Қазақстан Республикасындағы әйелдер кәсіпкерлігін дамыту шаралары

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасындағы әйелдер кәсіпкерлігін дамыту шаралары

Қазіргі қоғамда әйелдер кәсіпкерлігі ерекше орын алады. Қоғамның жаңа әлеуметтік құрылымы қарқынды түрде қалыптасуда - бұл ескі әлеуметтік топтар өзгеріп, жаңа әлеуметтік топтар пайда болатын әлеуметтік процесс. Кәсіпкерлердің әлеуметтік тобының аз бөлігі әйелдер болғанына қарамастан қазіргі таңда олардың бизнеске қатысу ауқымының өсіп жатқанын байқаймыз. Қазіргі қоғамда кәсіпкер әйел жаңа ойлаудың, философия мен өмір салтының, құндылықтар мен имандылықтың жеткізушісі болып табылады. Зерттеу әйелдер кәсіпкерлігінің қалыптасуы мен дамуы туралы ғылыми әдебиеттерді талдау, кәсіпкерлік қызметпен айналысатын әйелдерге сауалнама жүргізу және статистикалық есептілікті талдау негізінде жүргізілді.

Әлеуметтік жетістік, «әйелдер бизнесі» феноменінің тұрақтылығы көбіне әйелдердің кәсіпкерлік саласына келуіне байланысты: бұл олардың өміріне байланысты ма, әлде кездейсоқ, тіпті мәжбүрлі сипатта бола ма? Ол кәсіпкер әйелдердің үш топқа бөлінетіндігінен анықталады. Бірінші топ сенімді әйелдерді біріктіреді. Олардағы таңдау мотиві - бұл кәсіпкер болуға деген ішкі ұмтылыс, осы қызмет түріне қызығушылық. Олар бизнеске өз еріктерімен және ең үлкен мақсатпен кірді. Екінші және ең көп санаттағы іскер әйелдер тобы күтпеген кездейсоқ жағдайлардың әсерінен (достарының кеңесі немесе мысалы, күтпеген қолайлы перспективалар, газет туралы ақпарат және т. б. ) әсерінен кәсіппен айналысып бастағандар. Ақырында, үшінші түрі - құлықсыз кәсіпкерлер - өз еркімен бизнеске келмеген әйелдерді біріктірді. Әр түрлі қолайсыз жағдайларға байланысты олар өз кәсібін ашуға мәжбүр болған. Олардың кәсіппен айналысудағы себебі - нақты жұмыссыздық немесе жұмыссыздық қаупі, күнкөрістің болмауы, жалақының төленбеуі, сондай-ақ сыртқы қысым [1] .

Іскер әйел - бұл өзін-өзі жүзеге асыруға, шығармашылықпен айналысуға, табиғатынан жаңашылдыққа деген қажеттіліктің жоғарылауы бар, либералды құндылықтардың тасымалдаушылары болып табылатын әйелдердің ерекше әлеуметтік типі. Әдетте, бұл типтегі әйелдер тек кәсіпкерлікте ғана емес, басқа да жұмыс саласында, көптеген ұйымдық-құқықтық нысандары бар кәсіпорындарда да сұранысқа ие. Кәсіпкер әйелдерді қолдау мен олардың кәсібін дамыту стратегияларын қабылдап, іс-шараларды ұйымдастыру әрбір мемлекеттің гендерлік саясатына тікелей байланысты [2] .

Қазақстанда гендерлік саясат жүргізу жөніндегі жұмысты Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі Ұлттық комиссия үйлестіреді. Оның негізгі міндеті отбасына, әйелдер мен ерлер теңдігіне қатысты кешенді мемлекеттік саясатты іске асыру болып табылады [3] .

Елімізде гендерлік саясаттың маңызды бағыты әйелдер кәсіпкерлігін дамыту болып табылады. Кәсіпкерлікті дамыту жобаларының мысалы ретінде оқыту бағдарламаларын айта аламыз. Атап айтқанда «Атамекен» ҚР ҰКП Іскер әйелдер кеңесінің бастамасымен 2018 жылда «Бизнес кеңесші» және «Бастау бизнес» курстарын 9 мың әйел аяқтаған. Сонымен қатар 2019 жылы өткен аталмыш кеңес конгресінде Кеңестің басты міндеті ретінде әйел кәсіпкерлерді оқыту және біліктілігін арттыру екендігі атап көрсетілді. Осы бағытта «Әйелдер кәсіпкерлігі бойынша жеке оқу бағдарламасын әзірлеу және «Әйелдер бизнесіне арналған 100 идея» арнайы оқу құралын шығару қажеттігін аталып өткен болатын. Осы бағытта тиімді құралдардың бірі ретінде әйелдер бизнесінің мамандандырылған көрмелерін атауға болады.

Қазақстанда және әлем елдерінің көпшілігінде әйелдер кәсіпкерлігі негізінен әлеуметтік сала, мектепке дейінгі білім беру, қосымша білім беру, мәдениет және денсаулық сақтау саласы, құқықтану, есеп, психология, сән және әлеуметтік-пайдалы қызметтер саласындағы ақпараттық-консультациялық қызметтерге бағытталған.

Әлеуметтік кәсіпкерлікті қолдау және дамыту, соның ішінде әртүрлі елді мекендердегі әйелдер мен балаларға қолайлы өмір инфрақұрылымы стандарттарын әзірлеу де өте маңызды. 2019 жылы Азия даму банкінің техникалық қолдауымен ауылдық жерлердегі әйелдерді қаржылық сауаттылыққа оқыту бойынша жоба іске асты. 300-ден астам қыз-келіншек курсқа қатысты, қатысушылардың жобаларына Өңірлік кәсіпкерлер палаталары сүйемелдеу көрсетеді [4] .

Елімізде кәсіпкерлікпен айналысатын әйелдер саны жыл санап өсіп келеді, бірақ қалаларда тұратын әйелдерге қарағанда ауылдық жердегі әйелдер қауымының еңбекке аз араласуы еңбек нарығының басты мәселелерінің бірі боп қалып отыр. Мәселен, Алматы, Нұр-Сұлтан, қалаларындағы әйелдер басқаруымен жүзеге асып жатқан кәсіпкерлік облыстық көрсеткіштерден өте жоғары алшақтық көрсетеді. Өткен 2019 жылғы есеп бойынша Алматы қаласында 248138, облыс аудандарында 35548; Нұр-Сұлтан қаласында 109905, облыс аудандары бойынша 67876 шағын және орта кәсіпкерлік болған. Мұның басты себебі ретінде этномәдени ерекшеліктерден бөлек, кәсіптік білім алуға мүмкіндіктің ірі қалаларға қарағанда ауылдық, аудандық жерлерде болмауымен түсіндірсек болады [6] .

Сурет 1. ҚР-дағы жұмыс беруші әйелдер саны

Осы тұста жоғарыда атап көрсеткен «Атамекен» ҚР ҰКП ұйымдастыруымен жүзеге асып жатқан әйелдер кәсіпкерлігін дамыту жобаларын ауылдық, шағын елді мекендік жерлерде жиі ұйымдастыру аталмыш мәселенің шешімі ретінде қарастыра аламыз.

Қоғамда белсенді әрі жеке кәсібімен айналысатын қыз келіншектер туралы ақпарат жиі жарияланады. Бұл соңғы уақытта бизнесте де әйелдердің үлесі бар екенін айқын көрсетіп отырғаны анық. Қандай бизнес түрімен айналысу керек екенін шама-шарқына, қабілет-қарымына қарай таңдау әркімнің өз еркінде. Дегенмен бизнес және әйел дегенде жеңіл өнеркәсіп, тағам және қызмет көрсету салалары бірінші ойға оралады.

Алайда қазіргі таңда ауыл шаруашылығында да әйелдердің қолымен атқарылып жатқан жұмыстар бар. Шалғай аймақтарда, ауылдық жерледе шаруа қожалықтарын ашып, асыл тұқымды мал басын көбейту, құс өсіруді қолға алған келіншектер де жеткілікті. Осы ретте «Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасы жанынан құрылған Іскер әйелдер кеңесі ауыл шаруашылығында әйелдердің кооперациясын құру туралы бастама көтерді. Бұл туралы отандық әйелдердің кәсіпкерлігін қолдау және дамыту тақырыбына арналған баспасөз-мәжілісінде айтылды. [5]

Сурет 2. Әйелдер кәсіпкерлігінің салалар бойынша диаграммасы (2019 ж. )

Іскер әйелдер кеңесі төрайымының айтуынша бүгінгі күні қазақстандық әйелдер мемлекет ЖІӨ-нің 40%-ын қалыптастырып отыр. Қазақстандағы жеке кәсіпкерлердің 47%-ын әйелдер құрайды, заңды тұлғалардың 26%-ы, шаруа қожалықтарының 19%-ын қыз-келіншектер басқарады.

Бизнеспен айналысуда бастапқы қаражат қана емес, сондай-ақ кәсіпкерлік негіздері туралы білім мен бизнес-идея керек. Мемлекет басшысы «Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» атты жаңа Жолдауында адам ресурсын дамыту, адами капиталды арттыру, жаппай кәсіпкерлікті өрістетуге ерекше мән беріп, нақты міндеттер жүктеді. Осы ретте Кәсіпкерлер палатасында «Бизнес-Кеңесші», «Бизнес-Өсу» секілді курстар арқылы халыққа тегін кәсіпкерлік негіздері мен бизнес жүргізудің жолдары үйретіледі. Бұл курстарға қатысушылардың қатарында әйелдер де баршылық [6] .

Ал елімізде кәсіпкерлікке бағытталған несиені екінші деңгейлі банктерден бастап, шағын несие институттарынан алуға болады. Солардың бірі - KMF шағын несие ұйымы. Бұл ұйымның мәліметінше 2019 жылы Алматы, Жамбыл және Оңтүстік Қазақстан облыстарында кәсіпкер әйелдер несиеге өтінімді көп берген. Осы үш облыста 86 мыңнан астам кәсіпкер әйел болса, олардың 60%-ы шағын несие алған. Жоғарыдағы жасалған мүмкіндіктер көмегімен өңірлер бойынша өзін өзі жұмыспен қамтыған әйелдер саны да жыл санап артып келеді.

Сурет 3. Өңірлер бойынша өзін өзі жұмыспен қамтыған әйелдер (2019ж. )

Қазақстандағы қыз келіншектердің өз бизнестеріне инвестиция тартуда да білімінің жоғарылап, тәжірибелерінің артқанын байқай аламыз. Мұны шағын несие ұйымынан алған қаражат есебінен де байқауға болады. KMF сарапшыларының айтуынша ер азаматтарға қарағанда әйелдер аз сомаға өтінім беріп, оның орнымен жұмсай алады. Атап айтқанда орта есеппен алғанда әйелдер 700 мың теңгеге жуық қаржы сұраса, ерлерде бұл сома жүз мыңға артық. Бұл әйелдердің сақтығын анық байқатады.

Кәсіпкерлікті дамыту қорының мәліметіне сүйенсек, «Бизнестің жол картасы - 2020» бағдарламасын қолданғандардың 1/3 - әйелдер. 2019 жылдың мәліметі бойынша 3432 жобаға субсидия берілсе, оның 2621 жобасын әйелдер басқарады. Сонымен қатар өтінім арасында халық тұтынатын тауарларды сатуға арналған кәсіпке және ірі қараны өсіруге берілгенінің саны басым. Сонымен қатар кепілдендіру бойынша 56 163 млн теңге сомасында 3662 кепілдік берілсе, 1271 жоба іскер әйелдерге тиесілі. Кепілдікті пайдаланғандардың 34, 7%-ы қыз-келіншектердің үлесінде.

Қазақстандағы әйелдер кәсіпкерлігінің ең басты даму бағыты ретінде ең алдымен сауда-саттық саласы, тігін шеберханасы, сұлулық салоны, наубайхана салаларын айта аламыз. Сонымен қатар қыз-келіншектер соңғы кезде клининг, яғни тазалау жұмыстарын ұйымдастыруды да қолға алған.

«Бизнестің жол картасы - 2020» мемлекеттік бағдарламасы мен 2017-2021 жылдарға арналған нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлікті дамыту бағдарламасы аясында жүзеге асырылып отырған «Бастау Бизнес» жобасы, «Атамекен» ҚР ҰКП ұйымдастырып отырған бизнес-тренингтер негізінде кәсіпкерлікке қадам басып отырған жандардың қатары артып келеді (3-сурет) .

Сурет 4. Шағын және орта бизнеспен айналысатын әйелдер көрсеткіші

«Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасынан Іскер әйелдер кеңесін құру идеясын ең алғаш боп қолдаған Атырау облысы болатын. Бүгінде кеңес іскер әрі белсенді қыз-келіншектерді біріктіріп отыр. Әйелдер кәсіпкерлігін дамыту мақсатында түрлі бағдарламалар мен шаралар да алғаш жүзеге асырылып, алғашқы нәтижелер де Атырау облысын көрінген болатын. Қазіргі уақытта облыста әйелдер кәсіпкерлігі барлық салада да жоғары деңгейде дамыған. Тіпті балық шаруашылығында өте жоғары жетістікке жеткен кәсіпкер әйелдер де жеткілікті.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.