Батыс Қазақстан аймақтарының туризмінің дамуы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

Мынжасар Әдекенов атындағы Қарқаралы ауылшаруашылық колледжі.
ҚМКК

Курыстық жұмыс
Батыс Қазақстан аймақтарының туризмінің даму

Дайындаған: Тур-31-18 топ студенті Тлегенов Е
Тексерген: арнай пән оқытушысы :Сыздықбаев Е.С.

Қарқаралы 2021
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Батыс Қазақстаның Инфрақұрлымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3-5 бет
Үстірт қыраты ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6-12 бет
Бекет ата мешіті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..13-17бет
Батыс Қазақстанның шаруашылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18-20 бет
Экологиялықпроблемалары[ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21 бет
Ақтауға саяхат: батыс ғажаптары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22-28бет
Пайдаланған Әдибиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29 бет

Кіріспе
Батыс Қазақстан аймағы -- Орталық пен Оңтүстік Қазақстан және Орта Азия мемлекеттерінің қақпасы болып табылады. Ол республиканың солтүстік-батысында орналасқан. Бай табиғи ресурстар, қолайлы географиялық мекен, Ресей қалалары мен өзге мемлекеттер арасындағы дамыған экономикалық байланыстар сыртқы экономикалық ынтымақтастықтың дамуына көп септігін тигізеді.
Батыс Қазақстан құрамына Батыс Қазақстан, Атырау, Маңғыстау және Ақтөбе облыстары кіреді. Бұл аймақ Республиканың ең шалғай батысы мен оңтүстік батысында орналасқан. Оның аумағы солтүстіктен оңтүстікке 1200 км-ге дейін, ал батыстан шығысқа 1300 км-ге дейін созылады.
Үлкен өзендер - Жайық пен Ембі. Үлкен көлдер - Индер, Аралсор, Қамыс-Самарские. Каспий теңізі бұл аймақта ең маңызды рөл атқарады. Мұнай шығару 100 жылдан бері дамып келеді. Атырау қара уылдырықты дайындау және сақтау орталығы болып табылады. Бұл жердің климаты - қатаң континенталды, құрғақ.
2000 жыл бойы Ұлы Жібек Жолы бүкіл Маңғыстау аймағынан өткен. Қазіргі таңда бұл жол туристердің қызығушылығын туғызуда. Әдемі табиғат көріністері пен Үстірт қорығының әр түрлі жануарлары, Маңғыстау жеріндегі көптеген ерекше тарихи және мәдени ескерткіштер, Каспий жағалауының көркем көріністері туристердің айрықша қызығушылығын туғызатыны сөзсіз.
Ақтөбе Облысы Қазақстанның ең маңызды өнеркәсіп ауданы болып табылады. Оның көлемі шамамен 300 мың шаршы км. Ақтөбе облысы солтүстігінде Ресеймен, оңтүстігінде Өзбекстанмен шекараласады. Бұл аймақ шығыс пен батыста әр жағынан үш облыспен шектеседі. Шығыс жағында - Қостанай, Қарағанды және Қызылорда облыстары. Батысында - Атырау, Маңғыстау және Батыс Қазақстан облыстары.
Атырау облысы 400 метрлі жыраларға және диаметрі 2 метр болатын аппақ, домаланған тастарға толы. Бұл жерлерді көне заманғы мұхит түбінен қалған әктасты қыраттар құрайды. Каспий және Арал теңіздері осы мұхиттың қалдықтары. Шөлді жазық дала Урал өзенімен (қазақша - Жайық) тоғысады да, кейбір жерлер Флорида саз батпақтарын еске түсіреді. Бұл шынымен де су құстарына жұмақ жер болып табылады. Бұл жерлерде тек ауалық жастықшалы қайықтардың жүруі рұқсат етілген. Аққу, үйрек және қаздар тобы туристердің үстінен ұшып өткенде, олардың көптігі әркімді таң қалдырады.
Қазына түбегі... Осылай адамдар қазақстанның ең бай жерлерінің бірі - Маңғыстауды атайды. Бұл мекен мұнайға, газға, құрылыс материалдарына және минералдарға өте бай. Қазіргі уақытта мәдени мұраларға бай Маңғыстау туризм және демалыс мекені болып есептелінеді.
Батыс Қазақстан инфрақұрлымы
Автомобиль көлігі
Автомобиль көлігі және жолдар Ақтөбе облысының автомобиль жолдарының жалпы ұзындығы 6553 км құрайды, оның ішінде республикалық маңызы бар Жолдар - 1893 км, облыстық жолдар - 1057 км және аудандық маңызы бар Жолдар - 3602 км. Ақтөбе облысы Батыс Қазақстан және Қызылорда облыстарымен Самара-Шымкент автомобиль жолы арқылы, Атырау облысымен Ақтөбе-Атырау-Астрахань автомобиль жолы арқылы, Қостанай облысымен Ақтөбе-Астана автомобиль жолы арқылы байланысты. Солтүстігінде Ақтөбе-Мәртөк-РФ шекарасы, Ақтөбе-Орск, Қарабұтақ-Комсомол-Северное-Ұшқатты және Шұбарқұдық-Ойыл-Қобда-Соль-Илецк автомобиль жолдары арқылы өңір Ресей Федерациясына шыға алады. Ақтөбе облысында "Батыс Еуропа - Батыс Қытай"халықаралық инвестициялық мегажобасын іске асыру аяқталды. Дәліздің жалпы ұзындығы 8445 км, оның ішінде Қазақстан аумағы бойынша - 2787 км. оның ішінде Ақтөбе облысының аумағы бойынша 621 км көлік дәлізі салынды.

Теміржол көлігі
Теміржол көлігі Ақтөбе облысында облыс аумағындағы темір жолдардың ұзындығы 1514 км құрайды, Республикалық маңызы бар қос жолды темір жолдардың ұзындығы 531 км, 8 темір жол вокзалы жұмыс істейді. Темір жол желісі арқылы Ақтөбе облысының: Қызылорда облысы Сексеуіл станциясы; Атырау облысы Сағыз станциясы бойынша; Қостанай облысы Әйтеке би станциясы бойынша; Батыс қазақстан облысы Жайсан станциясы бойынша; Никельтау станциясы бойынша РФ Оңтүстік Орал; Ақтөбе облысы "Қазхром" ТҰК АҚ, Дөң КБК, Ақтөбе ферроқорытпа зауыты, бірқатар ұсақталған зауыттар мен мұнай өндіруші кәсіпорындар сияқты негізгі кәсіпорындарға қызмет көрсететін Батыс аймақтағы көшбасшылардың бірі болып табылады, олардың ішінде ең ірілері - "СНПС Ақтөбемұнайгаз"АҚ. Жүк операциялары үшін әртүрлі жүктерді Тиеу-түсіру жүргізілетін 38 станция ашылды. Жол бөлімшесінде тиеу жүктердің, оның ішінде хром рудасы, мұнай, қара металл, металл сынығы, химикаттар, құрылыс жүктері, өнеркәсіптік шикізат, астық, Азық-түлік тауарлары және т. б. атауларының көп санынан қалыптасады. Ақтөбе жол бөлімшесінің шекарасында 6 түйісу пункті бар: Жайсан ст., Орск - жаңа қала, Әйтеке би, Сағыз, Сексеуіл, Тассай, олардың ішінде Орск-жаңа қала мемлекетаралық түйісу болып табылады және Оңтүстік Орал темір жолына (Ресей Федерациясы РЖД) жатады, қызылордалық Сексеуіл, атыраулық Сағыз, Оралдағы Жайсан, Қостанай темір жолына Әйтекеби және Маңғыстау жол бөлімшелерімен Тассай. 96 бөлек пункт орналасқан, оның ішінде 54 станция, 36 разъездер, 6 бекеттер блогы.

3
Әуе көлігі
Әуе көлігі Ақтөбе Халықаралық Әуежайы-елдің батыс бөлігінің өнеркәсіптік аймағында орналасқан Батыс Қазақстанның әуе қақпасы. Ақтөбе облысы Қазақстан Республикасының қарқынды дамып келе жатқан облыстарының бірі болып табылады, оның қарқынды дамуы ауқымды мұнай-газ, тау-кен
өндіру және басқа да ірі жобаларды іске асырумен байланысты. Ақтөбе әуежайы аумақтық және географиялық жағынан Батыс Еуропаны Орталық және Оңтүстік-Шығыс Азиямен байланыстыратын ірі халықаралық аэронавигациялық трассалардың қиылысында орналасқан және Батыс Қазақстанның көлік инфрақұрылымының бір бөлігі болып табылады. Әуежай ел ішінде, сондай-ақ жақын және алыс шетелдерді байланыстыратын маршруттарда әуе кемелерінің іс жүзінде барлық түрлерін қабылдауды және қызмет көрсетуді қамтамасыз етеді. "Ақтөбе Халықаралық Әуежайы" АҚ әуежайлық қызмет көрсетудің барлық қажетті спектрін ұсынады. Оған меншік нысанына қарамастан, Қазақстан, ТМД және алыс шетел бойынша тұрақты және бір жолғы (чартерлік) рейстерді орындау кезінде жолаушылар тасымалдарын, багаж бен жүктерді әуе көлігімен тасымалдауды қамтамасыз етуге байланысты жұмыстар мен қызметтер кешені кіреді. Сондай-ақ әуежай әуе кемелерін жанар-жағармай материалдарымен және басқа да қосымша қызмет түрлерімен қамтамасыз етеді. Ақтөбе Халықаралық әуежайында барлық әуежай кешені қайта жаңартылды және жаңғыртылды. Әуеайлақтың техникалық сипаттамалары, жарық сигнал беру жабдығы, жолаушылар терминалы және барлық инфрақұрылым ICAO (халықаралық азаматтық авиация ұйымы) халықаралық стандарттары мен ұсынымдарына сәйкес келтірілген.
Газбен жабдықтау
Газбен жабдықтау Қаланы газдандыру XX ғасырдың 60-шы жылдары басталды. Егер 1967 жылға қарай Ақтөбенің бірнеше кәсіпорны табиғи газды пайдаланса, бүгінгі күні қаланың барлық көп пәтерлі және жеке тұрғын үйлері газбен қамтамасыз етілген. Қала әкімшілігінің аумағындағы жақын жатқан кенттердің тұрғындары газбен жабдықтау мәселесін негізінен бастан кешіріп отыр. 2014 жылы 34,8 км газбен жабдықтау желісі іске қосылды. Ақтөбеде газбен жабдықтаумен "ҚазТрансГаз Аймақ" АҚ монополисі, газ және газбен жабдықтау саласындағы ұлттық оператордың еншілес компаниясы -- "ҚазТрансГаз"АҚ айналысады.

Энергетикалық инфрақұрылым
Энергетикалық инфрақұрылым Ақтөбе қаласының тұтынушыларын электрмен жабдықтау "Ақтөбеэнергоснаб" ЖШС балансындағы 110-35 КВт желісінен орталықтандырылған түрде жүзеге асырылады, ол бүкіл Ақтөбе
4
облысын электр энергиясымен қамтамасыз етеді. Қалада "Ақтөбе ЖЭО" ААҚ және "Феррохром"ААҚ шоғырланған меншікті энергетикалық қуаттары бар. Станциялардың белгіленген жиынтық қуаты 207,8 МВт құрайды.
Жылумен жабдықтау
Жылумен жабдықтау Бас оператор-қаланың үйлері мен кәсіпорындарына жылу және ыстық су жеткізуші "Трансэнерго" АҚ болып табылады, өз қызметін 40 жылдан астам уақыт бойы жүзеге асырады. "Трансэнерго" қызметін 76 279 абонент пайдаланады (оның ішінде 1994 -- заңды тұлғалар). Ұйымның қарамағында 210 км магистральдық және тарату жылу желілері (оның ішінде 140 км ауыстыруды қажет етеді), 21 қазандық, 6 сорғы
станциясы және 79 топтық пункт бар. Қалада жылудың негізгі көзі-қуаты 1139 Гкал Ақтөбе ЖЭО ("Ақтөбе ЖЭО" АҚ). Сонымен қатар, 90 өнеркәсіптік және коммуналдық қазандықтар, сондай-ақ автономды жылыту жүйелері мен жылыту пештері бар.

5

Батыс Қазақстан туризмі
Үстірт қыраты
Үстірт қыратында Үстірт ұлттық биосфералық қорығы орналасқан және Маңғыстау түбегі мен Арал теңізі аралығын қамтиды (сілтеме - 5б2т - Рельеф). Мұнда темір жол немесе жеңіл көлік арқылы Ақтау қаласынан жету жеңілірек.
Бұл аймақ бірнеше миллион жыл бойы су астында болып, тек кейін келе қыратқа айналды. Сондықтан да, Үстірт ландшафты қайталанбас және таңғажайып. Ұңғымалар деп аталатын тік қабырғаларының биіктігі кей жерлерде 400 метрге дейін жетеді. Ал күрең барқыттан аппақ түске дейін өзгеретін ұңғыма түстерінің алуан түрлілігі таң қаларлық. Кеш батқан уақытта қырат адам сенгісіз ерекше бейне тудырады: ақ бор жыныстары күлгін түске енеді.
Үстірт қорығының аумағы 70 мың гектар құрайды және оған негізінен шөлді ландшафт тән болып келеді. Қорық муфлон, қабылан, ақбөкен, қарақұйрық, шиебөрі, түлкі, ұзын инелі кірпі сияқты және тағы басқа көптеген сирек жануарлардың мекендейтін орны.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сипаттамасы
Оңтүстік-батыстан солтүстік-шығыс бағытта 550 -- 600 км-ге созылған, ені 300 -- 400 км. Ауданы 200 мың км². Үстірттің орташа биіктігі 150 -- 200 м, оңтүстік-батысындағы ең биік жері 341 м (Мұзбел жоны). Тұран ойпатында орналасқан, геологиялық құрылымы ұқсас. Үстірттің солтустікте бөлігі мен шығыс бойлықтың 56 C-қа дейінгі батыс бөлігі Қазақстан аумағына кіреді (Маңғыстау облысы), қалғаны Өзбекстан жерінде.
Үстірт төңірегіндегі жазықтан тік жарлы кемер бойынша көтерілген және үсті жалпақ, жазық дөң күйінде. Үстірт жазығында аласа жондар және оларды бір-бірінен бөліп жатқан ойыс, ойпаттар кездеседі. Үстірттің орталығы бөлігінде Қарабауыр жоны бар. Ең ойыс жерлерін сор басқан, мысалы, солтүстігіндегі Қаратүлей, Жауынқұдық, Асмантай-Матай, Қосбұлақ ойыстарында, оңтүстігіндедегі Ассеке-Аудан ойысында сор басқан ойпаттар көп. Орт., шығыс, оңтүстігінде әктас, гипстің суда еруінен пайда болған ұзың 5 -- 25, тереңдегі 1 -- 2 м үңгірлер (Балаұйық үңгірі), қазаншұңқырлар кездеседі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Климаты
Үстірт шөл аймағында жатқандықтан жазы ыстық (шілденің орташа температурасы 29 C, кейде 40 C, одан да жоғары), қысы салқын (қаңтардың орташа температурасы - 12, кейде - 25 -- 30 C), ауасы құрғақ (30 -- 60%), 6 жауын-шашыны аз (150 мм), желі күшті әрі ұзақ уақыт соғады, қардың қалынд. 10 см-ге жуық. Қыста кенет күн жылынып, қар еріп, қатып көктайғақ болады, боран соғады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гидрографиясы
Үстіртте өзен, тұщы көл тіпті жоқ, бірақ ауыз суға, жер суландыруға жарамды жер асты суының мол қоры анықталды (Үстірт артезиан алабы).
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жануарлар мен өсімдіктер әлемі
Сұр, бозғылт қоңыр топырағында жусан, бұйырғын, сораң, т.б. шөптер сирек өседі, ойыс-ойпаттарында сарсазан, баялыш, қара сексеуіл тоғайлары кездеседі. Құмды өңірінде теріскен, жүзгін, еркекшөп, т.б. өседі.
Жануарлар дүниесінен бауырымен жорғалаушылар, тышқан,қоян, бөкен, қарақұйрық, т.б. мекендейді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қоғамдық қолданысы
Үстірт көктемде, жазда, күзде мал жайылымы, қойнауында мұнай мен газдың мол қоры анықталған (Үстірт мұнайлы-газды алабы).
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жер бедерінің морфологиясы мен қалыптасу тарихы
Үстірт (Маңғыстау) Тұран ойпатының батыс бөлігін құрылымдық - денудациялық Үстірт алып жатыр. Үстірт Арал теңізімен Каспий маңы ойысы мен тік беткейлі кемерлер арқылы шектеледі. Оның беткі қабатын қалындағы бірнеше оңдаған метрге жететін қалын әктас қабатты бостау жыныстар бұзылудан сақтайтын қалқан қызметін атқарып тұрады. құрымдылық денудациялық үстірттін беті біршама тегіс әрі әлсіз көлбеу болып келеді. Сирек жағдайда солтүстік - батыста бағытталған ірі жолдармен терең ағынсыз ойыстармен күрделенген жондардың беті тегіс. Абсолют биіктігі 22 метрден (солтістік жон) 314 метрге дейін (мұзбел) артады жондардын аралығындағы ойыстардын табанының абсалют биіктігі 63 метрден (барса келмес ойысы) 100 метрге дейінгі аралықты ауытқиды. Үстірттің беті астау тәрізді кристалды ойыстарда күрделендіріледі.
Мұндай ойыстардың көбінің табанында құмды-сазды делювиальды-элюальды материальдар жинақталады. Шайылған топырақтарда қалың шөптесін өсімдіктер өседі. Солтүстік-батыс бөлігіндегі Солтүстік Үстіртіне қарай тілімденген. Иіннің біліктік бөлігін Қос бұлақ, Асыман сай, Сам және Қаратөлей сяқты сорлы ойыстар алып жатыр. Тегіс беткейлі қалдық дөңдер ойыстарға қарай еңіс болып келеді еріген қар, жаңбыр суларының әрекетінен терең тілімделген эрозиялық жыралар жүйесі қалыптасуы Үстірттің бедерінің толқынды болып келуіне әсер етті, Сам, Асамтай ойыстарының табаны жел әрекетінен өңделгендіктен жартылай бекіген аласа құм жалдары түзілген су өткізетін әктастардың қалың қабаты үстірттің барлық бөлігінде жер бедерінің Карсталы пішіндерінің дамуына әсер етті. 7
Мысалы, Өтебай қонысында тереңдігі 120 ұзындығы 190 метрге дейін жететін карстылы үңгір табылған. Қарны жарық ойысында гипсті карстлар табылған. Үстірт көршілес жатқан жазықтармен тік беткейлі кемер жасал шектеседі. Солтүстігінде шағырай Үстіртімен шектесетін бөлігінде кемерлердің биіктігі 50 метрден Солтүстік-батысы, батысымен шығысында 200 метрге дейін жетсе, қарны жарық ойысында кетерлердін биіктігі 370 метрге дейін жетеді. Келердің биіктігі артқан сайын көлденен қимасы күрделене беруімен ерекшеленеді. Үстірттің қазіргі жер бедерінің қалыптасуы төменгі плиоценде басталады. Жер бедері әр түрлі жыныстардың қабатасып шөгуінен түзілген қабатты жазықтардың қатарына жатады плиеценде солтүстік, оңтүстік үстірт және оңтүстік Маңғыстау иіні арқылы Ақшағыл, Абшерон алқаптарының шығанақтары енеді. Үстірттің орынына көлдік ойыс пайдаболып онда бос таужыныстары шөге бастады. Көл түбінде шөккен матерялдар көршілес жатқан көтеріңкі жерлерден жинақталды. Климаттын аритенуіне байланысты бұл жердегі төрттік дәуірдін шөгінділері өте жұқа. Үстіртте жер бедерінің қарастылы пішіндерінің кең таралуы приоценмен төрттік дәуірлердін белгілі бір кезенініңде ариттік климаттын ылғалды плювиальды климатпен алмасып отырғаның көрсетеді. Бірақ тау жыныстарының тасымалдануы көбінесе жел эрозиясының әсерінен жүрген. Тұран жазығының батысында Каспий теңізімен Үстіртің аралығында құрылымдық денудациялық Манғыстау Үстірті орналасқан. Үстірт эрозиялық - тектоникалық Ақтау, Қаратау сияқты аласа таулармен күрделенген. Бозащы үстірті шығу тегі жағынан Каспий маңы ойпатына жақын. Манғыстау үстіртінде Түпқараған үстірті, оңтүстік Маңғыстау; Кендірлік, Шығыс Маңғыстау үстірті, Ақтау, Қаратау таулары. Красноводск үстірті ерекше ерекшеленеді. Морфологиялық құрылымы неоген төртік дәуірлерде тектоникалық қарқындылықтың әр түрлі болуына байланысты болады. Манғыстау үстіртінің 80% алып жатқан оңтүстік бөлігі екі сатылы денудациялық Үстірт болып табылады. Оның бетінің қалыңдығы 5-10 метрден 40-50 метрге дейін жететін қалың ұлы тастыәк тасты қабат борпылдақ жыныстарды бұзылудан сақтайтын қалқан қызметін атқарады. Басқа Үстірттерден Манғыстауды ерекшелендіретін белгілерінің бірі Маңғыстаудың біліктік құрылымдарына бағыттас субендік бағытта созылып жатқан екі ірі тектоникалық депрессиялардын болуы. Солтістік Маңғыстау антиклинориін бойлай қаралаңдыбас, қорғаной, Асар, өзен, түнқарақшы ойыстары шоғырланса оңтістік Маңғыстау иінінің жекелеген анти клинорин бойлай ұзындығы 85, ені 10-20 шақырымға жететін абсолюттік белгісі - 132 метрде жатқан Қарақия - 57 метрге жететін Қауынды, ойыстары орналасқан. Қарақия өлі теңізбен египетмаңындағы Каттар депресияларынан кейінгі ең тередерінің бірі Ойыстардың барлығы тұйық болғанына қарамастан Каспий теңізіне қарай ашық болып келеді. Ойыстар төрттік дәуірдегі трансгресия кезінде суға толған. Ойыстардың шегінде хвалын трангерсиясынын аккумулятивті және абразиялы жазықтары қалыптасқан. Біршама иілген табанында жербедерінің мұсінді пішіндері сорлар алып жатыр. 8
Манғыстау үстіртінің казіргі жер бедерінің қалыптасуына тектоникалық агенттермен қашар аритті климатта әсер етуде. Неотектоникалық қозғалыстар денудациясының қарқынды жүруіне әсер етсе аритті климат сорлы дефлеция үрдісін күшейтті.
Маңғыстаудың қазіргі жер бедерінің қалыптасуы ерте плиоценнің соңынан басталды. Тұран плитасының неотектоникалық қозғалыстын әсерінен көтерілуінің нәтежиесінде Маңғыстау тұғырлы жазыққа айналды. Таулы бөліктерінің қазіргі бедерінің қалыптасуы плиоценнің соңындағы жеклеген денудациялық үрдістердін әсерінен жүрді, бұл кезенге дейін Маңғыстаумен үстіртін келерлері түзілген. Ерте төрттік дәуірде оңтүстік Маңғыстаудың ірі тұйық ағынсыз ойыстары пайда болып, оңда көлдік режим сақталды. Уақыт өте келе көл түбіне шөккен шөгінді тау жыныстары жел әрекетінен өңделді. Төрттік дәуірдін соңындағы екі хвалын трангрссиясынын әсерінен бүкіл Каспий жағалауында жер бедерінің екі аккумулятивтік және абразиялық пішіндерін қалыптастырды.22 метр абсалют биіктіктің белгісінде жаңа Каспий теңіз абразиялы жағалауы бойлай созылып жатыр. Маңғыстау Үстіртінде аридті континентті климат жағдайы жоғарғы плиоценнен бастап сақталғандықтан содан бері ежелгі өзен торларының іздері жоқ болғанымен Ақтау, Қаратау, тауларының беткейлері мен Қарақя Өзен, Қарныжарық оиыстарында уақытша ағынсулардың әсерінен түзілген ескі арналармен жайылма үсті текшелерінің іздері байқалады. Тұран жазығының оңтүстік Қарақұм оңтүстік-батыс бөлігін қарақұм алып жатыр Қарақұм түрік тілінде қара түсті құм немесе құмды жер мағынасын білдіреді. Жер бедерінің ерекшелігіне сай екі үлкен бөлікке бөлінеді. Солтүстік шағын бөлігін Зангуз қарақұмы немесе Зангуз үстірті бійіктігі 60-80 метірге жететін тік беткеилі кемер арқылы сорлы унгуза оиысына ұласады. Ол тектоникалық қозғалысынын әсерінен өзгеріске ұшырап шөлдік континенті климат жағдайында өнделген ежелгі құрғап қалған өзен арнасы болып саналады Өзен аңғарынын барлық морфологиялық елементтері жақсы сақталған Амудариянын Каспийге құйған ескі арнасы Узбой қарақұмнын солтүстік батыс шеті арқылы өтеді. Унгуздың оңтістігіндегі орталық, оңтүстік шығыс және оңтүстік қарақұм орналасқан зангуз қарақұмына қарағанда аласа болғандықтан орталық Қарақұмды - ойпатты Қарақұм деп атайды. Оның оңтүстігімен оңтүстік шығысы біртіндеп көтеріледі. Оңтүстік және оңтүстік шығыс қарақұм зангуз қарақұмына қарағанда теңіз деңгейінен биік. Екеуінде беті тегіс әрі біртіндеп батысқа қарай аласарады. Оңтүстік-шығыс қарақұмында ежелгі өзен арнасы кемф узбойы бар. Оның көп бөлігін қазір қарақұм каналы алып жатыр. Зангуз үстіртінің беткі қабатын плеоценде мен плеоценде аққан плео Амудариянын құмды және құмды - сазды шөгінділері жауп жатыр. Зангуз үстіртінің кемерімен копетдагтың шығысынын аралығымен батысқа қарай төрттік дәуірде аққан оның алювиальды шөгінділері орталық және оңтүстік-шығыс Қарақұмының бетін жауып жатыр. Қарақұмның оңтүстік бөлігінің беткі қабаты Теджен, Мургаб өзендерінің сағасында шөккен алювиальды шөгінділерден тұрады. 9
Еңбасым бөлігін қарақұм шөлі жел әрекетінен тұзілген құм жолдары алып жатыр. Ол оңтүстігінде аласа белесті - белді сусымалы құмдарда ұласады.
Олардың аралығындағы кеңістікте тегіс сазды тақырлар кездеседі. Құмның басым бөлігі өсімдіктермен бекіген. Сусымалы құлаш құм жолдары барқандардын негізгі бөлігі оңтүстік шығыс Қарақұмда таралған.
Маңғыстау таулы үстірті және Тауқыр
Маңғыстау таулы үстірті және Тауқыр Тұран эпигерциндік платформасының шеткі аймағының қатпарлы негіздерінің көтерілуі нәтижесінде түзілген Мезокайназойдың жабын қабаты болып табылады. Қатпарлы негіздің тау жыныстары Маңғыстау таулы үстіртінің орталық бөлігі Қаратау мен оның оңтүстік шығысындағы Тауқыр жүйесіне кіретін Қызылқияда жер бетіне шығып жатыр. таулы үстірті ядросы жоғарғы пермь, тряс, юра дәуірлерінің тау жыныстарынан тұратын антиклинальды қатпарлы құрылым болып табылады.
Қатпарлану аймағында көтерілулер мен төмен түсулер қатар жүруіне байланысты герцин көтерілуінің нәтижесінде түзілген Шығыс Қаратау, Батыс Қаратау және Қаратаушық таулары қатар жатыр. Олардың аралықтарын синклинорилер бөліп жатыр. Батыс Қаратаудың солтүстігі мен оңтүстігінде антиклинальдың қанаттарында түзілген бор дәуірінің жыныстарынан тұратын моноклинальды солтүстік және оңтүстік Ақтау жоталары орналасқан. Маңғыстау тауларының ең биік нүктесі Бесшоқы. Оның абсолюттік биіктігі 556 метр. Қаратау мен Ақтаудың аралықтарын бөліп жатқан тауаралық аңғарлар төменгі бордың саздары мен құм тастары жер бетіне шығып жатыр. Олар диаметрі 2 кей жерлерде 3 метрге дейін жететін шарлы құралымдар түзеді. Құмтастардың үгіліп, құрамындағы құмның бөлінуі нәтижесінде конкрециялар жер бетіне шығып үрленген шар тәрізді құрылымдар түзді. Маңғыстау тауларының сыртында абсалют биіктігі 150-175 метрден аспайтын терең әрі тұйық сорлы ойыстар түзетін әктасты үстірттер алып жатыр. Онда дүние жүзіндегі терең ойыстардың бірі Қарақия (-132 м) орналасқан. Маңғыстау тауларының оңтүстігінде Жетібай, Өзен кен орындарында мұнай мен газ табылған. Маңғыстау тауларының солтүстігі біртіндеп бозащы мойпатты түбегіне ұласады. Онда да мұнай мен газдың мол қоры бар. Маңғыстау таулыүстірті солтүстік шөл зонасына жатады. Оның біршама бөлігін сазды, сортаң, тасты және құмды шөлдер алып жатыр. Түбектің солтүстік бөлігін жусанды сазды шөлдер алып жатыр. Өсімдік жамылғысында жусанның солтүстік Тұран түрлері мен сортаң шөптер, бұйырғын мен бпялыштар басым болып келеді. Оңтүстік бөлігінде сазды шөлдермен үйлесіп отыратын сортаң шөлдер басым. Олардың аралығында өсімдіктер жамылғысы жоқ Қарақия, Қауынды қырлы жарық ойстары бар. Негізгі өсімдіктері сортаң тұзды топырақта өсуге бейімделген сары сазан, сортаң шөп. Маңғыстау тауларының басым бөлігін тасты субстратта қалыптасқан тасты шөлдер алшып жатыр. Онда биіктік белдеуліліктің заңдылықтары да байқалады. Біршама биік бөлігі 10
Бесшоқы маңында шөлдер біртіндеп шөлейтке ұласады. Тауқыр жүйесі өзінің құрылысы жағынан Маңғыстау тауларына ұқсас. Онда антиклинальды ірге тасының негізі ортапалеозойдың, пери мен триастың тау жыныстарынан тұратын қатпарлы құрылым болып табылады. Маңғыстау тауынан айырмашылығы қатпарлы солтүстік шығыс тармағы палеоген мен неогеннің сазды жыныстарынан құралған.
Маңғыстаудың аласа таулы шөлі
Маңғыстау түбегі Каспий теңізінің шығыс жағасының аумақты тұмсығы болып табылады. Орталық бөлігі - Маңғыстау - бір ғана антиклинальды қатпарлықтан құралған шағын таулы үстірт; оның шығыстан солтүстік - батысқа қарай созылып жатқан оң қанаты қосымша қатпарлықпен күрделене түскен. Таулы қырат жоталардың жай ғана жүйесінен тұрады: орталығында Қаратау жотасы созылып жатыр, ал Қаратауды бойлап солтүстіктен және оңтүстіктен Ақтаудың Солтүстік және Оңтүстік жоталары созылып жатыр. Қаратау жотасының үсті ені 3-9км, кей ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.