ҚАЗІРГІ ҚОҒАМДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК МӘСЕЛЕЛЕР: ДАМУ ЖОЛДАРЫ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

ҒТАХР 04.06.10
ӘӨЖ 748
ҚАЗІРГІ ҚОҒАМДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК МӘСЕЛЕЛЕР: ДАМУ ЖОЛДАРЫ
Д.А.Бопинанова
КЕАҚ Нархоз Университеті, Алматы қаласы
Қазақстан Республикасы
e-mail: diana.bopinanova@narxoz.kz

Аңдатпа. Қазіргі қазақстандық қоғамдағы барлық мәселелердің ішінде бүкіл әлемді және халқын қамтитын жаһандық мәселелер ерекше орын алады. Оларға: отбасылық қарым-қатынастар, маскүнемдік пен нашақорлық, жетімдік, экономикалық тұрақсыздық, кедейлік, қылмыс және сыбайлас жемқорлық мәселелері жатады. Осы мәселелердің барлығы кедейлікке әкеліп соғады. Кедейлік әлеуметтік мәселе ретінде бірнеше ғасыр бұрын пайда болған және бүкіл адамзат өміріндегі ең өткір, түйінді мәселелердің бірі болып әлі де қала береді және короновирустың әсерінен жұмыссыздық пен кедейлік деңгейі артуда. Кедейшіліктен көптеген мәселелер басталады: ажырасу мен жетімдік, қылмыстық пен жемқорлық жағдайлары көбейеді. Қазіргі уақытта әлеуметтік жетімдік қазіргі қоғам үшін маңызды мәселе болып келеді. Бұл мақалада негізгі және өзекті мәселелер қарастырылып, шынымен де бар-жоғын білу үшін зерттеу жұмыстары жүргізілген. Зерттеу нәтижесінде мақалада талқыланған мәселелер біздің елімізде әлі де бар және өршіп тұр деген қорытынды жасауға болады.
Зерттеудің мақсаты: Қазақстан Респбуликасының халқы үшін негізгі және өзекті әлеуметтік мәселелерін анықтау мен даму жолдарын ашық,шынайы көрсету.
Түйін сөздер: неке мен ажырасу, әлеуметтік жетімдік, жұмыссыздық, маскүнемдік пен нашақорлық, қылмыстық, сыбайлас жемқорлық.

Кіріспе. Қазіргі 21 ғасырда қоғамдағы барлық мәселелердің ішінде бүкіл дүниежүзін мен халқын қамтитын жаһандық мәселелер ерекше орын алады. Сонымен қатар, әрбір ел мемлекеті, әрбір қоғам өзінің дамуының белгілі бір кезеңдерінен өтеді. Дамудың осы кезеңдерінің әрқайсысы әлеуметтік мәселелерімен бірге жүреді. Бұл адамға тікелей әсер ететін және ұжымдық күшті қажет ететін мәселелер жен жағдайлар болып табылады. Әлеуметтік мәселелер әртүрлі болады және ең өзекті мәселелерге осыларды жатқызуға болады:
Толық емес отбасылар мен ажырасулар
Маскүнемдік пен нашақорлық
Әлеуметтік жетімдік
Жұмыссыздық
Қылмыстық
Жемқорлық
Зерттеудің міндеті:
Халыққа қандай мәселелер әсерін тигітезітінін анықтау
Мәселелердің қазіргі жағдайын анықтау
Статистикалық мәліметтерді қолдана отырып салыстыру және талдау жасау
Қазақстан Республикасының тұрғындарынан керекті ақпарат алу
Сауалнама жүргізу арқылы қандай мәселелер жеке өзі үшін, жалпы ел үшін ең маңызды екенін анықтау
Қажетті ақпарат:
Бірінші ретті ақпарат: сауалнама нәтижесі
Екінші ретті ақпарат: Қазақстан Республикасының статистика сайттары;
БАҚ және басқа да онлайн журналдар мен мақалалар
Зерттеу әдісі:
Теориялық: газет-журнал және басқа да БАҚ мәліметтеріне анализ жасау, мақалаларды қарастыру
Эмпирикалық: Сауалнама - Пошталық сауалнама

Нәтижелер мен талқылаулар. Қазіргі уақытта жаһандық әлеуметтік қауіп халықтың кедейлену қаупі, жұмыссыздық, экономикалық және әлеуметтік тұрақсыздық, алға қойған мақсаттар мен үміттердің орындалмауы болып табылады. Осы алға қойған мақсаттарына жетпеуінен, әр адамның алдынан өтетін қиыншылықтардан көбісі төтеп бере алмайтындығынан басқа теріс шешу жолдарына тап болады. Қазір ересектер мен жастардың арасында ішімдік ішу мен есірткі қабылдау өзекті мәселелердің бірі болып келеді. Маскүнемдік пен нашақорлық - бұл тәуелділік желісіне түскен бір нақты адамның мәселесі ғана емес, бұл оның қоршаған ортасына, өндірістік ортаға және отбасылық қатынастарға қатысты. Маскүнемдік әлеуметтік мәселе ретінде бүкіл қоғамға үлкен әсер етеді. Әр адам- бұл бүкіл қоғамның ажырамас бөлігі, оның даму деңгейі адамдардың денсаулығына олардың психологиялық жетілуіне, жауапкершілігі мен жетілуге деген ұмтылысына тікелей байланысты. Осылайша, маскүнемдікпен ауыратын науқас тұңғиыққа түсіп қана қоймай, бүкіл қоғамды өзіне тартады. Нашақорлық, біздің заманымыздың ауыр әлеуметтік ауруы, ол көптеген адамдарды, негізінен жастарды қабірге апарады. Сондықтан, нашақорлықты емдеу әлеуметтік мәселе болып табылады.
Жетімдік әлеуметтік құбылыс ретінде адамзат қоғамы сияқты өмір сүреді және өркениеттің ажырамас элементі болып табылады. Эпидемия, табиғи апаттар, басқа да себептер ата-аналардың өліміне әкеліп соғады, нәтижесінде балалар жетім қалуда. Балалар ата-анасының қамқорлығынсыз қалған кезде, ата-ана міндеттерін орындағысы келмегендіктен немесе орындай алмайтындықтан ата-аналар баланы тәрбиелеуден бас тартады немесе ата-ана құқығынан айырылады.
Сыбайлас жемқорлық қазіргі Қазақстанның ең өткір мәселелерінің бірі болып қала береді және ұлттық ауқымға қауіп төндіреді. Соңғы уақытта сыбайлас жемқорлық және оның жол берілмейтін жоғары деңгейі туралы атқарушы және заң шығарушы билік, қоғамдық ұйымдар өкілдері ең жоғары деңгейде жиі айтады, бірақ іс жүзінде бәрі керісінше.
Егер біз статистикалық мәліметтерге сүйеніп зерттейтін болсақ, онда сурет басқаша болып көрінеді. Әлеуметтік мәселелерді саралау - салыстырмалы маңыздылығын, өткірлігін бағалау өте күрделі процесс, өйткені мәселелердің көпшілігі өзара тәуелді, бір - бірінен туындайды, кейбіреулері қысқа мерзімді, басқалары ұзақ мерзімді. Осыған байланысты мен зерртеу жұмысымда қандай да бір мәселеге тоқтала алмағандықтан, ең маңыздылары қарастырылды.
Әлбетте, Қазақстан әлемдегі дамушы елдердің бірінде халықтың кедейлігі көш бастап тұр. Мұның бір себебі - сыбайлас жемқорлық. Бұдан әрі елдің маскүнемдігі, жұмыссыздық пен ажырасу, жетімдік жатады. Сонымен, жоғарыда аталған мәселелерді толығырақ қарастырамыз.
Қазіргі отбасы мәселелері. Отбасы- адамның алғашқы күндерінен бастап, соңғы сәттеріне дейінгі серігі. Соңғы жылдары отбасы мәселелері қатты күйзелістерге ұшырауда. Экономикалық, саяси және әлеуметтік мәселелердің ауыртпашылығымен адамның өмірі ғана емес, сонымен бірге ерлі-зайыптылардың, ата-аналар мен балалардың қарым - қатынасы бұзылады. Отбасылық мәселелер күнделікті өмірімізде бірге жүреді. Өзара махаббат пен құрметке негізделген берік одақта да жанжалдар мен ұрыстар жиі кездеседі. Сүйіспеншілікке толы жұп өз отбасын құру кезінде алда кездесетін мәселелер жайлы білмейді. Бүгінгі таңда ажырасулардың саны жыл сайын өсіп келе жатқанын ешкім жоққа шығармайды. Көріп тұрғаныңыздай неке қию деңгейі төмендеп жатса, ажырасулар керісінше өсуде(Сурет 1):
Сурет 1 - Қазақстан Республикасының неке мен ажырасу статистикасы.

Алайда, әлеуметтік қиндықтар көбінесе адамдарды біріктіруге және күрделі мәселелерді шешуге көп күш салуға мәжбүр етеді. Соның көмегімен адамдар қиындықтарды бірге өткеннен өзара түсіністік қалыптасады. Әр отбасы мәселелерді өздігінен жойылмайтынын және оны бірлесіп шешу керектігін түсіну керек.
Қазіргі жастар қарым-қатынастарын заманауи әлеуметтік нормаларға сүйене отырып құрғанына қарамастан, қоғамда әлі де қоғамдық пікір мәселесі бар. Бұл мәселе бұрын КСРО - ның құрамында болған елдерде ерекше өткір және барлығы бірлесіп шешіледі: отбасын қашан құруға болады, қайда демалысқа баруға болады, қаражатты қайда кетіруге болады және тағы басқалары [1].
Әлеуметтік отбасылықтың басты мәселелеріне: бала тәрбиелеу, тұрғын үй жағдайы, жұмыссыздық пен табыс деңгейінің төмендігін жатқызуға болады. Бірақ осы мәселелер ел экономикасында болып жатқан жағдаймен тығыз байлансты. Біздің елімізде әлеуметтік төлемдер соншалықты төмен, сондықтан отбасыларға қаржылық жағдайын жақсартуға мүмкіндіктері аз. Мысалы, балаларды тәрбиелеу мен оқытуға үнемі қосымша қаражат қажеттілігі туындайды. Қаражаттың жетіспеушілігі қақтығыстардың, түсінбеушіліктердің пайда болуына себеп болады. Тұрғын үй мәселесі - басқа әлеуметтік мәселелердің ішіндегі ең ауыры. Әр ерлі - зайыптылардың ата-аналарынан бөлек өмір сүру мүмкіндігі бола бермейді, әркім тұрғын үйді жалға ала алмайды. Кейбіреулер ұзақ жылдар бойы ипотека төлеуге мәжбүр, ал басқалары кем дегенде жатақхана бөлмесін төлеу үшін демалыссыз жұмыс істейді. Бұл әлеуметтік мәселе ашық қақтығыстарға әкеледі, соның әсерінен шыдамдылық жоғалады және шағымдар шыға бастайды.
Барлық мәселелердің нақтылығын білу үшін зерттеу жұмысы жүргізілді. Менің зерттеу жұмысын жүргізуімде Алматы қаласының 237 адамдарынан пошталық сауалнама алынған болатын. Сонымен, респонденттерге сұрақтар қойылды, соның бірі: Қазіргі жастарда туындайтын үлкен мәселелеріне кім кедергі болады?. Нәтижесінде 78,4 % мемлекетіміздің экономикасы мен әлеуметтік төлем деңгейінің төмендігі кедергілерін туғызып тұр. Бірақ, тағы өзекті сұрақ қойылды, ол: Сіз үшін ен үлкен және басты мәселе қандай?. Респондеттердің 74,7 % - ы қаражаттың жетіспеушілігі , 10,3 %-ы жұмысқа байланысты қиыншылықтар белгіленген. Осы нәтижелерге сүйенсек, жоғарыда айтылған мәселенің даму жолдары шындықты көрсетеді. Яғни, Қазақстанның халқы бірдей қиыншылақтарды кешіп жатыр.
Жоғарыда айтылып кеткен мәселелердің әсерінен жаңадан әлеуметтік мәселе туындайды, ол - маскүнемдік пен нашақорлық. Көбісі, әсіресе жастар ішімдік пен есірткі қабылдау мәселелердің болдырмау әдісі ретінде және солардың көмегімен шешу оңай деп түсінеді [1]. Мысалы, Қазақстан Республикасының жаңалықтарына сүйенсек, біздің еліміз ішімдіктен өлім деңгейі жоғары елдер рейтингінде 10-шы орын алып отыр [2].
Маскүнемдік пен нашақорлық. Адамдар көптеген жылдар бойы ішімдік ішіп келе жатыр және ішімдікті теріс пайдалану, есірткі қолдану мәселелері әлемдегі ең өзекті және кең таралған мәселелердің бірі болып табылады. Бүкіл әлем тұрғындары өмір бойы ішімдікпен күресуге тырысып келеді және әлі күнге дейін оны шешу жолдарын іздеуде. Бірақ нашақорлық кейінгі жылдары ғана өзектілігі артып келе жатыр, көбінесе жастар арасында. Алайда, медицина және арнайы мамандардың көмегі мен әдістері бәріне тиімді бола бермейді, сондықтан маскүнемдік пен нашақорлық өзекті мәселелердің бірі болып қала береді.
Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасында ең танымал өнімнің бірі - ішімдік өнімдері болып саналады. Ішімдік өнімдерін жиі қолданған сайын адамдардың әл-ауқаты нашарлайды, жұмыс қабілеті, моральдық құндылықтары төмендейді және психикалық ауруға әкеліп соғады. Қазақстанда жыл сайын ішімдік ішу мөлшері көбейіп келе жатыр[3]. Ең көп сатылатын ішімдік ретінде сыра өнімін алсақ, статистика бойынша 2015 жылы 475 мыңдай литр өндірілсе, онда 2018 жылы 88 мың литрге дейін өндірілу көлемі артқан болатын(Сурет 2).
Сурет 2 - Қазақстан Республикасында сыра өнімін өндіру статистикасы.

Маскүнемділіктің басты әлеуметтік себептеріне: жұмыссыздық, отбасындағы мәселелер, жалғыздық пен кедейліктерді жатқызуға болады. Яғни, тәулік бойы жеке өзінің мәселелерін ойлай бере және шешу жолдарын таба алмағандықтан ішімдік ішу мен есірткі қолдану арқылы өз мәселелерін ұмыта алатынына сенімділігі артады. Сондықтан, респонденттер Сіз көшеде мас күйінде қандай жастағы адамдарды жиі кездестіресіз? деген сұраққа 58,6% орта жастағы мен 24,7% - ы қарт адамдарды көрсетілген болатын. Яғни, әлеуметтік мәселелер орта жаста қиындай бастаған кезде көбісі қиындықтарды өте алмай, басқа уақытша шешу жолдарын қарастырады.
Ата-аналарының ішімдік пен есірткі қолдануынан балалар мен жасөспірімдердің мінез-құлқына қатты әсерін тигізеді. Балалардың ата-аналарының мінез-құлқына електеуін туғызады және өскен кезде қателіктерін қайталауы мүмкін[4]. Соның әсерінен ата-аналарды баланы тәрбиелеу құқығынан айыруына әкеледі.
Әлеуметтік жетімдік. Әлеуметтік жетімділік - ата-анасы бар, бірақ олар қандай да себептермен бала тәрбиелеу құқығынан айырылған балалар болып келеді[5]. Менің ойымша, әлеуметтік жетімділіктің негізгі себептеріне ата-аналарының балаға тәрбие бере алмауы, отбасында қаражаттың жетіспеушілігі мен жұмыссыздықты жатқызуға болады. Бала туғанымен басқа да мәселелер туындайды. Ата-аналардың маскүнемдігінің артуына, отбасыларының ыдырауына және кедейлікке байланысты көптеген аналар балаларынан бас тартады.
Менің зерттеу жұмысын жүргізуімде респонденттерге сұрақ қойылған болатын Сіздің ойыңызша, әлеуметтік жетімділіктің өсуіне не әсерін тигізіп жатыр?(Сурет 3).
Сурет 3 - Әлеуметтік жетімділіктің себептері.

Көріп тұрғанымыздай, басты себептерінің бірі - толық емес отбасыларының көптігі мен еліміздің экономикалық тұрақсыздығы болып келеді.
Отбасыларда тұратын көптеген балалардың болашағы қайғылы. Отбасындағы ұрыстар мен ажырасулар, ата-аналарының маскүнемдігі көптеген балалардың мінез-құлқына қатты әсерін тигізеді. Осы әлеуметтік жетімдіктің алдын алу мен отбасылармен жұмыс арнайы мемлекет органдарымен жүзеге асырылады. Алайда, бұл жүйе бәріне тиімді әрі көмектеседі деп айтуға болмайды.
Елімізде жас және жалғыз аналар үшін арнайы Саламатты Қазақстан жүйесі ашылған болатын. Яғни, осы жүйе баланың және ананың денсаулығын қадағалауға көмектеседі. Бірақ, Қазақстан Республикасында бала асырауға көмектесетін арнайы төлемдер деңгейі өте төмен болған себептен, жетімділік пайызы өсуде. Алайда, Қазақстан Республикасындағы тағы бір жетіспеушілік, ол - бала асырап алудың, жетім балалар жайлы ақпараттың аздығы.Яғни, статистика мен басқа ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.