақта карточка алмасады, тапсырманы орындайды, төменге Орындаған... деп жазады. Күні бұрын мұғалім қанша сөз болуы керек екенін айтады.
2.Балаларға үйде орындау үшін шығармашылық сипаттағы тапсырма беріледі (эссе, шығарма, ертегі жазу).
3.Сабақтың басында немесе аяғында сөздік диктанттарды, үйге берілген жаттығуларды өзара тексеруді ұйымдастыруға болады. Сабақтың алғашқы бес минутында дәптерде жіберілген қателердің ізімен өзара диктант өткізген дұрыс. Балаларға жұппен жұмыс істеген қатты ұнайтынын атап өткен жөн. Сонымен, интербелсенді оқытуды пайдалану өмірлік жағдаяттарды модельдеуді, рольдік ойындарды пайдалануды, мәселені бірлесе шешуді көздейді.
Әдебиеттер:
Бесова, М. А. Познавательные игры для младших школьников от А до - Иркутск, 2004. - 272 с.
Загурская,Е.Л. Использование активных форм и методов обучения в роботе с младшими школьниками - Мозырь, 2006. - 58 с.
Кашлев, С.С. Интерактивные методы обучения педагогике. - Минск, 2004. Основные термины (генерируются автоматически): мена.
БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ІЗДЕНУШІЛІК, ЗЕРТТЕУШІЛІК ҚАБІЛЕТТЕРІН АРТТЫРУ
Түркістан облысы Ордабасы ауданы Шұбарсу ауылы
Мұхаметқұл Исламқұлов атындағы жалпы орта мектебі
Бастауыш сынып мұғалімі
Абдраманова Кундызай Жандарбековна
Абай Құнанбаевтың жетінші қара сөзіндегі Жас бала анадан туғанда екі түрлі мінезбен туады. Бірінші - ішсем, жесем, ұйықтасам деп тұрады. Екіншісі - көрсем, білсем деп, ер жетіңкірегенде ит үрсе де, мал шуласа да, ол неге өйтеді?, бұл неге бүйтеді? деп көзі көрген, құлағы естігеннің бәрін сұрап, тыныштық көрмейді, - деген ой тұжырым оқушының биік танымдық қабілет, тұрмыс-тіршіліктің сырын ұғуға талпыныс баланың ерте жасынан туындайды екен. Сондықтан оқушыны ізденушілік, зерттеушілікке баулу бастауыш сыныптан басталуы тиіс. Өйткені бастауыш сынып оқушының түрлі сөздіктер мен қызықты әдебиеттерді іздеп табуға, оқып танысуға деген құштарлығы басым болады. Баланы ізденушілікке баулу, оған зерттеу дағдысы мен білігін игерту бүгінгі білім беру саласының маңызды міндеті болып саналады. "Өткенге қарап басымызды иеміз,ертенге қарап білек сыбанамыз"демекші,бүгінгі бала-ертеңгі азамат.Сондықтан қазіргі мектептің басты мақсаты-баланың табиғи күштері мен мүмкіншіліктерінің ашылуына қолайлы жағдай жасау.Білім беру мазмұнын жағарту,үздіксіз білім беру жүйесін дамыту - бүгінгі күннің басты талабы.Қазіргі кездегі білім беру ісінің негізгі нысаны-жас ұрпақтың біліктілігін ғана қалыптастырып қоймай,олардың бойында ақпаратты өздері іздеп табатын және талдай алатын,сонымен қатар оны ұтымды пайдалана білетін,жылдам өзгеріп жатқан бүгінгі күнге лайықты өмір сүріп,қызмет етуге қабілетті тұлғаны қалыптастыру болып отыр.Бәсекеге қабілетті жетілген тұлғаны қалыптастыру үшін оқушыны ізденушілікке,өз бетінше жұмыс жасауға,бақылау мен зерттеуге,зерттеу нәтижелерін жинақтап,қорытынды жасай білуге үйрету бастауыш сыныптан басталуы қажет.Оқушының танымдық өзгертушілік әрекеті зерттеушілк деп аталатын әдістің көмегімен жүзеге асырылады.Шығармашылық қабілетті дамытудың құралдары мен түрлі жолдарының арасында оқушының өзіндік зерттеу тәжірибесі өте тиімді болып табылады.Зерттеушілік білігі мен дағдылары бүгінгі күні ғылыммен айналысатын адамдарға ғана тән емес,түрлі саладағы әрбір адамның әрекетіне қажет.Зерттеуші - оқушы өзінің табиғатынан зерттеуге бейім келеді.Білуге құмарлық,бақылау жасауға талпыныс,өзінше эксперимент жүргізуге баланың балалығымен бірге жүретін процес.Зерттеу,іздеу белсенділігі - баланың жаратылысына тән табиғи құбылыс.Зерттеушілік әдісін қолдану қажеттігі оқушының білім алу процесінде қоршаған ортасына қызығушылығымен,сүйіспеншілікпен қарауымен түсіндіріледі.Оқушының өз бетінше зерттеу жүргізуі оның жеке талабын қанағаттандыруға,көкейінде жүрген сұрақтарға жауап табуға үлкен ықпал етеді.Одан басқа зерттеу жүргізу интеллектуалдық және шығармашылық қабілеті мен ойлау,зерттеу білігінің дамуына мүмкіндік туғызады.Оқушы өз бетінше зерттеу жүргізу арқылы қоршаған ортасын тани алады,жаңа білімді дайын күйінде емес,өзі үшін жаңа білім ашады.1999 жылдан бастап,оқушылардың зерттеушілік,ізденушілік,жобалау әрекеті біртұтас жүйе ретінде құрылды.Ал бүгінгі күні бұл әдістеме оқытудың құзіреттік тәсілі жағдайында ерекше қажеттілікке ие.Жоба - латын тілінен аударғанда "алдын ала"деген ұғымды береді.Зерттеу күнделікті қолданыста адамның танымдық әрекет түрлерінің бірі ретінде жаңа білімді игеру қабілетімен түсіндіріледі.Зерттеушілік оқыту - баланың қоршаған ортасын өз бетінше танып білуге деген табиғи ынтасы негізінде құралған оқытудың негізгі тәсілі.Зерттеудің жобалаудан айырмашылығы мынада.Зерттеу алдын ала жоспарланған нысанды құруды көздемейді.Ол белгісізді іздеу,жаңа білімді іздеу процесі.Бұл - адамның танымдық әрекеттерінің бірі.Осылайша,жобалау мен зерттеу басынан- ақ әрекет түрлерінің бағыттары,мәні мен мазмұны жағынан түрліше.А.И.Савенков "Жобалау мен зерттеу бағыттылығы мен мағынасы және іс - әрекетінің мазмұны бойынша әртүрлі", атап көрсетті. Дегенмен жобалар әдісі мен зерттеу әдістерінің негізіне мыналар жатады:
оқушының танымдық білігі мен дағдысын дамыту;
ақпараттық кеңістікте бағдарлай алу білігі;
өз білімін өздігінен құрастыра алуы;
ғалымның әр саласының білімдерін кіріктіре алу білігі;
сын тұрғысынан ойлай алуы;
Екі әдіс те оқушылардың өзіндік әрекетіне бағдарланған (дербес, топтық, жұптық), оны арнайы бөлінген уақыт аралығында (сабақтың бірнеше минуттарынан бастап бірнеше апталар мен тіпті айлар аралығында) орындайды. Жобалау технологиясы және зерттеушілік әрекет технологиясы төмендегілерді қамтиды:
кіріктірілген білім мен оны шешудің зерттеушілік ізденісін талап ететін проблеманың болуы;
алынатын нәтижелердің практикалық, теориялық, танымдық маңыздылығы;
оқушының өзіндік әрекетін;
жобаның мазмұндық бөлігін оның кезеңдік нәтижелерін көрсете отырып құрылымдау;
зерттеу әдістерін қолдану, яғни проблеманы және одан туындайтын зерттеу әдістерін анықтау; зерттеу әдістерін талқылау, ақпарат жинау, соңғы нәтижелерді рәсімдеу; алынған өнімнің тұсауын кесу, талқылаулар мен қорытындылар.
Дарындылықтың табиғаты шексіз. Осы дарындылық пен шығармашылықты дамытудың түрлі жолдарының ішінде баланың өзіндік зерттеу тәжірибесі ең тиімді болып есептеледі. Зерттеушілік, ізденушілік - бала табиғатына тән құбылыс. Білуге деген құштарлық, бақылауға тырысушылық тәжірибеден өткізуге дайын тұру, әлем туралы жаңа мәлімет жинауға талпынушылық қасиеттер балаға тән дәстүрлі мінез.
Зерттеу жұмысымен айналысу, шығармашылық жоба жазу оқушының аналитикалық ойлау қабілетін дамытады, шешім қабылдай алу қабілетін қалыптастырады. Оқушыны ізденушілікке баули отырып, ғылыми мен техниканың жетістігіне сәйкес армандарына жетуге, өз жолдарын дәл табуға көмектеседі.
Зерттеу түрлері:
1)теориялық 2) фантастикалық 3) эксперимент
Теориялық - зерттеу мәселелерін теориялық талдау. Мәселелердің маңыздылығын, оның ерекшеліктерін, осы тақырып бойынша әртүрлі көзқарастарды сипаттау, сондай- ақ оның бүгінгі таңдағы шешілу жолдары. Осының барлығы зерттеу бөлімінің 1- ші теориялық мазмұнын құрайды.
Фантастикалық - өмірде болмайтын фантастикалық құбылыстар мен заттар жөнінде.
Эксперименттік - өзіндік байқаулар мен эксперименттерді жүргізуді талап етеді. Балалар үшін ең қызықты эксперимент- нақты заттарға және олардың қасиеттеріне жасалған тәжірибелер. Оқушыларға әр түрлі тақырыпты беруге болады. Экспериментальді (практикалық бөлім) зерттеу мәселелер мәнісін түсіндіретін немесе оны шешуге мүмкіндік беретін ғылыми әдістерді пайдалануды болжайды. Зерттеу жұмыстарының бұл кезеңі маңызды болып табылады, бұл кезеңде жоба авторы өзінің шығармашылық мүмкіндігін көрсете алады. Бұл кезеңде эксперименттер, байқау, сауалнама, әңгімелесу, сұрақ қою, интервью алу т.б. зерттеу әдістері пайдаланылады. Ғылыми зерттеуді жүргізу кезінде дұрыс ақпарат алу үшін бір емес, бірнеше әдістер жиынтығы қолданылады.
1.Тақырыпты таңдау
Ғылыми зерттеу табыстылығының маңызды шарты- тақырыпты дұрыс таңдау. Тақырыпқы таңдау - біржолғы процесс емес және қиын өзіндік ізденістің нәтижесі болып табылады. Тақырып оқушыларға қызықты, оларды тартатындай болу керек. Тақырып орындалатын, шешімі зерттеуге қатысушыларға пайдасы тиетіндей болу керек.
Оқушылардың қызығушылығын ескере отырып, жетекші өзі жақсы білетін тақырып аясын таңдау керек. Тақырып шынайы болу керек, онда жаңа дүниелер, күтпеген жаңалық, ерекшелік элементтері болу керек.
Зерттеу жұмысының басты шарты - оның жаңалығы және өзектілігі. Жұмыстың сәтті болуы үшін зерттенудің мақсаты мен міндеттерін ұғыну қажет.
Мақсат - бұл зерттеушінің ізденіс нәтижесі. Зерттеу мақсаты нақты және қол жетерлік болсын.
Міндеттер - қадамдарды, мақсатқа жету кезеңдерін көрсету болып саналады.
Жұмыстың өзектілігі - яғни бұл жұмыстың қазіргі кезеңіндегі проблемасы.
Болжам - логикалық дәлелденбеген, тәжірибемен нақтыланбаған алдын ала ойластырылмаған білім.
Қорытынды да болжамды дәлелдейтін жобаның негізгі нәтижелері мен тұжырымдары мазмұндалады, ұсыныстар беріледі.
Зерттеудің қол жетімді әдістері:
дербес ойлау
кітаптан оқып білу
кино, теле фильмдерден білу
интернет желісінен іздеп табу
басқа адамдардан сұрап білеу
байқау
эксперимент жүргізу.
Оқушыларды ғылыми ізденіске баулу мақсатында Мен-зерттеушімін, Мен- жобалаушымын деген дәптер арнату. Дәптерге оқушылар ғылым әлеміне енудің түрлі жолдарын жазады, ұлы ғалымдар еңбегі, өмірінен мәліметтер береді. Оның маңызы оқушыларға практикалық та, теориялық та көмек бере алатынтынында. Ол әр баланың алдында жатады. Мен - зерттеушімін тақырыбында оқушылармен дөңгелек стол, әңгімелер өткізуге болады. Алғашқы әңгімелерде ғылыми жұмыстардың түрлері сөз болады. Бұл жұмыстың тиімділігі оқушылардың ғылым туралы ұғымдарын кеңейтуге ықпал етіп, іздену, зерттеу жұмыстарының түрлерімен таныстырады.
Педагогикалық үрдісте балалардың дарынын ашуда оқушы мен мұғалімнің ынтымақтастығы қажет. Зерттеу білігі мен дағдысы тек ғылыммен айналысатын адамға ғана емес, сондай- ақ әр адамның түрлі саладағы қызметіне қажет. Оқушының өзіндік зерттеу әрекеті, оның өзіндік талабын қанағаттандыруға ықпал етеді. Оқушылар қоршаған ортамен таныса отырыпөзіндік зерттеу әрекетінің көмегімен жаңа білімді дайын күйде емес, өзі ашады.
БАСТАУЫШ СЫНЫПТА ЖАҢА ӘДІС-ТӘСІЛДЕРДІ ПАЙДАЛАНУ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫНЫҢ ҚАБІЛЕТІН АРТТЫРУ
Түркістан облысы Ордабасы ауданы Шұбарсу ауылы
Мұхаметқұл Исламқұлов атындағы жалпы орта мектебі
Бастауыш сынып мұғалімі
Эртаева Мубарак Махулбаевна
ХХІ ғасырда Қазақстан Республикасының білім беру жүйесінде үлекн серпіліс жасалынды. Жаңа мыңжылдық білім беру процесін мүмкіндігінше кеңірек қарауды талап етеді. Әр адамды жаңа тез өзгермелі әлемде іс-істеуге, білім ала білуге, өмір сүре білуге, бірлесіп өмір сүре білуге үйрету қажет. Бұл ЮНЕСКО қалыптастырған білім берудің төрт тағаны.
Жас ұрпаққа бәсекеге қабілеттіәлемдік білім кеңістігінде білім беруді жүзеге асыру үшін қоғамға білімді, іскер, жаңашыл ұстаз-жаңа тұрпатты мұғалім қажет.
Жаңа тұрпатты мұғалім - бұл заманауи педагогикалық құралдардың бүкіл әлеуетін, инновациялық технологияның қыры мен сырын меңгерген, өзін - өзі кәсіби жетілдіруге үнемі ұмтылып отыратын рухани дамыған, әлеуметтік жағынан шығармашыл, интеллектуалды тұлға, білікті маман.
"Мұғалім - өзінің білімін үздіксіз көтеріп отырғанда ғана мұғалім, ал оқыту, ізденуді тоқтатқанда оның мұғалімдігі де жойылады" деген К.Д.Ушинский.
Мен оқушылардың шығармашылық қабілеттерін қалыптастыру, оқытудың жаңа әдіс-тәсілін қолдану сияқты мәселелерді басты міндетке қоя отырып, қазіргі заман талабына сай 3 деңгей бағдарламасы бойынша мұғалімдерді оқыту курсын аяқтадым. Бағдарлама жеті модуль бойынша жүргізіледі. Жеті модульдер бір-бірімен өте тығыз байланысты. Жеті модульдер бір-бірімен өте тығыз байланысты.
Олар:
Оқыту мен оқытудағы жаңа тәсілдер
Сыни тұрғыдан ойлауды үйрету
Оқыту үшін бағалау және оқытуды бағалау
Ақпараттық коммуникациялық технология
Талантты және дарынды балаларды оқыту
Оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес оқыту және оқу
Оқытуды басқару және көшбасшылық
Осы модульдерді негізге ала отырып, көптеген өзіме қажетті мәліметтер мен тиімді әдіс-тәсілдерді үйрендім. Осы курсқа қатысып, алған білімді өз сыныбымда қолдануға тырыстым. Мен осы бағдарламаның стратегияларын меңгеріп, тәжірибе жүзінде қолдану барысында көптеген жетістіктерге жеттім. Сабақтарды ерекше, жаңа технология жобасымен өтуі оларға еркін сөйлеп,ойларын ашық жеткізуге, сыншыл көзқарас байқатуларына мүмкіншілік туғызғандай. Бүгінгі қоғамға да, мектепке де керегі осылар. Білім берудің маңызды шарты оқу үрдісіндеоқушылардың қызығушылығын арттырып, өздігінен білім алуға құштарлықтарын дамыту болып табылады. Мұғалім мен оқушы кез келген стратегияның меңгеріп, тәжірибе жүзінде қолдану барысында көптеген жетістіктерге жеттім. Сабақтарды ерекше, жаңа технология жобасымен өтуі оларға еркін сөйлеп, ойларын ашық жеткізуге, сыншыл көзқарас байқатуларына мүмкіншілік туғызғандай. Бүгінгі қоғамға да, мектепке де керегі осылар. Білім берудің маңызды шарты оқу үрдісінде оқушылардың қызығушылығын арттырып, өздігінен білім алуға құштарлықтарын дамыту болып табылады. Мұғалім мен оқушы кез келген стратегияның әдіс-тәсілін, қыр-сырын жетік түсіне білуі қажет. Тұңғыш елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында айтылған ХХІ ғасырда білімін дамыта алмаған елдің тығырыққа тірелетіні анық деген пікірі нақты дәлел. Бүгінгі білім беру ісінің мақсаты - тек білім, білік дағдыларын меңгерту ғана емес, өзін-өзі дамытуға ұмтылатын, ақылды, қабілетті де талантты, жастарды тәрбиелеу. Үнемі дамып, өзгеріп отыратын баланың ішкі болмысы мен табиғатын қалыптастыруда мұғалімнің ықпалы ерекше. Жаңа әдіс-тәсілдерді жүзеге асыру, тиімділігіне қарай пайдалану үшін, әр мұғалім өзінің алдында отырған оқушыларының жас ерекшеліктерін ескере отырып, педагогикалық мақсат - мүддесіне байланысты, өзінің шеберлігіне байланысты таңдап алады. Жаңа әдіс-тәсілдерді жүзеге асыруда мұғалім белсенділігі, шығармашылық ізденісі, өз мамандығына деген сүйіспеншілігі, алдындағы шәкірттерін бағалауы ерекше орын алады. Оқушы тұлғасының дамуына, қабілетінің артуына жаңа әдіс-тәсілдердің айтарлықтайықпал жасайтыны сөзсіз және бұл қазіргі таңдағы білім беру жүйесінің дамуындағы елеулі бағыт. Оқушыларды шығармашылық іс-әрекетке баулып, олардың белсенділіктерін, қызығушылықтарын арттыра түсу үшін әр түрлі әдіс-тәсілдерді қолдануға болады:
Балаларға белгілі тақырыпта әңгіме оқып, оқушыларға басқаша аяқтауға кілт боларлық сюжет ұсыну;
Әңгіменің, ертегінің сюжетін бастап беру, аяқтауды оқушыларға тапсыру;
Ертегіні ұжым болып тыңдау;
Ұнатқан кейіпкерлеріне мінездеме беру;
Қиялдау арқылы сурет салғызу, рөлмен ойнату;
Арнайы тақырыпта пікірталас тудыру.
Сондықтан да болар қазіргі кезде біздің ұстаздар да осы жаңа әдіс-тәсіл элементтерін өздерінің тәжірибелерінде пайдаланып жүр.
Тізбектелген сабақтар топтамасына енгізілетін жаңа әдіс-тәсілдер:
Автор орындығы, Менің бағытым ойыны,
Бірге ойлаймыз, Детальдарын қосу,
Телефон ойыны, Тренинг Айналмалы доп,
Өзіңді ғана емес, өзгені де таны Ұжымдық сурет,
Кім тапқыр, Кубизм,
Инсерт, Бұл не? Бұл кім?
Венн диаграммасы, Ойлан, тап,
Он сұрақ, Үш қадамдық сұхбат,
Ойлан, Бірік, Бөліс, Миға шабуыл әдісі,
Маған көрсет, Әліпби желісі,
Кім жылдам? Интервью әдісі,
Бес жолды өлең Сәйкесін тап
Сиқырлы сандар Саны бар атаулар
Константинополь,
Сыныбымдағы әр оқушының пән бойынша ізденімпаздық деңгейлері анықтаймын. Сонымен қатар пәнге қабілеттілігі, қызығушылығы анықталады. Шығармашылық әр оқушының жеке қабілеттері мен мүмкіндіктерін, танымдық іс-әрекеттері мен дағдыларының дәрежесін көрсетіп береді. Шығармашылық жұмыстарды тәжірибемде мынадай тәртіппен орындаймын: мақсаты жұмыс барысы, алынған нәтижелері бойынша өзіндік ұстауы, сондай- ақ оқушылардың пікірлері енгізіледі, таңдаулы жұмыстардың авторларына қорғау қорытындысы бойынша марапаттау рәсімі жүргіземін, жұмыс мектеп көрмесіне қойылады немесе шығармашылық жұмыс жинақта жарияланады т.б.
Оқушылар өздері таңдаған шығармашылық жұмыстарды ықыласпен тыңдайды. Кейбір оқушылар жыл бойына әр түрлі пәннен 10-15 шығармашылық жұмыс орындағанын тәжірибемде кездесті. Шығармашылық ай қорытындысы бойынша ғылыми жұмысқа қабілетті оқушылар іріктеліп, белгілі бір тақырып бойынша ғылыми жұмыстар беріледі. Мұғалім оқушы күйіне кіріп, олардың тақырыпқа қатынас әрекетін ойлайды, өтілетін сабақтың проблемасына қажет жағдайда жоспарланған сабақ мазмұны мен оқыту әдістеріне түзетулер енгізеді. Сабақ тақырыбы бойыншы мұғалім оқулықтар, кітаптар, әдістемелік кітаптар, басқа да материалдармен танысады. Мұғалім өзіне, оқушыларға мықты болатын мәселелерді іздестіреді. Осы мәселелер жөнінде көптеген материалдарды қарастырып, мамандардың пікірлерін ескере отырып, табу қажет.
3 - СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫН МАЗМҰНДАМА ЖАЗДЫРУ АРҚЫЛЫ
БАЙЛАНЫСТЫРЫП СӨЙЛЕУГЕ ҮЙРЕТУ
Түркістан облысы Ордабасы ауданы Шұбарсу ауылы
Мұхаметқұл Исламқұлов атындағы жалпы орта мектебі
Бастауыш сынып мұғалімі
Садыкова Динара Ураловна
Білім негізі бастауыш мектепте қалыптасады.Ана тілі - бүкіл ақыл - ой дамуының негізі және
бүкіл білімдердің қазынасы.Өйткені оқушыларға ғылым негіздерінен жан - жақты білім мен дағды
беретін,сауатты жазу мен мәдениетті сөйлеуге үйрететін де осы ана тілі.Жаңартылған білім беру
мазмұнының мақсаты: оқушының өз білімі мен мәдени деңгейін үздіксіз арттыруға мүмкіндік
жасауға, өзіне және қоғамға пайда келтіруге қабілетті,өзгермелі заманда табысты бола алатын,өз
бетінше ойланып
өзіндік рефлекция жасай алатын,ғылыми - зерттеу дағдылары қалыптасқан,ақпаратты сын тұрғысынан
қарап,белсенді талдау дағдысы дамыған,кез- келген жағдаятты түсініп,оған сәйкес әрекет жасай алатын
жеке тұлға қалыптастыру болып табылады.
" Баланы сөйлеуге үйрету мен оны дамыту орфоэпиялық,лексикалық,грамматикалы қ нормаға байланысты,ал сөйлеу икемділіктері мен дағдылары оқу,таңдау,айту,жазумен байланысты.Демек,тіл дамытудың міндеті - қатысымдық дағдылар мен икемділіктерді қалыптастыру" - дейді А.Жапбаров
Оқытылатын материалдар пәннің типтік бағдарламасымен анықталады. Тіл дамыту жұмыстары тілдік
материалдарға негізделіп,оқушылардың икемділік пен дағдыларын қалыптастырады.Бұл мақсатта баланың сөздік қорының бай болып,дұрыс қолдана білу шеберлігін,сөйлемдерді байланыстырып сөйлеу
қабілетін арттыру,шағын әңгіме құру,ауызша да,жазбаша да қарым - қатынасқа түсе алатын қабілетін арттыру көзделеді.А.И.Власенков: "Белсенді сөздің,айтылған ойдың барлығын,бүкіл мәтінді,барлық деректерді және негізгі ойды мәнерлеп жеткізуді бағындыра отырып сөйлеу,сөздерді дұрыс байланыстыруға және өз ойын дұрыс жеткізуге үйретеді", - дейді
3) Оқушылардың жазба тілін дамытуға,байланыстырып сөйлеуге машықтандыруда бастауыш
сыныптарда жүргізілетін мазмұндама мен шығарма жұмыстарының атқаратын рөлі
зор.Жүргізілетін түрлі жазба жұмыстары оқушының тілін байытуға, сауаттылыққа,әдеби тіл нормаларын игеруге,күрделі ойлау формасының қалыптасуына,ой қорытындысын жасауға септігін тигізеді.
4) Тіл маманы мазмұндама мен шығармаға лайықты мәтіннің құрлысын,оқиғаның ауыр - жеңілдігін
оқушылардың жас ерекшеліктеріне қарай таңдауы керек.Алынған материалдар балаға жақын,
күнделікті араласып отырған ортасына байланысты алынады. Мысалы,жыл мезгілдері,оның
ерекшеліктері,оқушылардың бастан кешкендері,отбасы,өз ауылы,үй жануарлары, оқу - білім т.б
болуы мүмкін. Бұл тақырыптар сынып өскен сайын қайталанып,күрделеніп отырады.Мазмұндама
жаздыруға мынадай талаптар қойылады.[4,5]
1.Оқушы мәтін мазмұнын сөзбе - сөз қайталамай өзіндік сөздік қоры арқылы жазуы керек.
2.Оқушының өз ойы,өз пікірі болуы керек.
3.Аяқталмаған мәтінді жалғастыру,өз ой қорытындысын жасау керек.
4.Қажет болған жағдайда мәтіннің баяндауын өзгерту Ысқақ Б өзінің "Мазмұндама жаздыру әдістемесі"
деген еңбегінде мазмұндаманың мынадай түрлерін көрсетеді.
1.Дайын әңгіме бойынша мазмұндама жазу.
2.Суреттер бойынша мазмұндама жазу.
3.Кино,бейнебаяндар бойынша мазмұндама жазу.
4.Аяқталмаған мәтіндер бойынша мазмұндама жазу.
Дайын әңгіме бойынша мазмұндама жаздыруда мұғалім жеңілден ауырға,белгіліден белгісізге, жақыннан алысқа көшу принципін негізге алады.
Сондықтан мұндай мазмұндамада мәтіннің құрылысы,мазмұны сақталып жазылады.Дайын әңгіме бойынша жазылатын мазмұндаманың іштей мына түрлері болады:мәтіннің құрылысын,мазмұнын сақтай жазу;мәтіннің формасын өзгерте мазмұндау (I жақты III жақпен т.б.);ықшамдап мазмұндау; толықтырып мазмұндау. Сурет бойынша мазмұндама жазу оқушылардың ойын,тілін дамытумен бірге оларды суреттің мазмұнын түсінуге, түрлі сөз өнерімен суреттеуге үйретеді. Сюжетті сурет бойынша мазмұндама жазуда әңгімеге лайықталып алынған сурет бойынша жоспар құрылып жазылады.Жоспар жасау арқылы балаларға көрген бейнебаяндармен де мазмұндама жаздыруға болады.Аяқталмаған мәтін бойынша мазмұндама жаздырудың маңызы зор.Себебі мұнда оқушы өз қиялымен оқиғаны ары қарай жалғастырады.Мұндай мазмұндама оқушыны ойландырып,шығармашылық жұмысқа итермелейді.Мәтін оқылып,жоспар жасалған соң, тірек сөздер келтіріледі. 3 - сыныпта мысалыға,С.Көбеевтің мына әңгімесіне мазмұндама жаздырудың маңызы зор.Бұл шағын әңгіме оқушылардың табиғатқа деген сүйіспеншілігін оятады. Мазмұндаманың қай түрі болмасын, мұғалім алдын - ала мәтінді, не суретті дайындайды.Мәтін тақтаға, не арнайы қағазға жазылып қойылуы мүмкін.Мұғалім алдымен мәтінді оқып шығады.Сөздердің мағынасы түсіндіріледі.Қиындық келтіретін сөздер тақтаға жазылады.Балалар мәтінді екі рет оқып шығады.Яғни есту мен көру қабілеті іске асады.Осыдан кейін бүкіл сыныпқа сұрақ қойылып,оқушылар оған тақтадағы мәтіннен жауап береді.Ендігі кезекте мұғалім мәтінді түгел оқып шығады.Тақтадағы мәтін өшіріліп, алдын - ала дайындалған сұрақтар ілінеді.Қорытынды ретінде мұғалім барлық сұрақтарға жауап беріп,оқушыларға мазмұндама жазу тапсырылады.Мектептегі оқу - тәрбие процесінің міндеті балаға тек білім беру ғана емес,сонымен қатар әр түрлі дағдылар қалыптастыру болып табылады.Дағды адам әрекетінің қай - қайсысында да ерекше орын алады.Дағдының нәтижесінде адам санасы қызметті түпкілікті,шешуші кезеңдерінде жұмылдырылады.Бұл жұмыстың табысты болуын қамтамасыз етеді. Дағдыланудың оқу процесінде алатын орны ерекше.Өйткені,егер оқушы тіл сабақтарында байланыстырып сөйлеуге үйренбесе,олар ғылым негізін меңгере де алмайды.Мұны тіл маманы қашанда ескеруі керек дейміз.
Пайдаланған әдебиеттер
1.Бастауыш білім берудің жалпыға міндетті стандарты.Қазақстан Республикасы Үкімінің 2015 жылғы
25 сәуірдегі №327 қаулысы
2.Жапбаров А. Оқушылырдың тілін дамыта оқытудың ғылыми - әдістемелік негіздері.-Алматы,2007ж
3.Власенков А.Н.Разиввающее обучение русскому языку,- М.Просвещение.1983.
ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯНЫҢ ТИІМДІ ӘДІС-ТӘСІЛДЕРІН
ПАЙДАЛАНУ - САПАЛЫ БІЛІМ НЕГІЗІ
Түркістан облысы Ордабасы ауданы Шұбарсу ауылы
Мұхаметқұл Исламқұлов атындағы жалпы орта мектебі
Бастауыш сынып мұғалімі
Исакова Гулсин Халтаевна
Адам ұрпағымен мың жасайды дейді халқымыз. Ұрпақ жалғастығымен адамзат баласы мың емес миллиондаған жылдар жасап келеді. Жақсылыққа бастайтын жарық жұлдыз - оқу.
Надан жұрттың күні - қараң, келешегі - тұман деп М.Дулатов айтқандай, егеменді еліміздің тірегі - білімді ұрпақ. Сусыз, құрғақ, таса көлеңке жерге дән ексең өспейтіні сияқты жас ұрпағымызда тәрбиелемесек өспейді, өнбейді. Қазіргі мектеп мұғалімдерінің алдында тұрған басты міндет - оқушылардың шығармашылық білім дағдыларын қалыптастыру. Өз ұрпағының өнегелі, өнерлі, еңбексүйгіш, абзал азамат болып өсуі үшін халық педагогикасынының негізгі мақсатын шығармашылықпен оқу-тәрбие үрдерісінде тиімді пайдалану - әрбір ұстаздың міндеті.
Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер - бүінгі мектеп оқушылары, мұғалім оларды қалай тәрбиелесе, Қазақстан сол деңгейде болады. Сондықтан ұстазға жүктелетін міндет ауыр дегені белгілі. Қазіргі заман мұғалімінен тек өз пәнінің терең білгірі болу емес, тарихи, танымдық, педегогикалық- психологиялық сауаттылық, саяси-экономикалық білімділік және ақпараттық сауаттылық талап етіледі. Ол жаңалыққа жаны құштар болып, шығармашылықпен жұмыс істесе, оқу мен тәрбие ісіне етене еніп, оқытудың жаңа технологиясын шебер меңгергенде ғана білімі мен білігі жоғары жетекші тұлға ретінде ұлағатты саналыды. [1].
Ел Презиндентінің Қазақстан халқына жолдауында өткен ғасырдың отызыншы жылдарында сауатсыздықпен күрес жүргізілгендей, компьютерлік сауаттану жөніндегі ауқымды іске азаматтарды тарту қажеттігі айтылған және мемлекеттік қызметке жаңа қызметкерлерді қабылдау кезінде компьютерді, интернетті және электрондық поштаны қолдана білу дағдысы мен міндетті талап етілетіндігі атап көрсетілген. Осыған байланысты ХХІ ғасырда ақпараттанған қоғам қажеттілігін қанағаттандыру үшін білім беру саласында төмендегідей міндеттерді шешу көзделіп отыр. Олар - компьютерлік техниканы, интернет, компьтерлік желі, электрондық және телекоммуникациялық құралдарды, электрондық оқулықтарды оқу үрдісіне тиімді пайдалану арқылы білім сапасын көтеру. [2].
Жаңа заман талабына сай білім беру - бүгінгі таңда өзекті мәселе. Ендеше шығармашылық қабілеті мол, жан-жақты дамыған азамат тәрбиелеуде жаңа педгогикалық технология қажет. Білім беру технологияларының басты мақсаты - білім беру сапасын арттыру, оқушылардың білім, білік, дағдыларын қалыптастыру. Бүгінгі жаңа қоғам мұғалімнің ішкі жан дүниесі де жаңаша, өйткені, ХХІ ғасырдың өскелең ұрпағынан үлкен үміт күтілуде. Орта кәсіптік білім беру жүйесінде сабақ беру жүйесінде, сабақ беру жүйесін әлемдік деңгейдегі талаптарды қанағаттандыратындай етіп құруда жаңаша ізденіс пен шығармашылықтың берері мол. Соған сәйкес білім беру жүйесінде жаңа инновациялық технологиялар пайда бола бастады. Жаңа технологиялар сан түрлі оны игеріп қолдану мұғалімнің шеберлігіне байланысты. Мысалы: СТО технологиясы, молдуьдік оқыту, деңгейлеп оқыту және сындарлы оқыту. Бұл технологиялардың барлығы да бастауыш сыныпқа сай келеді, тиімді пайдалану жолдары бар. Осы технологиялардың ішінде сындарлы оқыту негізіне сүйене отырып, өз тәжірибемде жеті модульді кіріктірілген әдіс-тәсілдерді пайдаланып келемін, білім сапасын көтеруге тиімді жолдары өте көп екенін аңғардым. [3]
Осы жаңартылған білім беру бағдарламасы бойынша біліктілікті арттыру курсын оқып келгенен кейін өзіме түйгенім, бұл бағдарламаның негізгі идеясы - мұғалімнің білім беру мен оқытудағы әдіс-тәсілдері жаңа бастама болып отыр. Бұл бағдарлама сындарлы оқытуға негізделіп отыр. Бұл теория оқушының тапсырманы орындауда алған білімдерін бұрынғы білетіндерімен ұштастыру болып табылады. Оқушы сабақ барысында жан-жақты дамып, сыныптастарынан үйренеді, бір-бірін үйретеді. Менің осы бағарламаны меңгергенге дейін дайын білім берумен шектелген болатынмын. Дайын білім беруге негізделген дәстүрлі әдіс арқылы алынған білім оқушылардың жинақтаған өзге білімдерімен тиімді сіңісе алмайды, сол себепті де механикалық есте сақтау, үстірт білім алу жағдайлары орын алады. Дәстүрлі оқытудан алынған механикалық түрде есте сақталған мәліметтерді емтихан кездерінде ұтымды пайдалануға болады, бірақ мән-мағынасы терең меңгерілмей, жай ғана жатталғандықтан, тақырыпты оқыту аяқталған соң немесе емтихан біткен соң керексіз болып қалады және оқушы оны өмірде пайдалана алмайды. Сындарлы оқытудың мақсаты - оқушының пәнді терең түсіну қабілетін дамыту, алған білімдерін сыныптан тыс жерде, кез келген жағдайда тиімді пайдалана білуін қамтамасыз ету. Оқыту туралы сындарлы түсінік оқушыға нақты білім беруді мақсат тұтқан мұғалімнің өз сабақтарын оқушының идеясы мен білім-біліктілігін дамытуға ықпал ететін міндеттерге сай ұйымдастыруын талап етеді. Бұндай міндеттер оқушылардың оқыған тақырып бойынша білімдерін өз деңгейінде көрсетіп, кейбір болжамдар бойынша күмәнді ойларын білдіре алатындай, пікір-көзқарастарын нақтылап, жаңа ұғым-түсініктерін өрістетуге орайластырылып құрылады. [4]
Мұғалім қызметіндегі маңызды дүние - жекелеген оқушылардың тақырыпты қабылдау ерекшеліктерін, оқушылардың түсінігін жетілдіру немесе жақсарту мақсатында олармен жұмыс жүргізу қажеттігін ұғынуы, сондай-ақ кейбір оқушылардың тақырыпты өзіне оңтайлы бірегей тәсілдермен меңгеретіндігін жете түсінуі. Сындарлы оқытудың жоғарыдағыдай сипатталып, түсіндірілуі мұғалімнің ой-пайымы мен негізгі көзқарастарын, сондай-ақ сол көзқарастарға қатысты бірқатар баламалы шешімдерді де қамтиды. Сындарлы оқытудың негізгі ерекшелігі мұғалімнің білімділігінен гөрі ұстанымына негізділген ой-тоқтамдарының ықпалы күштірек деп сендіреді: оқыту үдерісінде қалыптасқан көзқарастар мұғалімнің сыныптағы барлық іс-әрекеттеріне әсер етеді. Алайда, тамыры тереңге кеткен бұл сенімдер мұғалімнің жаңашыл идеяларды қабылдау қабілетін шектеуі мүмкін. Егер де дайын білім беретін дәстүрлі стильмен оқытатын мұғалімдер сыни тұрғыдан ойлау қабілеттері дамыған оқушыларды қалыптастырғылары келсе, өздерінің де сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерін дамыта отырып, жаңашыл идеяларды қабылдауға да дайын болуы керек. Сапалы білім беру - мұғалім бейнесімен танылатын сан алуан элементтер арасындағы байланыс болып табылады, ол өзі белгілі бір деңгейде тәуелді жағдайлар жасалынған кезде жүзеге асырылады. Сапалы білім беру оқушылардың, қоршаған орта және оқыту, білім алу мүмкіндіктерінің бірлігі ретінде қарастырылады. [4]
Оқытудың сапасын екі тәсіл арқылы анықтауға болады. Біріншісі, бағалау оқу қызметінің нәтижесіне байланысты болмай, мұғалімнің іс-әрекетінің тәжірибе талаптарына сәйкестігін, яғни - мұғалім жұмысының тиімділігін, оқушылармен өзара байланысының сипаты мен жиілігін анықтау мақсатында жүргізіледі. Бұл жағдайда баға мұғалім жұмыс істейтін оқушыларға байланысты қарастырылады, оқыту үдерісіне тәуелді болмайды. Оқытуды бағалаудағы екінші тәсіл жай ғана кәсіби міндеттерді жауапкершілікпен орындағаннан гөрі көбірек күш-жігерді талап ететін сапалы әрі табысты білім беруге ерекше көңіл бөледі. Табысты оқыту білім беру үдерісіне тәуелді болғандықтан, оқытудың шын мәнінде жүзеге асырылуы мен құзыреттілік, шеберліктің деңгейі қаншалықты екенін саралай білу де қажет. Сонымен қатар оқушылардың жай-күйі мен әлеуметтік ортасының сипатын, мүмкіндіктерінің дәрежесі мен қолжетімділік деңгейін білу қажет. Осыған байланысты сынып туралы мәнмәтіндік мәлімет қажет болады.
:: оқыту мен зерттеуге ынта-жігерін салып, белсенді жұмыс істейтін және оқушыларға қамқорлық көрсете отырып ықпал ететін және бағдар беретін мұғалімдерге;
:: әрбір оқушының пәнді түсінуді қалай құрылымдау қажеттігін ойластыра білетінін сезінетін, осы көзқарастар тұрғысынан білімі мен тәжірибесін қалыптастыратынын; сондай-ақ оқушының білім беру бағдарламасы деңгейлері бойынша ілгері жылжуын өрістету мақсатында мазмұнға сәйкес кері байланыс орната алатын кәсіби білімі мен түсінігі бар мұғалімдерге;
:: оқытудың мақсаты мен сабақтың нәтижелі де табысты өту өлшемдерін, өзі мен оқушыларының бұл өлшемдерге қандай дәрежеде сәйкес келетіндігін білетін, оқушылардың игерген білімі мен оқушылар мойындаған Бұдан әрі неге қол жеткізу керек?, Қандай іс-әрекет жасау керек?, Одан әрі не істеу керек? деген сияқты табыстылық өлшемдері арасындағы алшақтықты жою үшін не істеу керек екенін білетін мұғалімдерге;
:: бастапқы идеядан өзге идеяларды өрістете байланыстыратын және сол идеяларды оқушылардың өздері құрастырып, жандандыра алатындай етіп жинақтап, толықтырып, тереңдетіпбере алатын мұғалімдерге қосымша көмек ретінде ұсынылады. Бұл - дайын білім мен идеяларды ұсыну емес, оқушылардың өздерінің білім мен идеялар құруы болып табылады.
Бұл сындарлы оқыту жеті модульде қарастырылған идеялар сабақта пайдаланылатын жекеленген страгегиялар мен тәсілдер сияқты өзара байланыста болады. [4]
Модульдер:
1) Білім беру мен білім алудағы жаңа тәсілдер.
2) Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету.
3) Білім беру үшін бағалау және оқуды бағалау.
4) Білім беруде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану.
5) Талантты және дарынды балаларды оқыту.
6) Оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес білім беру және оқыту.
7) Білім берудегі басқару және көшбасшылық.
Осы модульдердің ішіндегі маған жаңалық болғаны Оқыту мен оқудағы жаңа әдіс-тәсілдер. Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету де тиімді, мен Оқу мен жазу арқылы сыни тұрғыдан ойлау технологиясының стратегияларын меңгергендіктен маған жаңалақ болмады. Тек осы бағдарламаның ерекшелігі барлық стратегиялырды кіріптіре отырып, жаңа технология жасалған деп олаймын.
Мен осы бағдарламаны өз сыныбыма еңгізгенде ең тиімді әрі жеңіл модуль Оқытумен оқудағы жаңа тәсілдер болатын. Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер жекелеген құбылыс немесе дағды емес. Осы іске тартылатын тетіктер мыналар: оқыту әдісін таңдау: жүйелі ойлауға үйрету; оқушының талантын зерттеу және анықтау; сандық технологиялар саласындағы жоғары құзыреттілікті дамыту болып табылады. Осы жаңа тәсілдерді қолдануда диалогтік оқытудың маңызы және қалай оқу керектігін үйретуді басшылыққа алдым. Оқыту мен оқудағы оқушы мен мұғалімнің арасындағы байланыс ол диалог арқылы болары сөзсіз. Осы диалогтік оқыту сабақ барысында тиімді қолданылғанда оқушылар өз ойларын, көзқарастарын білдіріп, еркін сөйлеуіне, дамуына көмектеседі. Ал қалай оқу керектігін үйретуде оқушы алған білімін есте сақтап, өз бетімен іздене отырып, жауапкершілікке үйретеміз. Қалай оқу керектігін үйрету бұл оқушының өзін-өзі реттеу болып табылатыны анық. Бұл үдерісте оқушылар түсінеді, бақылайды, өздерін қадағалап қабілеттерін шыңдайды. Онда оқушының жас ерекшеліктерін де ескеруге тырыстым. Берілген тапсырмалар арқылы өзін-өзі реттей отырып білімге құштарлығын ояту болып саналады. Табыс, ұмтылыс және тиімді тәсілдерді қолдау арасындағы негізгі байланысты қалыптастыратын болғандықтан, метатану ұғымын бір оқушының қалай оқу керектігін үйренуі деп қарастыруға болады. Оқушылардың өзін-өзі реттеу үшін топтық жұмыстың орны ерекше болды. Сыныптағы бірлескен жұмыс оқытылатын пәннің мазмұнын берумен шектеліп қана қоймайды, ол сонымен қатар, мұғалімнің ынтымақтастық атмосферасында оқуды қамтамасыз етуіне бағыттайды деген ойды ескере отырып оқушылармен сабақты бастамас бұрын, өзара ынтымақтастық атмосферасын құрып алу керектігіне көзім жетті. Себебі топ мүшелері бірге жұмыс жасауға тырысты, топта ынтымақтастық атмосферасын құра отырып, жаңа тақырыпты өз бетінше меңгеруге мүмкіндік туды.
Әр ұстаз сабағында міндетті түрде сұрақ-жауап әдісін қолданатыны сөзсіз. Сол арқылы оқушының сабақты қаншалықты меңгергенін біліп отырамыз деуге болады. Сұрақ қоюдың төмен және жоғары дәрежелі болып бөлінетін екі түрі бар. Төмен дәрежелі сұрақтар ашық немесе дұрыс емес деп бөлінеді. Ол жаттап алуға бағытталып бағаланып отырады. Ал жоғары дәрежелі сұрақтарда оқушы жан-жақты ойланып, іздене отырып жауап беруге тырысады. Сонымен бірге оқушыға сұрақтар қойғанда тақырыпқа байланысты түрткі, сынама, бағыттау сұрақтар арқылы білімдерін бекітуге болады. Ал оқушының берген жауабы қате болған жағдайда, оларды бірден тоқтатып, қате деуге болмайды. Жіберген қатесі арқылы ойланып түзетуге мүмкіндік берілуіміз керек. Сол қатесінен сабақ алуы керек. Немесе оларды тақырыпқа қарай бағыттап сұрақ қоя отырып дұрыс жолға түсуіне көмектесуіміз қажет. Егер қате жауабын бас изеп қабылдай берсек оқушы мен білемінге салынып тақырыпты меңгермей қалуы да мүмкін. Білім берудің диалогтік тәсілдерін дамытуда мен сабақтарымда сұрақ қою арқылы оқушының: Сындарлы сөйлеуіне ынталандыруға, білімге құштарлығын оятуға, сыни тұрғыда ойлауға ықпал етемін, бір-бірін үйретіп, үйренуге,пікір бөлісіп, оны құрметтей білуге, өздерін және өзгені бағалай білуге, бірімен бірі диалогтік қатынасқа түсуге, ойын жинақтап, талдауға үйренетіндігін, кез келген жағдайды шешуде мұғалім мен оқушы, оқушы мен оқушы және өзгелер арасында серіктестік құру арқылы ой бөлісетіндігін дамыта алдым. Білім алуда пікірлесу, сұрақ қою барысында серіктестерінің айтқандары елеулі орын алады деп білемін. Мерсердің зерттеуіне сәйкес, әңгімелесу, сұраққа жауап беру оқушылардың білім алуының ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Түркістан облысы Ордабасы ауданы Шұбарсу ауылы
Мұхаметқұл Исламқұлов атындағы жалпы орта мектебі
Бастауыш сынып мұғалімі
Тәжиева Меруерт Абдимажитовна
Интербелсенді оқыту - білім беру үдерісіне қатысушылардың өзара әрекетінің диалогтық формасына негізделген таным тәсілі. Оның барысында білімалушылардың бірлескен әрекет дағдылары қалыптасады. Интербелсенді оқыту - білім беру үдерісінің соңғы мақсаты мен негізгі мақсат мен мазмұнын сақтайды.
Интербелсенді оқыту бірқатар міндеттерді шешеді:
- коммуникативті біліктер мен дағдыларды дамытады, оқушылар арасында эмоционалдық дағдыларды дамытады, олардың арасында эмоционалдық байланыс орнатуға көмектеседі;
- ақпараттық міндеттерді шешеді, себебі оқушыларды бірлескен әрекетті онсыз жүзеге асыруға болмайтын қажетті ақпаратпен қамтамасыз етеді;
- жалпы оқу біліктері мен дағдыларын дамытады (талдау, жинақтау, мақсаттар қою және т.б.),яғни білім беру міндеттерін шешуді қамтамасыз етеді.
Интербелсенді оқыту тағы бір маңызды міндетті орындайды. Ол жүйке жүйесінің жүктемесін азайтуға, зейінді, басқа нәрсеге аударуға, әрекет формаларын ауыстыруға және т.б. мүмкіндік береді. Интербелсенді оқыту технологиялары мыналар:
Жұппен жұмыс.
Ауыспалы үштіктер.
Әткеншек.
Шағын топтардағы жұмыс.
Аквариум.
Аяқталмаған сөйлем.
Миға шабуыл.
Шешімдер ағашы.
Рольдік (іскерлік) ойындар.
Пікірталас.
Дебаттар
Оқытудың интербелсенді әдістерін 4 топқа бөлуге болады:
- топтық оқыту;
- фронтальдық оқыту;
- ойын барысында оқыту;
- пікірталас барысында оқыту.
Топтық оқу әрекеті - оқытуды шағын топтарда ұйымдастыру формасы. Мұндай оқыту оқушылар үшін өз құрбыларымен ынтымақтастық жасауға, әр адамның қарым-қатынасқа табиғи ұмтылысын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Топтық оқытуға жұппен жұмыс, шағын топтағы жұмыс, аквариум жатады. Фронтальдық интербелсенді әдістерге бүкіл сыныптың бір мезгілдегі бірлескен жұмысын қамтитын әдістерді жатқызуға болады: Микрофон, Аяқталмаған сөйлем, Миға шабуыл, Оқи отырып, үйренемін. Ойын барысында оқыту әдістеріне рольдік ойындар, драматизациялау жатады. Пікірталасқа оқыту әдісі оқыту үдерісінде оқушылардың танымдық әрекетінің маңызды тәсілі, өйткені пікірталас - даулы мәселені көпшілік алдында кенінен талқылау. Бұндай әдістерге Ток-шоу, Пресс әдісі, Бағытыңды таңда әдістері жатады. Интербелсенді әдістерді тиімді пайдалану үшін мұғалім өз жұмысын жан-жақты жоспарлауы тиіс: - бастауыш сынып оқушыларының жас ерекшеліктеріне, олардың интербелсенді әдістемелермен жұмыс тәжірибесіне сәйкес келетін тәсілдерді пайдалану;
-оқушылар үшін тақырыпты игерудің кілті болатын интербелсенді жаттығуларды іріктеу;
-әрбір оқушының жұмыс қарқынын және оның қабілеттерін есепке алу;
-бір сабақта интербелсенді әдістердің бір-екеуін қолдану.
Интербелсенді оқытудың әдістері мен тәсілдері қолданылған сабақ сегіз кезеңнен тұрады:
Мотивация. Бұл кезеңді ұйымдастыру барысында бір сабақтан екінші сабаққа өткен кезде мотивация тәсілдерін өзгерту қажет.
Мақсат қою. Оқушыларға мақсаттарды хабарлау әрекетті мақсатты бағытталған етуге мүмкіндік береді. Мұғалім оқушыларға сабақтың мамақсатын қоюды үйретеді.
Жаңа ақпарат беру. Бұл кезең оқушылар нені білетінін, ненің таныс емес және түсініксіз екенін таңдап алуға мүмкіндік береді. Бұл кезеңді миға шабуылдан бастау ұсынылады: Бұл сөз Сізге қандай ассоциация тудырады?, Бұл сөзбен ұғымдар байланысты?. Интербелсенді жаттығулар.
Интербелсенді жаттығулар ретінде шағын топтардағы жұмыс ұсынылады. Әрбір топ қысқа және неғұрлым ақпаратты түрде сөйлеуі тиіс.
Жаңа өнім. Оқушылар игерген ақпараттың көлемін есепке ала отырып, олардың өз қорытындыларын жасауына және көзқарасын білдіруіне мүмкіндік жасалады.
Рефлексия кезеңінде оқушылар жасаған әрекеттің қорытындыларын шығару көзделеді. Бұл кезең оқушыларға жаңа игерілген блімдерді бөліп көрсетуге және қандай жағдайда қолдануға болатынын анықтауға мүмкіндік береді. Рефлекция кезінде төмендегі сұрақтарды қоюға болады:
-Не қатты ұнады?
-Нені үйрендіңдер?
-Келешекте бұл білімдер қандай пайдаға асады? - Бүгінгі сабақ бойынша қандай қандай қорытынды жасауға болады? Қойылған сұрақтар оқушыларға сабақта болған нәрсенің ең бастысын, жаңасын бөліп көрсетуге, бұл білімдердің қайда, қалай және қандай жағдайда қолданылуы мүмкін екенін түсінуге көмектеседі.
Бағалау. Бұл интербелсенді режимде жұмысістейтін мұғалім үшін күрделі мәселе болып табылады. Бағалау оқушылардың келесі сабақтағы жұмысын ынталандыруы тиіс. Бағалауда мынадай қатынасты қолдануға болады: топтың әрбір мүшесі әрқайсысын бағалайды, яғни әр жолдасына бағалау парағына баға қояды. Мұғалім парақтарды жинап алып, орташа баллды есептеп шығарады. Оқушыларжұысын өзіндік бағалауды да қолдануға болады.
Үй тапсырмасы. Оқытудың интербелсенді әдістерін пайдаланып, өтілген сабақтардан тапсырмалар беріледі: шығарма жазу, қарастырылып отырған мәселе бойынша өз көзқарасын білдіружәне т.б. Интербелсенді сабақта мұғалім оқушылар әрекетін сабақ мақсаттарына жетуге бағыттап отырады. Диалогқа қатысу тыңдай білуді ғана емес, ести білуді де, сөйлей білуді ғана емес, түсінікті бола білуді де талап етеді. Интербелсенді әдістер оқушылардың өз күштерін, өз қабілетін сезінуге мүмкіндік береді. Оқушылардың өзіндік бағалауы, өзіндік сенімі артады. Өзара сыйластықты, айналасындағы адамдардың пікірлері мен мінез құндылықтарына төзімділікті тәрбиелеу мазыды. Интербелсенді оқытуды жұптық жұмыстан бастаған жөн. Жұптық жұмыс - ынтымақтастық пен өзара көмек үшін тапсырма форма.Жұпта оқушылар бірін - бірі тексере алады, жаңа материалды бекіте, өтілген материалды қайталай алады.
Қазақ тілі сабақтарында төмендегі тапсырмалардың түрлерін пайдалануға болады:
Ауызша жұмыс. 1. Интервью - таныстық ойынын 3-сыныптағы алғашқы сабақтардың бірінде өткізген дұрыс. Әр оқушы өзінің парта бойынша көршісімен әңгімелеседі, содан соң ол жайлы бүкіл сыныпқа айтып береді (немен айналысқанды жақсы көреді, нені оқығанды жақсы көреді). Ойын сыныптың портретін жасауға, оқушылардың коммуникативтік біліктерінің қалыптасқандық деңгейінің бастапқы диагностикасын өткізуге көмектеседі.
2.Ережені өзара тексеруді жүзеге асыру (ауызша сұрау). Оқушы парта бойынша көршісіне ережені айтып береді, мысал келтіреді, оларды түсіндіреді. Содан соң оқушылар рөлдерін алмастырады, бірін-бірі бағалайды. Мұғалім кез келген жұптан сұрай алады.
Жазбаша жұмыс 1. көршіге арналған сөздік диктант. Үйде балалар өткен ережеге сәйкес сөздік диктант құрастырады (жекелеген карточкаға). Жоғарғы жағына Құрастырған... деп жазады. Содан соң оқушылар сабақта карточка алмасады, тапсырманы орындайды, төменге Орындаған... деп жазады. Күні бұрын мұғалім қанша сөз болуы керек екенін айтады.
2.Балаларға үйде орындау үшін шығармашылық сипаттағы тапсырма беріледі (эссе, шығарма, ертегі жазу).
3.Сабақтың басында немесе аяғында сөздік диктанттарды, үйге берілген жаттығуларды өзара тексеруді ұйымдастыруға болады. Сабақтың алғашқы бес минутында дәптерде жіберілген қателердің ізімен өзара диктант өткізген дұрыс. Балаларға жұппен жұмыс істеген қатты ұнайтынын атап өткен жөн. Сонымен, интербелсенді оқытуды пайдалану өмірлік жағдаяттарды модельдеуді, рольдік ойындарды пайдалануды, мәселені бірлесе шешуді көздейді.
Әдебиеттер:
Бесова, М. А. Познавательные игры для младших школьников от А до - Иркутск, 2004. - 272 с.
Загурская,Е.Л. Использование активных форм и методов обучения в роботе с младшими школьниками - Мозырь, 2006. - 58 с.
Кашлев, С.С. Интерактивные методы обучения педагогике. - Минск, 2004. Основные термины (генерируются автоматически): мена.
БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ІЗДЕНУШІЛІК, ЗЕРТТЕУШІЛІК ҚАБІЛЕТТЕРІН АРТТЫРУ
Түркістан облысы Ордабасы ауданы Шұбарсу ауылы
Мұхаметқұл Исламқұлов атындағы жалпы орта мектебі
Бастауыш сынып мұғалімі
Абдраманова Кундызай Жандарбековна
Абай Құнанбаевтың жетінші қара сөзіндегі Жас бала анадан туғанда екі түрлі мінезбен туады. Бірінші - ішсем, жесем, ұйықтасам деп тұрады. Екіншісі - көрсем, білсем деп, ер жетіңкірегенде ит үрсе де, мал шуласа да, ол неге өйтеді?, бұл неге бүйтеді? деп көзі көрген, құлағы естігеннің бәрін сұрап, тыныштық көрмейді, - деген ой тұжырым оқушының биік танымдық қабілет, тұрмыс-тіршіліктің сырын ұғуға талпыныс баланың ерте жасынан туындайды екен. Сондықтан оқушыны ізденушілік, зерттеушілікке баулу бастауыш сыныптан басталуы тиіс. Өйткені бастауыш сынып оқушының түрлі сөздіктер мен қызықты әдебиеттерді іздеп табуға, оқып танысуға деген құштарлығы басым болады. Баланы ізденушілікке баулу, оған зерттеу дағдысы мен білігін игерту бүгінгі білім беру саласының маңызды міндеті болып саналады. "Өткенге қарап басымызды иеміз,ертенге қарап білек сыбанамыз"демекші,бүгінгі бала-ертеңгі азамат.Сондықтан қазіргі мектептің басты мақсаты-баланың табиғи күштері мен мүмкіншіліктерінің ашылуына қолайлы жағдай жасау.Білім беру мазмұнын жағарту,үздіксіз білім беру жүйесін дамыту - бүгінгі күннің басты талабы.Қазіргі кездегі білім беру ісінің негізгі нысаны-жас ұрпақтың біліктілігін ғана қалыптастырып қоймай,олардың бойында ақпаратты өздері іздеп табатын және талдай алатын,сонымен қатар оны ұтымды пайдалана білетін,жылдам өзгеріп жатқан бүгінгі күнге лайықты өмір сүріп,қызмет етуге қабілетті тұлғаны қалыптастыру болып отыр.Бәсекеге қабілетті жетілген тұлғаны қалыптастыру үшін оқушыны ізденушілікке,өз бетінше жұмыс жасауға,бақылау мен зерттеуге,зерттеу нәтижелерін жинақтап,қорытынды жасай білуге үйрету бастауыш сыныптан басталуы қажет.Оқушының танымдық өзгертушілік әрекеті зерттеушілк деп аталатын әдістің көмегімен жүзеге асырылады.Шығармашылық қабілетті дамытудың құралдары мен түрлі жолдарының арасында оқушының өзіндік зерттеу тәжірибесі өте тиімді болып табылады.Зерттеушілік білігі мен дағдылары бүгінгі күні ғылыммен айналысатын адамдарға ғана тән емес,түрлі саладағы әрбір адамның әрекетіне қажет.Зерттеуші - оқушы өзінің табиғатынан зерттеуге бейім келеді.Білуге құмарлық,бақылау жасауға талпыныс,өзінше эксперимент жүргізуге баланың балалығымен бірге жүретін процес.Зерттеу,іздеу белсенділігі - баланың жаратылысына тән табиғи құбылыс.Зерттеушілік әдісін қолдану қажеттігі оқушының білім алу процесінде қоршаған ортасына қызығушылығымен,сүйіспеншілікпен қарауымен түсіндіріледі.Оқушының өз бетінше зерттеу жүргізуі оның жеке талабын қанағаттандыруға,көкейінде жүрген сұрақтарға жауап табуға үлкен ықпал етеді.Одан басқа зерттеу жүргізу интеллектуалдық және шығармашылық қабілеті мен ойлау,зерттеу білігінің дамуына мүмкіндік туғызады.Оқушы өз бетінше зерттеу жүргізу арқылы қоршаған ортасын тани алады,жаңа білімді дайын күйінде емес,өзі үшін жаңа білім ашады.1999 жылдан бастап,оқушылардың зерттеушілік,ізденушілік,жобалау әрекеті біртұтас жүйе ретінде құрылды.Ал бүгінгі күні бұл әдістеме оқытудың құзіреттік тәсілі жағдайында ерекше қажеттілікке ие.Жоба - латын тілінен аударғанда "алдын ала"деген ұғымды береді.Зерттеу күнделікті қолданыста адамның танымдық әрекет түрлерінің бірі ретінде жаңа білімді игеру қабілетімен түсіндіріледі.Зерттеушілік оқыту - баланың қоршаған ортасын өз бетінше танып білуге деген табиғи ынтасы негізінде құралған оқытудың негізгі тәсілі.Зерттеудің жобалаудан айырмашылығы мынада.Зерттеу алдын ала жоспарланған нысанды құруды көздемейді.Ол белгісізді іздеу,жаңа білімді іздеу процесі.Бұл - адамның танымдық әрекеттерінің бірі.Осылайша,жобалау мен зерттеу басынан- ақ әрекет түрлерінің бағыттары,мәні мен мазмұны жағынан түрліше.А.И.Савенков "Жобалау мен зерттеу бағыттылығы мен мағынасы және іс - әрекетінің мазмұны бойынша әртүрлі", атап көрсетті. Дегенмен жобалар әдісі мен зерттеу әдістерінің негізіне мыналар жатады:
оқушының танымдық білігі мен дағдысын дамыту;
ақпараттық кеңістікте бағдарлай алу білігі;
өз білімін өздігінен құрастыра алуы;
ғалымның әр саласының білімдерін кіріктіре алу білігі;
сын тұрғысынан ойлай алуы;
Екі әдіс те оқушылардың өзіндік әрекетіне бағдарланған (дербес, топтық, жұптық), оны арнайы бөлінген уақыт аралығында (сабақтың бірнеше минуттарынан бастап бірнеше апталар мен тіпті айлар аралығында) орындайды. Жобалау технологиясы және зерттеушілік әрекет технологиясы төмендегілерді қамтиды:
кіріктірілген білім мен оны шешудің зерттеушілік ізденісін талап ететін проблеманың болуы;
алынатын нәтижелердің практикалық, теориялық, танымдық маңыздылығы;
оқушының өзіндік әрекетін;
жобаның мазмұндық бөлігін оның кезеңдік нәтижелерін көрсете отырып құрылымдау;
зерттеу әдістерін қолдану, яғни проблеманы және одан туындайтын зерттеу әдістерін анықтау; зерттеу әдістерін талқылау, ақпарат жинау, соңғы нәтижелерді рәсімдеу; алынған өнімнің тұсауын кесу, талқылаулар мен қорытындылар.
Дарындылықтың табиғаты шексіз. Осы дарындылық пен шығармашылықты дамытудың түрлі жолдарының ішінде баланың өзіндік зерттеу тәжірибесі ең тиімді болып есептеледі. Зерттеушілік, ізденушілік - бала табиғатына тән құбылыс. Білуге деген құштарлық, бақылауға тырысушылық тәжірибеден өткізуге дайын тұру, әлем туралы жаңа мәлімет жинауға талпынушылық қасиеттер балаға тән дәстүрлі мінез.
Зерттеу жұмысымен айналысу, шығармашылық жоба жазу оқушының аналитикалық ойлау қабілетін дамытады, шешім қабылдай алу қабілетін қалыптастырады. Оқушыны ізденушілікке баули отырып, ғылыми мен техниканың жетістігіне сәйкес армандарына жетуге, өз жолдарын дәл табуға көмектеседі.
Зерттеу түрлері:
1)теориялық 2) фантастикалық 3) эксперимент
Теориялық - зерттеу мәселелерін теориялық талдау. Мәселелердің маңыздылығын, оның ерекшеліктерін, осы тақырып бойынша әртүрлі көзқарастарды сипаттау, сондай- ақ оның бүгінгі таңдағы шешілу жолдары. Осының барлығы зерттеу бөлімінің 1- ші теориялық мазмұнын құрайды.
Фантастикалық - өмірде болмайтын фантастикалық құбылыстар мен заттар жөнінде.
Эксперименттік - өзіндік байқаулар мен эксперименттерді жүргізуді талап етеді. Балалар үшін ең қызықты эксперимент- нақты заттарға және олардың қасиеттеріне жасалған тәжірибелер. Оқушыларға әр түрлі тақырыпты беруге болады. Экспериментальді (практикалық бөлім) зерттеу мәселелер мәнісін түсіндіретін немесе оны шешуге мүмкіндік беретін ғылыми әдістерді пайдалануды болжайды. Зерттеу жұмыстарының бұл кезеңі маңызды болып табылады, бұл кезеңде жоба авторы өзінің шығармашылық мүмкіндігін көрсете алады. Бұл кезеңде эксперименттер, байқау, сауалнама, әңгімелесу, сұрақ қою, интервью алу т.б. зерттеу әдістері пайдаланылады. Ғылыми зерттеуді жүргізу кезінде дұрыс ақпарат алу үшін бір емес, бірнеше әдістер жиынтығы қолданылады.
1.Тақырыпты таңдау
Ғылыми зерттеу табыстылығының маңызды шарты- тақырыпты дұрыс таңдау. Тақырыпқы таңдау - біржолғы процесс емес және қиын өзіндік ізденістің нәтижесі болып табылады. Тақырып оқушыларға қызықты, оларды тартатындай болу керек. Тақырып орындалатын, шешімі зерттеуге қатысушыларға пайдасы тиетіндей болу керек.
Оқушылардың қызығушылығын ескере отырып, жетекші өзі жақсы білетін тақырып аясын таңдау керек. Тақырып шынайы болу керек, онда жаңа дүниелер, күтпеген жаңалық, ерекшелік элементтері болу керек.
Зерттеу жұмысының басты шарты - оның жаңалығы және өзектілігі. Жұмыстың сәтті болуы үшін зерттенудің мақсаты мен міндеттерін ұғыну қажет.
Мақсат - бұл зерттеушінің ізденіс нәтижесі. Зерттеу мақсаты нақты және қол жетерлік болсын.
Міндеттер - қадамдарды, мақсатқа жету кезеңдерін көрсету болып саналады.
Жұмыстың өзектілігі - яғни бұл жұмыстың қазіргі кезеңіндегі проблемасы.
Болжам - логикалық дәлелденбеген, тәжірибемен нақтыланбаған алдын ала ойластырылмаған білім.
Қорытынды да болжамды дәлелдейтін жобаның негізгі нәтижелері мен тұжырымдары мазмұндалады, ұсыныстар беріледі.
Зерттеудің қол жетімді әдістері:
дербес ойлау
кітаптан оқып білу
кино, теле фильмдерден білу
интернет желісінен іздеп табу
басқа адамдардан сұрап білеу
байқау
эксперимент жүргізу.
Оқушыларды ғылыми ізденіске баулу мақсатында Мен-зерттеушімін, Мен- жобалаушымын деген дәптер арнату. Дәптерге оқушылар ғылым әлеміне енудің түрлі жолдарын жазады, ұлы ғалымдар еңбегі, өмірінен мәліметтер береді. Оның маңызы оқушыларға практикалық та, теориялық та көмек бере алатынтынында. Ол әр баланың алдында жатады. Мен - зерттеушімін тақырыбында оқушылармен дөңгелек стол, әңгімелер өткізуге болады. Алғашқы әңгімелерде ғылыми жұмыстардың түрлері сөз болады. Бұл жұмыстың тиімділігі оқушылардың ғылым туралы ұғымдарын кеңейтуге ықпал етіп, іздену, зерттеу жұмыстарының түрлерімен таныстырады.
Педагогикалық үрдісте балалардың дарынын ашуда оқушы мен мұғалімнің ынтымақтастығы қажет. Зерттеу білігі мен дағдысы тек ғылыммен айналысатын адамға ғана емес, сондай- ақ әр адамның түрлі саладағы қызметіне қажет. Оқушының өзіндік зерттеу әрекеті, оның өзіндік талабын қанағаттандыруға ықпал етеді. Оқушылар қоршаған ортамен таныса отырыпөзіндік зерттеу әрекетінің көмегімен жаңа білімді дайын күйде емес, өзі ашады.
БАСТАУЫШ СЫНЫПТА ЖАҢА ӘДІС-ТӘСІЛДЕРДІ ПАЙДАЛАНУ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫНЫҢ ҚАБІЛЕТІН АРТТЫРУ
Түркістан облысы Ордабасы ауданы Шұбарсу ауылы
Мұхаметқұл Исламқұлов атындағы жалпы орта мектебі
Бастауыш сынып мұғалімі
Эртаева Мубарак Махулбаевна
ХХІ ғасырда Қазақстан Республикасының білім беру жүйесінде үлекн серпіліс жасалынды. Жаңа мыңжылдық білім беру процесін мүмкіндігінше кеңірек қарауды талап етеді. Әр адамды жаңа тез өзгермелі әлемде іс-істеуге, білім ала білуге, өмір сүре білуге, бірлесіп өмір сүре білуге үйрету қажет. Бұл ЮНЕСКО қалыптастырған білім берудің төрт тағаны.
Жас ұрпаққа бәсекеге қабілеттіәлемдік білім кеңістігінде білім беруді жүзеге асыру үшін қоғамға білімді, іскер, жаңашыл ұстаз-жаңа тұрпатты мұғалім қажет.
Жаңа тұрпатты мұғалім - бұл заманауи педагогикалық құралдардың бүкіл әлеуетін, инновациялық технологияның қыры мен сырын меңгерген, өзін - өзі кәсіби жетілдіруге үнемі ұмтылып отыратын рухани дамыған, әлеуметтік жағынан шығармашыл, интеллектуалды тұлға, білікті маман.
"Мұғалім - өзінің білімін үздіксіз көтеріп отырғанда ғана мұғалім, ал оқыту, ізденуді тоқтатқанда оның мұғалімдігі де жойылады" деген К.Д.Ушинский.
Мен оқушылардың шығармашылық қабілеттерін қалыптастыру, оқытудың жаңа әдіс-тәсілін қолдану сияқты мәселелерді басты міндетке қоя отырып, қазіргі заман талабына сай 3 деңгей бағдарламасы бойынша мұғалімдерді оқыту курсын аяқтадым. Бағдарлама жеті модуль бойынша жүргізіледі. Жеті модульдер бір-бірімен өте тығыз байланысты. Жеті модульдер бір-бірімен өте тығыз байланысты.
Олар:
Оқыту мен оқытудағы жаңа тәсілдер
Сыни тұрғыдан ойлауды үйрету
Оқыту үшін бағалау және оқытуды бағалау
Ақпараттық коммуникациялық технология
Талантты және дарынды балаларды оқыту
Оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес оқыту және оқу
Оқытуды басқару және көшбасшылық
Осы модульдерді негізге ала отырып, көптеген өзіме қажетті мәліметтер мен тиімді әдіс-тәсілдерді үйрендім. Осы курсқа қатысып, алған білімді өз сыныбымда қолдануға тырыстым. Мен осы бағдарламаның стратегияларын меңгеріп, тәжірибе жүзінде қолдану барысында көптеген жетістіктерге жеттім. Сабақтарды ерекше, жаңа технология жобасымен өтуі оларға еркін сөйлеп,ойларын ашық жеткізуге, сыншыл көзқарас байқатуларына мүмкіншілік туғызғандай. Бүгінгі қоғамға да, мектепке де керегі осылар. Білім берудің маңызды шарты оқу үрдісіндеоқушылардың қызығушылығын арттырып, өздігінен білім алуға құштарлықтарын дамыту болып табылады. Мұғалім мен оқушы кез келген стратегияның меңгеріп, тәжірибе жүзінде қолдану барысында көптеген жетістіктерге жеттім. Сабақтарды ерекше, жаңа технология жобасымен өтуі оларға еркін сөйлеп, ойларын ашық жеткізуге, сыншыл көзқарас байқатуларына мүмкіншілік туғызғандай. Бүгінгі қоғамға да, мектепке де керегі осылар. Білім берудің маңызды шарты оқу үрдісінде оқушылардың қызығушылығын арттырып, өздігінен білім алуға құштарлықтарын дамыту болып табылады. Мұғалім мен оқушы кез келген стратегияның әдіс-тәсілін, қыр-сырын жетік түсіне білуі қажет. Тұңғыш елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында айтылған ХХІ ғасырда білімін дамыта алмаған елдің тығырыққа тірелетіні анық деген пікірі нақты дәлел. Бүгінгі білім беру ісінің мақсаты - тек білім, білік дағдыларын меңгерту ғана емес, өзін-өзі дамытуға ұмтылатын, ақылды, қабілетті де талантты, жастарды тәрбиелеу. Үнемі дамып, өзгеріп отыратын баланың ішкі болмысы мен табиғатын қалыптастыруда мұғалімнің ықпалы ерекше. Жаңа әдіс-тәсілдерді жүзеге асыру, тиімділігіне қарай пайдалану үшін, әр мұғалім өзінің алдында отырған оқушыларының жас ерекшеліктерін ескере отырып, педагогикалық мақсат - мүддесіне байланысты, өзінің шеберлігіне байланысты таңдап алады. Жаңа әдіс-тәсілдерді жүзеге асыруда мұғалім белсенділігі, шығармашылық ізденісі, өз мамандығына деген сүйіспеншілігі, алдындағы шәкірттерін бағалауы ерекше орын алады. Оқушы тұлғасының дамуына, қабілетінің артуына жаңа әдіс-тәсілдердің айтарлықтайықпал жасайтыны сөзсіз және бұл қазіргі таңдағы білім беру жүйесінің дамуындағы елеулі бағыт. Оқушыларды шығармашылық іс-әрекетке баулып, олардың белсенділіктерін, қызығушылықтарын арттыра түсу үшін әр түрлі әдіс-тәсілдерді қолдануға болады:
Балаларға белгілі тақырыпта әңгіме оқып, оқушыларға басқаша аяқтауға кілт боларлық сюжет ұсыну;
Әңгіменің, ертегінің сюжетін бастап беру, аяқтауды оқушыларға тапсыру;
Ертегіні ұжым болып тыңдау;
Ұнатқан кейіпкерлеріне мінездеме беру;
Қиялдау арқылы сурет салғызу, рөлмен ойнату;
Арнайы тақырыпта пікірталас тудыру.
Сондықтан да болар қазіргі кезде біздің ұстаздар да осы жаңа әдіс-тәсіл элементтерін өздерінің тәжірибелерінде пайдаланып жүр.
Тізбектелген сабақтар топтамасына енгізілетін жаңа әдіс-тәсілдер:
Автор орындығы, Менің бағытым ойыны,
Бірге ойлаймыз, Детальдарын қосу,
Телефон ойыны, Тренинг Айналмалы доп,
Өзіңді ғана емес, өзгені де таны Ұжымдық сурет,
Кім тапқыр, Кубизм,
Инсерт, Бұл не? Бұл кім?
Венн диаграммасы, Ойлан, тап,
Он сұрақ, Үш қадамдық сұхбат,
Ойлан, Бірік, Бөліс, Миға шабуыл әдісі,
Маған көрсет, Әліпби желісі,
Кім жылдам? Интервью әдісі,
Бес жолды өлең Сәйкесін тап
Сиқырлы сандар Саны бар атаулар
Константинополь,
Сыныбымдағы әр оқушының пән бойынша ізденімпаздық деңгейлері анықтаймын. Сонымен қатар пәнге қабілеттілігі, қызығушылығы анықталады. Шығармашылық әр оқушының жеке қабілеттері мен мүмкіндіктерін, танымдық іс-әрекеттері мен дағдыларының дәрежесін көрсетіп береді. Шығармашылық жұмыстарды тәжірибемде мынадай тәртіппен орындаймын: мақсаты жұмыс барысы, алынған нәтижелері бойынша өзіндік ұстауы, сондай- ақ оқушылардың пікірлері енгізіледі, таңдаулы жұмыстардың авторларына қорғау қорытындысы бойынша марапаттау рәсімі жүргіземін, жұмыс мектеп көрмесіне қойылады немесе шығармашылық жұмыс жинақта жарияланады т.б.
Оқушылар өздері таңдаған шығармашылық жұмыстарды ықыласпен тыңдайды. Кейбір оқушылар жыл бойына әр түрлі пәннен 10-15 шығармашылық жұмыс орындағанын тәжірибемде кездесті. Шығармашылық ай қорытындысы бойынша ғылыми жұмысқа қабілетті оқушылар іріктеліп, белгілі бір тақырып бойынша ғылыми жұмыстар беріледі. Мұғалім оқушы күйіне кіріп, олардың тақырыпқа қатынас әрекетін ойлайды, өтілетін сабақтың проблемасына қажет жағдайда жоспарланған сабақ мазмұны мен оқыту әдістеріне түзетулер енгізеді. Сабақ тақырыбы бойыншы мұғалім оқулықтар, кітаптар, әдістемелік кітаптар, басқа да материалдармен танысады. Мұғалім өзіне, оқушыларға мықты болатын мәселелерді іздестіреді. Осы мәселелер жөнінде көптеген материалдарды қарастырып, мамандардың пікірлерін ескере отырып, табу қажет.
3 - СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫН МАЗМҰНДАМА ЖАЗДЫРУ АРҚЫЛЫ
БАЙЛАНЫСТЫРЫП СӨЙЛЕУГЕ ҮЙРЕТУ
Түркістан облысы Ордабасы ауданы Шұбарсу ауылы
Мұхаметқұл Исламқұлов атындағы жалпы орта мектебі
Бастауыш сынып мұғалімі
Садыкова Динара Ураловна
Білім негізі бастауыш мектепте қалыптасады.Ана тілі - бүкіл ақыл - ой дамуының негізі және
бүкіл білімдердің қазынасы.Өйткені оқушыларға ғылым негіздерінен жан - жақты білім мен дағды
беретін,сауатты жазу мен мәдениетті сөйлеуге үйрететін де осы ана тілі.Жаңартылған білім беру
мазмұнының мақсаты: оқушының өз білімі мен мәдени деңгейін үздіксіз арттыруға мүмкіндік
жасауға, өзіне және қоғамға пайда келтіруге қабілетті,өзгермелі заманда табысты бола алатын,өз
бетінше ойланып
өзіндік рефлекция жасай алатын,ғылыми - зерттеу дағдылары қалыптасқан,ақпаратты сын тұрғысынан
қарап,белсенді талдау дағдысы дамыған,кез- келген жағдаятты түсініп,оған сәйкес әрекет жасай алатын
жеке тұлға қалыптастыру болып табылады.
" Баланы сөйлеуге үйрету мен оны дамыту орфоэпиялық,лексикалық,грамматикалы қ нормаға байланысты,ал сөйлеу икемділіктері мен дағдылары оқу,таңдау,айту,жазумен байланысты.Демек,тіл дамытудың міндеті - қатысымдық дағдылар мен икемділіктерді қалыптастыру" - дейді А.Жапбаров
Оқытылатын материалдар пәннің типтік бағдарламасымен анықталады. Тіл дамыту жұмыстары тілдік
материалдарға негізделіп,оқушылардың икемділік пен дағдыларын қалыптастырады.Бұл мақсатта баланың сөздік қорының бай болып,дұрыс қолдана білу шеберлігін,сөйлемдерді байланыстырып сөйлеу
қабілетін арттыру,шағын әңгіме құру,ауызша да,жазбаша да қарым - қатынасқа түсе алатын қабілетін арттыру көзделеді.А.И.Власенков: "Белсенді сөздің,айтылған ойдың барлығын,бүкіл мәтінді,барлық деректерді және негізгі ойды мәнерлеп жеткізуді бағындыра отырып сөйлеу,сөздерді дұрыс байланыстыруға және өз ойын дұрыс жеткізуге үйретеді", - дейді
3) Оқушылардың жазба тілін дамытуға,байланыстырып сөйлеуге машықтандыруда бастауыш
сыныптарда жүргізілетін мазмұндама мен шығарма жұмыстарының атқаратын рөлі
зор.Жүргізілетін түрлі жазба жұмыстары оқушының тілін байытуға, сауаттылыққа,әдеби тіл нормаларын игеруге,күрделі ойлау формасының қалыптасуына,ой қорытындысын жасауға септігін тигізеді.
4) Тіл маманы мазмұндама мен шығармаға лайықты мәтіннің құрлысын,оқиғаның ауыр - жеңілдігін
оқушылардың жас ерекшеліктеріне қарай таңдауы керек.Алынған материалдар балаға жақын,
күнделікті араласып отырған ортасына байланысты алынады. Мысалы,жыл мезгілдері,оның
ерекшеліктері,оқушылардың бастан кешкендері,отбасы,өз ауылы,үй жануарлары, оқу - білім т.б
болуы мүмкін. Бұл тақырыптар сынып өскен сайын қайталанып,күрделеніп отырады.Мазмұндама
жаздыруға мынадай талаптар қойылады.[4,5]
1.Оқушы мәтін мазмұнын сөзбе - сөз қайталамай өзіндік сөздік қоры арқылы жазуы керек.
2.Оқушының өз ойы,өз пікірі болуы керек.
3.Аяқталмаған мәтінді жалғастыру,өз ой қорытындысын жасау керек.
4.Қажет болған жағдайда мәтіннің баяндауын өзгерту Ысқақ Б өзінің "Мазмұндама жаздыру әдістемесі"
деген еңбегінде мазмұндаманың мынадай түрлерін көрсетеді.
1.Дайын әңгіме бойынша мазмұндама жазу.
2.Суреттер бойынша мазмұндама жазу.
3.Кино,бейнебаяндар бойынша мазмұндама жазу.
4.Аяқталмаған мәтіндер бойынша мазмұндама жазу.
Дайын әңгіме бойынша мазмұндама жаздыруда мұғалім жеңілден ауырға,белгіліден белгісізге, жақыннан алысқа көшу принципін негізге алады.
Сондықтан мұндай мазмұндамада мәтіннің құрылысы,мазмұны сақталып жазылады.Дайын әңгіме бойынша жазылатын мазмұндаманың іштей мына түрлері болады:мәтіннің құрылысын,мазмұнын сақтай жазу;мәтіннің формасын өзгерте мазмұндау (I жақты III жақпен т.б.);ықшамдап мазмұндау; толықтырып мазмұндау. Сурет бойынша мазмұндама жазу оқушылардың ойын,тілін дамытумен бірге оларды суреттің мазмұнын түсінуге, түрлі сөз өнерімен суреттеуге үйретеді. Сюжетті сурет бойынша мазмұндама жазуда әңгімеге лайықталып алынған сурет бойынша жоспар құрылып жазылады.Жоспар жасау арқылы балаларға көрген бейнебаяндармен де мазмұндама жаздыруға болады.Аяқталмаған мәтін бойынша мазмұндама жаздырудың маңызы зор.Себебі мұнда оқушы өз қиялымен оқиғаны ары қарай жалғастырады.Мұндай мазмұндама оқушыны ойландырып,шығармашылық жұмысқа итермелейді.Мәтін оқылып,жоспар жасалған соң, тірек сөздер келтіріледі. 3 - сыныпта мысалыға,С.Көбеевтің мына әңгімесіне мазмұндама жаздырудың маңызы зор.Бұл шағын әңгіме оқушылардың табиғатқа деген сүйіспеншілігін оятады. Мазмұндаманың қай түрі болмасын, мұғалім алдын - ала мәтінді, не суретті дайындайды.Мәтін тақтаға, не арнайы қағазға жазылып қойылуы мүмкін.Мұғалім алдымен мәтінді оқып шығады.Сөздердің мағынасы түсіндіріледі.Қиындық келтіретін сөздер тақтаға жазылады.Балалар мәтінді екі рет оқып шығады.Яғни есту мен көру қабілеті іске асады.Осыдан кейін бүкіл сыныпқа сұрақ қойылып,оқушылар оған тақтадағы мәтіннен жауап береді.Ендігі кезекте мұғалім мәтінді түгел оқып шығады.Тақтадағы мәтін өшіріліп, алдын - ала дайындалған сұрақтар ілінеді.Қорытынды ретінде мұғалім барлық сұрақтарға жауап беріп,оқушыларға мазмұндама жазу тапсырылады.Мектептегі оқу - тәрбие процесінің міндеті балаға тек білім беру ғана емес,сонымен қатар әр түрлі дағдылар қалыптастыру болып табылады.Дағды адам әрекетінің қай - қайсысында да ерекше орын алады.Дағдының нәтижесінде адам санасы қызметті түпкілікті,шешуші кезеңдерінде жұмылдырылады.Бұл жұмыстың табысты болуын қамтамасыз етеді. Дағдыланудың оқу процесінде алатын орны ерекше.Өйткені,егер оқушы тіл сабақтарында байланыстырып сөйлеуге үйренбесе,олар ғылым негізін меңгере де алмайды.Мұны тіл маманы қашанда ескеруі керек дейміз.
Пайдаланған әдебиеттер
1.Бастауыш білім берудің жалпыға міндетті стандарты.Қазақстан Республикасы Үкімінің 2015 жылғы
25 сәуірдегі №327 қаулысы
2.Жапбаров А. Оқушылырдың тілін дамыта оқытудың ғылыми - әдістемелік негіздері.-Алматы,2007ж
3.Власенков А.Н.Разиввающее обучение русскому языку,- М.Просвещение.1983.
ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯНЫҢ ТИІМДІ ӘДІС-ТӘСІЛДЕРІН
ПАЙДАЛАНУ - САПАЛЫ БІЛІМ НЕГІЗІ
Түркістан облысы Ордабасы ауданы Шұбарсу ауылы
Мұхаметқұл Исламқұлов атындағы жалпы орта мектебі
Бастауыш сынып мұғалімі
Исакова Гулсин Халтаевна
Адам ұрпағымен мың жасайды дейді халқымыз. Ұрпақ жалғастығымен адамзат баласы мың емес миллиондаған жылдар жасап келеді. Жақсылыққа бастайтын жарық жұлдыз - оқу.
Надан жұрттың күні - қараң, келешегі - тұман деп М.Дулатов айтқандай, егеменді еліміздің тірегі - білімді ұрпақ. Сусыз, құрғақ, таса көлеңке жерге дән ексең өспейтіні сияқты жас ұрпағымызда тәрбиелемесек өспейді, өнбейді. Қазіргі мектеп мұғалімдерінің алдында тұрған басты міндет - оқушылардың шығармашылық білім дағдыларын қалыптастыру. Өз ұрпағының өнегелі, өнерлі, еңбексүйгіш, абзал азамат болып өсуі үшін халық педагогикасынының негізгі мақсатын шығармашылықпен оқу-тәрбие үрдерісінде тиімді пайдалану - әрбір ұстаздың міндеті.
Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер - бүінгі мектеп оқушылары, мұғалім оларды қалай тәрбиелесе, Қазақстан сол деңгейде болады. Сондықтан ұстазға жүктелетін міндет ауыр дегені белгілі. Қазіргі заман мұғалімінен тек өз пәнінің терең білгірі болу емес, тарихи, танымдық, педегогикалық- психологиялық сауаттылық, саяси-экономикалық білімділік және ақпараттық сауаттылық талап етіледі. Ол жаңалыққа жаны құштар болып, шығармашылықпен жұмыс істесе, оқу мен тәрбие ісіне етене еніп, оқытудың жаңа технологиясын шебер меңгергенде ғана білімі мен білігі жоғары жетекші тұлға ретінде ұлағатты саналыды. [1].
Ел Презиндентінің Қазақстан халқына жолдауында өткен ғасырдың отызыншы жылдарында сауатсыздықпен күрес жүргізілгендей, компьютерлік сауаттану жөніндегі ауқымды іске азаматтарды тарту қажеттігі айтылған және мемлекеттік қызметке жаңа қызметкерлерді қабылдау кезінде компьютерді, интернетті және электрондық поштаны қолдана білу дағдысы мен міндетті талап етілетіндігі атап көрсетілген. Осыған байланысты ХХІ ғасырда ақпараттанған қоғам қажеттілігін қанағаттандыру үшін білім беру саласында төмендегідей міндеттерді шешу көзделіп отыр. Олар - компьютерлік техниканы, интернет, компьтерлік желі, электрондық және телекоммуникациялық құралдарды, электрондық оқулықтарды оқу үрдісіне тиімді пайдалану арқылы білім сапасын көтеру. [2].
Жаңа заман талабына сай білім беру - бүгінгі таңда өзекті мәселе. Ендеше шығармашылық қабілеті мол, жан-жақты дамыған азамат тәрбиелеуде жаңа педгогикалық технология қажет. Білім беру технологияларының басты мақсаты - білім беру сапасын арттыру, оқушылардың білім, білік, дағдыларын қалыптастыру. Бүгінгі жаңа қоғам мұғалімнің ішкі жан дүниесі де жаңаша, өйткені, ХХІ ғасырдың өскелең ұрпағынан үлкен үміт күтілуде. Орта кәсіптік білім беру жүйесінде сабақ беру жүйесінде, сабақ беру жүйесін әлемдік деңгейдегі талаптарды қанағаттандыратындай етіп құруда жаңаша ізденіс пен шығармашылықтың берері мол. Соған сәйкес білім беру жүйесінде жаңа инновациялық технологиялар пайда бола бастады. Жаңа технологиялар сан түрлі оны игеріп қолдану мұғалімнің шеберлігіне байланысты. Мысалы: СТО технологиясы, молдуьдік оқыту, деңгейлеп оқыту және сындарлы оқыту. Бұл технологиялардың барлығы да бастауыш сыныпқа сай келеді, тиімді пайдалану жолдары бар. Осы технологиялардың ішінде сындарлы оқыту негізіне сүйене отырып, өз тәжірибемде жеті модульді кіріктірілген әдіс-тәсілдерді пайдаланып келемін, білім сапасын көтеруге тиімді жолдары өте көп екенін аңғардым. [3]
Осы жаңартылған білім беру бағдарламасы бойынша біліктілікті арттыру курсын оқып келгенен кейін өзіме түйгенім, бұл бағдарламаның негізгі идеясы - мұғалімнің білім беру мен оқытудағы әдіс-тәсілдері жаңа бастама болып отыр. Бұл бағдарлама сындарлы оқытуға негізделіп отыр. Бұл теория оқушының тапсырманы орындауда алған білімдерін бұрынғы білетіндерімен ұштастыру болып табылады. Оқушы сабақ барысында жан-жақты дамып, сыныптастарынан үйренеді, бір-бірін үйретеді. Менің осы бағарламаны меңгергенге дейін дайын білім берумен шектелген болатынмын. Дайын білім беруге негізделген дәстүрлі әдіс арқылы алынған білім оқушылардың жинақтаған өзге білімдерімен тиімді сіңісе алмайды, сол себепті де механикалық есте сақтау, үстірт білім алу жағдайлары орын алады. Дәстүрлі оқытудан алынған механикалық түрде есте сақталған мәліметтерді емтихан кездерінде ұтымды пайдалануға болады, бірақ мән-мағынасы терең меңгерілмей, жай ғана жатталғандықтан, тақырыпты оқыту аяқталған соң немесе емтихан біткен соң керексіз болып қалады және оқушы оны өмірде пайдалана алмайды. Сындарлы оқытудың мақсаты - оқушының пәнді терең түсіну қабілетін дамыту, алған білімдерін сыныптан тыс жерде, кез келген жағдайда тиімді пайдалана білуін қамтамасыз ету. Оқыту туралы сындарлы түсінік оқушыға нақты білім беруді мақсат тұтқан мұғалімнің өз сабақтарын оқушының идеясы мен білім-біліктілігін дамытуға ықпал ететін міндеттерге сай ұйымдастыруын талап етеді. Бұндай міндеттер оқушылардың оқыған тақырып бойынша білімдерін өз деңгейінде көрсетіп, кейбір болжамдар бойынша күмәнді ойларын білдіре алатындай, пікір-көзқарастарын нақтылап, жаңа ұғым-түсініктерін өрістетуге орайластырылып құрылады. [4]
Мұғалім қызметіндегі маңызды дүние - жекелеген оқушылардың тақырыпты қабылдау ерекшеліктерін, оқушылардың түсінігін жетілдіру немесе жақсарту мақсатында олармен жұмыс жүргізу қажеттігін ұғынуы, сондай-ақ кейбір оқушылардың тақырыпты өзіне оңтайлы бірегей тәсілдермен меңгеретіндігін жете түсінуі. Сындарлы оқытудың жоғарыдағыдай сипатталып, түсіндірілуі мұғалімнің ой-пайымы мен негізгі көзқарастарын, сондай-ақ сол көзқарастарға қатысты бірқатар баламалы шешімдерді де қамтиды. Сындарлы оқытудың негізгі ерекшелігі мұғалімнің білімділігінен гөрі ұстанымына негізділген ой-тоқтамдарының ықпалы күштірек деп сендіреді: оқыту үдерісінде қалыптасқан көзқарастар мұғалімнің сыныптағы барлық іс-әрекеттеріне әсер етеді. Алайда, тамыры тереңге кеткен бұл сенімдер мұғалімнің жаңашыл идеяларды қабылдау қабілетін шектеуі мүмкін. Егер де дайын білім беретін дәстүрлі стильмен оқытатын мұғалімдер сыни тұрғыдан ойлау қабілеттері дамыған оқушыларды қалыптастырғылары келсе, өздерінің де сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерін дамыта отырып, жаңашыл идеяларды қабылдауға да дайын болуы керек. Сапалы білім беру - мұғалім бейнесімен танылатын сан алуан элементтер арасындағы байланыс болып табылады, ол өзі белгілі бір деңгейде тәуелді жағдайлар жасалынған кезде жүзеге асырылады. Сапалы білім беру оқушылардың, қоршаған орта және оқыту, білім алу мүмкіндіктерінің бірлігі ретінде қарастырылады. [4]
Оқытудың сапасын екі тәсіл арқылы анықтауға болады. Біріншісі, бағалау оқу қызметінің нәтижесіне байланысты болмай, мұғалімнің іс-әрекетінің тәжірибе талаптарына сәйкестігін, яғни - мұғалім жұмысының тиімділігін, оқушылармен өзара байланысының сипаты мен жиілігін анықтау мақсатында жүргізіледі. Бұл жағдайда баға мұғалім жұмыс істейтін оқушыларға байланысты қарастырылады, оқыту үдерісіне тәуелді болмайды. Оқытуды бағалаудағы екінші тәсіл жай ғана кәсіби міндеттерді жауапкершілікпен орындағаннан гөрі көбірек күш-жігерді талап ететін сапалы әрі табысты білім беруге ерекше көңіл бөледі. Табысты оқыту білім беру үдерісіне тәуелді болғандықтан, оқытудың шын мәнінде жүзеге асырылуы мен құзыреттілік, шеберліктің деңгейі қаншалықты екенін саралай білу де қажет. Сонымен қатар оқушылардың жай-күйі мен әлеуметтік ортасының сипатын, мүмкіндіктерінің дәрежесі мен қолжетімділік деңгейін білу қажет. Осыған байланысты сынып туралы мәнмәтіндік мәлімет қажет болады.
:: оқыту мен зерттеуге ынта-жігерін салып, белсенді жұмыс істейтін және оқушыларға қамқорлық көрсете отырып ықпал ететін және бағдар беретін мұғалімдерге;
:: әрбір оқушының пәнді түсінуді қалай құрылымдау қажеттігін ойластыра білетінін сезінетін, осы көзқарастар тұрғысынан білімі мен тәжірибесін қалыптастыратынын; сондай-ақ оқушының білім беру бағдарламасы деңгейлері бойынша ілгері жылжуын өрістету мақсатында мазмұнға сәйкес кері байланыс орната алатын кәсіби білімі мен түсінігі бар мұғалімдерге;
:: оқытудың мақсаты мен сабақтың нәтижелі де табысты өту өлшемдерін, өзі мен оқушыларының бұл өлшемдерге қандай дәрежеде сәйкес келетіндігін білетін, оқушылардың игерген білімі мен оқушылар мойындаған Бұдан әрі неге қол жеткізу керек?, Қандай іс-әрекет жасау керек?, Одан әрі не істеу керек? деген сияқты табыстылық өлшемдері арасындағы алшақтықты жою үшін не істеу керек екенін білетін мұғалімдерге;
:: бастапқы идеядан өзге идеяларды өрістете байланыстыратын және сол идеяларды оқушылардың өздері құрастырып, жандандыра алатындай етіп жинақтап, толықтырып, тереңдетіпбере алатын мұғалімдерге қосымша көмек ретінде ұсынылады. Бұл - дайын білім мен идеяларды ұсыну емес, оқушылардың өздерінің білім мен идеялар құруы болып табылады.
Бұл сындарлы оқыту жеті модульде қарастырылған идеялар сабақта пайдаланылатын жекеленген страгегиялар мен тәсілдер сияқты өзара байланыста болады. [4]
Модульдер:
1) Білім беру мен білім алудағы жаңа тәсілдер.
2) Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету.
3) Білім беру үшін бағалау және оқуды бағалау.
4) Білім беруде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану.
5) Талантты және дарынды балаларды оқыту.
6) Оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес білім беру және оқыту.
7) Білім берудегі басқару және көшбасшылық.
Осы модульдердің ішіндегі маған жаңалық болғаны Оқыту мен оқудағы жаңа әдіс-тәсілдер. Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету де тиімді, мен Оқу мен жазу арқылы сыни тұрғыдан ойлау технологиясының стратегияларын меңгергендіктен маған жаңалақ болмады. Тек осы бағдарламаның ерекшелігі барлық стратегиялырды кіріптіре отырып, жаңа технология жасалған деп олаймын.
Мен осы бағдарламаны өз сыныбыма еңгізгенде ең тиімді әрі жеңіл модуль Оқытумен оқудағы жаңа тәсілдер болатын. Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер жекелеген құбылыс немесе дағды емес. Осы іске тартылатын тетіктер мыналар: оқыту әдісін таңдау: жүйелі ойлауға үйрету; оқушының талантын зерттеу және анықтау; сандық технологиялар саласындағы жоғары құзыреттілікті дамыту болып табылады. Осы жаңа тәсілдерді қолдануда диалогтік оқытудың маңызы және қалай оқу керектігін үйретуді басшылыққа алдым. Оқыту мен оқудағы оқушы мен мұғалімнің арасындағы байланыс ол диалог арқылы болары сөзсіз. Осы диалогтік оқыту сабақ барысында тиімді қолданылғанда оқушылар өз ойларын, көзқарастарын білдіріп, еркін сөйлеуіне, дамуына көмектеседі. Ал қалай оқу керектігін үйретуде оқушы алған білімін есте сақтап, өз бетімен іздене отырып, жауапкершілікке үйретеміз. Қалай оқу керектігін үйрету бұл оқушының өзін-өзі реттеу болып табылатыны анық. Бұл үдерісте оқушылар түсінеді, бақылайды, өздерін қадағалап қабілеттерін шыңдайды. Онда оқушының жас ерекшеліктерін де ескеруге тырыстым. Берілген тапсырмалар арқылы өзін-өзі реттей отырып білімге құштарлығын ояту болып саналады. Табыс, ұмтылыс және тиімді тәсілдерді қолдау арасындағы негізгі байланысты қалыптастыратын болғандықтан, метатану ұғымын бір оқушының қалай оқу керектігін үйренуі деп қарастыруға болады. Оқушылардың өзін-өзі реттеу үшін топтық жұмыстың орны ерекше болды. Сыныптағы бірлескен жұмыс оқытылатын пәннің мазмұнын берумен шектеліп қана қоймайды, ол сонымен қатар, мұғалімнің ынтымақтастық атмосферасында оқуды қамтамасыз етуіне бағыттайды деген ойды ескере отырып оқушылармен сабақты бастамас бұрын, өзара ынтымақтастық атмосферасын құрып алу керектігіне көзім жетті. Себебі топ мүшелері бірге жұмыс жасауға тырысты, топта ынтымақтастық атмосферасын құра отырып, жаңа тақырыпты өз бетінше меңгеруге мүмкіндік туды.
Әр ұстаз сабағында міндетті түрде сұрақ-жауап әдісін қолданатыны сөзсіз. Сол арқылы оқушының сабақты қаншалықты меңгергенін біліп отырамыз деуге болады. Сұрақ қоюдың төмен және жоғары дәрежелі болып бөлінетін екі түрі бар. Төмен дәрежелі сұрақтар ашық немесе дұрыс емес деп бөлінеді. Ол жаттап алуға бағытталып бағаланып отырады. Ал жоғары дәрежелі сұрақтарда оқушы жан-жақты ойланып, іздене отырып жауап беруге тырысады. Сонымен бірге оқушыға сұрақтар қойғанда тақырыпқа байланысты түрткі, сынама, бағыттау сұрақтар арқылы білімдерін бекітуге болады. Ал оқушының берген жауабы қате болған жағдайда, оларды бірден тоқтатып, қате деуге болмайды. Жіберген қатесі арқылы ойланып түзетуге мүмкіндік берілуіміз керек. Сол қатесінен сабақ алуы керек. Немесе оларды тақырыпқа қарай бағыттап сұрақ қоя отырып дұрыс жолға түсуіне көмектесуіміз қажет. Егер қате жауабын бас изеп қабылдай берсек оқушы мен білемінге салынып тақырыпты меңгермей қалуы да мүмкін. Білім берудің диалогтік тәсілдерін дамытуда мен сабақтарымда сұрақ қою арқылы оқушының: Сындарлы сөйлеуіне ынталандыруға, білімге құштарлығын оятуға, сыни тұрғыда ойлауға ықпал етемін, бір-бірін үйретіп, үйренуге,пікір бөлісіп, оны құрметтей білуге, өздерін және өзгені бағалай білуге, бірімен бірі диалогтік қатынасқа түсуге, ойын жинақтап, талдауға үйренетіндігін, кез келген жағдайды шешуде мұғалім мен оқушы, оқушы мен оқушы және өзгелер арасында серіктестік құру арқылы ой бөлісетіндігін дамыта алдым. Білім алуда пікірлесу, сұрақ қою барысында серіктестерінің айтқандары елеулі орын алады деп білемін. Мерсердің зерттеуіне сәйкес, әңгімелесу, сұраққа жауап беру оқушылардың білім алуының ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz