БОРАНҚҰЛ АУЫЛЫНЫҢ ӨСІМДІКТЕР ДҮНИЕСІ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

МАҢҒЫСТАУ ОБЛЫСЫ, БЕЙНЕУ АУДАНЫ, БОРАНҚҰЛ СЕЛОСЫ
БОРАНҚҰЛ ОРТА МЕКТЕБІКММ

Жаратылыстану бағыты
Химия секциясы

Ғылыми жұмыс

БОРАНҚҰЛ АУЫЛЫНЫҢ ӨСІМДІКТЕР ДҮНИЕСІ

Орындаған: Қожықов Бердібек

Ғылыми жетекшісі: Кайржанова Айгерим Адилбековна

2018-2019 оқу жылы

Мазмұны

I.Кіріспе

II.Негізгі бөлім
1.Өсімдіктер туралы жалпы мәлімет
2.Өсімдікті жинау
3.Өсімдікті зерттеу
4.Қосымша мәлімет
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе

Жұмыстың жалпы сипаттамасы
Боранқұл өсімдіктер дүниесін зерттеу, олардың пайдасын білу және
олардың емдік қасиеттерін халыққа таныту.
Тақырыптың өзектілігі
Қазіргі таңда сол өсімдіктер туралы мәлімметтерді жинақтап, емдік
қасиеттерін көрсету.
Боранқұл ауылы Каспий маңы ойпатындағы Қарақұмның оңтүстік-шығысында
шөлді белдемде орналасқан.
Табиғат ерекшелігі жағынан Боранқұл ауылы Маңғыстау обылысының шөлейт
аймағына жатады. Кәдімгі шөлейт түрлері жер қабатының 23%-ын құрайды,
сондықтан шөлейттену мәселелері тұтас Қазақстан үшін де, Маңғыстау үшін де
көкейтесті мәселе болып отыр. Боранқұл аймағы ежелгі кезеңдерден бері мал
шаруашылығымен айналысады. Топырағы сортаң, өсімдігі бұталы, ащылы, қысы
ұзақ емес, бірақ желді, қара суық ызғырықты, ылғалы аз, көктемі созылмалы,
континентті шөл далаға жатады. Мұнда өсетін өсімдіктерде осы ауа райына сай
әрі төзімді болып келеді. Боранқұл ауылының өсімдіктер дүниесін зерттеу бір
емес бірнеше жылды қажет етеді. Боранқұлдың сортаң топырағына, желді ауа-
райына қарамастан мұнда алуан түрлі өсімдіктер өседі. Тіпті сирек
кездесетін шөптерді де тап осы Боранқұл ауылының өсімдіктер дүниесінен
тауып алу оп-оңай. Туған өлкенің көк майса,шөбі шүйгінді болғаны адамға
да,сол жерде тіршілік етіп жатқан төрт-түлік малғада жағымды. Азығын тауып
жеу үшін 20-30 шақырымды артқа тастап, шөп іздеп жүрмейді, ауылдын шетіне
шықса болғаны: сораң, ащы, жусан, мортық, жантақ, алабота, тітір,
түйежапырақ секілді шөптер қаптап жатыр.
Жұмыстың мақсаты
Боранқұл өсімдіктер дүниесін халыққа таныстыру және оны зерттеу мен
жинау әдістерін үйрету.
Зерттеу болжамы
1. Өсімдіктерге түрлі тәжірибелер қолданып олар туралы көптеген мәліметтер
білуге болады.
2. Өсімдіктер тіршілігімен толық танысуға болады.
Жұмыс барысында мынадай зерттеу әдістері қолданылды:
-Өсімдікті жинау
-Өсімдіктердің тіршілігін зерттеу
Жұмыстың міндеттері
1.Боранқұл ауылының табиғатына сәйкес өсетін өсімдіктер ерекшелігін
таныстыру.
2.Боранқұлдағы өсімдіктер көп өсетін жерлер және ондағы өсімдік түрлерімен
таныстыру.
3.Туған өлкенің өсімдіктер дүниесі туралы мәліметтерді халыққа таныстыру
және мал шаруашылығын дамыту үшін пайдалы өсімдіктердің қыр-сырын ашу.
Жұмыстың көлемі мен құрылымы
Ғылыми жұмыс 10 беттен және 3 бөлімінен (кіріспе бөлімі, негізгі бөлім,
зерттеу нәтижелері мен анализдері), қорытындыдан тұрады. Жұмысқа 8 сурет, 8
қолданылған әдебиеттер тізімі еңгізілген.
1. Өсімдіктер туралы жалпы мәлімет
Боранқұл құмды аймақтарында: сексеуіл, жыңғыл, сораң, балықкөз, изен,
ақтық, жусан, мортық, ебелек, алабұта, буйырғынды т.б өсімдіктер өседі.
Сонымен қатар, жердің бедері мен құрылымына, топырағының ащы, тұщылығына
қарай теріскен, жантақ,құм жағаларында–сүттіген, садақ, тітір шөбі өседі.
Мұндағы өсімдіктер өте құнарлы. Оны азық етіп жүрген малдың да еті дәмді
әрі нәрлі. Шөлді аймаққа жатқанмен мұндағы кейбір өсімдіктердің атауларын
басқа жақтың халқы естімеген десе де болады. Итсигек пен адыраспан,
құрқашаш пен сүттіген көбіне елді мекенде немесе мал көп жайлаған тұяқкесті
жерлерде кездеседі. Боранқұлдағы жайылымның негізін құрайтын басты мал
азығы–жусан. Жусан аймақтың барлық жерінде өседі. Жусаннан кейінгі төрт
түлік мал талғамай жейтін шөп–күйреуік. Қоныссыз жылдары күйреуік жақсы
шықса, малшы қауым жусанды көп іздемей,қанағат тұтады. Ал бұйрығынды
көктемей тұрғанда, не шала көктеу кезінде, содан кейін күз, қыс қарсаңында
жақсы пайдаланылады. Сондай-ақ, изен, жапақ, тітір, жантақ барлық жерде
біркелкі кездесе бермейді, бірақ төртеуінің де малға жұғымдылығы, қоректік
сапасы өте жоғары. Қысы қарлы, көктемі желсіз жылы,жазы жаңбырлы болған
жылдары шөптің қай түрі де: қызғалдақ, сарғалдақ, мортық, беде, жауылша,
шытыр, қоңырбас, түйежапырақ, қызылша, түйеқарын, алабұта, кекіре,
торғайот, балықкөз т.б. қаптап шығып, дала құлпырып кетеді. Бірақ, бұл
сирек, 7-10 жылда бір кездесетін өзгермелі құбылыс. Көктемгі төл шөптердің
ішінде шаруашылық үшін ең пайдалысы–мортық. Мортық қонысты жылдары
Боранқұлдың көптеген жерлерінде шығады. Көктемде бас жарғанға дейін мал
жақсы жейді. Кей жылдары мортықты мал азығы үшін де дайындайды. Азықтық
және шығымдылық сапасы жағынан мортықпен деңгейлес шөптердің бірі–ебелек.
Ол да мортық сияқты Боранқұлдың көпшілік жерінде кездеседі. Мортықтан
ерекшелігі–жаңбырлы жылдары көктемнен қоңыр күзге дейін мезгіл таңдамай
шыға береді. Малдың барлық түрі, оның ішінде жылқы малы ебелекті жақсы
жейді. Дәнденіп, қатайған уақытта қозы үшін тиімсіз. Әдетте қазан айының
соңғы он күндігінен бастап ебелек ұша бастайды. Малға жағымдылығы жағынан
бағалы шөптердің бірі–ажырық. Ол тау қойнауларында, ағыстардың түйіскен, су
жиналатын жартылай тақыр тегістіктерінде тұтас өседі. Ғылымда ажырықты мал
семірткіш азық деп бағалайды. Шаруашылықтар қалың шыққан жылдары ажырықты
малазығы үшін де дайындайды. Боранқұл даласында ши басқа өсімдіктер сияқты
кең көлемде кездесе бермейді.
Боранқұл аймағы ежелгі кезеңдерден бері мал шаруашылығымен айналысады.
Топырағы сортаң, өсімдігі бұталы, ащылы, қысы ұзақ емес, бірақ желді, қара
суық ызғырықты, ылғалы аз, көктемі созылмалы, континентті шөл далаға
жатады. Мұнда өсетін өсімдіктерде осы ауа райына сай әрі төзімді болып
келеді. Боранқұл ауылының өсімдіктер дүниесін зерттеу бір емес бірнеше
жылды қажет етеді. Боранқұлдың сортаң топырағына,желді ауа-райына
қарамастан мұнда алуан түрлі өсімдіктер өседі. Тіпті сирек кездесетн
шөптерді де тап осы Боранқұл ауылының өсімдіктер дүниесінен тауып алу оп-
оңай. Туған өлкенің көк майса,шөбі шүйгінді болғаны адамға да, сол жерде
тіршілік етіп жатқан төрт түлік малғада жағымды. Азығын тауып жеу үшін 20-
30 шақырымды артқа тастап, шөп іздеп жүрмейді, ауылдын шетіне шықса
болғаны: сораң, ащы, жусан, мортық, жантақ, алабота, тітір, түйежапырақ
секілді шөптер қаптап жатыр.

2. Өсімдіктерді жинау
Адыраспанды 10 қыркүйек күні ешкім баспаған, тапалмаған жерден дұға
оқып, жинап алу керек.

Ақ сексеуіл Жантақ
Изен

Шытыр Ащы
Сораң

Адраспан
Итсигек

Ақ сексеуiл–бойы 1,5-тен 2,5 метрге дейiн жететiн тал-шiлiк. Негiзiнен
құмдауыт әрi сортаңдау жерлерде өседi. Құрғақшылыққа бейiм. Оның тамыры
10-11 метр тереңдiкке дейiн кетедi. Сирек те болса ара-арасында
бұтақтарының биiктiгi 5 метрге дейiн өсетiндерi бар. Оны Боранқұл
ауылында отын ретінде пайдаланады. Оның жас бұтақтарын түйелер құмарта
жейдi. Ал ұсақ малға оның жердегi жiңiшке сынық бұтақтары мен қураған
жапырақтары тоя жеуiне жарап жатыр. Соған қарағанда бұл сексеуiлдiң
азықтық жұғымдылығы жоғары болса керек.

Изен-сор, сортаң, тасты, құмды дала мен шөлдерде өседі. Бұл өсімдік
республикамыздың шөл және шөлейт аймақтарында өседі. Ол ауылдың құмды
жерлерінде жиі кездеседі. Дәрілік шикізат ретінде жаз, күз кезінде
сабақтары орылып алынады. Орылған шөп көлеңкеде кептіріліп, құрғақ жерде
сақталады. Изенді емдік дәрі ретінде, малдың ішкі органдары ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.