Дәрі-дәрмектер тривиальдық атауларының жасалыну әдістері және атауларды берудегі тәжірбие

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Оңтүстік Қазақстан медицина академиясы АҚ
Қазақ, орыс және латын тілдері кафедрасы

БӨЖ

Тақырыбы: Дәрі-дәрмектер тривиальдық атауларының жасалыну әдістері және атауларды берудегі тәжірбие жөнінде.

Орындаған: Қамбарбек Ж.
Тобы: В-ФКА-01-18
Қабылдаған: Қасымбекова А.Н.

Шымкент-2020 жыл.
Жоспар
I Кіріспе
II Негізгі бөлім:
1.Дәрілік заттардың тривиальды атаулары
2.Аббревация-қысқарған сөздер
3.Жұрнақтану
4.Тривиальды атаулардағы сөздік бөліктер
5.Дәрілік формалар туралы қысқаша мәліметтер
III Қорытынды
IV Пайдаланылған әдебиеттер

Дәрілік заттардың тривиальды атаулары.
Дәрілік заттар көптеген химиялық қосылыстар мен химиялық номенклатурада берілген атауларымен бірге қолданылады. Мысалы: Мырыш оксиді, салицил қышқылы, натрий хлориді. Бірақ көптеген химиялық қосылыстар дәрі-дәрмектер номенклатурасында тривиальды атауларымен қолданылады.Тривиальды(кәдімгі) атаулар дәрі-дәрмектердің құрамы және құрылымы мен көрсетпейді, бірақ бұл атаулар қолдануға өте ыңғайлы. Себебі ғылыми атауларды, рецепттерде, этикеткаларда және дәріханаларда қолдану ыңғайсыз. Мысалы: аналгин-1-фенил-2,3-диметил-4 метиламино-пиразолон-5 N метансульфонат натрия.
Дәрілік заттардың тривиальды(кәдімгі) атауларының жасалу тәсілдері.
Дәрілік заттардың тривиальды (кәдімгі) атауларының жасалу жолдары алуан түрлі. Сөз құраушы негіз ретінде бірнеше сөз қолданылуы мүмкін. Сөз құраудың негізі "құрылыс" материалы - сөз, сөз құраушы элементтер, түбір және грек, латын сөздік бөліктері болып табылады. Мысалы: apisarthronum-апизатрон(грек:apis-a pa+arthron)- ара уы (буын суықтағанда қолданылады) Mentholum-ментол (oleum menthae-ментол майы).
Аббревация (лат.қысқа)-қысқарған сөздер
Тривиальды атауларды жасауда бұл тәсіл кеңінен қолданылады. Сөздің бөліктерін жинақтап дәрілік заттар атауларын жасайды. Мысалы: dimexidum-димексид(диметильсульфоок сид); Aetaeridinum-этакридин (лактат Г-этокси,9-диамино-ридин) ;Phenaminum-фенамин(сульфат-х,J-фен ил.Г аминопропана). Көп жағдайда қысқарту жолымен, дәрі-дәрмектер жынтығы атаулары жасалады. Себебі барлық әсер етуші заттарды тізіп атап жатқаннан гөрі оларды қысқартып қолдану өте ыңғайлы. Бұл жасалған атаулар тырнақшаға алынып, дәрілік формалардан кейін жазылады .Мысалы: Tabulettae "Ancophenum"- "Анкофен"-таблеткалары. Бұл дәрінің құрамындағы әсер етуші заттар: Antipyrini, phenaietini 0,25.Coffeini-natrii benzoatis 0,05.

Жұрнақтану
Сөз құраушы негізге - in- жұрнағы жалғанып, жеке заттардың атаулары жасалады. Олар көбінесе өсімдік шикізаттары мен биологиялық заттардан бөлініп алынған заттар атауларында қолданылады. Мысалы: strychhnos-strichninum-стрихнин, Papaver-papaverinum-папаверин, Penicillinum-penicillinum-пеницилли н. Көптеген атаулар жұрнақ арқылы жасалады.Мысалы: amidopyrinum, valocordinum, sulfadimezinum. Латын тілінде дәрілік заттардың атаулары II жіктеуде орта текте қолданылады.Қазақ тілінде оқылған кезде жалғаулары түсіп қалады. Мысалы: Amidopyrinum-амидопирин, Validolum-валидол. Біздің елімізде көптеген дәрілік препараттар фирмалық атаулармен қолданылады. Яғни олардың атаулары латын әріптерімен беріледі. Барлық дәрі-дәрмектер атаулары қысқа, жеңіл оқылуы және фанетико-графикалық айырмашылығы болуы керек. Себебі дәрі атауларын оқыған кезде қатесіз дұрыс оқу өте қажет. Қате оқылып дұрыс жазылмаса, онда рецептте өте күрделі қате жіберу қаупі болуы мүмкін.
Тривиальды атаулардағы сөздік бөліктер
Сөздік бөліктер дәрі-дәрмектер атауларын жасауда үлкен қызмет атқарады. Олар жасанды түрде болса да, сол дәрі-дәрмек атаулары туралы қысқаша мәлімет береді. Сондықтан дәрі-дәрмек атауларына терапевтік, физиологиялық және анатомиялық қасиеттерді көрсететін сөздік бөліктер қолданылады.

I.Терапевтік, физиологиялық және анатомиялық қасиеттері туралы мәлімет беретін сөздік бөліктер
Латынша
Қазақша
Мағынасы
Cor, card
Кор,кард
Жүректік, кардиотоникалық, коронарлы тамырларды кеңейтуші
Vas ,angi
Ваз, анги
Тамырды кеңейтуші ,спазмолитик
Sept
Септ
Залалсыздандырушы, антисептик
Dol, alg
Дол, ал(ъ)г
Ауруды басушы, аналгетик
Pres(s), ten(s )
Прес(с), тен(с)
Қысымды төмендетуші
Sed
Сед
Тыныштандырушы, седативті
Pyr
Пир
Ыстықты түсіруші, антипирстік
Aesthes
Естез
Жансыздандырушы, анестетик
Test,vir,andr
Тест, вир, андр
Аталық жыныс гармондар препараты
Thyr
Тир
Қалқанша безге әсер етші зат
Myco
Мико
Саңырауқұлақшаға қарсы
Chol
Хол
Өт айдаушы
Cid
Цид
Микробқа, паразитке қарсы

Мысалы:1.Valocordinum-cor-жүректік, кардиотоникалық, коронарлы тамырларды кеңейтуші. 2.Testoenatum-test-аталық жыныс гармондар препараты. 3.Finalgon-alg-ауруды басушы, аналгетик.4.Mycosolon-myco-саңырауқ ұлақшаға қарсы. 5.Rifothyroinum-thyr-қалқанша безге әсер етуші зат. 6.Valosedan-sed- тыныштандырушы, седативті. 7. Diiodthyrosinum-thyr-қалқанша безге әсер етуші зат. 8.Mycoseptin-myco-sept-саңырауқұлақ шаға қарсы,залалсыздандырушы, антисептик. 9. Panadol-dol-ауруды басушы аналгетик. 10.Cholosasum-chol-өт айдаушы. 11.Pantosidum-sid-микробқа, паразитке қарсы.12.Pyosidum-sid-микробқа, паразитке қарсы.13.Panangin-angi-тамырды кеңейтуші, спазмолитик. 14.Mycoheptinum-myco- саңырауқұлақшаға қарсы.14.Hydrocortisonum-cor-жүрект ік, кардиотоникалық, коронарлы тамырларды кеңейтуші.
Фармокологиялық мағына беретін жиіктік бөлшектер.
Соңғы онжылдықта Бүкіләлемдік Денсаулық Сақтау саласының шешімі бойынша дәрілік заттардың тривиальды атауларына жиіктік бөлшектерді қосуды талап етеді. Себебі,дәрілік заттардың белгілі бір анықталған фармокологиялық тобын анықтау үшін. Қазіргі таңда бірнеше ондық осындай жиіктік бөлшектер қолданылады.Солардың бірнешеуі мыналар:

Латынша
Қазақша
Фармокологияға қатысты мағынасы
Sulfa
Сульфа
Микробқа қарсы сульфаниламидтер
Cilli n
Циллин
Пенициллиндер-антибиотиктер
Mycin
Мицин
Микробқа қарсы антибиотиктер
Cyclin
циклин
Тетрациклиннен жасалған антибиотиктер
Barb
барб
Ұйықтатушы - барбитураттар
Cain
кайн
Жергілікті жерді жансыздандырушы
Cort
корт
Бүйрек үсті қабықтарының гормондары картикостероидтар
Oestr
эстр
Эстрогендер-аналық жыныс гормондар препараттары
Andr
Андр,эстр
Андрогенді стероидтар - аталық жыныс гормондар препараттары

Жиіктік бөлшектер
Жиіктік бөлшектер
Мысалдар
-mal-,-al-,-somn-,hypn-(гр.)-dorm-( фр.) (от лат.somnuscon)
Ұйықтататын, тынышталдыратын(седативті) құралдар, дәрілер
Alisobumalum, Veronalum, Somnafin, Hypnobroom, Dormital, Neodorm
-stress-(англ) - tranqu-(фр)-atrax-(грек)
Психоседативті, яғни елегізіп, есалаңданған ауруды емдеуге немесе дипрессияға үрейленуге қарсы және тыныштандыратын әсері.
Anastress, Tranquil, Atraxin
-aller-(g),-blog-,(phlod)
Аллергияға,қабынуға қарсы құралдар.
Allergol, Allerton, Flogistin, Phlogex
-trast-,-gnost-,graf-
Диагностикалық, яғни анықтаудың, рентгено контрастық белгілерді береді.
Choletrast, Bilidnost, Cardiografin
-ur-
1) Несеп айдаушы (diretica) дюретикалық. 2)Диагностикалық анықтауға қолданылатын жиіктік бөлшектер мен "trast" бірге несеп-жыныс жүйелердің зерттеуін білдіреді.
1) Diurometan Salurin 2)Urotrast
-lax-
Іш жүргізетін дәрілер
Laxasept, Acetolax
-verm-,-helm-(int)
Ішек құрттарына қарсы, гельминиттерге қарсылығын білдіреді.(anorexigena) ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.