Ислам фәлсафасы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 193 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Ұлт егемендігі арқасында төл тарихымыздың ақтаңдақтары рухани құндылықтар нысаны ретінде игеріле бастады. Айталық, сонау б. з. д. VІІ-VI ғасырларда ғұмыр кешкен скифтің күміс көмей шешені, «фәлсафа әулиесі» Анахарсис қазақ, оғыз-қыпшақ, түркілер, ғұндер, сақтар, скифтер болып тарқатылатын генеалогиялық шежіре мен аңыз-ақиқат қисыны дәлелдеген ең ежелгі ойшылымыз болып саналады. Грек жұртының әйгілі саясаткері, философ Солон осы елдің «жеті ғұламасының бірі» деп санаған Анахарсистің де, алтынжалды тұлпар мінген, «құдайдың қамшысы» атанған ғұн көсемі Аттиланың (Еділ батыр б. з. V ғ. ) да Еуропа елдерінің мұражайлары мен кітапханаларында шашырап жатқан мұралары жинақталып зерттеле бастады.

Әрбір рухани дамыған мемлекеттің іргетасының беріктігі - ұлттық сана-сезімнің жоғарылығымен, дүниетаным тереңдігімен, мақсат-мүдде, намыс, рух деңгейі тәрізді асқақ та, мөлдір қасиеттерімен өлшенеді. Бұл белгілер қоғамның рухани келбетін айқындайды. Халқымыздың кемеңгер, мүбәрак тұлғасы, ел жадында «көріпкел әулие» атанған әзиз баба Қорқыт бейнесі мен болмысы тылсымдық сипаттарымен, рухани мұраларының құндылықтарымен әлем ғалымдарының назарын аударып келеді. Бұл құндылықтар төңірегінде танымал түрколог ғалымдар - М. Ергин, В. Бартольд, А. Туманский, В. М. Жирмунский, П. Н. Лерх, Л. Герн, Н. В. Аничков, Ә. Диваев, В. В. Вильяминов-Зернов, В. В. Радлов, И. Кастанье, И. В. Крафт, И. И. Тайер, О. Гокияй, В. Араслы т. б. зерттеулері мен Ш. Уәлиханов, М. Әуезов, М. Жұмабаев, Ә. Марғұлан, Ә. Қоңыратбаев, М. Байділдаев, Р. Бердібаев, Х. Сүйіншалиев, Н. Келімбетов, Б. Ысқақов, Ә. Дербісалин, Ш. Ыбыраев, А. Айдосов, Ә. Нысанбаев, С. Ақатай, З. Қари, С. Мұхтарұлының еңбектері жарық көрді.

Аталған ғалымдардың тұжырымы бойынша, Қорқыт - сұңғыла дана, ақылгөй, батагөй, тылсым қасиетке ие көріпкел, асқан абыз, қобызшы-жырау, бақсы әрі күй атасы. М. Әуезов: «Қорқыт осындай өнер туғызып артына, адам нәсіліне соншалық асыл мұра тастап кеткендіктен өлмеді. Қорқыт туралы аңыздың өмірлік, философиялық шын терең мағынасы - өзі өлсе де артына өлмейтін мұра қалдырған адам, өлмеген адам деп саналуы тиіс» - десе, Ә. Марғұлан мен Ә. Қоңыратбаев, Қорқыт мұраларының тікелей мұрагері қазақ халқы екендігін өз еңбектерінде дәлелдеген еді. Тәуелсіздік тұсында ғана түркология ғылымы салаларының нәтижелеріне үңіліп, тарих, әдебиеттану, этнография, этнология, археология ғылымдарының зерттеушілері тарапынан жарық көрген құнды шығармалардың мазмұнын игеруге мүмкіндіктер туа бастады. Осы рухани шығармашылықты қастерлеудің бір парасы, халық сұранысына сәйкес Қорқыт бабаның рухына тағзым ретінде, оның есімін ардақтап, ұрпақтар санасына патриоттық тәлім-тәрбие беру мақсатынан туындаған шаралардың бірі - бабамыз бейітінің жанына белгі қою мәселесі болатын. Бұл істің іске асуына 1980-жылы саяси шым-шытырық ақуалға қарамастан, қоғам және мемлекет қайраткері Е. Көшербаев белсене атсалысып, уақытылы мерзімде ескерткіштің салтанатты ашылуына мүмкіндіктер туғызған еді. Бұл ескерткіш Қорқыт рухының символы ретінде зерттеушілер мен сарапшыларға, баба рухына алыс және жақын шет елдерден тағзым етуге келетін саяхатшыларға айрықша рух дарытып, жас ұрпақты отансүйгіштікке баулуда ерекше құбылыс ретінде бағаланды. Себебі, табиғаттың заңдылығы ескерілген белгілерден Қорқыт қобызының мұңлы үні мен адам болмысын еріксіз билейтін мақамды ырғақ, фәни мен бақи ақиқатының себепті байланыстарынан сипаттама беріп, терең діни-философиялық идеялар тұжырымдауға тұрарлық рухани негіздерді тануға сілтейтіні аңғарылады.

«Эфирге» шыққан қобыз үнінің тылсым сыры әлем елдерінің саққұлақ әрі парасат иелеріне жетіп, оларды өз маңына тартумен бірге, бабамыздың рухынан «тәбәрік» тілейтін тағлымпаз ғалымдар мен ғарыш әлемін шарлаған ғарышкерлер легінің бұл жерді көруге деген ынта-ықыластары тәуелсіз Қазақстан тұсында арта түсті. Президент Н. Ә. Назарбаев Қазақстан халқына арналған Үндеуінде: «Біздің рухымыздың түп негізі ата-бабамыздың рухында, аруағында. Ендеше Қорқыт бабамыздың аруағына бас иелік» - деп атап өткен болатын [«Егемен Қазақстан» 30 тамыз, 1997 жыл] .

Елбасының қобыз атасы Қорқыт баба рухына тағзымының мәнділігі төмендегі ойлармен тарихи сабақтастық танытады. «Пифагорлық тұжырымдамаға сәйкес ғарыш ырғағында өмір сүріп, көктен жердің түбіне дейін байланған бір ішекті (нерв) монохорда - музыкалық құралынан туған аспан музыкасын тыңдаушы адам, аспан сфераларының музыкасын естиді, осы «естуде» ғарышпен бір бүтінге айналады. Өзінің тұтастығына ие болған адам ғана шынайы микроғарыш бола алады. Адам әлемнің музыкасын тыңдай білетін кемелдікке жетеді» [Әбу Наср әл-Фараби. Музыка туралы үлкен кітап. Алматы. 2008 ж. 14 б. ] .

Тәуелсіз Қазақстанның рухани дамуындағы тағы бір үлкен белес деп «Дәдә Қорқыт кітабының» - 1300 жылдығына байланысты Елбасының «Қорқыт және түркі әлемі» халықаралық ғылыми-теориялық конференцияға қатысушыларға арнаған хатын атауға болады.

«Құрметті «Қорқыт және түркі әлемі» халықаралық ғылыми-теориялық конференциясына қатысушы ханымдар мен мырзалар!

Сіздерді осы мәртебелі әрі маңызды жиынның ашылуымен шын жүректен құттықтаймын. Түбі бір түркі халықтарының ортақ ойшылы саналатын атақты ақын, дәулескер күйші, философиялық мазмұны аса терең аңыздардың кейіпкері Қорқыт бабамыз баршамыздың рухани болмысымыздың алтын арқауы болып табылады. Егемендікке қол жетіп, өзінің өткеніне көз жібере бастаған қазақ халқы үшін Қорқыт бабамыз қалдырған гуманистік ниеттегі дидактикалық мұралардың маңызы өзгеше зор дер едім. Өйткені оның осыдан он ғасырдан астам уақыт бұрын айтқан өсиет қағидалары қоғамымыздың бүгінгі тыныс-тіршілігімен де жақсы үйлесім тауып отыр.

«Өлген кісі тірілмес, өткен қайтып келмес», - дейді абыз өзінің сөзінде. Ия, өткенді қадірлеуге, одан сабақ алуға болады, бірақ оған қайтып оралу жоқ екен, тек ілгері ұмтылу қажет. Осы қарапайым айтылған кемел ойдың келешегіне үлкен бағдар белгілеп, әлемдік өркениет көшіне ілесіп, Орта Азияның Барысы болуға бекем бел байлап отырған бәріміз де мұқият зерделесек болады.

Аңыз бойынша Қорқыт бабамыз артына адамның өлімнен қашып құтылмайтындығы, оның ғұмырын жарық дүниеде бітіріп кеткен жасампаздық ісі мен өшпес өнері ғана жалғастыра алатындығы туралы данышпандық пәлсапалық байлам қалдырды. Осы ғаламат ой әрбір саналы жанның ғұмыр бойы темірқазық етіп ұстар бағдаршамы болуға лайық десек, қателеспейміз. Қорқыт бабамыз мәңгілік дамыл тауып жатқан, сан ғасырлық тарихы бар қазақ жерінде өтетін осы конференцияның жұмысы жемісті болсын. Ол Қорқыт бабамыздың мол мұрасын толығырақ танып-білуге, түркі тектес халықтардың арасындағы бауырластық байланыстарды одан әрі нығайта беруге қызмет етеді деп сенемін. Барлығыңызға зор денсаулық, отбастарыңызға амандық, еңбектеріңізге әрдайым табыстар тілеймін!».

Нұрсұлтан Назарбаев,

Қазақстан Республикасының Президенті

Алматы, 1997 жылғы 12 қараша.

Бұл қолдау нәтижесінде, конференцияға жақын және алыс шет елдерден келген ғалымдар мен мемлекет қайраткерлерінің, еліміздің айтулы ғалымдарымен пікір алмасулар процесінде өзара ынтымақтастықты нығайтуға үлкен үлес қосылған еді. Қорытынды байлам ретінде «түркі дүниесінің кемеңгер ойшылы» атты мазмұнды материалдар жинағы жарық көрді. Еліміздің барша зиялы қауымы қолдаған бұл шараға қатысты әрекеттерге сол кездегі облыс әкімі Б. Сапарбаев басшылық жүргізді. «Қорқыттану» ілімінің бұл үрдісі одан әрі өзінің дамуын «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасында жалғасын тапты. Бұл жан-жақты толыққан рухани міндеттерді жүзеге асыруда, облысты басқарған болмысы бөлек білімпаз, ғалым Мұхтар Құл-Мұхаммед үлкен еңбек сіңірді. Осы рухани өрлеу одан әрі «сыр елі, жыр елі» - атты кең түрдегі мазмұнды шығармашылық қозғалысқа айналып, патриоттық тәлім-тәрбиеге мол мазмұнды жыраулар мектебінің қалыптасуына ұласты.

Сыр елі ақын-жазушылары мен жырауларының жүз томдық шығармалары басыла бастады. Халқымыздың рухани кемелденуінде үлкен мәнге ие археологиялық, тарихи-мәдени жәдігерлер игеріліп, ел қазынасына айналып келеді. Осы еңбектің басылуына да демеушілік танытқан қоғам және мемлекет қайраткері, облыс әкімі Б. Қуандықовқа, облыс әкімінің орынбасарлары М. Мұхамедов, Р. Нұртаев, Қармақшы ауданының әкімі Б. Қаюпов сынды игі азаматтардың кеңес-ұсыныстарына, бабамыздың дүниетанымын ислам діні тұрғысынан таныстыруға үлес қосқан, дінтанушы М. Мұсаевқа авторлар ұжымы алғысын білдіреді.

Қорқыт бабамыздың рухани мұралары мен адами болмысының тылсым тұстарының танылуына шынайы талпыныстар ел тәуелсіздігімен байланысты деуге толық негіз бар. Қазақстандық ғалымдардың бұл бағытта зерттеулер жүргізуіне ғылыми-методологиялық қағидалар мен нұсқауларды, абсолютті ақиқаттарды өз еңбектерінде атаған Елбасы Н. Ә. Назарбаев еді. Айталық, «Біз - тегіміз түрік, дініміз ислам екенін ұмытпауымыз керек. Ол үшін қасиетті кітап Құран кәрімді насихаттауды естен шығармауымыз керек. Ислам тек дін ғана емес, ол - біздің мәдениетіміз. Бір ғана Жаратушы бар, ол Алла Тағала» [Ұлы тұлғалар ислам жөнінде. Алматы. 2002 ж. 5-6 бб. ] .

Жер жүзіндегі әрбір ғалым, данышпан, ойшыл осы ақиқаттарды танымның даму процесінде ежелгі замандардан бері әртүрлі деңгейде дәлелдеп, ғылым тарихының шынайы қалыптасуына себепкер болып келеді. Қазақ халқы даналығы мен философиясының өзекті ғылыми мәселелерін сараптауда, оның тарихын зерттеуде бұл бүкіл жаратылысты қамтитын жалпылама идеялардан қажетті методологиялық құралдар мен принциптерді таба білуіміз қажет. Осы орайда, Қорқыт баба болмысы мен дүниетанымына қатысты тылсым құбылыстардың сырын тарқатуға, алғашқы рет осы еңбекте, ислам философиясы құндылдықтарының тұрғысынан пайымдаулар жасалынып отыр.

«Музыканың үлкен кітабының» - кіріспесінде: «Ислам әлемі музыкалық эстетикасының антологиясын ашты. Ислам музыкасының феномені бізге VІІ ғасыр басынан бастап, араб халифатының аймағында өмір сүрген халықтардың классикалы музыкалық дәстүрлеріне жарық түсіреді. Арабтар мен түркілердің тағы басқа халықтардың музыкалық мәдени дәстүрлері осы бір ғажайып феноменді жасады», - делінген. Бұл пайымдаулар әл-Фарабидің: «Ойлаудың музыкалық түрі бар» деген идеясынан тарқатылатын тәрізді.

Ислам дінінің негізі Құран Кәрімді насихаттау дегеніміз - оның сүрелері мен аяттарындағы құпия хабарларды ашу, адамзат ғылымының дамуын адасушылықтан сақтап, дұрыс бағытты сілтеу деп білуіміз қажет. Бұның айғақты дәлелдеріне ХХ ғасырдың ғылыми-техникалық жетістіктерінің биігі саналған, американдық ғарышкерлер Н. Армстронг, Э. Алдрин, М. Коллинздердің айға тұңғыш рет із салған сапарларында, айда намаз оқуға шақырылатын азан дауысын естігендерін жатқызуға болады [«Заман-Қазақстан». 4 қазан, 1996 ж. ] .

Рухани өркендеуге нық бағыт ұстанған ұлт көшбасшысы, президент Н. Ә. Назарбаевтың ислам діні төңірегіндегі жоғарыда аталған түбегейлі қағидалар мазмұнының нәтижелері тиісті ғылыми зерттеулердің әдіснамасы ретінде қабылдана отырып, бұл шағын зерттеулерде авторлар тарапынан басшылыққа алынды. Еңбек соңында Қорқыт бабаға, оның заманына қатысты әртүрлі тілдерде жарық көрген ғылыми-публицистикалық, библиографиялық көрсеткіштер берілді.

ИСЛАМ ФӘЛСАФАСЫ

Бастау фәлсафасы. Тұлдырсыз - күнсіз, айсыз, жұлдызсыз, жерсіз, ауасыз, қимыл-қозғалыссыз - қара түнек кеңістікті көз алдыңызға елестете аласыз ба? Суреттеуге тіл жетпейтін дәл осындай шексіз де, шетсіз бос кеңістікте ешкімнен де, ешнәрседен де жаратылмаған Алла тағала мәңгілік өмір құшағында болды.

Жаратушы иеміздің бір сапасы - Арада (варианттары Ирада, Рада) деп аталады. Арабтың бұл сөзі қазақ тілінде «қалау, ұнату» деген мағынаны береді. Күндердің күнінде Жаббар хақ Арадасы өзіне лайық дос жаратуды қалайды. Сонымен бірге оған деген махаббаты пайда болады.

Алла тағала қалаулы Хабибін (сүйіктісін - Мұхаммед пайғамбардың бір есімі) өмірге келтіру үшін өзінің құранда сипатталған таңғажайып нұрынан НҰР жаратады. Ол өз құдірет қолымен әспеттеген бұл нұрды Мұхаммед салла аллаһу алайһи уа салламның нұры деп атайды. Бұл нұр болашақ әлем орнайтын тұлдырсыз қара түнек бос кеңістікте Жаратушы Жаббар иенің мархаматымен миллиондаған жылдар бойына шыңдалып, әбден кемеліне келеді. Кемеліне келген осы таңғажайып нұр Алла тағаланың арадасымен (қалауымен) одан әрі мынадай өзгерістерге ұшырайды.

Жаратылыс фәлсафасы. «Бір күні Мұхаммед пайғамбар Жебірейіл періштеден сұрайды: «Осы екеуміздің қайсымыз үлкенбіз?». Жебірейіл алайһи с-салам: «Кеңістікте Насрақи атты жұлдыз бар. Отыз мың жылда бір-ақ рет көрінеді. Мен сол жұлдыздың отыз мың мәрте шыққанын көрдім», -дейді. Мұхаммед пайғамбар: «Ол жұлдыз менің нұрым еді. Хақ тағала жаратқаннан кейін менің нұрым кеңістікті елу мың мәрте айналып шықты. Ең алдымен менің нұрым жаратылды, одан кейін бүкіл жаратылыс пайда болды. Олай болса, мен үлкенмін», - деп сырын айтады.

Мұхаммед салла аллаһу аллайһи уа салламның нұрынан ең алдымен құрамында топырақ, су, от, ауа (жел) бар материя бөлініп шығады. Материя діни әдебиеттерде гауһар деп аталады. Сонда ғалам Мұхаммед салла аллаһу аллайһи уа салламның нұрынан жаратылғаны мағлұм болады.

Одан әрі материя бақи (мәңгі) дүние материясы, фәни (жалған) дүние материясы болып екіге бөлінеді. Уақытымен бақи дүние материясынан Жоғары Ғарыш, Күрсі, Лаух, Қалам, жеті пейіш, жеті тозақ т. б. жаратылса, фәни дүние материясынан жеті қат көк, сансыз галактикалар, Ай, Күн, жұлдыздар т. б. жаратылады.

Осы тұста айта кетелік, материалист ғалымдар Құдайды жоққа шығарғанымен оның құдіретін, хикметтерін жоққа шығара алмайды. Жаратылуы жағынан дәрежесі төмен материя туралы олардың жазған дәлелдерін осы заманғы ғылым жоққа шығаруда (қараңыз: Харун Яхья. «Коран указывает путь науке». М. 2002. стр. 118-148) .

Рух фәлсафасы. Сонымен бірге, Алла тағала Мұхаммед салла аллаһу алайһи уа салламның нұрынан бүткіл рухты жаратады. Рух одан әрі: 1) адамзат рухы, 2) Алла тағала көмекшілерінің, қызметшілерінің рухы болып екіге бөлінеді.

Адамзат рухы өз ішінен: 1) мұсылман рухтар, 2) кәпір рухтар болып бөлінсе, Алла тағала көмекшілерінің, қызметшілерінің рухы: 1) ізгі рухтар, 2) зұлым рухтар болып бөлінеді. Ізгі рухтарға бүкіл періштелер, мұсылман перілер жатса, зұлым рухтарға шайтандар, кәпір жындар т. б. жатады.

Мұхаммед салла аллаһу алайһи уа салламның нұрынан материя мен рух ажыратылғаннан кейін пайғамбарымыздың жеке басына тән Нұр камал ас-саруар бөлініп шығады. Нұр камал ас-саруардан бір жүз жиырма төрт мың пайғамбар, тоқсан тоғыз мың машайық, сексен сегіз мың әулиенің, Алла ризашылығын алған салихтардың, тақуалардың нұрлары, бүкіл адамзаттың нұры бөлініп, Адам ата кемерінен бастап бірден-бірге беріліп келеді. Мұхаммед салла аллаһу алайһи уа салламның нұрынан жаратылған он сегіз мың ғалам әбден бабына келеді. Алла тағала өз құдірет қолымен топырақтан Адам атаның денесін жаратады. Адам атаның рухы өз денесіне, Алла тағала қанша бұйрық берсе де, қорқып кірмей қояды. Жаратушы ие періштелерге Нұр камал ас-саруарды Адам ата денесінің кемеріне орнат деп бұйрық береді. Осыдан кейін ғана Адам ата рухы өз денесіне кіреді. Осы себепті Рабб ал-ғиззат: «Зорлықпен кіріп, зорлықпен шық» деп рухқа әмір етеді. Адам баласының өлерінде қатты қиналатыны осы себептен.

Адам ата денесінің құрамында топырақ (негізгі бөлігі) су, от, ауа (жел) бар еді. Нұр камал ас-саруар адам атаның кемерінен қойылғаннан кейін сол дененің құрамдас бөлігіне айналады. Жер бетіне келіп-кететін адамзат баласының қай-қайсында да Адам ата мен Хауа анадан бөлінген қан (ген), тән (органикалық элементтер), жан (хайуанат жанымен тектес), нұр болады. Ұрық ана құрсағында жатқанда рух қана сырттан келеді.

«Рух бір басқа, адам денесінің (организімінің) жаны бір басқа. Адам денесіндегі жанның хайуанаттардың, құстардың, бүкіл мақұлқаттың жанынан өзгешелігі өз бетінше тіршілік ете алмайды. Рухпен қосылғанда ғана әрекетке көшеді. Адам ұрығындағы жан - денедегі жанның бірден бір көрінісі. Осы себепті жан бір организмнен екінші организмге ауыса алады. Керісінше, Рух бір организмнен екінші организмге ауыса алмайды. Дененің жаны рух шығып кеткеннен кейін біраздан кейін шығады. Басқаша айтқанда, оның әрекет ету қасиеті жойылады. Бірақ ол субстанция ретінде денемен бірге жасайды. Рух - Алланың аманаты, жан - дененің тіршілік ету қабілеті. Сырт көзге рух, жан, дене біртұтас сияқты көрінеді. Жанның діни әдебиеттердегі атауы нәпсі, құранда - анфус. Нәпсіде қос мағына бар: 1) дене жаны; 2) жанның қалауы, тілегі. Қолданылу барысында соңғы мағына әдепкі мағынаны жойып жіберген. Рух о дүниені, жан бұл дүниені армандайды».

Мұхаммед пайғамбарымызға, оның сахабаларына, бүкіл үмметтерге берілген, бірте-бірте айшықталған ислам ілімі Фурқан деп аталады. Ғылыми дәлелдері толықтығымен ерекшеленеді. Фурқанның негізі ядросы - Құран мен Сунна. Қалған бөлегі - сахабалардың, имамдардың, машайықтар мен әулиелердің, Алла тағала риза болған салихтардың, ғұлама ғалымдардың, кәміл мұсылмандардың көкірегіне құйылған рахмани ілһамы, өмірден түйген нақты тәжірибесі. Фурқанның құрамдас бөлігі Құран мен Суннаны ғана мойындап, қалған бөлегін лақтырып тастау, жұқалап айтқанда, кәпірдің ісі.

Ғылым фәлсафасы. Ең алдымен мынаны білуіміз керек: Адамзат ғылымы: 1) бақи (мәңгі) дүние ғылымы, 2) фәни (жалған) дүние ғылымы болып үлкен-үлкен екі салаға бөлінеді. Бақи дүние ғылымы негізінен о дүниеге, фәни дүние ғылымы негізінен бұл дүниеге қызмет етеді.

Бақи дүние ғылымы дегеніміз - Алла тағала мен періштелер туралы, ғаламның жаратылуы, ақырзаман, қияметқайым, пейіш, тозақ, рух, т. б. жайындағы ақиқаттар. Бұл ақиқаттарды Жаратушы бізге пайғамбарлары арқылы мағлұм етті. Мұның үстіне мәңгі жолбасшы болу үшін кітаптарын жіберді. Бақи дүние ғылымын имамдар, машайықтар, әулиелер, ғұлама ғалымдар одан әрі дамытып, халық санасына жеткізді.

Бақи дүние ғылымы өз ішінен: 1) ислам ғылымы, 2) ладуни ғылымы болып екіге бөлінеді. Ладуни ғылымы өз бетімен ақиқатқа жетуші, Аллатанушы ханифтер мен сопылардың ілімі. Ханифтер кәпірлердің арасынан, сопылар мұсылмандардың арасынан шығады. Исламның: 1) адамтану, 2) ғаламтану, 3) Аллатану аталатын сатылары болса, ладуни ғылымының: 1) шариғат, 2) тариқат (ғибадаттың тура жолы), 3) мағрифат (Алла тағала, құдірет туралы ғылыми таным), 4) ақиқат аталатын сатылары бар. Ислам ғылымы жариялылығымен, ладуни ғылымы құпиялылығымен ерекшеленеді.

Фәни дүние ғылымы дегеніміз - заттардың, құбылыстар мен процестердің ішкі болмысын, табиғатын ашып көрсететін, олардың даму заңдылықтарын тұжырымдайтын, ақиқат білім жүйесі. Фәни дүние ғылымының салалары мектеп көрген адамдардың барлығына белгілі.

Адамзат ғылымының бақи дүние және фәни дүние ғылымы болып екіге бөлінуі адамдардың мұсылман, кәпір болып екіге бөлінуіне тікелей байланысты. Мұсылмандар рух пен сананы (иманды) бірінші орынға қойып, Аллатануды мұрат етсе, кәпірлер дене мен жанды (нәпсіні) бірінші орынға қойып, дүние қызығын көруді мұрат етеді. Бақи дүние ғылымы негізінен рух пен иманға, фәни дүние ғылымы негізінен дене мен нәпсіге қызмет ететіндіктен, тұтас ғылым амалсыз екіге бөлінеді. Егер адамзат баласының алдында бір-ақ мақсат - Жаратушыны тану мақсаты тұрған болса, екі ғылым бірігіп, бірін-бірі толықтырар еді. Бүкіл адамдар қой үстіне бозторғай жұмыртқалаған заманда өмір сүрер еді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.