Денені не үшін шынықтыру керек
Күш, шыдамдылық адам баласымен бірге дүниеге келмейді, ол уақыт өте қалыптасатын қасиет. Табиғатынан әлсіз жаратылған адам мықты, шыдамды болуына болады. Орыс колбасшысы Александр Суворов аурушаң, әлсіз болып дүниеге келген екен. Саналы өмірінде шынғып, жаттығып, бірнеше сағаттар бойы жалаңаш суықта жаяу жүріпті, суық суға түсіп, ешқашан жылы киінбепті. Орыстың ыстық моншасына түсіп, денесін, ыстыққа да, суыққа да төзімді етіп, өз.өзін шынықтырған. Мұның бәрі А.Суворовқа жасы келген кезде де өз армиясымен бірге қарлы Альпы тауын жаяу басып өтіп, жаудың тылына соққы беруіне көмектескен.
Ал орыстың белгілі суретшісі И.Репин өз денсаулығын шынықтыру үшін жататын бөлмесіндегі терезеге әйнек салмаған. Суретші ұзақ өмір сүріп, суық тию дегенді білмепті.
Табиғаттың емшілік қасиеті
Егер сен шынықсаң, сенің ағзаң суыққа қарсы тұра алады. Суық жаңбырдың астында қалсаң да, аяғыңнан су өтіп, аяғың жаураса да, қыстың күні достарыңмен ойым қызығына беріліп, суықта ұзақ жүрсең де сенің шыныққан қан тамырларың сыртқы ауаның өзгеруіне байланысты кеңіп, тарылып отырады. Осының әсерінен қан айналымы реттеліп денеге қажетті энергия.күш, жылу қажетінше келіп, адам суыққа төзімді болады.
Ал орыстың белгілі суретшісі И.Репин өз денсаулығын шынықтыру үшін жататын бөлмесіндегі терезеге әйнек салмаған. Суретші ұзақ өмір сүріп, суық тию дегенді білмепті.
Табиғаттың емшілік қасиеті
Егер сен шынықсаң, сенің ағзаң суыққа қарсы тұра алады. Суық жаңбырдың астында қалсаң да, аяғыңнан су өтіп, аяғың жаураса да, қыстың күні достарыңмен ойым қызығына беріліп, суықта ұзақ жүрсең де сенің шыныққан қан тамырларың сыртқы ауаның өзгеруіне байланысты кеңіп, тарылып отырады. Осының әсерінен қан айналымы реттеліп денеге қажетті энергия.күш, жылу қажетінше келіп, адам суыққа төзімді болады.
Денені не үшін шынықтыру керек
Күш, шыдамдылық адам баласымен бірге дүниеге келмейді, ол уақыт өте
қалыптасатын қасиет. Табиғатынан әлсіз жаратылған адам мықты, шыдамды
болуына болады. Орыс колбасшысы Александр Суворов аурушаң, әлсіз болып
дүниеге келген екен. Саналы өмірінде шынғып, жаттығып, бірнеше сағаттар
бойы жалаңаш суықта жаяу жүріпті, суық суға түсіп, ешқашан жылы киінбепті.
Орыстың ыстық моншасына түсіп, денесін, ыстыққа да, суыққа да төзімді етіп,
өз-өзін шынықтырған. Мұның бәрі А.Суворовқа жасы келген кезде де өз
армиясымен бірге қарлы Альпы тауын жаяу басып өтіп, жаудың тылына соққы
беруіне көмектескен.
Ал орыстың белгілі суретшісі И.Репин өз денсаулығын шынықтыру үшін
жататын бөлмесіндегі терезеге әйнек салмаған. Суретші ұзақ өмір сүріп, суық
тию дегенді білмепті.
Табиғаттың емшілік қасиеті
Егер сен шынықсаң, сенің ағзаң суыққа қарсы тұра алады. Суық жаңбырдың
астында қалсаң да, аяғыңнан су өтіп, аяғың жаураса да, қыстың күні
достарыңмен ойым қызығына беріліп, суықта ұзақ жүрсең де сенің шыныққан қан
тамырларың сыртқы ауаның өзгеруіне байланысты кеңіп, тарылып отырады.
Осының әсерінен қан айналымы реттеліп денеге қажетті энергия-күш, жылу
қажетінше келіп, адам суыққа төзімді болады.
Күн, ауа және су - табиғи емшілер, ағзаны шынықтыруға бірден бір
көмекшілер. Күн сәулесі баланың дұрыс дамуына өте қажет болғанымен, күн
көзіне шыныққанда абай болу керек, күн денеге жағымды да, жағымсыз да.
Себебін ойлан.
Ал ауа, жел - адамға өте жағымды. Мүмкін сен ауа, жел туралы басқаша
ойлайтын боларсың: Долы жел, Жағымсыз дауыл, Тынық ауа. Егер сен
шыныққан болсаң, салқын жел денеге өте жағымды, сергіп қаласың. Ал әлсіз
болсаң жел беттерісін құрғатып, тырыстырады. Таза ауада ұзақ жүруге шамаң
келмей, төсекке қарай бет аласың.
Сумен шынығуды бастағанда, алдымен, денені ысқылаудан бастаған дұрыс:
орамалды суық суға дымқылдап алып, мойынды, иықты, кеудені, ішті, арқаны,
аяқ-қолды ысқылау керек. Одан кейін құрғақ орамалмен тері қызарғанша,
жылуды сезінгенше денені жылдамдата ысқылайды. Ысқылап болған соң
күнделікті душ қабылдау керек.
Күндізгі шаршағанды басу үшін жылы суға шомылу қажет, жақсы көмектеседі
(судың температурасы -38°С болып, суға шомылу 10 минуттан аспаған дұрыс).
Шомылып болған соң суық сумен аяқтан бастап шайынса, қан айналымы
жақсарады. Шынығуды күшейту үшін судың температурасын бақылап отыру керек -
бірінші ыстық суды қосып, жаймен суды жылытып, аяғында салқындатып
шомылады, содан соң қайтадан қайталап ыстық су, жылы су, салқын су. Мұндай
әдіспен шынығу ағзаны суық тиюден қорғайды. Жалпы суға шомылу ағзаға өте
жағымды.
Есте сақтайтын қағида
• Жалғыз суға шомылма.
• Таныс емес су ағынына шомылма.
• Өзеннің қатты ағысы қауіпті екенін ұмытпа.
• Суга жаңа түсіп, жүзуді үйреніп жүрген адам жагалаудан алыстамау
керек.
• Суға терлеп тұрып түспеу керек, терді көлеңке жерде басып, асықпай
суға шомылған дұрыс.
• Тойып тамақ ішіп суға түсуге болмайды, кем дегенде 1 сағат уақыт өтуі
керек.
• Суда 45 минуттан артық шомылуға болмайды.
• Судан шыққан соң орамалмен ысқыланып сүртініп, құрғақ киім киген
дұрыс.
• Ауа ваннасын қабылдағанда терезесі ашылған бөлмеде киімді шешіп 20-40
минут отыру керек.
Таза ауада серуендеу, жаяу жүру өте пайдалы. Тағы бір ванна қабылдаудың
түрі - күн сәулесіне қыздырыну. Егер бұл процедураны дұрыс қабылдаса, оның
ағзаға жағымдылығы зор: қан айналымын жақсартады, тәбетті ашып, ұйқыны
реттейді, ағзаны шынықтырып, теріге жақсы әсер етеді. Күн сәулесіне дұрыс
қыздырыну үшін, төмендегі тәртіпті, ережені есте сақтаған жөн.
• Бірінші рет күн сәулесін қабылдау уақыты 20-30 минуттан аспауы керек.
• Күн сәулесін ертеңгі 7-ден түскі 12-ге дейінгі уақыт аралығында
қабылдаған дұрыс. Бұл уақытта ауа таза болып, күн қатты қызбайды.
• Ауаның ылғалдылығы мен желдің соғуын шамалау керек, себебі құрғақ
ауада дене күн көзіне тез күйіп кетуі әбден мүмкін.
Дене шынықтыру белсендігі
Бізді ғасыр өмір салтында белсенді қозғалу тапшылы жаппай етек алуда.
Дене белсенділігінің төмендігі немесе өмір салтындағы қозғалу тапшылығы
миокард инфарктісі, артериялық қысымның көтерілуі, семіздік, диабет сияқты
дерттер дамуының факторлары болып табылады. Бұл жағдайлардың алдын алу үшін
белсенді қимылдау, басқа сөзбен айтқан, дене шынықтыруды арттыру қажет.
Дене шынықтырумен айналысатын адам күн бойына аз шаршайды, жақсы ұйықтайды,
сирек ауырады, кескіні келісті болады, психикалық және тәндік әсерлерді
жеңіл түрде жеңеді.
Ертеңгілік жаттығулар
Адамның әр күн ертеңгілік жаттығулармен басталуы қажет. Он минуттік
ертеңгілік жаттығулар күн бойына сергектің кепілі. Егер сенің мүмкіншілігің
болса жзаттығуларды таза ауада жасаған дұрыс. Жаттығу сабақтарын өткізу
үшін киім жеңіл және қолайлы болуы керек. Ертеңгілік жаттығулардан кейін су
процедураларын қабылдауды ұмытпа.
Дене жаттықтыру сабақтары
Дене шынықтыру сабақтары – ұстаз жетекшілігімен өз тәнінде гормониялық
дамытудың және құрдастар мен қарым-қатынастың ең қолайлы мүмкіндгі. Егер
сенің дене шынықтыру сабақтарынан дәрігер босатқан анықтамаң болса, арнаулы
диспансерлік топта дене шынықтыру жаттығуларын жеңілдетілген түрлерімен
айналысу керек, дене шынықтыру сабақтары оқитын күн бойына көңіл – күйге
және психикаға түсетін салмақтарға жеңілге ықпалын тигізеді.
Белсенді тынығу және таза ауадағы ойындар. Табиғатта шынығудың кез-
келген мүмкіндігін пайдалан. Көбірек жүру керек, мүмкіндігінше жаяу жүрген
дұрыс. Таза ауада белсенді ойын түрлерін, мысалы футбол, баскетбол, латта
және басқа ойнаған дұрыс. Ауа райы жағдайына қарамай, таза ауада кемінде
екі сағат өткіз.
Күніне бір сағат жаяу жүрудің, жүгіргендей пайдасы бар.
Бірінші ереже — тек қана қатты, түзу, тегіс төсекке ғана ұйықтаңыз
Екінші ереже — басқа жастанатын жастық міндетті түрде қатты болу керек.
Үшінші ереже — таңертең ең әуелі міндетті түрде "Алтын балық" жаттығуын
жасаңыз (еденде) жатып аяқ қолды созып бүкіл денені балықтар сияқты
толқындатып қозғалту керек).
Төртінші ереже - қан тамырларға арналған жаттығу (еденде жатып аяқ
қолды жоғары көтеріп ұстап тұрып кейін тастап жіберу керек).
Бесінші ереже — алақандар мен табандарды түйістіру жаттығуы (еденде
жатып табандарды түйістіріп тізелерді жақындастыру керек, ал қолдарды
бастың жоғары жағына қара апарып алақандарды түйістіру керек).
Алтыншы ереже — арқа, бел және ішке арналған жаттығу (тізерлеп отырамыз
қолды алға немесе жоғары қарай созамыз да басымызды бұрып өкшемізді көруге
тырысамыз; қолды жаймен иық деңгейіне қарай түсіреміз де жауырындарымызды
бір-біріне барынша жақындатып 20-30 секунд ұстап тұрамыз; теңселе отырып
тынысты ішке қарай тартып кейін қайта қалыпты жағдайға келе отырып іштен
ауаны шығарамыз).
Жалпы шынықтыратын емшаралар (себезгі, ванна, шомылу) тұтас организмнің
төзімділігін арттырады. Сумен құйынуды мүмкіндігінше таза ауада, жалаң аяқ
жерде тұрып жасаған дұрыс. Құйынғаннан кейін сүлгімен сүртінбей, денені
еркінше кептіру керек. Өйткені, құйынғаннан кейін дененің бетінде теріс
заряд тасымалдайтын су қабыршағы түзіледі, ол артық оң зарядтарды
бейтараптандырады. Теріс заряд денсаулыққа жағымды әсер етеді. Әрине, бұл
ұсынысқа түсінушілікпен қарау керек: салқын жерде кепсе, дене жылу берілу
мен бу түзілу есебінен қатты тоңуы мүмкін.
Суға шомылғаннан кейін денені сүлгімен жақсылап ысқылау керек.
Нәтижесінде тері рецепторлары тітіркенеді де, ондағы қантамырлар кеңейеді
және жылу берілу едәуір артады.
Шынықтырушы емшаралардың ережелері мен әдістері
Сумен шынығу кезінде мыналар байқалады:
1. Организмнің түрлі температурадағы судың әсеріне төзімділігі артады.
2. Дененің жиі тоңуға ұшырайтын және жиі суық тиетін жеке бөліктерінің
төзімділігі артады.
3. Терінің жүйке ұштарының механикалык тітіркенуі.
4. Физикалық, химиялық және биологиялық факторларға жалпы төзімділікті
көтеру.
5. Иммундық жүйе қызметінің түрткілері мен қорғаныс механизмдерінің
деңгейі жоғарылайды.
Жеке мүшелерді шынықтыру кезіндегі температуралық өлшеуіштер:
1. Жұтқыншақты шынықтыру - тамақты күнделікті суық сумен шаю.
2. Аяққа су құю - күнделікті ұйқтауға жатардан бір сағат бұрын 30
секунд бойы құмғанмен аяққа су құю керек. Судың температурасын алғашқыда 27-
28°С етіп алып, сосын бір ай ішінде біртіндеп 10-15°С-қа түсіру қажет,
бірақ 10°С-тан төмен болмауы тиіс.
3. Аяқты булау — аяқты суы бар шелекке немесе легенге батырады, судың
температурасын 28°С-тан біртіндеп 15°С-қа дейін төмендетеді.
4. Аяқты контрастылы сумен булау. Бір шелекке ыстық (38-40°С) су, ал
екіншісіне суық (22-24°С) су құяды. Аяқты алдымен 1-2 минут ыстық суға,
сонан соң 12-15 секунд суық суға батырады. Осылайша алмастыруды 4-5 рет
жасап, сосын оны 8-10 ретке жеткізеді. Ыстық судың температурасы бұрынғыша
қалдырылып, суық судыкі 12-15°С-қа жеткізіледі. Аяқты контрастылы сумен
булауды ұйықтауға бір сағат қалғанда жасаған дұрыс.
Организмді әсер ету факторының шапшаң тәсілімен де, баяу тәсілімен де
жаттықтыру керек. Шынықтыру емшараларын күш жұмсайтын жаттығулар мен қоса
орындағанда ол жақсы нәтиже береді.
Ауа ванналары денсаулықты нығайту, көптеген аурулардың алдын алу үшін
жақсы құрал болып табылады. Таза ауа - шынықтыру негізі. Ауаның
температура, ылғалдылық, қозғалғыштық сияқты ерекшеліктері және белгілі бір
химиялық құрамы болады, мысалға шыршалы орман фитонцидтері. Тері мен ауа
температураларының арасындағы айырмашылық неғұрлым үлкен болса, ауа
ваннасының әсері соғұрлым жақсы болады. Ауаның қозғалу жылдамдығының да
үлкен маңызы бар. Денені жел неғұрлым қатты үрлесе, оның бетінен тер
соғұрлым шапшаң буланады да, тері жақсы салқындайды. Ылғалдылық ауаның жылу
өткізгіштігін және буландыру күшін өзгертеді, бұл организмнің қызуының
немесе салқындауының күшеюіне әсер етеді. Егер үлкен ылғалдылық пен ауа
температурасының жоғары болуы сәйкес келсе, булану қиындайды да организмнің
қатты қызып кету қауіпі артады. Ауа температурасы төмен болғанда ылғалдылық
дененің қосымша салқындауына жәрдемдеседі. Жел, әсіресе ауа температурасы
дене температурасынан төмен болған кезде, одан да қатты салқындатады.
Ауа ванналары зат алмасуын күшейтеді, көңіл — күйді көтеріп, ас қорыту
процесін жақсартады, организмге оттегінің өтуін арттырады, сергектік
сезімін туғызып, ұйқы мен тәбетті жақсартады. Бұл бәрімізге белгілі, бірақ
сендер бөлмені қашан, қай уақытта және қаншалықты жиі желдететіндіктеріңе
көңіл бөлесіндер ме? Бөлмені күніне бірнеше рет 10-15 минуттан желдетіп
отыру қажет.
Таза ауада серуендеудің де шынықтырушы әсері бар. Жазғы кезде дене
желдетіліп тұруы үшін мақта — матадан тігілген жеңіл киім кию керек. Ауа
ваннасын 15-16°С нөлден жоғары температурадан 5-10 минут ұзақтықтан
бастаған дұрыс.
Көңіл-күй жақсы болған жағдайда күнделікті бір минуттан қосып, жалпы
ұзақтықты 25-30 минутқа жеткізу керек. Ауа температурасы жоғары болғанда да
ауа ваннасының ұзақтығы шектелмейді. Ауа ваннасын қабылдау режимі адамның
жасына, денсаулығына, организмінің шынығу деңгейіне байланысты құрылады.
Ауа ваннасын қабылдаған кезде алғашқыда температура 2 °С-тан және ұзақтығы
5 минуттан артпауы тиіс. Шыныққан және денсаулығы жақсы адамдар үшін ауа
температурасы 9-16 °С және одан төмен аралықта болуы мүмкін.
Күн сәулесімен шынықтыру. Негізгі шынықтырушы құрал ультракүлгін
сәулелер болып табылады. Барлық шынықтырушы емшаралардың ішіндегі ең күшті
әсер ететіні күн сәулесінің ванналары болғандықтан, оған өте ұқыптылықпен
қараған жөн. Мысалы, қатты жұмыс істеген кезде күнге күюге болмайды. Төс,
іш, арқа ультракүлгін сәулелерге неғұрлым сезімтал келеді. Түрлі жаттығулар
жасаған кезде, ойнаған кезде күйген пайдалы. Бас киім киіп, басты күн
сәулесінен қорғау керек. Ұйқы келіп, бас ауыра бастаған кезде шынығу
емшарасын уақытша тоқтатады. Емшараның жалпы ұзақтығы біртіндеп 40-60
минутқа жеткізілуі, тіпті одан да ұзақ болуы мүмкін. Бірақта әрбір 30 минут
сайын міндетті түрде 10-15 минуттық үзіліс жасап, көлеңкеде демалу керек.
Егер адам бұрын күнге күймеген болса, онда 15 минут ішінде қатты күйіп
қалуы мүмкін. Бұл кезде тері қызарып, ашиды және мөлдір сұйыққа толған
көпіршіктер пайда болады. Адам әлсіреп, басы ауырады, қалтырайды, басы
айналып, құсқысы келеді. Бұл құбылыстар біраз уақыт өткен соң білінуі де
мүмкін, сондықтан күн астында ұзақ уақыт қалуға болмайды. Оңтүстікте
таңертеңгілік сағат 8-ден 11-ге дейінгі және түстен кейін 16-дан 18-ге
дейінгі аралықта күнге күйген қауіпсіз және пайдалы.
Сумен шынығу. Суық су организмге жағымды әсер етеді, оның түрлі тұмау
ауруларына төзімділігін арттырады. Су емшараларын таңертеңгі жаттығулардан
кейін жасаған жөн. Сумен шынығудың бірнеше әдістері бар. Біріншісі —
классикалық әдіс. Оны орындау үшін температурасы 34-36 °С суды пайдаланады.
Судың температурасы біртіндеп, әдетте әрбір 3-4 күн сайын 1 °С-қа,
төмендетіліп отырады.
Екінші тәсіл баяу салқындату арқылы шынықтыруды көздейді. Ол үшін су
емшараларын (құйыну, себезгі және т.с.с.) 38 °С-тан 24 °С-қа дейін
төмендетеді. Жағымсыз сезім пайда болса, оны жою үшін судың температурасын
көтереді. Мұндай циклдер 3-4 рет қайталанады.
Үшінші тәсіл әуелі су, сонан соң ауа емшараларын кезектестіре қолдануды
көздейді. Мұнда судың температурасы әрбір 4 күн сайын бір градусқа
төмендетіледі. Егер тері қаздың терісі сияқты бүртіктеніп кетсе, онда
сылап, уқалап, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Күш, шыдамдылық адам баласымен бірге дүниеге келмейді, ол уақыт өте
қалыптасатын қасиет. Табиғатынан әлсіз жаратылған адам мықты, шыдамды
болуына болады. Орыс колбасшысы Александр Суворов аурушаң, әлсіз болып
дүниеге келген екен. Саналы өмірінде шынғып, жаттығып, бірнеше сағаттар
бойы жалаңаш суықта жаяу жүріпті, суық суға түсіп, ешқашан жылы киінбепті.
Орыстың ыстық моншасына түсіп, денесін, ыстыққа да, суыққа да төзімді етіп,
өз-өзін шынықтырған. Мұның бәрі А.Суворовқа жасы келген кезде де өз
армиясымен бірге қарлы Альпы тауын жаяу басып өтіп, жаудың тылына соққы
беруіне көмектескен.
Ал орыстың белгілі суретшісі И.Репин өз денсаулығын шынықтыру үшін
жататын бөлмесіндегі терезеге әйнек салмаған. Суретші ұзақ өмір сүріп, суық
тию дегенді білмепті.
Табиғаттың емшілік қасиеті
Егер сен шынықсаң, сенің ағзаң суыққа қарсы тұра алады. Суық жаңбырдың
астында қалсаң да, аяғыңнан су өтіп, аяғың жаураса да, қыстың күні
достарыңмен ойым қызығына беріліп, суықта ұзақ жүрсең де сенің шыныққан қан
тамырларың сыртқы ауаның өзгеруіне байланысты кеңіп, тарылып отырады.
Осының әсерінен қан айналымы реттеліп денеге қажетті энергия-күш, жылу
қажетінше келіп, адам суыққа төзімді болады.
Күн, ауа және су - табиғи емшілер, ағзаны шынықтыруға бірден бір
көмекшілер. Күн сәулесі баланың дұрыс дамуына өте қажет болғанымен, күн
көзіне шыныққанда абай болу керек, күн денеге жағымды да, жағымсыз да.
Себебін ойлан.
Ал ауа, жел - адамға өте жағымды. Мүмкін сен ауа, жел туралы басқаша
ойлайтын боларсың: Долы жел, Жағымсыз дауыл, Тынық ауа. Егер сен
шыныққан болсаң, салқын жел денеге өте жағымды, сергіп қаласың. Ал әлсіз
болсаң жел беттерісін құрғатып, тырыстырады. Таза ауада ұзақ жүруге шамаң
келмей, төсекке қарай бет аласың.
Сумен шынығуды бастағанда, алдымен, денені ысқылаудан бастаған дұрыс:
орамалды суық суға дымқылдап алып, мойынды, иықты, кеудені, ішті, арқаны,
аяқ-қолды ысқылау керек. Одан кейін құрғақ орамалмен тері қызарғанша,
жылуды сезінгенше денені жылдамдата ысқылайды. Ысқылап болған соң
күнделікті душ қабылдау керек.
Күндізгі шаршағанды басу үшін жылы суға шомылу қажет, жақсы көмектеседі
(судың температурасы -38°С болып, суға шомылу 10 минуттан аспаған дұрыс).
Шомылып болған соң суық сумен аяқтан бастап шайынса, қан айналымы
жақсарады. Шынығуды күшейту үшін судың температурасын бақылап отыру керек -
бірінші ыстық суды қосып, жаймен суды жылытып, аяғында салқындатып
шомылады, содан соң қайтадан қайталап ыстық су, жылы су, салқын су. Мұндай
әдіспен шынығу ағзаны суық тиюден қорғайды. Жалпы суға шомылу ағзаға өте
жағымды.
Есте сақтайтын қағида
• Жалғыз суға шомылма.
• Таныс емес су ағынына шомылма.
• Өзеннің қатты ағысы қауіпті екенін ұмытпа.
• Суга жаңа түсіп, жүзуді үйреніп жүрген адам жагалаудан алыстамау
керек.
• Суға терлеп тұрып түспеу керек, терді көлеңке жерде басып, асықпай
суға шомылған дұрыс.
• Тойып тамақ ішіп суға түсуге болмайды, кем дегенде 1 сағат уақыт өтуі
керек.
• Суда 45 минуттан артық шомылуға болмайды.
• Судан шыққан соң орамалмен ысқыланып сүртініп, құрғақ киім киген
дұрыс.
• Ауа ваннасын қабылдағанда терезесі ашылған бөлмеде киімді шешіп 20-40
минут отыру керек.
Таза ауада серуендеу, жаяу жүру өте пайдалы. Тағы бір ванна қабылдаудың
түрі - күн сәулесіне қыздырыну. Егер бұл процедураны дұрыс қабылдаса, оның
ағзаға жағымдылығы зор: қан айналымын жақсартады, тәбетті ашып, ұйқыны
реттейді, ағзаны шынықтырып, теріге жақсы әсер етеді. Күн сәулесіне дұрыс
қыздырыну үшін, төмендегі тәртіпті, ережені есте сақтаған жөн.
• Бірінші рет күн сәулесін қабылдау уақыты 20-30 минуттан аспауы керек.
• Күн сәулесін ертеңгі 7-ден түскі 12-ге дейінгі уақыт аралығында
қабылдаған дұрыс. Бұл уақытта ауа таза болып, күн қатты қызбайды.
• Ауаның ылғалдылығы мен желдің соғуын шамалау керек, себебі құрғақ
ауада дене күн көзіне тез күйіп кетуі әбден мүмкін.
Дене шынықтыру белсендігі
Бізді ғасыр өмір салтында белсенді қозғалу тапшылы жаппай етек алуда.
Дене белсенділігінің төмендігі немесе өмір салтындағы қозғалу тапшылығы
миокард инфарктісі, артериялық қысымның көтерілуі, семіздік, диабет сияқты
дерттер дамуының факторлары болып табылады. Бұл жағдайлардың алдын алу үшін
белсенді қимылдау, басқа сөзбен айтқан, дене шынықтыруды арттыру қажет.
Дене шынықтырумен айналысатын адам күн бойына аз шаршайды, жақсы ұйықтайды,
сирек ауырады, кескіні келісті болады, психикалық және тәндік әсерлерді
жеңіл түрде жеңеді.
Ертеңгілік жаттығулар
Адамның әр күн ертеңгілік жаттығулармен басталуы қажет. Он минуттік
ертеңгілік жаттығулар күн бойына сергектің кепілі. Егер сенің мүмкіншілігің
болса жзаттығуларды таза ауада жасаған дұрыс. Жаттығу сабақтарын өткізу
үшін киім жеңіл және қолайлы болуы керек. Ертеңгілік жаттығулардан кейін су
процедураларын қабылдауды ұмытпа.
Дене жаттықтыру сабақтары
Дене шынықтыру сабақтары – ұстаз жетекшілігімен өз тәнінде гормониялық
дамытудың және құрдастар мен қарым-қатынастың ең қолайлы мүмкіндгі. Егер
сенің дене шынықтыру сабақтарынан дәрігер босатқан анықтамаң болса, арнаулы
диспансерлік топта дене шынықтыру жаттығуларын жеңілдетілген түрлерімен
айналысу керек, дене шынықтыру сабақтары оқитын күн бойына көңіл – күйге
және психикаға түсетін салмақтарға жеңілге ықпалын тигізеді.
Белсенді тынығу және таза ауадағы ойындар. Табиғатта шынығудың кез-
келген мүмкіндігін пайдалан. Көбірек жүру керек, мүмкіндігінше жаяу жүрген
дұрыс. Таза ауада белсенді ойын түрлерін, мысалы футбол, баскетбол, латта
және басқа ойнаған дұрыс. Ауа райы жағдайына қарамай, таза ауада кемінде
екі сағат өткіз.
Күніне бір сағат жаяу жүрудің, жүгіргендей пайдасы бар.
Бірінші ереже — тек қана қатты, түзу, тегіс төсекке ғана ұйықтаңыз
Екінші ереже — басқа жастанатын жастық міндетті түрде қатты болу керек.
Үшінші ереже — таңертең ең әуелі міндетті түрде "Алтын балық" жаттығуын
жасаңыз (еденде) жатып аяқ қолды созып бүкіл денені балықтар сияқты
толқындатып қозғалту керек).
Төртінші ереже - қан тамырларға арналған жаттығу (еденде жатып аяқ
қолды жоғары көтеріп ұстап тұрып кейін тастап жіберу керек).
Бесінші ереже — алақандар мен табандарды түйістіру жаттығуы (еденде
жатып табандарды түйістіріп тізелерді жақындастыру керек, ал қолдарды
бастың жоғары жағына қара апарып алақандарды түйістіру керек).
Алтыншы ереже — арқа, бел және ішке арналған жаттығу (тізерлеп отырамыз
қолды алға немесе жоғары қарай созамыз да басымызды бұрып өкшемізді көруге
тырысамыз; қолды жаймен иық деңгейіне қарай түсіреміз де жауырындарымызды
бір-біріне барынша жақындатып 20-30 секунд ұстап тұрамыз; теңселе отырып
тынысты ішке қарай тартып кейін қайта қалыпты жағдайға келе отырып іштен
ауаны шығарамыз).
Жалпы шынықтыратын емшаралар (себезгі, ванна, шомылу) тұтас организмнің
төзімділігін арттырады. Сумен құйынуды мүмкіндігінше таза ауада, жалаң аяқ
жерде тұрып жасаған дұрыс. Құйынғаннан кейін сүлгімен сүртінбей, денені
еркінше кептіру керек. Өйткені, құйынғаннан кейін дененің бетінде теріс
заряд тасымалдайтын су қабыршағы түзіледі, ол артық оң зарядтарды
бейтараптандырады. Теріс заряд денсаулыққа жағымды әсер етеді. Әрине, бұл
ұсынысқа түсінушілікпен қарау керек: салқын жерде кепсе, дене жылу берілу
мен бу түзілу есебінен қатты тоңуы мүмкін.
Суға шомылғаннан кейін денені сүлгімен жақсылап ысқылау керек.
Нәтижесінде тері рецепторлары тітіркенеді де, ондағы қантамырлар кеңейеді
және жылу берілу едәуір артады.
Шынықтырушы емшаралардың ережелері мен әдістері
Сумен шынығу кезінде мыналар байқалады:
1. Организмнің түрлі температурадағы судың әсеріне төзімділігі артады.
2. Дененің жиі тоңуға ұшырайтын және жиі суық тиетін жеке бөліктерінің
төзімділігі артады.
3. Терінің жүйке ұштарының механикалык тітіркенуі.
4. Физикалық, химиялық және биологиялық факторларға жалпы төзімділікті
көтеру.
5. Иммундық жүйе қызметінің түрткілері мен қорғаныс механизмдерінің
деңгейі жоғарылайды.
Жеке мүшелерді шынықтыру кезіндегі температуралық өлшеуіштер:
1. Жұтқыншақты шынықтыру - тамақты күнделікті суық сумен шаю.
2. Аяққа су құю - күнделікті ұйқтауға жатардан бір сағат бұрын 30
секунд бойы құмғанмен аяққа су құю керек. Судың температурасын алғашқыда 27-
28°С етіп алып, сосын бір ай ішінде біртіндеп 10-15°С-қа түсіру қажет,
бірақ 10°С-тан төмен болмауы тиіс.
3. Аяқты булау — аяқты суы бар шелекке немесе легенге батырады, судың
температурасын 28°С-тан біртіндеп 15°С-қа дейін төмендетеді.
4. Аяқты контрастылы сумен булау. Бір шелекке ыстық (38-40°С) су, ал
екіншісіне суық (22-24°С) су құяды. Аяқты алдымен 1-2 минут ыстық суға,
сонан соң 12-15 секунд суық суға батырады. Осылайша алмастыруды 4-5 рет
жасап, сосын оны 8-10 ретке жеткізеді. Ыстық судың температурасы бұрынғыша
қалдырылып, суық судыкі 12-15°С-қа жеткізіледі. Аяқты контрастылы сумен
булауды ұйықтауға бір сағат қалғанда жасаған дұрыс.
Организмді әсер ету факторының шапшаң тәсілімен де, баяу тәсілімен де
жаттықтыру керек. Шынықтыру емшараларын күш жұмсайтын жаттығулар мен қоса
орындағанда ол жақсы нәтиже береді.
Ауа ванналары денсаулықты нығайту, көптеген аурулардың алдын алу үшін
жақсы құрал болып табылады. Таза ауа - шынықтыру негізі. Ауаның
температура, ылғалдылық, қозғалғыштық сияқты ерекшеліктері және белгілі бір
химиялық құрамы болады, мысалға шыршалы орман фитонцидтері. Тері мен ауа
температураларының арасындағы айырмашылық неғұрлым үлкен болса, ауа
ваннасының әсері соғұрлым жақсы болады. Ауаның қозғалу жылдамдығының да
үлкен маңызы бар. Денені жел неғұрлым қатты үрлесе, оның бетінен тер
соғұрлым шапшаң буланады да, тері жақсы салқындайды. Ылғалдылық ауаның жылу
өткізгіштігін және буландыру күшін өзгертеді, бұл организмнің қызуының
немесе салқындауының күшеюіне әсер етеді. Егер үлкен ылғалдылық пен ауа
температурасының жоғары болуы сәйкес келсе, булану қиындайды да организмнің
қатты қызып кету қауіпі артады. Ауа температурасы төмен болғанда ылғалдылық
дененің қосымша салқындауына жәрдемдеседі. Жел, әсіресе ауа температурасы
дене температурасынан төмен болған кезде, одан да қатты салқындатады.
Ауа ванналары зат алмасуын күшейтеді, көңіл — күйді көтеріп, ас қорыту
процесін жақсартады, организмге оттегінің өтуін арттырады, сергектік
сезімін туғызып, ұйқы мен тәбетті жақсартады. Бұл бәрімізге белгілі, бірақ
сендер бөлмені қашан, қай уақытта және қаншалықты жиі желдететіндіктеріңе
көңіл бөлесіндер ме? Бөлмені күніне бірнеше рет 10-15 минуттан желдетіп
отыру қажет.
Таза ауада серуендеудің де шынықтырушы әсері бар. Жазғы кезде дене
желдетіліп тұруы үшін мақта — матадан тігілген жеңіл киім кию керек. Ауа
ваннасын 15-16°С нөлден жоғары температурадан 5-10 минут ұзақтықтан
бастаған дұрыс.
Көңіл-күй жақсы болған жағдайда күнделікті бір минуттан қосып, жалпы
ұзақтықты 25-30 минутқа жеткізу керек. Ауа температурасы жоғары болғанда да
ауа ваннасының ұзақтығы шектелмейді. Ауа ваннасын қабылдау режимі адамның
жасына, денсаулығына, организмінің шынығу деңгейіне байланысты құрылады.
Ауа ваннасын қабылдаған кезде алғашқыда температура 2 °С-тан және ұзақтығы
5 минуттан артпауы тиіс. Шыныққан және денсаулығы жақсы адамдар үшін ауа
температурасы 9-16 °С және одан төмен аралықта болуы мүмкін.
Күн сәулесімен шынықтыру. Негізгі шынықтырушы құрал ультракүлгін
сәулелер болып табылады. Барлық шынықтырушы емшаралардың ішіндегі ең күшті
әсер ететіні күн сәулесінің ванналары болғандықтан, оған өте ұқыптылықпен
қараған жөн. Мысалы, қатты жұмыс істеген кезде күнге күюге болмайды. Төс,
іш, арқа ультракүлгін сәулелерге неғұрлым сезімтал келеді. Түрлі жаттығулар
жасаған кезде, ойнаған кезде күйген пайдалы. Бас киім киіп, басты күн
сәулесінен қорғау керек. Ұйқы келіп, бас ауыра бастаған кезде шынығу
емшарасын уақытша тоқтатады. Емшараның жалпы ұзақтығы біртіндеп 40-60
минутқа жеткізілуі, тіпті одан да ұзақ болуы мүмкін. Бірақта әрбір 30 минут
сайын міндетті түрде 10-15 минуттық үзіліс жасап, көлеңкеде демалу керек.
Егер адам бұрын күнге күймеген болса, онда 15 минут ішінде қатты күйіп
қалуы мүмкін. Бұл кезде тері қызарып, ашиды және мөлдір сұйыққа толған
көпіршіктер пайда болады. Адам әлсіреп, басы ауырады, қалтырайды, басы
айналып, құсқысы келеді. Бұл құбылыстар біраз уақыт өткен соң білінуі де
мүмкін, сондықтан күн астында ұзақ уақыт қалуға болмайды. Оңтүстікте
таңертеңгілік сағат 8-ден 11-ге дейінгі және түстен кейін 16-дан 18-ге
дейінгі аралықта күнге күйген қауіпсіз және пайдалы.
Сумен шынығу. Суық су организмге жағымды әсер етеді, оның түрлі тұмау
ауруларына төзімділігін арттырады. Су емшараларын таңертеңгі жаттығулардан
кейін жасаған жөн. Сумен шынығудың бірнеше әдістері бар. Біріншісі —
классикалық әдіс. Оны орындау үшін температурасы 34-36 °С суды пайдаланады.
Судың температурасы біртіндеп, әдетте әрбір 3-4 күн сайын 1 °С-қа,
төмендетіліп отырады.
Екінші тәсіл баяу салқындату арқылы шынықтыруды көздейді. Ол үшін су
емшараларын (құйыну, себезгі және т.с.с.) 38 °С-тан 24 °С-қа дейін
төмендетеді. Жағымсыз сезім пайда болса, оны жою үшін судың температурасын
көтереді. Мұндай циклдер 3-4 рет қайталанады.
Үшінші тәсіл әуелі су, сонан соң ауа емшараларын кезектестіре қолдануды
көздейді. Мұнда судың температурасы әрбір 4 күн сайын бір градусқа
төмендетіледі. Егер тері қаздың терісі сияқты бүртіктеніп кетсе, онда
сылап, уқалап, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz