Ірі қара малдың асқорыту органдары

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

БАСБОЛОВ ЗАМАНБЕК ТППЖ-31

Спланхнология.

1. Асқорыту жүйесі туралы ілім. Ірі қара мал асқорыту жүйесі ерекшеліктері.

2. Ас қорыту аппараты, онто - филогенездік дамуы. Бас ішек, алдыңғы, ортаңғы және артқы ішектердің құрылысы.

3. Тыныс алу жүйесі туралы ілім. Ірі қара мал Тыныс алу жүйесі ерекшеліктері.

4. Тыныс алу аппараты, онто - филогенездік дамуы. (тыныс жолдары және газ алмасу мүшелерінің құрылысы)

1) Ас қорыту жүйесі (көне грекше: systema digestoria; көне грекше: systema - бүтін, байланысқан, жүйе; лат. digestoria - асқорыту) -адам мен жануарлар организмдеріндегі асты (азықты) қабылдау, өндеу, қорыту, сіңіру және жын қалдығын сыртқы ортаға шығару қызметтерін атқаратын мүшелердің жүйесі. Асқорыту жүйесі түтік тәрізді мүшелерден және ас қорыту бездерінен тұрады. ІҚМ қорыту жүйесі бірнеше бөліктен тұрады:

ауыз қуысы- Ерін, тіс және тіл. Тағамдарды жинауға, жұтуға және өңдеуге қызмет етеді;
өңеші. Асқазанға фаренцаны қосады, ұзындығы шамамен 0, 5 м;
асқазан. Ол төрт камерадан тұрады және ас қорыту мен ассимиляцияға қызмет етеді;
ұсақ ішек. Өңделген тамақты биязы мен шырындарымен байытады, қоректік заттарды қанға сіңіреді;
ірі ішек. Азық-түлікті қосымша ашыту, білім беру және фекальды массалар шығару үшін қызмет етеді.

Ірі қара малдың асқорыту органдарының схемасы: 1 - паротидті сілекей безі; 2 - паротитті сілекей түтігі; 3 - жұлдыру; 4 - ауыз қуысы; 5 - субмандибулярлық сілекей безі; 6 - саңырауқұлақтар; 7 - трахеи; 8 - қызылша қантамыры; 9 - бауыр; 10 - бауыр түтігі; 11 - магистальді өт жолдары; 12 - өт қабығы; 13 - жалпы өт қабаты; 14 - тор; 15 - ұйқы безі; 16 - панкреатикалық түтік; 17 - абомум; 12 - он екі елі; 19 - jejunum; 20 - қос нүкте; 22 - кекум; 23 - тік ішек; 24 - гем; 25 - кітап; 26 - қызылша шұқығы

Күйіс малы қарынының құрылысы өте күрделі, ол төрт бөліктен тұрады. Олар мес қарын, жұмыршақ, қатпаршақ және ұлтабар. Ірі қара мен ұсақ малдың қарыны төрт бөліктен, ал түйе қарны үш бөліктен тұрады. Түйелерде қатпаршақ болмайды. Алдыңғы үш бөлікті алдыңғы (қосалқы) қарын, ал ұлтабарды нағыз қарын деп атайды. Алдыңғы қарынның кілегей қабығы көп қабатты жалпақ эпителиймен қапталған, онда без болмайды. Қарынның әр бөлігінің өз қызметіне байланысты құрылыс ерекшеліктері болады.

Месқарын -алдыңғы қарынның ең алғашқы және ең үлкен бөлігі. Оның сыйымдылығы ірі қарада 100-300л, қой мен ешкіде 12-20 л.

Мес қарын құрсақтың бүкіл сол жақ бөлігін алып жатады. Мықты ет белдемелерімен және қатпарларымен мес қарын бес бөлікке бөлінеді. Оң және сол ұзынша қатпарлар мес қарынды дорсальдық (үстіңгі) және вентральдық (астыңғы) қапшықтарға бөледі. Үлкен көлденең қатпар қарын қапшықтарынан кіреберісті (сағаны), ал Х тәрізді қатпар -артқы дорсальдық және вентральдық құрыштарды бөледі. Мес қарын қатпарлары жынды екшеп, құрыштарға бөліп отырады.

Жұмыршақ - кішкентай домалақ ағза. Оның сыймдылығы ірі қарада 5-10 л, ал қой мен ешкіде 1, 5-2 л, мес қарын кіреберісінен оны орақ тәрізді қатпар бөледі. Оның кілегейлі қабығы дәнекер ұлпа негізінде бал арасының ұқсас тормала құрайды. Жұмыршақ мес қарынан түскен жынды екшеп, оның қорытылуға дайын сұйық бөлігін қатпаршаққа өткізеді де ірі бөлшектерін месқарынға кері қайтарады.

Өңеш- мес қарын кіреберісі мен жұмыршақтың шекарасында жалғасады, сондықтан мал жұтқан азық жентегі, жұмыршаққа да, қарын кіреберісіне түседі. Сақа малда ішкен судың 85-95 пайызы бірден мес қарынға, 15 пайызы жұмыршаққа, 1 проценті қатпаршаққа құйылады.

Өңеш жұмыршақтың түбінде қатпаршаққа дейін созылып жататын, ернеулері шала түйіскен түтікшеге айналады. Оны өңеш науасы деп атайды. Өңеш науасының ернеулерінде ет талшықтары мен нервтер орналасады. Жас төлдер сүт емген кезде өңеш наусының ернеулері бір-бірімен қабысып, сүт пайда болған түтікше арқылы қатпаршақ каналымен бірден ұлтабарға өтеді. Сақа малда өңеш наусының ернеулері қатайып, толық түйіспейді де, жұтылған сұйық мес қарын мен жұмыршаққа құйылады.

Қатпаршақ - қой мен ешкіде нашар, ал ipi қарада жақсы да- мыған. Оның сыйымдылығы сиырда 7-18 л, қойда -0, 3-0, 9 л. Қатпаршақтың iш жағында онынң ұзына бойында созыла орналасқан ірілі-кішілі жапырақшалар болады. Олар ipi, орташа, майда, өте майда жапырақшалар болып бөлініп, белгілі ретпен орналасады. Ең үлкен жапырақшалар арасында бip орташа, ал үлкен және орташа жапырақшалар арасында eкi майда жапырақша жатады. Ал енді осы майда жапырақшалар арасында өте кішкентай төрт жапырақшалар орналасады. Аталған жапырақшалар жиынтығы қуыс сайлар кұрайды. Қой қатпаршағында осындай 8-10 қуыс болады. Қатпаршақ қосымша екшеуіш сүзгі кызметін атқарады. Мес қарын мен жұмыршақтан түскен жынның, катты бөлшектері осы жапыракшалар арасында қалады да, олар одан әpi ұнтакталады, ал ұлтабарға жынның біртекті сұйык бөлігі өтеді. Қатпаршақ босаңсыған кезде мес қарын мен жұмыршақтан жын сорылады да, ол жиырылған кезде жыннын, сұйык бөлгі ұлтабарға айдалады. Демек, оған сораптық қызмет тән.

Ұлтабар - қарынның безді бөлігі. Ол кеңейген дене тұлғадан және сопақша созылыңқы жіңіщкерген бөліктен тұрады. Ұлтабардың алдыңғы бөлігі қатпаршақпен, арт жағы сүйірлене келіп, аш ішекпен жалғасады. Оның кілегейлі қабығы цилиндрлі эпителиймен қапталып, ағзаның, ұзына бойына созылып жататын 11-16 қыртыстар түзеді. Пилорус бөлігінде осы қыртыстар кішірейіп, бұл аймақ тегіс кілегей қабықпен қапталады.

2) Ірі қара малдың ішегі екі бөлімді қамтиды: жіңішке және жуан бөлімдер. Күйіс қайыратын жануарларға тән қасиет - ішектің оң жағында жатыр, өйткені құрсақ қуысының сол жағын тыртық алып жатыр. Тағы бір ерекшелігі - ішектің орталық бөлігінде орналасқан тоқ ішекке қатысты перифериялық орналасуы.

Ірі қара малдың аш ішегіндегі он екі елі ішектің өзіндік кіреберісі бар. Абомазумның пилориялық бөлігі каудальды бағытта бағытталады, он екі елі ішектің пилорусын қалдырып, бауырға өтеді, ол жерде өт өзегі мен ұйқы безі өзегі ағып кетеді. Без названия.jpg

Он екі елі іш омыртқаға көтеріліп, жамбас қуысына қарай шыққаннан кейін, жамбастың кіре берісіне жеткенде, ол жайылып, қайтадан бас сүйегіне өтіп, джеджунумға өтеді. Ірі қара малдағы он екі елі ішекті алып жатыр: оң жақ гипохондрияның жоғарғы бөлігі және оң жақ бел аймағының жамбас кіреберісіне дейін.

Джеджунум - он екі елі ішектің кеңеюі, ол жіңішке ішектің ең ұзыны және көптеген ілмектер құрайды. Жіңішке ішектің өзі нервтерді, қан тамырларын және мезентериялық лимфа түйіндерін қамтитын қысқа ішекпен тоқтайды. Жіңішке ішек қысқа мезентерияға ілулі болғандықтан, оның аймағын алып жатқан тұрақты топографиясы бар: оң жақ гипохондрия, оң жақ ішек және оң жақ шап аймағы.

Ірі қара малдың ішек-ішек ішек ішектерінің ішіндегі ең қысқа. Ол оң жақ ішек аймағында орналасқан, екі мезентерия арасында созылып, соқыр ішекке ағып кетеді. Ішектің ішегінде бұлшықет қабығы жақсы дамыған, өйткені ішектің сұйықтық мазмұнын төменнен жоғары көтеруі керек. Ішектің тоқ ішекке қосылған жерінде сфинктер пайда болады, бұл ішектің ішек ішегінен ішектің ішіне кері ағынын болдырмайды.

Соқыр ішектің екі анатомиялық бөлігі бар: дене және шың, жамбастың кіреберісіне бағытталған. Ірі қара малдың көлеңкесі мен қалтасы пайда болмайды және тегіс жатқан қап. Кекум оң жақ бел аймағында және оң шапта орналасқан.

Күйіс қайыратын жануарлардың тоқ ішегінде диск немесе жалпақ спираль түрінде болады, оны үш бөлімге бөлуге болады: бастапқы цикл, спиральды лабиринт, соңғы цикл. Ірі қара ішектегі ішек дискісі: оң жақ мықын аймағын, оң гипохондрия мен оң шап аймағына ене алады. Тік ішек жамбас қуысына жіберіледі, сол жерде жамбас қуысы анальды тесікпен аяқталады

3) Тыныс алу аппараты тыныс алу мүшелерімен (тыныс алу жүйесі) және тыныс алу қозғалыс мүшелерімен (кеуде қуысы, оның бұлшық ет және байлам аппараты, тамырлар мен нервтер) ұсынылған. Тыныс алу органдары - бұл өкпе, олар кеудеде бірінші қабырғадан бастап алдыңғы қабырғаға дейін орналасқан және сыртынан плеврамен жабылған.

Мұрын қуысының шырышты қабаты бүктемелерге жиналады, олардың негізінде турбиналар орналасады және қатпарлар арасында төрт мұрын өтуі (доральді, ортаңғы, вентральды және жалпы) түзіледі. Мұрын қуысында екі бөлім ажыратылады: иіс сезу (артқы) және тыныс алу (алдыңғы) . Мұрын қуысы қоршаған ортамен мұрын тесіктерінің көмегімен, мұрын-жұтқыншақтың көмегімен хананың көмегімен, ауыз қуысымен мұрын-жұтқыншақтың көмегімен байланысады. Ол сонымен қатар ауаны ионизациялауға арналған резервуарлар болып табылатын параназальды синуспен байланысады. Көмей тек ауа өткізуге ғана емес, сонымен қатар дауысты шығаруға арналған орган. Көмейдің шеміршектік қаңқасы бес тұрақты шеміршектермен ұсынылған: сақиналы, қалқанша, аритеноидты (жұпталған) және эпиглоттис .

Дауыс аппараты көмей қуысының ішінде орналасқан және бұлшық еттер мен дауыс сымдарын қамтитын шырышты қабықтың қатпарларымен ұсынылған (екі жақтан біреуі) .

Трахея шеміршекті жартылай сақиналардан тұрады және кеуде қуысында өкпеде бронх ағашын құрайтын екі бронхқа бөлінеді, оның терминальды бұтақтары - бұл альвеолалар көп болатын альвеолярлық жолдар. Альвеолалар мен альвеолярлық жолдар өкпенің тыныс алу (тыныс алу) бөлігін құрайды. Сонымен, ірі қара малында дауыс саңылаулары кеңірдектің түбіне перпендикуляр орналасады, қарыншалар мен кеңірдектің ортаңғы қалтасы болмайды.

Без названия (1).jpg

4) Ірі қара малдарда газ алмасу кеудеде орналасқан өкпеде жүреді. Ингалятор мен дем шығару бұлшықеттерінің ауыспалы жиырылуы кеуденің, онымен бірге өкпенің кеңеюіне және жиырылуына әкеледі. Бұл ауаны тыныс алу жолдары арқылы өкпеге сорып алуды (деммен жұту) қамтамасыз етеді және оны кері шығарады (дем шығарады) . Жүйке жүйесі тыныс алу бұлшықеттерінің жиырылуын бақылайды.

Тыныс алу жолдары арқылы өту кезінде деммен жұтылған ауаны ылғалдандырады, жылытады, шаңнан тазартады, сонымен қатар иіс сезу мүшесін қолданып, иістерді тексереді. Дем шығарылған ауаның көмегімен судың бір бөлігі (бу түрінде), артық жылу және кейбір газдар денеден шығарылады. Дыбыстар тыныс алу жолдарында (көмей) пайда болады.

Тыныс алу мүшелері мұрын және мұрын қуысы, кеңірдек, трахея және өкпе арқылы ұсынылған.

Мұрын жануарлардағы ауыз қуысымен бірге бастың алдыңғы бөлігін - ауызды құрайды. Мұрынның үстіңгі жағы, артқы жағы, бүйірлері және түбірі ажыратылады. Ірі қара малында мұрынның ұшы жоғарғы ерінмен бірге назолабиалды айнаны құрайды, ол түктерден тұрады және көптеген бездерден тұрады. Осы бездердің бөлінуіне байланысты назолабиалды айна беті сау жануарларда әрдайым дымқыл және суық болады, ал дене қызуы жоғары жануарларда ол құрғақ және ыстық болады.

Мұрын жұптасқан мұрын қуысын қамтиды, бұл тыныс алу жолдарының бастапқы бөлімі. Мұрын қуысында деммен жұтылған ауаны иістерге тексереді, жылытады, ылғалдандырады және қоспалардан тазартады. Мұрын қуысы сыртқы ортамен мұрын тесіктері арқылы, жұтқыншақпен чоаналар арқылы, насолакримальды канал арқылы конъюнктивалық қапшықпен, сондай-ақ параназальды синуспен байланысады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.