Таным, шығармашылық және интуиция арақатынасы. Философиялық концепциялардағы білім мәнінің анықталуы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Алматы Технологиялық Университеті

Тақырыбы: 1. Таным, шығармашылық және интуиция арақатынасы.

2. Философиялық концепциялардағы білім мәнінің анықталуы

Орындаған:Жұмахан Толғанай

Тобы:КШИ 19-12

Қабылдаған:Игисенова Аида

Алматы 2021ж

Ғасырлар бойы адамның ойы бөлініп келе жатқан мәселелердің бірі - "танымның қалай болатыны, дүниетанымұстанымында дүние таныла ма?" деген сұрақтарға жауап алу. Бүл оңай сұрақ емес. Расында, әлем шексіз, ал адам шектеулі, тұйық, ол шектеулілік тәжірибесі шеңберінде шексізді біле ала ма? Бұл сұрақ түрлі формаларда үнемі философиялық ойдың серігі болып келе жатыр. Осы сұрақтың жауабына катысты философия тарихында үш негізгі түсінік бар; олар - '''скептицизм''', '''оптимизм'''('''гностицизм''') және '''агностицизм'''. Гностицизмді жақтаушылар танымның қазіргісі мен келешегіне оптимистік тұрғыдан қарайды. Олардың пікірі бойынша, дүниені тануға болады, адамда танымның шексіз қабілеттік мүмкіндіктері бар. Скептиктер дүниенің ұстанымды танылуын жоққа шығармайды, тек танымның дәйектілігіне күмән келтіреді.

Скептицизм (грекше skeptikos - ойланушы, зерттеуші) баяғыдан бері жалпы қабылданған, тіпті аксиомағаайналған қағидалардың ақиқаттығына күмән келтіреді. Философия мен мәдениеттарихында тұтастай скептицизм екі жақты рөл атқарады. Ақылға сыйымды скептицизмнің пайдасы бар, тіпті шығармашылық қызметке де керек. Таным амалы ретінде скептицизм ақиқатқа жақындау болып табылатын күдік келтіру формасында көрініс береді. Күдік ғылымда жаңа жетістіктерге бастайтын жемісті нәтиже бере алады. Белгілі үнді ақыны Р. Тагордың ақылды шамға теңегені сияқты, жарың көп болған сайын көлеңке де қою. Ежелгі грек философы Зенон туралы данышпандықаңыз бар. Шәкірттері одан неге жиі күмәндана беретіні туралы сұрағанда, ол диаметрлері әр түрлі екі шеңбер сызып, алдымен үлкен шеңберді, соңынан кіші шеңберді көрсетіп тұрып былай деген екен: "Мынау үлкен шеңбер - менің білімім, кішісі - сендердікі. Ал шеңберден тыс жатқандардың бәрі белгісіз. Енді мынаған көңіл аударыңдар: сендердің білімдеріңнің белгісізбен шекараласуына қарағанда, менің білімдерімнің белгісізбен түйісуі көбірек. Сондықтан мен сендерге қарағанда көбірек күмәнданамын". Ақиқатқа бастайтын күдік, Л. Толстойдыңпікірі бойынша, "философиялық қинайтын күдік" болуы керек. Өзге жағдайларда скептицизм арзандап кетеді және соқыр фанатизм болып шығады. Екінші жағынан, жоғарыда айтылған агностицизмге ұласып кетеді. Алайда абсолютті скептицизмді тұтастай танымның, ғылымның дамуы теріске шығарып отыр. Мысалы, XIX ғасырдың кейбір абсолютті скептиктері: "Адамзат ешқашан Күнніңхимиялық құрамын біле алмайды", - деген еді. Олар мұны мәлімдеп болғанша, спектрлік анализ Күннің құрамын айқындап берді. Агностицизм (грекше a - емес, gnostos - білім) - дүниенің танылмайтындығы туралы ілім. 1869 жылы ағылшын биологі Т. Гексли өзінің философиялық ұстанымын осылай атаған. Алайда ғалымның өзі жаратылыстанушы ретінде табанды агностик бола алмады. Агностиктердің ұстанымы бойынша адам әлемді тек бөлшектеп қана таниды немесе мүлдем тани алмайды. Философияда алған бетінен қайтпайтын скептиктер мен агностиктер көп емес. Философия әрқашанда дұрыс танымға қызығушылар мен мүдделілердің ынтасын оятып, үнемі табиғат пен коғамның жаңа қырларын ашып келеді. Агностицизмге қарсы салмақ ретінде біздің санамыздың тәуелсіздігін негізге ала отырып, дүниенің ұстанымды түрде танылатынын жақтайтын танымдық оптимизмді құрайтын философиялық ағым бар. Сана- барлық өзге дүниеден тысқары емес, керісінше, оның дамуының заңды нәтижесі және ағзалық құрамды бөлігі. Оптимизм философиясының негізіне дүниені ғылыми танудың және коғамдық тарихи практиканың барлық тәжірибесі кіреді. Таным үдерісі бір-бірімен байланысқан көп түрлі формаларда жүзеге асырылады. Олардың ішіндегі негізгілері мыналар: Адамзат тарихының алғашқы баспалдақтарында табиғат туралы, сонымен қоса адамдардың өздері, олардың өмірлік жағдайлары, қатынастары, коғамдық байланыстары туралы қарапайым ақпарат беріліп, шамалы практикалық таным пайда болды және қазірге дейін өмір сүріп келеді. Адамдардың күнделікті тәртібі, олардың табиғатпен және өзара қатынастарының негізін құрайтын тұрмыстық таным деп аталған форма осындай танымның нәтижесі болып табылады. Танымның тарихи формаларының біріне ойын арқылы тану жатады. Тек балалар ғана емес, ересектер де дүниені ойын арқылы таниды екен: спорт ойындары, іскерлікойындар, цирктегі, театрдағы, эстрадаойындары, т. б. Ойын арқылы адам мол білім қорын алады, біздің заманымызда ойын ғылымда және өндірісте кең қолданылады. Ғылыми-техникалық және практикалық мәселелерді шешу мақсатында ойын сценарийлері мен модельдері қарастырылады. Балалардың рухани дүниесін қалыптастыруда ойын арқылы танудың ерекше маңызы бар. Танымның ежелгі формаларына: аңыздық және діни танымдар жатады. Алғашқы танымдық форма шеңберінде табиғат туралы адамдардың өздері және олардың өмірлік жағдайлары туралы біршама білімдер жинақталды. Тұтастай аңыздың таным, әрине, шынайылықтың ғажайып бейнесі ретінде көрініс береді. Аңызға адамның қоршаған ортадан өзін алып шыға алмауы, құбылысты табиғи себептермен түсіндіре алмауы тән. Діни таным болса, ол дүниетанымның бір формасы бола тұра, шешуші дәрежеде адамның өмірі мен оны қоршаған дүниеге өсер ететін, табиғаттан жоғары, ғажайып күштердің бар екендігін негізге алады. Дін мынадай негізгі мәселелерді зерттейді: әлемнің пайда болуы; табиғи құбылыстарды түсіндіру; адамның өмірі, тағдыры, өлімі; адамның қызметі және оның жетістіктері, адамдық парыз, мораль және адамгершілік мәселелері. Дін қабылдаудың бейнелік-эмоциялық, сезімдік-көрнекілік формаларына сүйенеді. Сенуші адам шынайы эмоциямен Құдайды өзінше "көреді" және діни бағыттардың ерекшелігіне байланысты түрлі суреттерді елестетіп, жан күйзелісін басынан кешіреді. Негізгі дүниежүзілік үш - ислам, христиан, буддизм діндері мен синтоизм, индуизмсияқты ұлттық діни жүйелер бар. Діни таным, нағыздықтың ғажайып бейнеленуі бола тұра, ол туралы белгілі бір білімдерді жинақтайды. Мысалы, Інжіл мен Құранда діни білімдермен қоса, ғасырлар бойы адамдардың көптеген ұрпақтары жинақтаған өзге білімдер де бар. Сонымен, аңыздар шеңберінде танымның бейнелік формасы пайда болған екен. Бұдан әрі ол өнерде мейлінше дамыған сипат алды. Өнер туындысының кез келгенінің мазмұнында әрқашанда түрлі халықтар мен елдер, олардың ғұрыптары, әдебі, тұрмысы, сезімдері, ойлары туралы мағлұматтар болады. Музыка, театр, бейнелеу өнері көркем туындыларынан осыларды көруге болады. Бұл дегеніміз - өнер адам танымының, оның дүниені игеру формаларының бірі екенін көрсетеді.

Пайдаланылған әдебиеттер:

Қоғамдық білім негіздері: Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық- 10-сыныбына арналған окулық / Ә. Нысанбаев, Ғ. Есім, М. Изотов, К. Жүкешев, т. б. - Алматы: «Мектеп» баспасы, 2006 жыл.

Философиялық білім жүйесі антикалық кезеңде пайда бола бастады. Б. з. б. IV ғасырда стоиктер кейбір түзетулермен бүгінгі күні де өзекті болып табылатын схеманы әзірледі: философия өз бастауын логикадан алады, одан кейін физика табиғат туралы ілім ретінде, одан кейін - этика адам туралы ілім ретінде, дана және ұғымды өмірге қол жеткізу жолдары.

XVII ғасырда гносеология-таным теориясына баса назар аударылады. Сол ғасырдың түсінігінде бұл ғылым логиканың кеңдігі болды, өйткені абстрактілі-теориялық және сезімтал таным деңгейін (сезім, қабылдау, ұсыну) қарастырады. Физикадан бөлек онтология пайда болады, ал «физика»терминінің өзі арнайы-ғылыми, тәжірибелік білімнің пайда болуына байланысты мүлдем басқа мағынаға ие болады.

Жаңа уақытта философиялық білімнің құрылымын айтарлықтай қайта құру орын алады. И. Кант» ойлау қабілетін сынауда «философияның үш бөлігін бөліп, оларды үш» жан қабілеттерімен», атап айтқанда, адамның туғаннан бастап өзіне тән танымдық, практикалық (ниет, ерік) және эстетикалық қабілеттерімен байланыстырады. Осылайша, Кант философияны ақиқат, жақсылық және сұлулық бірлігі туралы ілім ретінде көрсетеді, бұл философияны ғылыми таным теориясы мен әдістемесі ретінде ғана түсіндіруді айтарлықтай кеңейтеді.

Өз кезегінде Гегель философияның жүйесін «философиялық ғылымдар энциклопедиясы» түрінде анықтайды. Ол философияның үш саласын бөледі:

- диалектика мен таным теориясына сәйкес келетін логика;

- Табиғат философиясы;

- Рух философиясы (мемлекет және құқық, дүниежүзілік тарих, өнер, дін және тікелей философия туралы философиялық ғылымдар) .

Философиялық білімнің құрылымы қандай? Одан әрі біз оның негізгі элементтерін қысқаша қарастырамыз.

1) табиғат пен ғаламды ұғыну арқылы онтология (грек. ontos-өмір, logos-ілім) болмыс туралы ілім ретінде. Мұнда болмыс пен болмыс, материалдық және Идеал болмыс, табиғат, қоғам мен адам болмысы мәселелері қарастырылады.

Табиғат философиясы (натурфилософия) онтологияның бір түрі болып табылады. Негізгі назар табиғи болмыс пен жалпы табиғат болып табылады.

Даму теориясы-табиғаттың, қоғамның және ойлаудың әмбебап заңды қозғалысы мен дамуы туралы ілім.

2) Тарих пен қоғамның философиялық пайымдауы жалпы мынадай пәндерді қалыптастырады: социология, әлеуметтік философия, тарих философиясы, мәдениет философиясы, аксиология.

Әлеуметтану әлеуметтік өмірдің фактілері мен нысандары (әлеуметтік жүйелер, қауымдастықтар нысандары, институттар, процестер) туралы ілім болып табылады.

Әлеуметтік философия қоғамды оның барлық жақтары, оның пайда болу, қалыптасу және даму заңдылықтары арқылы зерттейді. Әр түрлі қоғамдық процестер мен құбылыстар макродеңгейде, тұтастай алғанда бүкіл қоғам деңгейінде дербес өзін-өзі дамытатын жүйе ретінде қарастырылады. Әлеуметтік философияны қозғайтын негізгі мәселелер: түрлі қоғамдар арасындағы өзара іс-қимыл; адамдардың практикалық іс-әрекеті процесіндегі қоғамдық қатынастар; қоғам мен жеке тұлғаның объективті мүдделері мен қажеттіліктері; белгілі бір қоғамдағы адам қызметінің себептері мен мақсаттары.

Тарих философиясының пәні тарихи процестің заңдылықтарын анықтау, адамзат тарихының мәні мен қозғалыс бағытын анықтау болып табылады.

Мәдениет философиясы мәдени процестердің пайда болуы мен қалыптасуының ерекшелігін, мәдениеттің мәні мен мәнін, мәдени-тарихи прогрестің заңдылықтары мен ерекшеліктерін зерттейді.

Аксиология-құндылықтар мен олардың табиғаты туралы философиялық ілім (грек тілінен. axios - құндылық және logos-ілім), олардың шын мәніндегі орны, бір-бірімен және түрлі мәдени және әлеуметтік факторлармен, сондай-ақ жеке тұлғаның құрылымымен өзара байланысы.

3) адамның философиялық пайымдауы философиялық білімнің мынадай элементтерін бөліп көрсетеді: философиялық антропология және антропософия

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.