Абай - дана, Абай - дара қазақта

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Абай-дана, Абай-дара қазақта!

Қазақ халқының рухани өміріндегі қайталанбас ерекше құбылыс-Абай. Абай ілімі, Абай табиғаты, Абай үні- мүлдем ерекше. Бабамыздың: «Атаңның баласы болма, адамның баласы бол» немесе «Біріңді қазақ бірің дос, деген қасиетті де, құдіретті сөздері қай заман, қай қоғамда болмасын барша адамзат баласының ортақ тағылымы іспеттес. Абай -әлемдік ойшылдардың қатарындағы ғажайып тұлға. Абайдың әр сөзі-мен үшін өмірімнің өрнегі, тіршілігімнің тынысы.

Ұлылығы жер-әлемге тараған,

Қасиетіне басын иген адам бар.

Абай атам- мақтанышы қазақтың,

Бар өмірін өлең -жырға арнаған.

Абайдың әрбір сөзі даналыққа толы. Кез келген адам Абайдың өлеңі мен нақыл сөздерін оқығанда «Шіркін, мен де сондай болсам ғой !»- деп армандайтыны шындық. Абай ел ішіндегі күншілдік, өтірік, өсек, жалқаулық сияқты ұнамсыз жайларды сынады.

Қызмет қылып, мал таппай,

Ғылым оқып, ой таппай,

Құр үйінде жатады.

Ел қыдырып, ас ішіп

Еркек арын сатады.

Нағыз елді бұзар тентектер осындайлардан шықпақ. Егер адамдар жалқау болмаса, екі қолға бір жұмыс табылады емес пе? Шын мәнісінде де, адамзат ойының асқар шыңы бағаланатын асқар тұлға, кемеңгер ақын-Абай тағылымы ғасырдан- ғасырға ұзақ тот баспайтын асыл жауһардай көздің жауын алып, күн өткен сайын жарқырай түсуде «Сүйер ұлың болса, сен сүй», сүйінерге жарар ол» деп данышпан Абай өзі айтқандай халқымызды сүю керек.

Абайдың ислам дінінің қағидаларын барынша құрметттейтін діни отбасында тәрбие алғаны белгілі. Орыстың алдыңғы қатарлы зиялы қауым өкілдерімен қарым- қатынас жасап тұрды. ХІХ ғасырдың 60-90 жылдарындағы әкімшілік реформаларының енгізілгенін өз көзімен көргенін білеміз. Ол аз уақыт болыс болған кезінде қай істі болса да әділ және адал шешуге талпынады. Сол үшін қатардағы қарапайым тәсілмен шешуге болмайтынына бірте-бірте кәміл көз жеткізе бастайды. Сондықтанда ол қазақтардың білім мен ғылым алуына белсене жоқтаушыға айналғаны тарихтан белгілі. Болашақ ақының дүниеге көзқарасының қалыптасуына оның озық ойлы орыс зиялы қауымының өкілдерімен араласуы орасан зор ықпал еткен. Ол кезде өз Отанының тәуелсіздігі жолындағы ұлт-азаттық қозғалыстарға белсене қатысушылар Қазақстан аумағындағы жер аударылып келіп жатты. Абай атап айтқанда Е. Михаэлис, А. Блен. С. Гросс П. Лобановский Н. Коншин. Н. Долгополов сынды ақындармен озық ойлы орыс мәдениетінің алып өкілдерінің шығармаларымен жете танысқан. Ақынды қатты алаңдатқан жағдайлар қазақтардың жаппай кедейленіп, қайыршылық халге түсе бастауы, патша үкіметі шенеуніктерінің шектен шыққан озбырлығы жергілікті болыстардың парақорлығы мен қанағатсыз пайдакүнемдігі болды. Ол өзінің өлеңдерінде жақын туыстарына көмек қолын созбайтын сараң байларды өлтіре сынады.

Ақынның:

«Егіннің ебін

Сауданың тегін

Үйреніп, ойлап мал ізде»

Деуі қазақ даласында желі болып тұратын жұрт қарапайым халықты ауыр қайғы қасіретіне душар ететінін еске салған. Абай әркімді өзінің өткен әр күніне міндетті түрде есеп беріп отыруға, келер ұрпақты парасаттылыққа шақырған. Ғылым мен білім арқылы ғана барлық қырсықты жеңуге, жоюға болады деп есептеген.

Қараңғылықтан шығар, елді өркениетке жеткізер жалғыз жол- оқу білім екенін көзі қарақты жастарға түсіндірген. Абайдың өз өлеңдері мен қара сөзбен жазылған ғибраттарында қазақ қоғамы өмірінің барлық жақтарын ашып, көрсетті. «Тегінде адам баласы адам баласынан ақыл, ғылым, ар, мінез деген нәрселермен оздым ғой демектің бәрі ақымақтық. Сол сияқты мен де Абайдың әрбір асыл сөздерін есте сақтап, айтылған нақылдарын өмір атты ұзын жолымның шырағы деп түсінемін.

Абай- асқақ рухтың өзі емес пе? Мектепте оқыған кезімізде» Абай атаны оқысаңдар, жаман болмайсыңдар», - дейді. Әрине апайлармен толық келіскенмін.

Абай Құнанбай ұлы- мақтанышымыз, асыл қазынамыз.

А. Байтұрсынұлы: «Қазақтың бас ақыны-Абай Құнанбаев одан асқан бұрынғы -соңғы заманда қазақ баласында біз білетін ақын болған жоқ»- деген. Абайтану ғылымының ғалымы профессор Мекемтас Мырзахметов былай дейді: «Абай шығармалары біз үшін аса қымбат мұра, Абайдың қазақ әдебиетінің тарихында ерекше орны бар, әдеби тілдің негізін қалаған класик ақын. Ал, қазақ әдебиетінің аса көрнекті жазушысы Мұхтар Әуезов « Қазақтың классик әдебиетінің атасы, қазақ поэзиясының күн шуақты асқар биігі « деп орынды атаған. Сағынғали Сейітовтың «Кім» өлеңінде Абайдың кім екені, Абайдың тайсалмай мыңмен жалғыз алысқанын, жүрегін шырақ етіп жандырғанын, жырымен жан сусынын қандырғанын, өзіне - өзі орнатып ескерткішті, мұрағып кейінгіге қалдырғанын айтқан.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.