Гносеологиялық оптимизм, скептицизм және агностицизм туралы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Тақырып: Гносеологиялық оптимизм, скептицизм және агностицизм: скептицизмнің гносеологиялық стратегия ретінде қазіргі ғылыми және қарапайым дүниетанымдағы маңызы туралы эссе-негіздеме.

Адамзат ғасырлар бойы, жердің қалай пайда болғанын, өмірдің, дүниетанымның қайдан шыққанын зерттемек болып талпынған. Негізінен еш бір адамзат бұл сұраққа толығымен жауап бере алмаған, тіпті ұлы филостфтардың тек қана дәлелденбеген пікірлері мен теориялық ойлары ғана бар. Осы сұрақтың жауабына катысты философия тарихында үш негізгі түсінік қалыптасқан, олар - "оптимизм", "скептизм" және "агностизм".
Скептицизм (грекше skeptikos -- ойланушы, зерттеуші) баяғыдан бері жалпы қабылданған, тіпті аксиомаға айналған қағидалардың ақиқаттығына күмән келтіреді. Философия мен мәдениет тарихында тұтастай скептицизм екі жақты рөл атқарады. Ақылға сыйымды скептицизмнің пайдасы бар, тіпті шығармашылық қызметке де керек. Таным амалы ретінде скептицизм ақиқатқа жақындау болып табылатын күдік келтіру формасында көрініс береді. Күдік ғылымда жаңа жетістіктерге бастайтын жемісті нәтиже бере алады. Белгілі үнді ақыны Р.Тагордың ақылды шамға теңегені сияқты, жарың көп болған сайын көлеңке де қою. Ежелгі грек философы Зенон туралы данышпандық аңыз бар. Шәкірттері одан неге жиі күмәндана беретіні туралы сұрағанда, ол диаметрлері әр түрлі екі шеңбер сызып, алдымен үлкен шеңберді, соңынан кіші шеңберді көрсетіп тұрып былай деген екен: "Мынау үлкен шеңбер -- менің білімім, кішісі -- сендердікі. Ал шеңберден тыс жатқандардың бәрі белгісіз. Енді мынаған көңіл аударыңдар: сендердің білімдеріңнің белгісізбен шекараласуына қарағанда, менің білімдерімнің белгісізбен түйісуі көбірек. Сондықтан мен сендерге қарағанда көбірек күмәнданамын". Ақиқатқа бастайтын күдік, Л.Толстойдың пікірі бойынша, "философиялық қинайтын күдік" болуы керек. Өзге жағдайларда скептицизм арзандап кетеді және соқыр фанатизм болып шығады. Екінші жағынан, жоғарыда айтылған агностицизмге ұласып кетеді. Алайда абсолютті скептицизмді тұтастай танымның, ғылымның дамуы теріске шығарып отыр. Мысалы, XIX ғасырдың кейбір абсолютті скептиктері: "Адамзат ешқашан Күннің химиялық құрамын біле алмайды", -- деген еді. Олар мұны мәлімдеп болғанша, спектрлік анализ Күннің құрамын айқындап берді.
Қазіргі философияда скептицизм критицизм формасын иеленді. Бұл бағытты ұстанған алғашқы философ ретінде И. Кантты айтуға болады. Критицизм - өте күрделі ұғым, егер мағыналық жағынан қысқаша түсіндірсек ол көптүрлі рухани құбылыстардың барлығына бірдей жалпы негіз іздемейді, керісінше, әрбір құбылысты жеке негіздеуге ұмтылады. Критицизм өз ізденісін қалай болуы мүмкін? (өнер, ғылым, адам, Құдай, өлім, бостандық) деген сұрақтан бастайды. Ол ештеңені терістемейді, адамдарды қандай да бір пікірлерді, тұжырымдарды қабылдауға міндеттемейді, ол ештеңені алдын ала анықтамайды. Адамға өзінің танымдық қабілетінің негіздерін ашып беріп, таңдау мүмкіндігін өзіне қалдырады. Критицизм әртүрлі формаларда өмір сүреді: эмпириокритицизм, сыни реализм, сыни рационализм, Франкфурт мектебінің философиясы, постмодернизм.Осы Таза ақылға сын еңбегінде Кант агностицизм - қоршаған шынайылықты танып - білу мүмкіндігін жоққа шығару ілімін дамытты. Канттың пайымдауынша, таным процесінде қиындық туғызатын бізді қоршаған шынайылық - объект емес, таным әрекетінің субъектісі - адам, оның ақыл - ойы. Адамның ақыл - ойының танымдық мүмкіндіктері шектеулі. Адам ақылы өзінің барлық танымдық мүмкіндіктерінің шегінен шықса болды, көптеген шешілмейтін қайшылықтарға кездеседі. Оны антиномия деп атады.
Агностицизм (грекше a -- емес, gnostos -- білім) -- дүниенің танылмайтындығы туралы ілім. 1869 жылы ағылшын биологі Т.Гексли өзінің философиялық ұстанымын осылай атаған. Алайда ғалымның өзі жаратылыстанушы ретінде табанды агностик бола алмады. Агностиктердің ұстанымы бойынша адам әлемді тек бөлшектеп қана таниды немесе мүлдем тани алмайды. Философияда алған бетінен қайтпайтын скептиктер мен агностиктер көп емес. Философия әрқашанда дұрыс танымға қызығушылар мен мүдделілердің ынтасын оятып, үнемі табиғат пен коғамның жаңа қырларын ашып келеді. Агностицизмге қарсы салмақ ретінде біздің санамыздың тәуелсіздігін негізге ала отырып, дүниенің ұстанымды түрде танылатынын жақтайтын танымдық оптимизмді құрайтын философиялық ағым бар. Сана -- барлық өзге дүниеден тысқары емес, керісінше, оның дамуының заңды нәтижесі және ағзалық құрамды бөлігі. Оптимизм философиясының негізіне дүниені ғылыми танудың және коғамдық тарихи практиканың барлық тәжірибесі кіреді. Таным формаларының көп түрлілігі Таным үдерісі бір-бірімен байланысқан көп түрлі формаларда жүзеге асырылады. Олардың ішіндегі негізгілері мыналар: Адамзат тарихының алғашқы баспалдақтарында табиғат туралы, сонымен қоса адамдардың өздері, олардың өмірлік жағдайлары, қатынастары, коғамдық байланыстары туралы қарапайым ақпарат беріліп, шамалы практикалық таным пайда болды және қазірге дейін өмір сүріп келеді. Адамдардың күнделікті тәртібі, олардың табиғатпен және өзара қатынастарының негізін құрайтын тұрмыстыц таным деп аталған форма осындай танымның нәтижесі болып ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.