Ірі қара малдың асқорыту органдары

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

БАСБОЛОВ ЗАМАНБЕК ТППЖ-31
Спланхнология.
1.Асқорыту жүйесі туралы ілім. Ірі қара мал асқорыту жүйесі ерекшеліктері.
2.Ас қорыту аппараты, онто - филогенездік дамуы. Бас ішек, алдыңғы, ортаңғы және артқы ішектердің құрылысы.
3.Тыныс алу жүйесі туралы ілім. Ірі қара мал Тыныс алу жүйесі ерекшеліктері.
4.Тыныс алу аппараты, онто - филогенездік дамуы. (тыныс жолдары және газ алмасу мүшелерінің құрылысы)
1) Ас қорыту жүйесі (көне грекше: systema digestoria; көне грекше: systema -- бүтін, байланысқан, жүйе; лат. digestoria -- асқорыту) -адам мен жануарлар организмдеріндегі асты (азықты) қабылдау, өндеу, қорыту, сіңіру және жын қалдығын сыртқы ортаға шығару қызметтерін атқаратын мүшелердің жүйесі. Асқорыту жүйесі түтік тәрізді мүшелерден және ас қорыту бездерінен тұрады. ІҚМ қорыту жүйесі бірнеше бөліктен тұрады:
* ауыз қуысы - Ерін, тіс және тіл. Тағамдарды жинауға, жұтуға және өңдеуге қызмет етеді;
* өңеші. Асқазанға фаренцаны қосады, ұзындығы шамамен 0,5 м;
* асқазан. Ол төрт камерадан тұрады және ас қорыту мен ассимиляцияға қызмет етеді;
* ұсақ ішек. Өңделген тамақты биязы мен шырындарымен байытады, қоректік заттарды қанға сіңіреді;
* ірі ішек. Азық-түлікті қосымша ашыту, білім беру және фекальды массалар шығару үшін қызмет етеді.

Ірі қара малдың асқорыту органдарының схемасы: 1 - паротидті сілекей безі; 2 - паротитті сілекей түтігі; 3 - жұлдыру; 4 - ауыз қуысы; 5 - субмандибулярлық сілекей безі; 6 - саңырауқұлақтар; 7 - трахеи; 8 - қызылша қантамыры; 9 - бауыр; 10 - бауыр түтігі; 11 - магистальді өт жолдары; 12 - өт қабығы; 13 - жалпы өт қабаты; 14 - тор; 15 - ұйқы безі; 16 - панкреатикалық түтік; 17 - абомум; 12 - он екі елі; 19 - jejunum; 20 - қос нүкте; 22 - кекум; 23 - тік ішек; 24 - гем; 25 - кітап; 26 - қызылша шұқығы

Күйіс малы қарынының құрылысы өте күрделі, ол төрт бөліктен тұрады. Олар мес қарын, жұмыршақ, қатпаршақ және ұлтабар. Ірі қара мен ұсақ малдың қарыны төрт бөліктен, ал түйе қарны үш бөліктен тұрады. Түйелерде қатпаршақ болмайды. Алдыңғы үш бөлікті алдыңғы (қосалқы) қарын, ал ұлтабарды нағыз қарын деп атайды. Алдыңғы қарынның кілегей қабығы көп қабатты жалпақ эпителиймен қапталған, онда без болмайды. Қарынның әр бөлігінің өз қызметіне байланысты құрылыс ерекшеліктері болады.

Месқарын - алдыңғы қарынның ең алғашқы және ең үлкен бөлігі. Оның сыйымдылығы ірі қарада 100-300л, қой мен ешкіде 12-20 л.
Мес қарын құрсақтың бүкіл сол жақ бөлігін алып жатады. Мықты ет белдемелерімен және қатпарларымен мес қарын бес бөлікке бөлінеді. Оң және сол ұзынша қатпарлар мес қарынды дорсальдық (үстіңгі) және вентральдық (астыңғы) қапшықтарға бөледі. Үлкен көлденең қатпар қарын қапшықтарынан кіреберісті (сағаны), ал Х тәрізді қатпар - артқы дорсальдық және вентральдық құрыштарды бөледі. Мес қарын қатпарлары жынды екшеп, құрыштарға бөліп отырады.

Жұмыршақ - кішкентай домалақ ағза. Оның сыймдылығы ірі қарада 5-10 л, ал қой мен ешкіде 1,5-2 л, мес қарын кіреберісінен оны орақ тәрізді қатпар бөледі. Оның кілегейлі қабығы дәнекер ұлпа негізінде бал арасының ұқсас тормала құрайды. Жұмыршақ мес қарынан түскен жынды екшеп, оның қорытылуға дайын сұйық бөлігін қатпаршаққа өткізеді де ірі бөлшектерін месқарынға кері қайтарады.

Өңеш- мес қарын кіреберісі мен жұмыршақтың шекарасында жалғасады, сондықтан мал жұтқан азық жентегі, жұмыршаққа да, қарын кіреберісіне түседі. Сақа малда ішкен судың 85-95 пайызы бірден мес қарынға, 15 пайызы жұмыршаққа, 1 проценті қатпаршаққа құйылады.
Өңеш жұмыршақтың түбінде қатпаршаққа дейін созылып жататын, ернеулері шала түйіскен түтікшеге айналады. Оны өңеш науасы деп атайды. Өңеш науасының ернеулерінде ет талшықтары мен нервтер орналасады. Жас төлдер сүт емген кезде өңеш наусының ернеулері бір-бірімен қабысып, сүт пайда болған түтікше арқылы қатпаршақ каналымен бірден ұлтабарға өтеді. Сақа малда өңеш наусының ернеулері қатайып, толық түйіспейді де, жұтылған сұйық мес қарын мен жұмыршаққа құйылады.

Қатпаршақ- қой мен ешкіде нашар, ал ipi қарада жақсы да- мыған. Оның сыйымдылығы сиырда 7 -- 18 л, қойда -- 0,3 -- 0,9 л. Қатпаршақтың iш жағында онынң ұзына бойында созыла орналасқан ірілі-кішілі жапырақшалар болады. Олар ipi, орташа, майда, өте майда жапырақшалар болып бөлініп, белгілі ретпен орналасады. Ең үлкен жапырақшалар арасында бip орташа, ал үлкен және орташа жапырақшалар арасында eкi майда жапырақша жатады. Ал енді осы майда жапырақшалар арасында өте кішкентай төрт жапырақшалар орналасады. Аталған жапырақшалар жиынтығы қуыс сайлар кұрайды. Қой қатпаршағында осындай 8 -- 10 қуыс болады. Қатпаршақ қосымша екшеуіш сүзгі кызметін атқарады. Мес қарын мен жұмыршақтан түскен жынның, катты бөлшектері осы жапыракшалар арасында қалады да, олар одан әpi ұнтакталады, ал ұлтабарға жынның біртекті сұйык бөлігі өтеді. Қатпаршақ босаңсыған кезде мес қарын мен жұмыршақтан жын сорылады да, ол жиырылған кезде жыннын, сұйык бөлгі ұлтабарға айдалады. Демек, оған сораптық қызмет тән.

Ұлтабар -- қарынның безді бөлігі. Ол кеңейген дене тұлғадан және сопақша созылыңқы жіңіщкерген бөліктен тұрады. Ұлтабардың алдыңғы бөлігі қатпаршақпен, арт жағы сүйірлене келіп, аш ішекпен жалғасады. Оның кілегейлі қабығы цилиндрлі эпителиймен қапталып, ағзаның, ұзына бойына созылып жататын 11 -- 16 қыртыстар түзеді. Пилорус бөлігінде осы қыртыстар кішірейіп, бұл аймақ тегіс кілегей қабықпен қапталады.

2)Ірі қара малдың ішегі екі бөлімді қамтиды: жіңішке және жуан бөлімдер. Күйіс қайыратын жануарларға тән қасиет - ішектің оң жағында жатыр, өйткені құрсақ қуысының сол жағын тыртық алып жатыр. Тағы бір ерекшелігі - ішектің орталық бөлігінде орналасқан тоқ ішекке қатысты перифериялық орналасуы.
Ірі қара малдың аш ішегіндегі он екі елі ішектің өзіндік кіреберісі бар. Абомазумның пилориялық бөлігі каудальды бағытта бағытталады, он екі елі ішектің пилорусын қалдырып, бауырға өтеді, ол жерде өт өзегі мен ұйқы безі өзегі ағып кетеді.

Он екі елі іш омыртқаға көтеріліп, жамбас қуысына қарай шыққаннан кейін, жамбастың кіре берісіне жеткенде, ол жайылып, қайтадан бас сүйегіне өтіп, джеджунумға өтеді. Ірі қара малдағы он екі елі ішекті алып жатыр: оң жақ гипохондрияның жоғарғы бөлігі және оң жақ бел аймағының жамбас кіреберісіне дейін.
Джеджунум - он екі елі ішектің кеңеюі, ол жіңішке ішектің ең ұзыны және көптеген ілмектер құрайды. Жіңішке ішектің өзі нервтерді, қан тамырларын және мезентериялық лимфа түйіндерін қамтитын қысқа ішекпен тоқтайды. Жіңішке ішек қысқа мезентерияға ілулі болғандықтан, оның аймағын алып жатқан тұрақты топографиясы бар: оң жақ гипохондрия, оң жақ ішек және оң жақ шап аймағы.
Ірі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.