Адамның шығу тегі туралы тұжырымдар

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНСТРЛІГІ
ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ҚЫЗДАР ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

СӨЖ 1

Тақырыбы: Адамның шығу тегі туралы тұжырымдар
Орындаған: Жұмаева Аружан (тарих мамандығы, 1 курс)
Тексерген: Конырова Айжан Мауленовна

Алматы, 2021
Адамның шығу тегі туралы тұжырымдар

Адамның пайда болуының мәні ғылым философиясында маңызды орынға ие. Оның өзге тіршілік көздерінен ерекшелігі не деген сұраққа антика дәуірінің ойшылдарынан бастап, қазіргі таңға дейін ғалымдарды толғандыратын маңызды сұрақтардың бірі. Діни насихаттамаларда адамды құдай жаратады, олардың жаны мәңгілікпен байланысты деген көзқарастар ұсынылса, антикалық ғалымдар оның ойлау қабілетінбарлық тіршілік атаулыдан бөліп қарастыруды ұсынады. Орта ғасырлық кезең адам санасының дінмен шырмалған кезі болса, гуманист ғалымдар табиғаттағы адам рөліне жоғары баға берді.
Адамның қалай пайда болды деген сұраққа жауап, басқаша айтқанда, антропогенез қалай өтті, ғасырлар мен мыңжылдықтар бойы қызу пікірталастардың тақырыбы болды.
Антропогенез процесін антропология зерттейді - адамның пайда болуы мен эволюциясы, адам нәсілдерінің қалыптасуы және адамның физикалық құрылымының өзгеруі туралы жалпы ілім.
Жаратылыстану тұрғысынан, ең алдымен, Homo sapiens түрлерінің пайда болуы мен эволюциясы туралы, оның жануарлар әлеміндегі орнын анықтауда, оның басқа приматтармен байланысын анықтауда, сондай-ақ адамның олардан айырмашылығын анықтауда мәселені шешу қажет.
Қазіргі уақытта адамның шығу тегі туралы бес негізгі түсінік осы сұрақтарға жауап беруге тырысуда:
Креационизм - адамды Құдай немесе әлемдік ақыл жаратқан;
Биологиялық тұжырымдама - адам биологиялық өзгерістерді жинақтау арқылы маймылдармен ортақ ата - бабалардан шыққан;
Еңбек тұжырымдамасы - маймыл тәрізді адамның пайда болуында ата - бабаларды адамдарға айналдырған еңбек шешуші рөл атқарады;
Мутациялық тұжырымдама - приматтар табиғаттағы мутациялар мен басқа да ауытқуларға байланысты адамға айналды;
Ғарыштық тұжырымдама - бұл жер бетіне қандай да бір себептермен келгендердің ұрпағы немесе жаратылысы ретіндегі адам.

Антропогенездегі креационизм

Бұл тұжырымдама тарихи тұрғыдан бірінші болып пайда болды, өйткені дін ғылымнан әлдеқайда бұрын пайда болған және адамның шығу тегі мен мәні туралы сұрақтарға алғашқы жауаптарды дін берген. Діннің даму деңгейіне байланысты бұл сұраққа бірнеше жауап бар.
Сонымен, әдетте дамыған тотемистік мифтері бар жазылмаған халықтар тотемдік ата - бабаның (әдетте бұл өсімдік немесе жануар немесе кейбір жансыз зат) алғашқы адамға айналғанын және олардың тұқымын қалай бастағанын айтады. Мысалы, өздерін кесірткенің ұрпағы деп санайтын австралиялықтар өздерінің тотемдік ата - бабалары солтүстіктен қалай келгенін айтады және сол жерден саусақтары мен тістері желімделген, құлақтары мен көздерімен жабылған өзін - өзі өсіретін дәрменсіз адам эмбриондарын тапты. Ол бұл эмбриондарды бір - бірінен тас пышақпен бөліп, көздері мен құлақтарын ашып, от алуға, тамақ дайындауға және т.б. үйретті.
Табиғаттың күштерін бейнелейтін, көптеген құдайларға деген сенімге негізделген пұтқа табынушылық діндерде адам осы құдайлардың жаратылысы болып саналады. Сонымен, ежелгі шумерлер алғашқы адамдарды балшықтан жасалған құдайларды оларға қызмет ету үшін жасаған деп сенген. Кейде адамдар құдайлардың тікелей ұрпағы бола алады. Мысалы, ежелгі гректер көптеген батырларының ата - бабаларын олимпиадалық құдайларға, көбінесе Зевске көтереді.
Христиандық немесе ислам сияқты монотеистік діндерде әлем мен адамның жаратушысы болып саналатын жалғыз Құдай бар. Сонымен, Киелі кітапта, христиандардың қасиетті кітабында, жаратылыстың 6-шы күнінде Құдай бүкіл жерді иемдену үшін адамды өзінің бейнесінде және ұқсастығында жаратқан деп айтылады. Ол адамды жердегі күлден шығарып, оған өмірдің тынысын берді. Содан кейін ол Хауааны адамның қабырғасынан жасады.
Құранда Алланың адамды балшықтан қалай жаратқаны, оны тамшыға айналдырғаны, одан қан ұюы, содан кейін ет пен сүйектің бір бөлігі туралы айтылады. Осыдан кейін ол сүйектерді етпен жауып, адамды басқа жаратылыста өсірді. Мұндай мәлімдемелер тек сенім нысаны бола алады, бірақ ғылыми дәлел емес. Сонымен қатар, әлемнің діни бейнесіне сәйкес келмейтін бірқатар фактілер анықталды. Олардың арасында адамға ұқсайтын, бірақ адам емес тірі тіршілік иелерінің қалдықтарының табылуыда бар.
Сондықтан, ғылым пайда болғаннан бері ғалымдар адамның шығу тегі туралы басқа түсіндірмелерді іздей бастады.

Ғарыш тұжырымдамасы

Дәлелдеу дәрежесі бойынша бұл көзқарас креационизм тұжырымдамасына жақын. Ол 60 ғасырдың 20 - жылдарында пайда болды. Космонавтиканың жетістіктері мен ғылыми фантастикалық әдебиеттің өсіп келе жатқан танымалдылығының әсерінен, бұл тұжырымдаманы жақтаушылар жер бетіндегі адам шетелдіктердің (инопланетян) араласуы нәтижесінде пайда болды деген тұжырымға келеді. Бұл жағдай алдын ала ойластырылған немесе кездейсоқ апаттың нәтижесінде бөтен ғарыш кемесінің жерде қалуының әсерінен болуы мүмкін.
Ең егжей - тегжейлі ғарыштық тұжырымдаманы Э.Фон Даникен "Болашақ туралы естеліктер" кітабында айтқан. Оның пікірінше, бірнеше миллион жыл бұрын жер үсті өркениетінің хабаршылары біздің планетамызға келіп, мақсаттарын басшылыққа ала отырып, гоминидтердің генетикалық аппаратына өзгерістер енгізді, осылайша адамның пайда болуына себеп болды. Кейінірек олар үй жануарларын бақылау және оларға көмектесу үшін біздің планетамызға тағы бірнеше рет келді. Бұл көзқарасты дәлелдеу үшін кітапта палеоконтактілердің көптеген дәлелдері келтірілген.

Биологиялық тұжырымдама

Бұл тұжырымдаманың қалыптасуының алғышарттары бүкіл әлемді бақылауға және зерттеуге қол жетімді ететін ұлы географиялық ашылулар дәуірінде пайда болды. XV ғасырдан бастап еуропалықтар басқа дәстүрлер мен әдет - ғұрыптарға ие көптеген түрлі елдер мен халықтар туралы білді. Бұл халықтардың көпшілігі тас дәуірінде болған. Бастапқыда халықтар өздерінің даму деңгейінде ерекшеленеді деген сенім басым болды, өйткені Құдай оларды осылай жаратқан деген пікірде болған.
XIX ғасырдың бірінші жартысында ғалымдар антропосоциогенездің ғылыми теориясын жасау үшін жеткілікті материал жинады. Қарапайым адамға тиесілі көптеген тас құралдарын жинаған француз археологы Перттің зерттеулері ерекше орын алады. Ғалым адамның пайда болу уақытын библиялық 6 мың жылдан алыс уақытқа ауыстырды. Консервативті топтар ашқан бұл ашылуларға қарамастан, олар ғасырдың ортасында танылды, археологтар "палеолит" және "неолит" терминдерін қолдана бастады.
Осы уақытқа дейін ғылым антропосоциогенез теориясының пайда болуының теориялық алғышарттарын қосты. Олардың ішіндегі ең маңыздысы эволюционизм идеяларының биологияға енуі болды. Бірақ органикалық әлемнің эволюциясын мойындай отырып, тіпті ең батыл жаратылыстанушылар да адамды жануарлар мен өсімдіктермен қатар қоюға батылы жетпеді. Тіпті 1809 жылы жарық көрген алғашқы Эволюциялық тұжырымдаманың авторы Дж.Б.Ламарк адамның шимпанзеден пайда болуы мүмкін деп болжады, бірақ оны одан әрі дамыту мүмкін емес деп санайды. Ол адам тек жануарлардан ғана емес екендігі туралы ескертумен шектелді.
Шешуші, шынайы революциялық қадамды 1871 жылы өзінің "Адамның шығу тегі және жыныстық таңдау" кітабын шығарған Ч.Дарвин жасады. Онда Ч.Дарвин Үлкен нақты материалда екі маңызды ережені негіздеді:
Адам ата-бабаларының жануарларынан шыққан;
Адам қазіргі гуманоидты маймылдармен байланысты, олар адаммен бірге ежелгі бастапқы формадан шыққан.
Осылайша антропогенездің симиальды (маймыл) тұжырымдамасы пайда болды, оған сәйкес адам мен қазіргі антропоидтар алыс геологиялық дәуірде өмір сүрген және африкалық маймыл тәрізді тіршілік иесі болып табылатын жалпы ата - бабадан шыққан деген тұжырымдамаға келді. Осы сәттен бастап ғылымда Құдай жаратылысының орнын тұқым қуалайтын өзгергіштік, табиғи сұрыптау және тіршілік үшін күрес негізінде жүретін жабайы табиғат эволюциясы алды. Ч. Дарвиннің кітабы кең резонанс тудырды, оған шіркеу мен барлық бағыттағы консервативті ғалымдар сын айтты. Бірақ оның идеялары ғылымға еніп, адамның пайда болу проблемасына материалистік көзқарасты бекітіп, сол жерде үстем жағдайға ие болды.
Соңғы мәліметтерге сәйкес, адамның маймыл ата - бабаларын бастаған жоғары маймылдардың пайда болуы шамамен 20 миллион жыл бұрын болған. Шамасы, ол кезде антропоидтардың шамамен 20-30 түрі болған. Олардың көпшілігі жойылып, адамға көшу тек бір түрді жүзеге асырылды.
Сонымен, адам мен жоғары маймылдардың ең көне ата - бабасы Үндістаннан Африкаға дейінгі аумақта тұратын рамапитек. Рамапитек - бұл қазіргі гуманоидты маймылдар мен адамдар арасындағы аралық болып табылатын, тістердің құрылымы бойынша адамға ұқсас, ірі қазбалы маймылдың қалдықтары. Ол шамамен 14-8 миллион жыл бұрын өмір сүрген.
Австролопитектер осыдан 2-3 млн. жыл бұрын өмір сүрген. Олардың бойлары -- 120-150 см, ми көлемі 380-550 см3, екі аяқтарымен тік жүрген. Олар ашық жерлерді, орманды далаларды мекендеген. Олардың адамдарға ең ұқсас белгілерінің бірі - жақтарының құрылысы: күрек тістері, ит тістері салыстырмалы түрде ұсақтау, ал азу тістері ірі болған. Австралопитектердің жақтары адамдардыкінен әлдеқайда үлкен және алға қарай шығыңқы болған, ми көлемі адамдардан 3 есе кем, ал қазіргі адам тәрізді маймылдардан (шимпанзе, горилла) екі есе үлкен. Сондықтан да оларды адамдардың ата - тегі ретінде қарастырады. Австралопитектердің ішінде афар австралопитегі адамдардың ата-тегі болуы мүмкін деп болжамдануда. Австролопитектер өз ішінде төрт топқа: афра, африканус, қуатты австролопитек және бойса адамы. 1960 жылы Танзания елінің Олдувай шатқалынан австралопитектердің сүйектерімен бірге адамға өте ұқсас қазба сүйектер табылған. Олардың бойлары шамамен 120 см, салмағы 40-50 килограмм ми көлемі 650-750 см3, жақтарының қүрылысы және тістері австралопитектермен салыстырғанда нәзіктеу болып келген. Сонымен қатар, қазба сүйектермен бірге қолдан жасалынған қарапайым еңбек қүралдары - пышақтар, сойыддар т.б. табылған. Оларды Олдувай мәдениеті деп атайды. Осы қарапайым еңбек қүралдарын жасаған қазба сүйектердің иесі деп есептелініп оларды адам туысының алғашқы өкілі - іскер адам - Ноmо habilis деп атаған. Епті адамдардың бас сүйегінің ішкі бетінде бірнеше прогрессивтік нейроморфологиялық өзгерістердің пайда болғаны анықталды: 1) ми сыңарларының асинхронды болуы; 2) екі сөйлеу орталығының бастамасының дамуы. Сонымен қатар, аяқтарының бас бармағы табанға көлденең орналаспай тура орналасқан.
Архантроптар осыдан 2 млн жыл бұрын пайда болып 200-100 мың жылға дейін тіршілік еткен. Оларға, тік жүретін адамдар деп аталатын құрама түр Homo erectus - питекантроп, синантроп, Гейдельберг адамы т.б. жатқызылады. Питекантроптардың сүйектері Шығыс және Солтүстік Африкадан, синантроптар Азиядан табылған. Бұлардың тіршілік еткен уақыты 1 млн жылдан 600-400 мың жыл аралықтарыңда. Олардың ми сауытының көлемі үлкен болған - 850-1100 см3. Антропологтардың жорамалдауынша ең қарапайым сөйлеу ми көлемі 750-800 см3 жеткен кезде пайда болған, демек питекантроптар, синантроптар өте қарапайым сөйлей білген. Олар отты пайдаланған, оны ұзақ уақыт сақтай білген, бірақ өздері отты ала алмаған, Олардың шағын топтары үңгірлерді мекендеген. Тік жүретін адамдар қазіргі Қазақстан, Өзбекстан мемлекеттері аймағын мекендеген. Мысалы, Тешікташтан (Өзбекстан) питекантроптың баласының қазба сүйегі, Қаратау, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.