Нивелирлеу туралы

Нивелир

Нивелир - екі нүкте биіктіктерінің айырмашылығын анықтауға арналған геодезиялық аспап; көлденең нысаналау сәулесі мен осы нүктелерде тік орнатылған рейка көмегімен қолданылады. Құралымының негізгі типтері бойынша нивелирлерді цилиндрлік деңгейлі нивелир және компенсаторлы нивелир деп екі топқа бөледі, соңғыларында нысаналау сызығы горизонталь жағдайға автоматты түрде келтіріледі. Дәлдігі жөнінен нивелирлер, негізінен, І және ІІ класты нивелирлеуге арналған өте дәл, ІІІ және ІV класты нивелирлеуге арналған дәл нивелирлер, зерттеу және құрылыс жұмыстарына арналған техникалық нивелирлер деп бөлінеді. Н-05 - оптикалық микрометрлік жоғары дәлдікті нивелир, биік айырымды 1 км-лік екі мәрте жүрісте 0, 5 мм-ден арпайтын орташа квадраттық қателікпен анықтауға арналған. Н-3, Н-3К, Н-3Л нивелирлері -дәл, 1 км екі мәрте жүрісте биік айырымды 3 мм-ден аспайтын орташа квадраттық қателікпен анықтауға арналған, дәл аспаптар. Инженерлік-геодезиялық зерттеулерде, ІІІ және ІV кластық нивелирлеу кезінде қолданылады. Н-10, 2Н-10Л, Н-10К, Н-10КЛ нивелирлері - 1 км-лік екі мәрте жүрісте биік айырымды 10 мм-ден аспайтын орташа квадраттық қателікпен анықтауға арналған техникалық нивелирлер. Олар құрылыста, инженерлік-геодезиялық зерттеулерде және топографиялық түсірістерде биіктік шама негіздерімен қамтамасыз ету үшін қолданылады. Қазіргі кездегі нивелир аспаптарында дүрбінің осін горизонталь жағдайға келтіру деңгейі арқылы тексеріледі немесе авторедукциялық компенсаторлар арқылы өздігінен жасалады. Қалаларды пландауда, темір жолдар салуда, су жүретін трубаларды жүргізуде де ниверлеудің маңызы өте күшті. Ниверлеу көп еңбек сіңіруді керек қылатын жұмыс, сол себепті бұл жұмыс автоматтандырылды.

Нивелирлеу

Нивелирлеу - Жер бетіндегі нүктелердің биіктіктерін қайсы бір бастапқы нүктемен немесе бастапқы деңгейлік бетпен салыстыра отырып анықтау.

Нивелирлеу тірек геодезия желісін түзу, топографиялық түсірулердің биіктік негізін құру, жер бедерін түсіру, түрлі ғимараттарды, тас жол мен тас жолды жобалау, тағы басқа мақсаттарда жүргізіледі. Жер пішінін зерттеу, жер қыртысының вертикаль қозғалыстарының шамасын анықтау, теңіз және көл деңгейінің өзгерісін белгілеу, тағы басқа ғылыми зерттеулерге қажет мағлұматтар береді. Нүктелердің биіктігі іргелес екі нүктенің биіктік айырымына қарай анықталады. Геометриялық және тригонометриялық нивелирлеу топография түсірулерде биіктіктерді үлкен дәлдікпен анықтауға мүмкіндік береді. Барометрлік және механикалық нивелирлеу түрлі экспед. зерттеулер кезінде пайдаланылады. Гидростатикалық нивелирлеумен ғимараттардағы өзгерістер айқындалады. Бұлардан басқа астрономиялық немесе астрономиялық-гравиметриялық нивелирлеу қолданылады. Нивелирлеу геодезиялық өлшеулердің саңдық көрсеткішінің бір түрі. Ол биік тірек геодезиялық торды (жер бетінің ойлы-қырлы өлшем көрсеткіштерін) құруда, топографиялық жер бейнесін түсіруде жер бетінің бейнесін кішірейтіп (масштабпен), сондай-ақ инженерлік ғимараттарды, темір жолдар мен тас жолдарды, каналдарды және т. б. жобалау, құру және оларды пайдалану мақсаттары үшін жүргізіледі.

• Геометриялық тегістеу.

Мұндай теңестіру деңгейімен және тік рельстің көмегімен орындалады, яғни. көру көлденең сәулесі. Бұл ең танымал әдіс болып табылады, себебі ол ең қарапайым және көп қырлы. Осының арқасында мемлекеттік деңгейдегі желілер мен әртүрлі маңызға ие жоғары биіктік желілер құрылды. Таулардың биіктігіне шектелген, сондықтан таулы жерлерде пайдалану үшін жарамсыз. «Ортасынан» және «алға» теңестірудің 2 әдістері бар. Бірінші әдіс ыңғайлы және дәл болып саналады, себебі құрылғының биіктігін анықтаудың қажеті жоқ. Бұл теңестіру әдісінің бір өлшемін дәлдігі:I деңгейін теңестіру кезінде 1-2 мм-ден 0, 1 мм-ге дейінгі техникалық регламенттеу кезінде.

• Тригонометриялық тегістеу.

Әдістің негізі сызықты-бұрыштық сызық. Өлшеу үшін theodolite және total station сияқты габаритті өлшеуіштер қолданылады. Шамадан тыс бейненің және қашықтықтың бұрышын өлшеу арқылы анықталады. Бұл әдіс құрылыста кең қолданыс тапты, топографиялық картографиялық картографиялық картографиялар жасау үшін пайдаланылады және т. б. өлшеу дәлдігі 3 мм-ге дейін, бірақ таулы аудандарда сызық сызықтарының сынуына байланысты шектеулі болуы мүмкін.

• Барометрлік тегістеу

Есептегіш - барометр. Өлшеу әртүрлі биіктікте атмосфералық қысымның айырмашылығын анықтау арқылы жүзеге асады. Белгілі биіктіктегі биіктікті анықтау үшін температура мен атмосфералық қысым өлшенеді және ол қалаған жерде орындалады. Индикаторлар айырмашылығы биіктікті анықтайды. Геологтар мен геофизиктер бұл әдісті қиын жерлерде пайдаланады. Төмен өлшеу дәлдігі (0, 5 м артық емес) құрылыстағы әдісті қолдануға мүмкіндік бермейді.

• Гидростатикалық тегістеу

Өткізгіш сұйықтықтың қасиеттерін пайдаланатын өлшемдер үшін. Сұйықтық биіктіктен тәуелсіз әрдайым сол деңгейде болады. Өлшеудің жоғары дәлдігі (0, 1 мм) құрылыстағы гидростатикалық деңгейлерді, құрылымдардың деформациясын және т. б. бақылауға мүмкіндік береді. Ол ыдыстарды жалғайтын түтіктердің ұзындығымен шектеледі.

• Радар деңгейін реттеу.

Ол ауа және су сауыттарында эхо-дыбыстық сигналдар мен альтиметрлерге орнатылады. Олардың көмегiмен өтiп кеткен жолдың профилі автоматты түрде анықталады.

• Спутникті теңестіру

Қолданылған GNSS-қабылдағыштарды өткізу үшін. Артық мәндер GLONASS, GPS, BeiDou, Galileo, QZSS, SBAS спутниктік жүйелері арқылы жабдықты өлшеу арқылы анықталады. Статикалық әдіспен асып кетуді анықтаудың дәлдігі бірінші миллиметрге жетуі мүмкін. Ол қалыңдататын желілер, топографиялық түсірулер және басқа да жұмыс түрлерін жасау үшін пайдаланылуы мүмкін.

Тегістеу желісі - жер бетіндегі нүктелер желісі, биіктігі теңіз деңгейінен жоғары. Сондай-ақ биіктікке сілтеме геодезиялық желі деп аталады. Геометриялық тегістеу арқылы белгіленетін ұпай белгілер немесе сілтеме нүктелері бар жерге бекітіледі. Тегістеу желісі топографиялық түсірулердің негізі болып табылады.

Трассаны геометриялық нивелирлеу

Трассаны нивелирлеу. Нүктелердің биіктік белгілерінің мәні мен олардың салыстырмалы биіктіктерін есептеп шығаратын геодезиялық өлшеулер нивелирлеу деп аталады. Нүктелердің алынған биіктікбелгілерінің мәні барлық масштабтағы топографиялық түсірістердің биіктік негізі болып саналады және: олар халық шаруашылығына қажетті инженерлік есептерді, сондай-ақ бірқатар ғылыми есептеулерді шешу үшін қолданылады. Нүктелердің биіктігін техникалық нивелирлеуді қолданыпгеометриялық нивелирлеумен анықтайды. Геометриялық нивелирлеу ортадан және алға қарай нивелирлеу әдістері болып бөлінеді. Ортадан нивелирлеуде нивелир А және В (1-сурет) нүктелерінің дәл ортасындағы С нүктесіне орнатылады, ал нүктелерге бірдей рейкалар қойылады. Дүрбінің нысаналау осін горизонталь жағдайына келтіреді де, нивелирдің дүрбісін біртіндеп рейкаларға нысаналайды. Бүдан кейін 3 және П есептеулерін алады, олар нысаналау сәулесінен А және В нүктелеріне дейінгі кесінділер болып саналады. Мұнда А және В нүктелерінің арасындағы салыстырмалы биіктік (һ) мына формула бойынша есептеліп шығарылады:Һ=3-П. Егер «артқа есептеу» 3 «алға есептеуден» П артық болса (3>П), онда салыстырмалы биіктік һ оң болады, яғни В нүктесі А нүктесінен биік орналасады. Ал «артқа есептеу» 3 «алға есептеуден» П кем болса (3<П), онда салыстырмалы биіктік теріс болады, яғни В нүктесі А нүктесінен төмен орналасады.

Геометриялық нивелирлеу- жер бетіндегі нүктелердің биіктік айырмашылығын (өзара биіктікті) горизонтальдық көздеу арқылы анықтайтын тәсіл. Геометриялық нивелирлеу нивелир және рейканың (қаданың) көмегімен орындалады. Нивелирді орналастыруға байланысты Геометриялық нивелирлеу екі әдіспен жасалынады: “ортаға қою” және “алға нивелирлеу”. Маршруттық нивелирлеуде “ортаға қою” әдісін қолдану тиімді. Бұл әдісте нивелир екі нүктенің ортасына қойылады, ал нүктелерде вертикаль қалыпта рейкалар орналастырылады. Рейкалардан артқы (а) және алдыңғы (b) санақтар алынады. Осы санақтардың айырымы арқылы екі нүктенің өзара биікт. (ї=а−b) есептелінеді. Геометриялық нивелирлеуде нүктелердің арасы бір-бірінен алшақтау болса, нивелирді нүктелердің ортасына ретімен орналастырып (нивелир орналастырған жерді “станса” деп атайды) нивелир жүрісі жүргізіледі. Екі көршілес стансаға ортақ нүктелер нивелир жүрісінің байланыс нүктелері болып табылады. Олардың биіктік мәндері Ні+1=Ні+їі формуласымен анықталады, мұндағы і - нүктелердің реттік нөмірі. Бастапқы және соңғы нүктелердің биіктік айырымы артқы және алдыңғы санақтар қосындыларының айырымына тең болуы керек, яғни Нсоңғ. −Нбаст. =Σа−Σb. Жер бетінде Геометриялық нивелирлеу арқылы мемлекеттік және жергілікті нивелирлік торлар құрылады, олар арқылы республика аумағында біртұтас биіктік жүйесі жасалынып, топографиялық түсірім мен инженерлік жұмыстар орындалады. Алға нивелирлеу әдісі бөлу жұмыстарында, жерге жоба белгілер мен еңістіктерді шығарғанда, жерді вертикальдік пландауда ірі масштабты топографиялық жоспар план алу үшін қолданылады.

Геометриялық нивелирлеу - нивелирдің горизонталь нысаналау сәулесі арқылы нүктелердің биік айырымдарын анықтау әдісі. Жолды нивелирлеу ортасынан дәйекті тегістеу арқылы жүзеге асырылады. Мұнда қосу және аралық нүктелерді ажыратады. Автомагистральда бағдарды ауыстыру үшін пайдаланылатын байланыс нүктелері, әдетте, жүз метрлік пикеттер болып табылады. Дегенмен, жағдайға байланысты, бұл қосылыс нүктелері кез келген оң және рентген нүктелері, трек жолағында кез келген жерде орналасқан диаметрлер нүктелері болуы мүмкін. Аралық нүктелер бағдар бойындағы барлық сипаттамалар бойынша белгіленеді

Станция бойынша бағдарды геометриялық нивелирлеу

Станциядағы деңгей теңдестіруде немесе теңестірілетін деңгейдің теңестірілуінен бірдеи нүктелерден шамамен тең қашықтықта (5 м) орнатылады.

Геометриялық нивелирлеу тәсілдері. Нүктелердің биіктік белгілерінің мәні мен олардың салыстырмалы биіктіктерін есептеп шығаратын геодезиялық өлшеулер нивелирлеу деп аталады. Нүктелердің алынған биіктік белгілерінің мәні барлық масштабтағы топографиялық түсірістердің биіктік негізі болып саналады және олар халық шаруашылығына қажетті инженерлік есептерді, сондай-ақ бірқатар ғылыми есептеулерді шешу үшін қолданылады. Нүктелердің биіктігін техникалык, нивелирлеуді колданып геометриялық нивелирлеумен анықтайды. Геометриялық нивелирлеу ортадан және алға қарай нивелирлеу әдістері болып бөлінеді.

Нивелирлеу

Егер рейканы аралықтағы бір нүктеге (D) қойып, одан d есептеуін алатын болсақонда оның биіктігі яғни кез келген нүктенің биіктік белгісінің мәні аспаптың горизонтымен осы нүктеге қойылған рейкадан алынған есептеудің айырымына тең.

Нивелирлік рейкалар. Нивелирлеу үшін түтас немесе бүктемелі ағаш рейкалар колданылады, олар үзындығы 3-4 метр, ені 10 см және қалыңдығы 2-3 см бітеу тутас тактай ағаш болып табылады. Тақтайлар ақ майлы бояумен боялады және оларға сантиметрлік торкөз бөліктер түсіріледі. Онда әрбір дециметр жазылады, ал сантиметрлік бөліктер есептеулерді жеңілдету үшін 5 см сайын топтарға біріктіріледі. Рейканың ең кішкене бөлігінің сандық шамасы рейка бөлігінің бағасы деп аталады. Тұтас рейканың ең үлкен ұзындығы 3 м-ге тең. Рейканың төменгі жағына рейканы тез тозудан қорғайтын болат пластинкадан така қағылып койылады. Рейкалар бір жакты немесе екі жакты болуы мүмкін, екіншісінде оның бір жағында қара бөліктер, екінші жағында қызыл бөліктер болады. Осыған орай рейканың жақтары кызыл және қара болып бөлінеді. Рейканың қара жағындағы нөлге тең есептеу, оның тақасымен дәл келеді, ал кызыл жағындағы тақаға сәйкес келетін есептеу нөлге тең болмайды. Жұмыс басталмай тұрьш рейкаларды тексеріп алған жөн. Ол үшін рейканы горизонталь күйінде жатқызып, оған тексеру метрін қойып, онын әрбір метрі мен дециметрін өлшейді. Оның дециметрлік бөліктерінің кездейсоқ кателіктері ±1 мм-ден, ал рейканың барлық ұзындығындағы қателік ±2 мм-ден аспауы тиіс.

Техникалық нивелирлеу. Техникалық нивелирлеу 1:500-1:5000 масштабтардағы топографиялық түсірістердің биіктік негіздеулерін кұру мақсатымен, сондай-ақ барлау, жобалау және әр түрлі инженерлік құрылыстарды салу үшін жасалынады. Топографиялық түсірістердің биіктік негіздеуін жасағанда техникалық нивелирлеу жүрісінің үзындығы жер бедері қимасы-нын берілген биіктігіне байланысты болады. Нивелирлеу бір бағытта орындалады. Рейкалар бойынша есептеулер тек қана орта жіптен алынады. Әдеттегі екі жақты рейкаларды қолданғанда станциядағы жұмыс атқару реті төмендегідей болады:

1) артқы рейканың қара және қызыл жақтарынан есептеулер алу;

2) алдыңғы рейканың кара және қызыл жақтарынан есептеулер алу.

Жұмыс кезінде бір жақты рейкаларды да қолдануға болады. Бұл жағдайда станциядағы жүмыс атқару реті мынадай болуы тиіс:

1) артқы рейкадан есептеу;

2) алдыңғы рейкадан есептеу;

3) нивелирдің горизонтын 10 см-ден артық шамаға өзгерту;

4) қайтадан алдыңғы рейкадан есептеу;

5) қайтадан артқы рейкадан есептеу.

Станциядағы салыстырмалы биіктіктің айырмашылығы екі немесе бір жақты рейкаларды қолданғанда 5 мм-ден аспауы тиіс. Жүрістердегі қиыспаушылық ±50 мм-ден аспауы тиіс, мұндағы L - жүрістің км-лік ұзындығы. Барлау траншеясының трассасын нивелирлеу кезіндегі станциядағы жұмыс атқару ретін қарастырып көрелік. Нивелирді шамамен N:0 пикет пен R10байланыстыру нүктелерінен бірдей қашықтыққа орналастырады; ал байланыстыру нүктелеріне екі жақты рейкаларды қояды. Аспапты жұмыс жағдайына келтіріп, дүрбіні соңғы нүктеге нысаналайды да рейканың қара жағынан 0902 есептеуін алады, содан кейін дүрбіні алдыңғы нүктеге нысаналап, рейканың қара жағынан 1731 есептеуін алады. Есептеулерді нивелирлеу журналына енгізеді. Осыдан кейін рейкашылар рейкаларының қызыл жақтарын бақылаушыға қарай айналдырады, бұл кезде бақылаушы 6418 және 5587 есептеулерін алады. Қара 0902-1731 = -829 және қызыл 5587-6418= -831 есептеулерінің айырымы +4 мм-ден аспауы тиіс. Енді салыстырмалы биіктіктің 1 мм-ге дейін дөңгелектеніп алынған (-830 мм) орташа мәні графаға жазылады. Әр станциядағы жұмыс салыстырмалы биіктікті есептеп шығарумен және оларды кестенің графасына жазумен аяқталады. Бақылаушы есептеулер мен есептеп шығарулардың дұрыстығына көзі жеткенде ғана станцияны тастап кетеді.

Профильді салу. Нивелирленген трассаның нүктелерінің есептеліп шығарылған биіктік белгілері бойынша оның профилі салынады. Профильді жол-жол сызықты кағазға нивелирлеу журналы мен пикеттік кітапшаның мәліметтері бойынша сызады. Бойлық профильге көбірек кернекілік беру максатымен, әдетте вертикаль масштабты горизонталь масштабпен салыстырғанда 10 есе үлкейтіп кабылдайды.

Бойлық профильді салу мына тәртіп бойынша жасалады:

1. Шартты горизонтты (ШГ) тандайды, оның сызығынан профильдің ен аласа нүктесі 4-5 см-ден артық қашықтықта болімауы керек, шартты горизонттың (ШГ) биіктік белгісі 10 м-ге еселі болуы тиіс.

2. Шартты горизонттың сызығынан төмен профиль торын орналастырады, ол қажетті мәліметтерді енгізуге арналған жол-жол сызық болып саналады.

3. Ара қашықтық графасына қабылданған масштабқа сәйкес пикеттер мен аралық нүктелер арасындағы горизонталь ара қашықтықтарды салады. Содан кейін осы ара қашықтықтарды көшіру арқылы профиль нуктелерінің орнын шартты горизонттың сызығында белгілейді. Осы нүктелердің перпендикулярларында вертикаль масштабта профиль биіктік белгілерін түрғызады, олар нүктелердің абсолют биіктік белгісі мен шартты горизонттық айырымы болып саналады, яғни перпендикулярлардық шеттерін сызықтармен қосып трассаның шын профилін алады.

4. Профильге инженерлік жүмыстар нәтижесінде табиғи профильдің орнын басатын қолдан жасалатын жобалау сызығын салады. Жобалау сызығын грунтты казу және толтыру жөніндегі жер бетіндегі жұмыстардың минимумын ескере отырып таңдайды. Онын өзі де жобада таңдап алынған көлбеулік құрылыстардың осынау түріне қойылатын техникалық талаптарға сәйкес берілген шамадан артық болмауы тиіс.

5. Жобалау сызығының табиғи профиль сызығымен қиылысқан жері нөлдік жұмыс жасау нүктелері деп аталады. Осы нүктелердің жұмыс жасау биіктік белгілері нөлге тен болатындықтан жер қазу жұмыстары бұл нүктелерде жүргізілмейді. Трассадағы олардың орнын метрдің ондық бөлігіне дейінгі дәлдікпен білу керек, өйткені жер қазу жұмыстарын әдетте осы нүктелерден бастайды. Нөлдік жұмыс жасау нүктелерінің биіктік белгілерін жобалық биіктік белгілері қатарына көк тушьпен жазады.

Трассаны планға нивелирлік жүрістін бұрылу бұрыштарынын координаталарымен немесе пикет кабырғаларынын ұзындығы мен азимуттары арқылы салады. Планда трассаны нивелирлеу кезіндегі жергілікті жердің түсірілген бет бедері кескінделеді.

Трассаны геометриялық нивелирлеу

$\sum_{}^{}{ht = Hp2 - Hp1 = 133, 143 - 132, 231} = 0, 912\ \$ $Fhпр = \sum_{}^{}{hорт - \sum_{}^{}hт = (0, 912 - 0, 896) = 0, 016}$

Тригонометриялық нивелирлеу

Тригонометриялық тегістеу кезінде нүктелер арасындағы артықшылық өлшенген тік бұрыштар мен нүктелер арасындағы қашықтық (көлденең қашықтық) арқылы анықталады. Тригонометриялық тегістеу бір станциядан өзара көруге болатын нүктелер арасындағы кез келген артықшылығын анықтауға мүмкіндік береді, бірақ оның дәлдігі оптикалық сыну тік бұрыштарының мәндеріне және әсіресе таулы аймақтарда сызықтардың ауытқуына әсерін жеткілікті дәл қарастырмауына байланысты шектелген. Артықшылығы көру нүктесінің бір нүктеден екіншісіне (α) қарай бейім бұрышынан және теодолитпен өлшенген теодолитпен (кипрегел, эклиметер немесе жалпы станция) өлшенген осы нүктелердің (S) арасындағы қашықтықты анықтайды. Тригонометриялық тегістеу топографиялық зерттеулер мен басқа да жұмыстар үшін пайдаланылады. Тригонометриялық тегістеу сызықты-бұрыштық серифтерге негізделген.

Теодолит бойынша тригонометрлік нивелирлеу сызбасы

Тригонометриялық нивелирлеу әдісімен екі нүкте арасындағы бір артықшықты өлшеу технологиясының мәні төменде келтірілген. Жердегі геодезиялық нүктелердің бірінде. Тригонометриялық тегістеу сызбасы қазіргі заманғы theodolite (электронды жалпы станция) орнатылды. Әрине, бұл құрылғыны орталықтан (орталықтан) дәл орнату және оны тік күйге келтіру (тегістеу) . Осыдан кейін аспап құралдың өлшеу биіктігін өлшейді (әдетте «i» символымен белгіленген) . Бұл станция орталықтары мен теодолит (жалпы станция) арасындағы ең қысқа қашықтықты білдіреді. Тиісті жазба оны өріс журналында бекітеді немесе электронды жалпы станцияның өлшеу экранына енгізіледі.

Тригонометриялық нивелирлеу сызбасы

Екінші нүктенің жоғарғы жағында, мысалы, тұтастай станцияда байқалған бренд пен рефлекторы бар, теодолит немесе кезеңдермен өлшенгенде, рычаг түрінде бейнеленген. Көру биіктігі («v» символы арқылы белгіленеді) бақылау нүктесінің орталары мен полюстегі рефлекторы бар рельс немесе өлшеуіш таспаны санау арқылы өлшенуі мүмкін. Әдетте, оның биіктігін анықтауға ыңғайлы болу үшін сантиметрлік масштаб компанияңыздың бағдарларына қолданылады. Көру биіктігі, сонымен бірге, жалпы станцияда және қағазда да өлшеу журналдарында жазылады. Болашақта түсіру станциясында және көлденең қашықтықта, ал тік қашықтықта түсіру нүктесіне және көлбеу қашықтыққа (S), егер қажет болса, көлденең қашықтыққа (d) бағдарлау жүргізіледі.

Нүктелер арасындағы аралықты (h) есептеу келесі теңдеуден есептеуге болады:

Келесіде бізде: Білеміз

Сонда Сонында

S - көлбеу қашықтық.

d - көлденең қашықтық.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс