Практикалық сабақ №7: Сан есімнің мағыналық топтары мен морфологиялық-синтаксистік талдауы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Практикалық сабақ №7

Тақырып : Сан есімнің мағыналық топтары

Жоспар :

1. Сан есімнің жасалуы

2. Сан есім туралы айтылған пікірлер, зерттеуші ғалымдардың көзқарастыра

3. Сан есімнің мағыналық топтары : әр студент бір мағыналық топқа тоқталады, өз мысалдарын келтіріп дәлелдейді .

4. Сан есімнің синтаксистік қызметі . Слайд түрінде жасап, көркем шығармадан мысал келтіріп тоқталуға болады .

Практикалық тапсырмалар :

Сан есімге морфологиялық талдау жасау .

1. Жалпы грамматикалық мағынасы - сөз табы

2. сұрағы

3. Құрамы ( жасалу жолы : көбейту арқылы, қосу арқылы, амал - тәсілі ) мен тұлғасына қарай түрлері ( дара, күрделі )

4. мағыналық түрлерін анықтау

1 - тапсырма . Сөйлемдерден сан есімдерді анықтап, талдау жасаңыздар

Бір құшақ қағазды асты - үстіне келтіріп Темiржан отыр . Теміржанның екі жұмадан бері аяғына жете алмай жүргені - осы бір кұшақ қағаз . Қағаздың іші толған цифр . Цифрдың іші толған бидай, сұлы, тары, жылқы, сиыр . Бұлардың саны қағаздың бірінші бетінде бір түрлі болса, екінші бетінде тіпті өзгеше . Бірінде 2 мың центнер деп жазылса, 27 - ші бетінде центнердің орнына пұт деп кірген . Жинағы он бір пұт дегенде аяғына Рамазан, Исақмет, Жанғали үшеуі қол қойған .

Бір

1. Жалпы грамматикалық мағынасы - сан есім

2. сұрағы неше

3. тұлғасына қарай дара

4. мағыналық түрлерін анықтау есептік

екі

1. Жалпы грамматикалық мағынасы - сан есім

2. сұрағы неше

3. тұлғасына қарай дара

4. мағыналық түрі есептік

Бірінші, екінші

1. Жалпы грамматикалық мағынасы - сан есім

2. сұрағы нешінші

3. тұлғасына қарай дара

4. мағыналық түрлерін анықтау реттік

2мың

1. Жалпы грамматикалық мағынасы - сын есім

2. сұрағы неше?

3. Құрамы ( жасалу жолы : көбейту арқылы, тұлғасына қарай күрделі, аналитикалық тәсіл)

4. мағыналық түрлерін анықтау есептік

Жиырма жетінші

1. Жалпы грамматикалық мағынасы - сан есім

2. сұрағы нешінші

3. жасалу жолы қосу арқылы, тұлғасына қарай күрделі

4. мағыналық түрлерін анықтау реттік

Он бір

1. Жалпы грамматикалық мағынасы - сан есім

2. сұрағы неше

3. жасалу жолы қосу арқылы, тұлғасына қарай дара

4. мағыналық түрлерін анықтау есептік

Үшеуі

1. Жалпы грамматикалық мағынасы - сан есім

2. сұрағы нешеуі

3. тұлғасына қарай дара

4. мағыналық түрлерін анықтау жинақтық

2- тапсырма . Сөз таптарын анықтап, сөздерді құрамына толық талдау жасаңыздар . 2 зат есімге, 2 сын есімге толық морфологиялық талдау жасаңыздар .

Қазақстандағы ең көне хан - ағаш - алып қарағаш .

Қазақстандағы - зат есім, дара, туынды, қазақстан-зе, да-жатыс септігі, ғы-сын есім жасаушы

Ең -күшейткіш үстеу

Көне -сын есім

Хан -ағаш- күрделі зат есім

Алып -сын есім, дара, негізгі

Алып

1. Жалпы грамматикалық мағынасы: сын е

2. Сұрағы-қандай?

3. Құрамына қарай: негізі /дара

4. Лекс семантикалық топтары: сапалық

5. Шырай категориясы: жай шырай

6. Сөйлемдегі синт қызметі-анықтауыш

Қарағаш -күрделі зе, біріккен, туынды

Ол Іле өзенінің « Алтын Емел » ұлттық табиғи саябақ аумағында .

Ол -жіктеу есімдігі

Іле өзенінің -зе, жер-су атауы, күрделі

Алтын емел -күрделі зе

Ұлттық - дара, туынды, ұлт-зе, тық-сын есім жасаушы

Табиғи - туынды, дара сын есім, табиғат-зе, и-сын есім жасаушы

Саябақ - біріккен, күрделі зе

Саябақ

1. Жалпы грамматикалық мағынасы-зат е

2. Сұрағы-не?

3. Құрамына қарай: туынды және күрделі (біріккен сөз, сая+бақ)

4. Лекс-грамматикалық топтары

5. Гр кат қарай не лекс грамматикалық сипаты:

6. Синтаксистік қызметі сөйлемде

Аумағында - аумақ-зе, ы-тж3ж, нда-жатыс септ, дара, негізгі

Үлкен Қалқан тауының шығыс жағында өседі .

Үлкен - сын есім

Қалқан -зе дара негізгі

Тауының -зе, дара, негізгі, тау-зе, ы-тж3ж, ның-іл септ

Шығыс жағында

Өседі - негізгі, дара, етістік, өс-етістік, е-көсемше жұрн, ді-жж3ж

Жасы 700 жылдан асқан.

Жасы - жас-зат есім, -ы- тауелд 3 жагы

700 - сан е

жылдан - жыл-зат есім, -дан- шыгыс септ жалгауы

асқан. - ас- етістік, -қан- есімше жұрнағы

Бұл қарағаш Шыңғысхан шапқыншылығының куәгері деседі .

Бұл - сілтеу есімдігі

қарағаш - біріккен зат есім

Шыңғысхан - біріккен зат есім

Шапқыншылығының- шап - етістік, қын- зат е жасаушы журнак, -шы- зат е тудырушы журнак, -лық- зат е тудырушы журнак, - ы- таулд 3 ж, -ның - ілік сеп. жалғауы

куәгері - куә- зат е, гер- зат е туд журнак, --і - тауелд ж 3 ж.

деседі . - де- етістік, -се- шартты рай журнагы, -ді- өткен шак журнагы

Жергілікті халық ағашты күні бүгінге дейін қасиет тұтады .

Жергілікті - жер-зат е, - гілікті - есімдерден сын есім жасайьын журнак

халық - зат есім

ағашты - ағаш-зат е, -ты- табыс сеп жалгауы

күні - күн-зе, -і- тауелд3ж

бүгінге - бүгін- кіріккен сөз, -ге- барыс сеп жалг

дейін - септеулік шылау, шығыс септ

қасиет - зе

тұтады . - тұт-етістік, -а- көсемше журнак, -ды- жіктік жалғ3ж

Қасиетті қарағаш жуандығына алты адамның құшағы әрең жететін 700 жастағы ерекше ағаш Жаркент қаласынан 30 шақырымдағы Әулие - ағаш ауылы маңында өседі .

Қасиетті - касиет - зе, -ті- сын е туд журн

қарағаш - біріккен зе

жуандығына - жуан-сын есім, -дық-

алты - есептік сан есім

адамның - адам-зе, -ның-ілік септ жалг

құшағы- құшақ- зе, -ы-тауелдж3ж

әрең - үстеу

жететін - жет-етістік, -е - көсемше журнагы, -т- өзгелік етіс журнагы, ін- өздік етіс

700 - сан есім

жастағы - жас-зе, -тажатыс сеп жалг-ғы- функционадык журнак

ерекше сын е

ағаш - зе