Дәрідік мақсаттағы өсімдіктердің сипаттамалары

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 100 бет
Таңдаулыға:

1
АҚБАҚАЙ (БЕЛОКОПЫТНИК ЛЕКАРСТВЕННЫЙ) Ақбақай күрделі гүлділер тұқымдас, көп жылдык өсімдік. Сабағы гүлді, жапырақтары іpі, сопакша болады. Күрең түсті гүлдерінің өзіндік иісі бар. емі- cі кішкене ұрық. Биіктіrі 30-60 сантиметрдей. Апрель май айларында гүлдейді.Қазақстанда, РСФСР-дың батыс, оңтүстік, орталық аудандарына кең тараған. Негізінен ылғалды жерлерде, өзен жағалаулары мен жарқабақтарда еседі. Химиялық құрамы. Нақты химиялык құрамы толык зерттелмеген. Жапырактарының иісі жағымсыз, дәмі ащы. Қолданылуы. Емдік максат үшін акбақайдың жапырақтары мен тамыры колданылады, Жапырақтарыниюнь мен август айларының аралығында, ал тамырларын күзде жинайды. Ақбақай препараттары қақырық түсіретін, тер шығаратын, қабынуларға қарсы әсер ететін және ауруды бесеңдететін дәрі ретінде колданылады. Жапырактары мен тамырының суға қосып жасалған тұнбасын суық тигенде пайда болатын жөтелді, демікпені, нерв жүйеcінің бұзылуын емдеу үшін ішеді. Ол үшін ақбақайдың 2 ас қасық кепкен жапырағын қайнап суытылған 1 стакан (200 г) суға салып, жарты сағат тұндырады да, соңынан сүзіп тазартады. Дайын болған тұнбаны 1 ас қасыктан күніне үш рет iшеді. Жас жапырақтарының ұнтағын жараға жапсырса, тез жазылады. Жапырактарымен булау аркылы ревматизм мен құяң ауруларын бәсеңдетуге болады. Ол үшін акбақайдың жас немесе кепкен жапырақтарын ыстық суға шылап, дәкеге орайды. Сөйтіп оны ыстык күйінде aуырған жерге басады.
2
АҚЖЕЛКЕК (ХРЕН ОБЫКНОВЕННЫЙ) Ақжелкек крестгүлділер тұқымдас, көп жылдық өсімдік. Жапырақтары іpі, сопақша, гүлдері ұсак, ақ түсті төрт жапырақшадан тұрады. Биіктігі 50 -- 120 сантиметрдей.Акжелкек өте сирек гүлдеп, жеміс береді. Негізінен тамыры арқылы көбейеді. Қазақстанда еліміздің баска да аудандарында өсіріледі, ал жабайы түрі СССР-дің европалық бөлігінің орталық аймақтарында, Кавказда және Батыс Сібірде кездеседі. Нeгізінен бақшаларда, саздауыт шалғындарда, өзен жағалауларында өседі. Химиялык құрамы. Ақжелкек тамырының құрамында синигрин гликозиді, мирозин ферменті, лизоцин, көміртегі, азотты заттар, майлар, витаминдер, фитонцидтер мен эфир майының коспалары кездеседі. Өсімдіктің өзінде аздаған алкалоидтар бар. Колданылуы. Емдік мақсатта Акжелкектің тамыры пайдаланылады. Оны сентябрь октябрь айларында жинайды. Ақжелкек халык медицинасында кеңінен қолданылады. Тамырының тәбет ашатын, асқазан мен ішектің қызметін, ас қорытуды жақсартатын, несеп айдайтын, қан айналымын реттейтін, қақырық түсіретін, ауырғанды басатын, сонымен бірге әр түрлі бактерцидтік қасиеттері бар. Ақжелкекті сонымен қатар, етеккір келмей калғанда, қан азайғанда, жыныс органдары aуырғанда қолданады. Ал оның спиртті, тұнбасымен безгекті емдейді. Сондай-ак акжелкек әр түрлі тері аурулары кезінде зат алмасуының бұзылуын жаксартады. Бас, тіс және бел ауырғанда ақжелкек ұнтағынан компресс жасап басады немесе ауырған жерді ысқылайды. Ал судағы тұнбасымен әр түрлі жараларды жуады. Icікті қабынулар кезінде акжелкек шырынын құлаққа тамызады ,немесе оны су не болмаса ұнтақталған тамыр тұнбасына косып баспамен ауырғанда ауыз бен көмекейді шаяды. Акжелкек тұнбасының пайдалы косметикалык қасиеті бар. Ол бет пен терідегі дактарды кетіреді. Ақжелкек препараттарын көп ішуге болмайды. Бул өсімдікті жас күйінде пайдаланған немесе шырынына қант қосып ішкен жөн. Тәбет ашу үшін күн сайын тамақ ішер алдында 1 шай қасық ақжелкек ұн тағын нанға, қантқа немесе балға қосып жеу керек. Денеге жағу үшін ақжелкектің ұнтағын суға, сірке суы на косып колданады немесе оның арақка ашытылған тұнбасын пайдаланады.
3
АҚЖЕЛКЕН (ПЕТРУШКА ОГОРОДНАЯ)Ақжелкен шатырша гүлділер тұқымдас, ак түсті, cабагы жуандау екі жылдық өсімдік. Жапырақтарының жоғарғы беті жылтыр болады. Ұсак--ұсақ ак гүлдері күрделі шатырша тәрізді шоғырлана өседі. Жемісі сұрғылт жасыл түсті, ұсақ, сопакша дән. Оның ащы дәмі, аса күшті хош иісі болады. Биіктігі 60-90 сантиметрдей. Июнь - август аралығында гүлдейді. Еліміздің көптеген аймақтарында, соның ішінде Қазақстанда плантациялар мен бақшаларда өсіріледі. Химиялық құрамы. Ақжелкен дәнінің кұрамында 15 процент май, шайырлы заттар, флавонидтар, диосмин, парангенин, апигенин, апиын гликозидтері, эфир майлары бар. Оның құрамындағы эфир майлары бергантен, кумарин, апиол және миристициннен тұрады. Булардың соңғы екеуінін жатырды жиырылтатын касиеті бар. Акжелкеннің жапырактарында С витамині, каротии, лютеомин, апигенин және эфир майлары бар. Қолданылуы. Акжелкеннің жапырактары, тамыры, әсіресе дәні емдік максатта колданылады. Жапырақтарын июнь - август, ал тамырын август - сентябрь айларында жинайды. Халык медицинасында ақжелкен кеңінен қолданылады. Оның жемісі тәбет ашады, ас қорыту бездерінің секрециясын күшейтіп, тамактың бойға сіңуін жақсартады, ішек пен асқазандағы газдарды жояды, несеп айдайды, етеккірдің келуін реттейді, денедегі шаншулар мен сырқырамаларды, құрысулар мен қабынуларды жазады. Неміс халык медицинасында ақжелкен дәні мен тамырының судағы тұнбасын тәбет ашып, ас корытуды жақсартатын дәрі ретінде, сондай-ақ бүйрек пен қуық ауруларына карсы ішу ұсынылады. Ертеректе ұнтақталған ақжелкен дәнін безгекті емдеуге де пай- даланған. Акжелкеннің жапырағын ара, сона сияқты жәндіктер шақкан жерге жапсырса, ауырғаны басылады. Сондай-ак оның дәнін езіп баска жақса, шаштың түсуі токталады. Ол баска түскен сіркені де жояды. Акжелкенді косметикалык зат ретінде де пайдалануға болады. Оның тамырының қайнатындысымен бет жуады, оған лимон шырынын қосып бетке таңертең және кешке қарай жақсы, әр түрлі дақтарды кетіреді. Жарты шай касық ақжелкен дәнін 2 стакан кайнаған салқын суға салып, жабық ыдыста 8 сағат тұндырады. Сонан соң оны 1 ас касыкқтан күніне 3-4 рет тамақтанардан жарты сағат бұрын ішеді .Сонымен қатар , ақжелкеннің 4 шай қасық жас немесе кепкен таиырын мырын 1 стаканнан көбірек ыстық су құйылған жабык ыдыска салып 8-12 caғат тұндырып та ішуге болады. Оны 1 ас касықтан күніне 4 рет тамақтанардан жарты сағат бұрын ішеді.
4
бет жуады, оған лимон шырынын қосып бетке таңертең және кешке қарай жақсы, әр түрлі дақтарды кетіреді. Жарты шай касық ақжелкен дәнін 2 стакан кайнаған салқын суға салып, жабық ыдыста 8 сағат тұндырады. Сонан соң оны 1 ас касыкқтан күніне 3-4 рет тамақтанардан жарты сағат бұрын ішеді .Сонымен қатар , ақжелкеннің 4 шай қасық жас немесе кепкен таиырын мырын 1 стаканнан көбірек ыстық су құйылған жабык ыдыска салып 8-12 caғат тұндырып та ішуге болады. Оны 1 ас касықтан күніне 4 рет тамақтанардан жарты сағат бұрын ішеді.Халық медицинасында кайың бурінің кайнатындысын және оның 10 проценттік тұнбасын гастритті, реватизмді, ет жолы мен бүйрекке тас байлануын, бронхиті, өкпе туберкулезін, ұзакка созылған іш өтуін, бауыр шеменін, суық тигенді емдеуге, ішек құртын тyciруге, ықылыққа қарсы колданады. Араққа ашы- тылган 20 проценттік тұнбасын денедегі жараны, бұлшлык еттер мен буын ауруларын емдеуге пайдаланады. Жапырактарының қайнатындысымен ревматизм, кұяң, шемен, бүйрек ауруларын емдейді, арнаулы бұлау жасап денедегі кышыма қотырды, ұш- ыкты және тағы баска да тері ауруларына карсы пай- кырқұлақ, даланады. Халык медицинасында көктем шығып күн жылына бастаған кезде қайың кабығын тіліп, одан ағатын шырынды пайдалану кең өpic алған. Қайың шырынында 2 процент қант, кальций тотығы және хош иісті заттар бар. Оны несеп жүргізетін, ішек құртын түсіретін, тәбет арттыратын, қан тазартатын, жалны денсаулықты жаксартып, әл беретін дәрі ретінде және кырқұлакка карсы пайдаланады.
5
АҚҚАҢБАК (КАЧИМ МЕТЕЛЬЧАТЫЙ) - Аққаңбақ қалампыр тұқымдас, көп жылдық өсiмдік. Тамыры ұзын, сабағы бұтақты келеді. Жапырактары ұсақ та сүйір. Өте майда ақ түсті гүлдері шоғырланып өседі. Биіктігі 1 метрге дейін жетеді. Июнь- июль айларында гүлдейді. Қазақстанда, еліміздің евро- палык бөлігінің оңтустік аймактарында, Батыс Cібір мен Орта Азияда кездеседі. Негізінен кұмды далаларда, кайынды ормандарда өседі. Әсемдік өсімдік ретінде де өсіріледі. Химиялык құрамы. Аққаңбақ тамырының кұрамында едәуір мөлшерде сапониндер болады. Ал жалпы құрамы әлі толык зерттелмеген. Акканбақ-улы eсімдік. Колданылуы. Емдік мақсатта сабағы, жапырақтары мен гүлдері қолданылады. Оларды июнь -- июль айларында жинайды. Аккаңбақ өсімдігінің ауруды баcатын, құстыратын және ішті тазалайтын касиеті бар. Оның шөбінен жасалған тұнбаны аздаған мелшерде бауыр ауырғанда ішеді. Аққанбак улы өсімдік, сондықтан тұнбаны ішкенде аса сақ болган жөн. Соныменқатар аққаңбақты шыбындарды қыру үшін де пайдаланады. Ұнтакталған аққаңбақты суға салса, көпіреді. Осы қасиетіне орай оны сабын орнына да қолданады.
6
АҚ ТҰТ (ЩЕЛКОВИЦА БЕЛАЯ) Бұл тұт тұкқымдас бұта. Ақшыл-жасыл жемістері бар. Биіктіri 5 -- 15 метрдей. Май -июнь айларында гүлдейді. Жібек құрттарына жақсы азык болып табылатын жапырақтары үшін ак тұт еліміздің оңтүстік аудандарында көптеп өсіріледі. Негізінен бау-бақшаларда өсipіледі.Химиялық құрамы. Ақ тұт жемісінде лимон және алма қышқылдары, қант, пектинді, илік, бояғыш және басқа да заттар, май, витаминдер мен каучук бар. Колданылуы, Ақ тұттың жемістерінің, бұтақтарының қабығы мен тамырларының шипалық қасиеті бар. Жемістерін июль көктемде, ал тамырын күзде жинайды. Ак тұттың жемісі организмдегі қанды көбейтеді. Тері ауруларының зардабынан бұзылған зат алмасуын реттейді, терлетеді, зәр айдайды, кақырық түсіреді, әр түрлі кабынулардан сактайды. Діңінің қабығын жараға жапсырады, ал жапырақтары дене қызуын төмендетеді. Халык медицинасында ак тұт тамыры, қабығының суға косылып жасалған тұнбасымен гипертонияны, бронхитті және демікпені емдейді. Тұт діңі қабыктарының қайнатындысын жүрек ауруларын басу үшін, ал жапырақтарының тұнбасын қызба аурулары кезінде дененің қызуын төмендететін дәрі ретінде ішеді. Жеміcін тағам ретінде пайдалануға да болады. Кептірілген жемісінде қант аса мол болады. Жарақаттар мен шағын жараларға жағу үшін тұт діңінің кабығынан "жасалған ұнтактан 2 ас қасық алып, оны бір жарым стакан күнбағар майына немесе баска бір өсімдік майына араластырып, препарат дайындайды.
7
АҚШОҚАН (СУСАК ЗОНТИЧНЫЙ) Ақшоқан-теңгебас тұқымдас, сабағы биік, көп жылдык өcімдік. Сабағы жұмыр, тамырына жақын орналаскан жапырақшалары ұзынша келген, үш қырлы болады. Алқызыл гүлдері алты жапырақшадан тұрады. Олар шатырша тәрізді шоғырлана өседі. Биіктігі 60 -- 150 сантиметрдей, июнь -июль айларында гүлдейді. Еліміздің европалық бөлігінде, Қазакстанда, Батыс және Шыгыс Cібірде, Киыр Шығыс пен Орта Азияда кездеседі. Өзендер мен бұлактардың жаға- лауларында, батпакты жерлерде, иірім суларда өседі. Химиялық құрамы толык зерттелмеген. Колданылуы. Емдік максатка ақшоканның сабағын пайдаланады. Оны күзде жинайды. Ақшоканның несеп айдайтын, дене кызуын басатын қасиеті бар. Ол сонымен катар етеккірдің келуін реттейді. Сондықтан да ол осы мақсаттарға қолданылады. Ақшокан сабағының ұнтағын денедегі қатты іcіктерді жұмсарту үшін де пайдаланады, ал жапырақтарының шырынымен денедeгi ақтаңдақтарды емдейді.
8
АЛМҰРТ (ГРУША ОБЫКНОВЕННАЯ) Алмұрт раушангүл тұқымдас, жапырақтары сопакша әрі жылтыр келетін ағаш. Гүлдері ақ түсті, биіктігі 25 метрге дейін жетеді. Май айынан бастап гулдейді де, август -октябрь айларының аралықтарында жеміс береді. Алмұрттың жабайы түpі еліміздің орталык және онтүстік аудандарында, сондай-ақ Қазакстан мен Ор- та Азияда өседі. Химиялык құрамы. Алмұрттың кұрамына қант (6 -- 10 процент), органикалык кышқылдар (негізінен алма қышқылы), азотты, пектинді және илік заттар,фитонцидтер мен А және аздап В тобындағы витаминдер, С витамині кіреді. Колданылуы. Емдік мақсатқа жаңа піскен немесе кептірілген жемісін және жапырактарын пайдаланады. Пicipілген және қуырылған алмұртты қатты жөтелгенде, деміккенде және өкпе туберкулезіне ұшырағанда ем үшін жейді. Қайнатындысы іш ауруын басады. Кептірілген алмұрттан жасалған қайнатындыны қызба ауруы кезінде шөл қандыру үшін ішеді. Сонымен бірге қайнатындының жүргізетін және іштің өтуін тоқтататын қасиеті бар. Профессор Н. З. Умниковтын пікіріне қарағанда кеп- тipілген алмұрттан жасалған қайнатынды бактерияның несеппен бөлінуін көбейтіп, бүйрекке тас байлануын жақсы емдеуге көмектесетін сияқты. Сұлыға қосып кайнатылған алмұртпен, одан жасалған кисельмен жас балалардың іші өткенде емдейді. Алмұрт жапырактарының кайнатындысын залал- сыздандыратын, сондай-ақ қуық пен несеп жолдарының қабынулары кезінде несеп айдайтын дәрі ретінде қолданады.
9
АЛХОРЫ (ТЕРН) Алхоры раушангүл тұқымдас, тікенді бұта.Сопақша келген ұзын жапырақтары, ақ гүлдері бар. Жеміcі қышқыл дәмді қара жаңғақ. Биіктігі бір жарым метрден үш метрге дейін жетеді. Апрель- май айларында жапырак жайғанға дейін гүлдейді. Қазақстанның шығысы мен оңтүстігінде, СССР-дің европальқ бөлiгінде, әсіресе орманды, далалы аймакқтарда, Кавказ бен Батыс Сібірде көп кездеседі. Негізінен орман жиентерінде өседі. Химиялық құрамы. Алхорының ұрығында синил қышқылын түзетін амигдалин атты улы гликозид, ал жемісінде илік заттар, С витамині және органикалық қышқылдар бар. Алхорының ұрығы улы. Колданылуы. Емдік мақсатқа алхорының гүлдерін жас жапырақтарын, тамыры мен қабығын және ұрығын алып тастаған жемісін пайдаланады. Ол үшін алхорынын гүлдерін апрель-май, ал жас жапырақтарын май-июнь айларында, кабығын көктемде, тамырын күзде жинап алады. Алхорының гүлдері тердің шығуы мен нeсептің белінуін арттырады, бүйректің қызметін жақсартады, журектің айнуын басады, зат алмасуын реттейді, жүйке жүйесін тыныштандырады. Жас жапырақтарының acа күшті несеп айдайтын қасиеті бар, ал кабығы мен тамыры дене қызуын төмендетеді. Піскен жемісi іштің еткенін токтатады. Гулдерінің тұнбасын несеп айдайтын, суык тиіп ауырғанда тер шығаратын, сондай-ақ тері аyрулары кезіндезат алмасуын реттейтін дәрі ретінде колданады. Сонымен қатар мұндай тұнба бауыр ауруына да жаксы әсер етеді. Жас шыбықтары мен жапырақтарының тұнбасын несеп жүргізу үшін, ал жемістерінің тұнбасын іш өткенді токтатуға қолданады. Ол ушін алхоры жапырақтары мен гүлдерінен екі шай қасық алып, оны бір стакан қайнаған салқын суға салып 8 сағат тұндырады, сонан соң стаканның ширек бөлігіндей мөлшерде күніңе төрт рет ішеді. Немесе 5 грамм алхоры тамырын бір жарым стакан суға қайнатып алып, 2 сағаттай тұндырады, сүзіп тазарткан соң оны стаканның ширек бөлігіндей мөлшерде күніне 3 -- 4 рет ішеді.
10
АНАЛЫҚ ТАҒА (КОЧЕДЫЖНИК ЖЕНСКИЙ) Бұл кәдімгі папоротниктер тұқымдас, қысқы әрі жуан, тік өсетін сабағы бар көп жылдық өсімдік. Ұзынша келген сүйір қауырсындары бірнеше жұп болып тұрады. Tісті сегменттері бар. Биіктігі 30-100 сантиметр. Жаз ортасында гүлдейді. Еліміздің барлық жерлерінде: жазықтағы және таудағы ормандарда, таулардың субальпілік белдеулерінде кездеседі. Көлеңкелі, сызды жерлерде, сай-жыраларда, бұталар арасында өседі. Химиялық құрамы. Аналық тағаның сабақтарында дымкыл филицин кездеседі. Өсімдіктіц кұрамында С витамині де бар. Қолданылуы. Ертерек кездерде аналық тағаның тамырларын аталық тағамен қосып ішек құртын түсіруге қолданған. Халық медицинасында аналық таға препараттарын әр түрлі теpі аурулары кезінде, қан тазартатын шипалық дәрі ретінде қабылдайды. Ревматикалық полиартритке шалдыққан кезде де осы препараттан бұлау жасап емделуге болады.
11
АПЕЛЬСИН (АПЕЛЬСИН СЛАДКИЙ) Апельсин - руталар тұқымдас, тығыз қабықты мәңгі жасыл ағаш. Жапырақтары кою жасыл түсті, сопақша, үшкірлеу келеді. Ақ гүлдерінің жағымды иісі бар. Сары, қызғылт-сары түсті, шырынды, тәтті жеміcі боладыАпельсиннің жуздеген түрі бар. Биіктігі 3-19 метр. Үнемі гүлдеп тұрады. Субтропикальқ аймактарда, бау-бакшалар мен плантацияларда өседі. Химиялық құрамы. Жемісінің құрамында қант, органикалық қышқылдар, тұздар, клетчатка, әр түрл азотты және бояғыш заттар, фитонцидтер мен витаминдер, ал жеміcінің қабығында эфир майының бірнеше түрі бар. Қолданылуы. Апельсин жемісі мен кабығының шипапалық қасиеті бар. Жемісін ноябрь-декабрь айларында жинап алады. Орта ғасырларда апельсинді әр түрлі ауруларды емдеуге кеңінен қолданған. Жеміс кабығының спиртке ашытылған тұнбасы кызба ауруларға қарсы жаксы әсер етсе, ал су косып жасалған қайнатындысы, әсіресе кабығымен бірге алынған көк жемісінің қайнатындысы етеккірдің шамадан тыс көп келуін және жатырдан басқа да қан кетулерді реттейді. Шырыны мен ашқарынға жеген жемісі тәбет ашады, iшектің қызметін жақсартады. Қызба аурулары кезінде ішкен апельсин шырыны шөлді жақсы қандырады. Құрамында фитонцидтері болғандықтан апельсиннің де антисентикалық қасиеті бар. Сондықтан онымен ұзақ уақыт жазылмаған жараларды емдеуге болады.
12
АРАМШӨП (ПОВОЙ ЗАБОРНЫЙ) Арамшөп -шырмауықтар тұқымдас, өрмелеп өсетін, көп жылдық өсімдік. Жапырактары үшбұрышты немесе тертбұрышты, сопакша. Ақ немесе алқызыл гүлдері бар. Қауашағы жұмыр. Сабағының биіктігі 3 метрге жуық. Жаз бойы гүлдейді. Еліміздің қиыр солтүстіктен басқа жерлерінде, Орта Азия мен Қазақстанда, Кавказда, Сібір мен Қиыр Шығыста кездеседі. Негізінен езендер мен көлдердің, каналдардың жағалауларында, әдетте ағаштар арасында, аз да болса бау-бақшаларда өседі. Химияльқ құрамы. Өсімдіктің буындарында, әсіресе cабағында конвольвулин гликозиді бар. Бұл глико- зидтің кұрамы әлі толық зерттелмеген. Кейбір әдебиет- терде кездесeтін деректерге карағанда, арамшөптің құ рамында илік заттар, шайырлар, кумариннен бөлінетін заттар бар сиякты.Қолданылуы. Емдік мақсатқа арамшөптің сабағы мен жер астындағы бөлігін пайдаланады.
13
АТПАҚИЯР (БЕШЕНЫЙ ОГУРЕЦ)Атпақияр -асқабақ тұқымдас, бір жылдық өсім- дік. Жүрекше тәрізді жапырақтары кезектесе өседі. Гулдері солғын сары түсті. Жемісі-сарғыш жасыл етті қияр.Биіктігі 25 -- 50 сантиметр. Июль-август айларында гүлдейді. Қазақстанда, Түркменстанда, әсіресе Қара теңіз жағалауында көп кездеседі. Теңіз жағалаулары мен құрғақ, батпақты жерлерде еседі. Химиялық құрамы. Атпакиярдың құрамында азда- ған алкалоидтар, әр түрлі гликозидтер мен витаминдер болады. Атпақияр-улы өсімдік. Колданылуы. Емдік мақсатта өсімдіктің сабағы,жапырақтары мен гүлдері, сондай-ак көк жемісінің шырыны қолданылады. Оларды июль-август айларында жинайды. Атпақиярдың несеп жүргізетін, ішек құртын жоятын және кұстыратын қасиеті бар. Кейбір деректерге қарағанда өcімдіктің құрамындағы элатериндерді ракқа қарсы пайдалануға да болатын сиякты. Шебінің тұнбасы мен жемісінің шырынын шеменді сары ауруды, безгекті, ревматизм мен құяңды, невралгияны, геморройды емдейтін, сондай-ақ несеп жүргізетін, ішек кұртын түсіретін дәрі ретінде қабылдайды. Aса улы өсімдік болғандықтан атпақияр препарат тарын қабылдау айрықша ұқыптылықты талап етеді.
14
АТТАМАЛЫ АҚШӨП (ПЕРЕСТУПЕНЬ БЕЛЫЙ) асқабақтар тұқымдас, көп жылдық өсімдік. Гүлдері сарғыш немесе сары түсті, бес бөлікті күлтеci болады. Июнь-июль айларында гүлдейді. Бұл улы өсімдің акшөп -- қатарына жатады. Орман шетінен және бұталардың арасынан кездес- тiруге болады. Химиялық құрамы. Өсімдіктің құрамында, әсіресе тамырында улы брионин, брионидин, брейн гликозидтері, шайыр, балауыз, камед, крахмал, қант, зфир майы, минералды тұздар, органикалык қышқылдар болады. Қолданылуы. қазір халық медицинасында несеп жүргізетін, іш өткізетін, қакырық түсіретін, ауруды бәсеңдететін және қан тоқтататын дәрі ретінде пайдаланады. Онымен бір- қатар ауруларды: бауыр шаншуын, жараларды, құяң- ды, ревматизм полиартритін, әр түрлі іcіктерді, сақинаны, жүрек шаншуын, шеменді, жатырдан қан кетуін және әйелдердің басқа да ауруларын, қояншықты, салдануды, жөтелді, өкпе қабынуын, қарынның төмен тү-cyін емдейді. С. А. Томилин аттамалы ақшөп тамырынан жасалған ұнтақты іш өткізу үшін жарты грамнан күніне 3 рет ішуге, бір шай қасық тамырды бір стакан (200 г) ыстық суға салып, қақырық түсіретін дәрі ретінде бір ас касықтан күніне 3 рет ішуге кеңес береді. А. К. Форманян аттамалы ақ шөптің гипертониялық аyруларды емдеуде жақсы нәтиже беретінін айтады. Бул үшін оның 10 проценттік тұнбасын 30 тамшыдан және суға тұндырған 25 проценттік тұнбасын күніне 3 реттен 3 -- 4 апта бойы ішуді ұсынады. Торецкий, Вельк және Хагер деген дәрігерлер шеменауруы кезінде тамырдан алынған шырынды 1 -- 1,5 шай касықтан су қосып, күніне 1 -- 2 реттен (бір ішкенде 10 грамнан аспауы керек), немесе 30 грамм тамырды 700 грамм жақсы шарапқа ашытып, күніне бiрнеше рет 11 ас қасыктан iшуді ұсынады. Ол несеп жүргізетін күшті дәрі болып та есептеледі. Аттамалы ақшөп теріні ақ таңдақтардан, меңдерден, бертпелерден тазартады, сондай-ак icіктер мен қанталаған жерлерді жазады. Аттамалы ақшөп улы өcімдік болғандықтан оны сактықпен пайдаланған жөн.
15
ӘСЕМҚАЛАМПЫР (ГВОЗДИКА ПЫШНАЯ) . Бул -- қалампыр тұқымдас, көптеген гүлді бұтактары бар, сабақты, көп жылдық шөп тектес өсімдік. Жапырактары қарама-қарсы орналасқан. Гүлдері ақ, алқызыл немесе күрең, хош иісті. Жемісіті төртке бөлініп ашылатын сопақ қауашақ. Дәндері өте көп, қара түсті болады. Биіктігі 25-60 сантиметр. Июнь Еліміздің европалық бөлігінің көптеген аудандарын- да, Батыс және Шығыс Cібірде, Орта Азияда, Қазақстанның Сауыр және Тарбағатай өңірлерінде кездеседі. Орман жиектерінде, сирек ормандар мен тауларда еседі. Химиялық құрамы. Өсімдіктің құрамында сапониндер, ал гүлдерінде хош иісті эфир майы бола ды. Құрамы әлі толык анықталмаған. Қолданылуы. Емдік мақсатта сабағын, жапырақтары мен гүлдерін, бүрлерін қолданады. Оларды июнь июль айларында жинайды. Өсімдіктің қоздыратын, тер шығаратын, қан токта- татын, ауруды басатын, жатырдың жылтыр бұлшық еттерін қоздырып, тонус тудыратын қасиеттері бар. Калампырдың суға салып жасалған тұнбасын жа- тырдан және геморройға ұшырап қан кеткенде, жүйке шаршағанда ішеді. Ол үшін қаламнырдың 2 шай касық кепкен шөбін, гүлінің бүрлерін, немесе кан (200 г) кайнаған суға 20 минут тұндырып, сүзеді де, оны бір-екі ас қасықтан күніне 3 -- 4 рет тамақ алдында ішеді.
16
БАДАН (БАДАН ТОЛСТОЛИСТЫЙ) Бадан тасжарғандар тұқымдас, бұтақты, ұзын әрі жуан сабағы бар көп жылдық шөп тектес өсімдік. Жапырақтары ірі, дөңгелек, қою жасыл түсті, қалың болады. Шоқталып тұрады. Гүлдері ұсақ, алқызыл, әдемі гүл шоғырын құрайды. Жемісі дәндері бар қауашак. Биіктігі 10 -- 50 сантиметр. Май -- июль айларында гүлдейді. Қазақстанда, Батыс және Шығыс Cібірдің таулы аудандарында, Орта Азияда кездеседі. Тауда, шуақты және көлеңкелі жерлерде өседі. Химиялық құрамы. Сабағы мен тамырында илік заттар, бергенин, фенол, қант глюкозидтері, декстрин және басқа да заттар, ал жапырақтарында илік зат- тармен қатар, арбутин глюкозиді, галла кышқылы мен бос гидрохинон бар. Қолданылуы. Емдік мақсатта сабағы мен тамыры, кейде жапырақтары қолданылады. Жапырақтарын июнь - иоль айларында, ал тамыры мен сабағын күзде жинайды. Халық медицинасында баданның тамыры мен сабағының тұнбасын асказан ішек ауруларын, яғни іш өткенді, шанышқақты, көмекей мен ауыз қуысы ауруларын, қызбаны және бас ауруын емдеуге қолданады. Емдеп, қабынудан қорғаy үшін оның ұнтағын жарақатқа жағуға да болады. Ғылыми медицинада бадан препараттарын жұқпалы icікке карсы ішкізеді. Сондай-ақ онымен кейбір кеселдер кезінде ауыз шаяды, гинекологияда баданды жатыр эрозиясын емдеуге қолданады
17
БАЙМАНА (СЕРДЕЧНИК ЛУГОВОЙ) Баймана крест гүлділер тұқымдас, қысқа сабақты көп жылдық шөп тектес есімдік. Тамырына жақын орналасқан жапырақтары қауашаққа жиналып тұрады. Ал бұтақтарындағы жапырақтары ұзынша келед. Гулдері ақ, шоғырланып өседі. Жемісі ұзынша. Биіктігі 15 -- 30 сантиметр. Апрель аралығында гүлдейді. Қазакстанда, еліміздің европалык бөлігінде, Батыс және Шығыс Cібірде, сондай-ақ Қиыр Шығыста кездеседі. Өзендер мен көлдердің жағалауларында, дымқыл шалғындар мен батпақты жерлерде өседі.Химиялық құрамы. Өcімдіктің өткір, ащы дәмі болады. Химиялық құрамы толық анықталмаған. Қолданылуы. Емдік мақсатта баймана сабағының гулдері орналасатын жоғарғы белігін пайдаланады. Оларды гүлдеу кезеңінде, ягни апрель-июнь айларының аралықтарында жинап алады. Өсімдіктің суға жасалған тұнбасы несеп және өт жүргізеді, сонымен бірге тырыспаға да ем. Байманамен шеменді, сары ауруды, жүйкe ayруларын емдейді, ішек құртын түciреді. Өсімдікті жас кезінде тағамға да пайдаланады. Жоғарыда аталған ауруларра қарсы ішу ушін 1 ас қасық жас баймана шөбін 1 стакан (200 г) кайнаған суға салып, 2 сағат тұндырып, сүзіп алады. Оны стаканның ширек бөлігіндей мөлшерде күніне 4 рет ішеді.
18
БАҚАЛАҚ (КРЕСТОВНИК ОБЫКНОВЕННЫЙ) - күрделі гүлділер тұқымдас, екі жылдық шөп тектес өсімдік. Жапырақтары кезектесе біткен, шеттері ара тісті қабықсыз немесе түкті келеді. Цилиндр тәрізді ұсақ, шоқпар бас сары гүлінің сиректеу қалкан тәрізді сыпыртқысы бар, олардың сыртын кабықшалар орап тұрады. Жемісі жел айдарлы ұрық түpінде болады. Май -- август айларында гүлдейді. Батыс Қазақстан, Ақтөбе, Солтүстік Қазақстан, Семей, Алматы және Шымкент облыстарының солтустік аймактарында өседі. Химиялық құрамы. Бақалақтың кұрамында сеноционин және сенецин алколоидтары болады. Ол -- улы өсімдік. Қолданылуы. Е. Н. Залесова мен О. В. Петровская- ның деректеріне қарағанда, бақалақ шөбін халык медицинасында қайнатынды немесе дәрі май түрінде емшек безі катайғанда колданады, сондай-ақ геморрой түйіндеріне, ipiңді жарага және сүйек сырқырағанда басады. Сығып алған шырының глистерді шығаруға, шаншуға, ұстамалы жүйке ауруларына, тырысқаққа Бақалақ шөбін клиникалық тәжірибеде сынаған кезде оның түрлі ішкі органдардан ағатын қанды тоқтататын қасиеті бар екені байқалған. Бақалақтан алынған азотсыз заттар босанған әйелдердің жатырын бұрын қолданылып жүрген гистаминнен екі есе күшті жиырады. Бақалақтан алынған платифиллинді, битартратты асқазан мен ішектің қатты түйілулеріне, спастикалык қатпаларға, қарын-ішек жараларына, бауыр мен бүйрек шаншуларына, холециститке, демікпеге, гипертония ауруларына, стенокардияға, ми және спастикалык сипаттағы шеткі кан айналысының бұзылуына қарсы колданады. Тәжірибеде оларды көз қарашығын кеңейтетін дәрі ретінде пайдаланылады. Платифиллин өзінің әсер ету механизмі жағынан атропинге ұқсас, бірақ шипалық күші оған жетіңкіремейді. Атропин сиякты платифиллинде де холинолитикалык және спазмолитикалық қасиеттер бар. Мысалы, ол бронхтың тердің, қуықтың бұлшық еттерінің түйілулерін жазып, тонусын төмендетеді. Немістің халық медицинасында бақалақты қан азайғанда, жүрек қаққанда және қуық қабынганда қолданады. Бақалақты сары майга немесе өсімдік майына қосып қатайған сүт бездеріне және геморрой iciктеріне жағады. Бір шай қасық бақалақты 2 стакан (400 г) қайнаған суга салып 1 сағаттай тұндырады. Соңынан сүзеді. Сөйтіп дайын болған тұнбаны 1 ас қасықтан күніне 2 -- 3 рет ішеді
19
БАҚБАҚ (ОДУВАНЧИК ЛЕКАРСТВЕННЫЙ) Бақбақ -күрделі гулділер тұқымдас, көп жылдық шөп тектес өсімдік. Тамырына жақын орналаскан жапырақтары жылтыр, ұзын, әр түрлі формада, түкті болып келеді. Гүл сағағы жуандау, биіктігі 10-30 сантиметр. Сабағының жоғарғы жағында бір гана гул зембілі болады. Гүл зембілінің көлденеңі 5 сантиметрге жетеді. Ал гүл оралғысы көптеген, сұрғылт жасыл түсті екі қатарлы жапырақтардан тұрады. Апрель айынан сентябрь айына дейін гүлдейді. СССР-дің барлық жерлерінде өседі. Күздік егістікте, жаңа тыңая бастаған жерлерде кездеседі. Химиялық құрамы. Бақбақтың тамыры мен жапырақтарында кристалды тараксацин қышқылы, шырын, кант, тағы баска заттар, ал тамырында 25 процентке дейін инулин болады.Колданылуы. Дәрі жасау үшін бақбақтың тамырын, кейде жапырақтарын пайдаланады. Бакбақтың емдік касиеті ерте кезде-ақ белгілі болған. Ол халық медицинасында кеңінен қолданылады. Тамырынан жасалған тұнба тәбет ашады, астың корытылуын жаксартады, емшек сүтін молайтады, тері аурулары кезіңде зат алмасуын дұрыстайды, қақырық түсіреді. Өсімдіктің дененің қызуын басатын, тер шығаратын, өт жүргізетін, ішек кұртын түсіретін қасиеттері бар. Халық медицинасында өсімдіктін жаңа алынған тамыры мен ұнтақталған жапырағын қатты ісіктерді басуға қолданады. Сонымен бірге оларды трофикалық жараға да жапсырады. "Бақбақ тамырынан алынған шырынды өт тасы мен бүйрек тасы аурулары кезінде, нефритке, нефрозга, циститке, пиэлитке ұшырағанда ашқарынға 4 қасықтан ішеді. Бул аталған ауруларды емдеу үшін бақбақ шырынының орнына оның басқа да дәрілік өсімдіктерімен косып жасалған тамыры мен жапырақтарының қайнатындысын ішуге де болады. Бақбақ тамырынан алынған шырынды бауыр циррозына, тері сыртына шыққан бөрткендерге қарсы қолдану өте тиімді, сондай-ақ одан дәрі май жасап, балалардың экссудативті диатезін емдеуге де болады. Бақбақ препараттарының адамды тыныштандыратын, аздап ұйықтататын қасиеті де бар. Немiс халық медицинасында бақбақ шебінің тұнбасын және тамырын бауырдың әр түрлі ауруларын, шеменді, асказан-iшек кабынуын, бүйрекпен өт ауруларын, геморройды емдеуге қолданады. Ғылыми медицинада бақбақтың тамыры мен шөбін тәбет ашатын, ас қорыту органдарының қызметін жақсартатын шипалык зат ретінде пайдаланады. Жоғарыдағы аталған ауруларды емдеу үшін бақбақ препараттарын әр турлі жолмен дайындайды. Яғни 1 шай қасык бақбак тамыры мен шөбін 1 стакан қайнатан сура салып 1 сағат тұндырады. Сүзіп тазартқан соң оны стаканның ширек бөлігіндей мөлшерде күніне рет, немесе бақбақ тамырының ұнтағын өте аз мөлшерде пышактың ұшымен іліп алып, суға қосып күніне 8 рет астан жарты сағат бұрын ішеді.
20
БАЛДЫРШӨП (РЯСКА МАЛЕНЬКАЯ) Бұл балдыршөптер тұқымдас eсімдік. Су бетінде калқып жүреді. Жұмырлау, жалпақ сабағында суға батып тұратын жалғыз тамыры болады. Биіктігі жарты сантиметрдей. Май сентябрь айларында өте сирек гүлдейді. Еліміздің барлық аймақтарына кең тараған. Негізінен тұйық суларда өседі, кейде судың бетін түгелдей жауып жатады. Химиялық құрамы. Балдыршөптің құрамында 25 проценттей протеин, йод пен бром бар. Қолданылуы. Балдыршөптің барлық бөлігінің түгелдей шипалық қасиеті болады. Ол дененің қызуын басады, өт жүргізеді, ауруды бәсеңдетеді және қабынуларға қарсы күшті әсер етеді. Халық медицинасында балдыршөпті дененің қызуын басатын дәрі ретінде пайдаланады. Сонымен қатар, балдыршөп препараттарымен кұяң мен ревматизмді, глаукоманы емдейді. Оны дене сыртындағы ipінді жараларға да жағады. Қабылдау үшін бір ас қасық жуылған және ұнтақталған балдыршөпті 1 стакан (200 г) араққа салып, 3 -- 4 тәулік бойы ашытып препарат әзірлейді. Сүзіп тазартқан соң оның 15 -- 20 тамшысын 2-3 қасык суға косып күніне 2 -- 3 рет ішеді. Сондай-ак жақсылап жуылып, ұсакталып туралған балдыршөпті балмен араластырып 1 грамнан күніне 2 рет iшеді.
21
БАРҚЫТШӨП (БАРХАТЦЫ МЕЛКОЦВЕТНЫЕ) Барқытшөп иici, бұтақты сабағы бар бір жылдык өcімдік. Жіңішке, сүйір жапырақтары бар. Гүл қауашақтары сары, қоңыр-қызыл түсті. Жеміci 20 -- 40 сантиметр. Шілде мен қыркүйек айларының aралығында гүлдейді. Еліміздің Қиыр Солтүстіктен барлық аймақтарында кездеседі. Негізінен парктер мен бау-бакшаларда өсіріледі. Химиялық құрамы. Гүл қауашақтарының кұрамында эфир майы мен бояғыш заттар болады. Құрамы толық анықталмаған. Қолданылуы. Емдік мақсатқа қауашақтарын пайдаланады. Оларды жинайды. Баркытшөптің гүл қаyашақтарының суға қосып жасалған тұнбасын несеп жүргізетін, тер шығаратын және ішек құртын түсіретін дәрі ретінде пайдаланады. Ол үшін барқытшөптің 1 ас қасық құрғақ қауашағын 1 стакан (200 г) кайнаған суға салып, жарты сағат тұндырып сүзеді. Сонан соң оны 2ас қасықтан күніне 3-4рет ішеді
22
БЕССАУСАҚ (СВИНОРОЙ ПАЛЬЧАТЫЙ) Бессаусақ дәнді дақылдар тұқымдас,сықырлауық жуан сабағы мен ұзын бұтактары бар көп жылдық өсімдік. Жапырақтары сұрғылт-жасыл, жалпак әpi сүйір, қатты келеді. Биіктігі 10-50 сантиметр. Маусы мен қыркүйек айлары аралығында гүлдейді. Қазақстанның оңтүстік аудандарында, Кавказ бен Орта Азияда, Батыс Cібірдің оңтүстігінде кездеседі. Шалғындарда, құмдауыт жерлерде, жол жиектерінде өседі. Химиялық құрамы. Бессаусактың сабағында крахмал мен қант мол. Кұрамы толық анықталмаған. Колданылуы. Емдік мақсатка бессаусақтың сабагы мен тамырын пайдаланады. Оларды ерте көктем мен күзде жинап алады. Бессаусақ сабағынан жасалған тұнбаны кеуде қуысының, несеп жолы мен жыныс органдарының ауруларына қарсы ішеді. Оны ауырған көзге де жағуға болады. Ол үшін бессаусақтың 1 ас қасық кепкен сабағын 1 стакан (200 г) қайнаған суға салып 1 сағаг тұндырып, сүзеді де, оны 1 ас қасықтан күніне үш рет ішеді
23
БӨРІАЯҚ (ЗЮЗНИК ЕВРОПЕЙСКИЙ) Бөріаяқ - еpін гүлділер тұқымдас, сабағы төрт қырлы, биік өсетін көп жылдық өсімдік. Жапырақтары қарама-қарсы орналасқан, ұзынша келген. Гүлдері ұсак, күрең дақтары бар, бөлек-бөлек күлтеленіп өседі. Биіктігі 30-90 сантиметр. Маусым мен тамыз айлары аралығында гүлдейді. Еліміздің барлық аймақтарына кең таралған. Негізінен өзендер мен каналдар жағасында, дымқыл шалғында, сыз топырақты жерде, кейде тіпті суда өседі. Химиялық құрамы. Өсімдіктің құрамында илік заттар мен аздаған алкалоидтар бар. Негізгі әсер етуші бөріаяқтың құрамындағы ликопин. Бөріаяк әлі толық зерттелмеген. Колданылуы. Емдік мақсатта бөріаяктың жапырақтары пайдаланылады. Оларды маусым -шілде-тамыз айларында жинайды. Өсімдіктің безгекке карсы әсер ететін, қан тоқтататын, тыныштандыратын қасиеті бар. Шебінен жасалған тұнбаны безгекке, өкпе туберкулезіне, асқазан ауруларына қарсы, сондай-ақ қан тоқтату, тыныштандыру мақсатымен ішеді. 1 шай қасық кепкен шөбін 1 стакан (200 г) кайнаған суға салып 2 сағат тұндырады да сүзіп алады. Сөйтіп оны стаканның ширек бөлігіндей мөлшерде күніне 4 рет ас ішерден жарты сағат бұрын қабылдайды.
24
ГРЕК ЖАҢFАҒЫ (ОРЕХ ГРЕЦКИЙ) Бұл жаңғак тұқымдас биік ағаш.Жапырақтары күрделі келеді. Аталық гүлдері жасыл, ұсақ моншақтай шоғырланып өседі. Ал аналық гүлдері топ-топ болып сабақтарының ұшына қарай орналасады. Жемісі көкшіл ірi сүйек. Биіктігі 25 метрге жетеді. Сәуір-мамыр айларында гүл жарып, қыркүйек -қазанда жеміс береді. Қазақстанның оңтүстігінде, Орта Азияда, Кавказ бен Украинада өседі. Көбінесе бау-бақшаларда кездеседі. Химиялық құрамы. Жапырағының кұрамында минералды тұздар, каротин, С витамині, эфир майы және илік заттар, фитонцидтер бар. Жемісінің жасыл қабығында бояғыш юглон, илік заттар және аса көп мөлшерде С витамині кездеседі. Колданылуы. Емдік мақсатқа жапырақтары, қабығы мен піспеген жемісі пайдаланылады. Грек жаңғағын өте ертеден-ақ шипа ретінде қолданған. Халық медицинасында одан жасалған препараттарды ішкі жараларға, мешелге, сары ауруға, ішек құртына, қанның азаюына, қарын мен ішек қабынуына және іш өтуге қарсы пайдаланады. Сонымен катар ол зат алмасуының бұзылуы салдарынан пайда болатын созылмалы буын ісігіне, теміреткі сиякты кейбір тері ауруларына, витамин жетімсіздігіне таптырмайтын ем. Ол ішек кұртының түсуін де тездетеді. Грек жангағының жапырақтарынан туберкулездің түрлі формаларын емдейтін карион препараты жасалады. Сондай-ақ оның кайнатындысымен сары ауруды, етеккірдің мезгілінде келуінің бұзылуын, мешелді емдеуге болады. Препарат былай дайындалады: 1) грек жаңғағының 1 ас қасық жапырағын 1 стакан (200 г) кайнаған суга салып, жабық ыдыста 2 сағат тұндырады, сонан соң сүзіп тазартады. Мұны құлағынан бұлақ аққан, немесе рахитпен ауырған балаларға 1 шай қасықтан куніне 3 рет ішкізеді. Сонымен қатар, бұл тұнбамен ауыз ауырғанда тамак пен ауызды шаюга болады. 2) 3 шай қасық кепкен жапырағын 2 стакан кайнаған суга тұндырып, жылыдаи бiрнеше рет шай кұсатып ішіп отыру керек. 3) 250 грамм жапырағын 1 литр суға қайнатып, ванна жасауға, шомылуға пайдаланады.
25
ЕСЕКМИЯ (СОФОРА ЯПОНСКАЯ) Есекмия -- бұршақ тұқымдас, жапырактары сыңap, әpі түкті, биіктігі 10 метрге жуык ағаш. Бұтақтарының ұшына ірі шашақ болып бірігіп шыққан гүл шоқтары ұсақ, ақшыл-сарғыш түсті. Жемісi жұмыр,анық көрінетін белдеулеpi бар, толық дәнді, түсі қара қошқыл, қызғылттау түйе бұршақ тәрізді. Жемісінің ұзындығы 10 сантиметрге жуық. Тамыз-қыркүйек айларында гүлдейді. Жемісі қыркүйек қазан айларында піседі. Есекмия сәндік өсімдік ретінде Қазақстанның барлық жерінде кең көлемде өсіріледі, көбінесе бақ ішіне, парктерге, жол бойына егіледі. Химиялык құрамы. Есекмияның құрамында әсіpe. серутин өте көп. Сондыктан оның гүл шоктары қазіргі кезде рутин алатын негізгі шикiзат көзі болып саналады. Қолданылуы. Емдік максатқа есекмияның піскен жемісін пайдаланады. Халық медицинасында оның жеміciнен тұнба жасайды да, дене сыртындағы ірінді және созылмалы жараларды, күйіктерді, шаштың түсуін емдеу үшін қолданады. Есекмия жемісінен тұнба жасау ушін оның 10 грамм ұнтақталған дәнін 90 грамм араққа салып, 10 күндей жылы жерге койып ашытады. Дайын болған тұнбаны 60 тамшыдан күніне 3 рет тамақтанардан жарты сағат бұрын ішеді. Шаш түсе бастаған жағдайда дәнінен кайнатынды жасап пайдаланады. Ол үшін 1 шай қасық ұнтақталған дәнін бір стакан (200г) суга салып, 15 минуттай қайнатады да, онымен басты екі- үш рет жуады.
26
ЕШКIТАЛ (ИВА КОЗЬЯ) Бұл талдар тұқымдас, жасыл-сұр қабығы бар ағаш. Бұтақтары жуан. Жапырақтары сопакша, кою жасыл түсті, сүйір. Жеміci - қауашак. Бийктігі 6 -10 метр. Сәуір-мамыр айларында гүлдейді. Қазақстанның барлық аймактарына кең тараган. Оның жүзден астам түpі бар. Өзен аңгарларында, көл жағаларында өседі. Сәндік өсімдік ретінде де өcіpіледі. Химиялық құрамы. Ешкітал кабығының құрамында илік заттар, салицин витамині бар. Қолданылуы. Емдік мақсатка ешкіталдың кабыгы глюкозиді, флавондар мен С
27
ЖИРЕНШЕ (КИРКАЗОН ломоносовидный) Бұл -- кирказондар тұқымдас, көп жылдық өсікдік. Тамыры жайылмалы, ал жапырақтары жүрек пішіндес болады, тік өседі. Жапырағының жағымсыз иici бар. Сары түсті гүлдері, алмұрт тәрізді жемістер болады. Мамыр айларында гүлдейді. маусым Қазаөстанның барлық жерінде кездеседі. Химиялық құрамы. Құрамында аристолохин алкалоиды, шайыр, эфир майымен қатар, қан айналысын бұзып, асқазан мен ішектің шырышты қабығын бүлдіретін аристолохинді қышқыл бар. Аристолохин алкалоиды қан қысымын тез төмендетеді. Жиренше улы өсімдік. Колданылуы. Жиреншенің тамыры мен сабағыны жемісі мен ұрығының емдік касиеттері бар. Ол халық тық медицинада өте ерте кезде-ақ белгілі болған. Жиренше адам организмінің әр түрлі жағдайларға төзімділігін арттырады, нерв жүйесін тыныштандырады, ас корытуды реттеп, қабыну процестерін бәсеңдетеді және тоқтатады, несеп жүргізеді, тер шығарады, қан тазартады. Сондай-ақ жиреншеде антисептикалық, жансыздандырғыш қасиеттер бар. Жүргізілген тәжірибелер жиреншенің тамырларды кенңейтіп, кан қысымын төмендететінін дәлелдеп отыр. Халықтық медицинада жиренше шөбінің тұнбасын аздаған мөлшерде шеменге, безгекке қарсы, сондай-ақ етеккірді тездететін дәрі ретінде колданады. Ал тамырларынан жасалған тұнба өкпе туберкулезіне, кұяң мен шеменге ем. Неміс хальқ медицинасында жиренше шебінің тұнбасын аздаған мөлшерде шеменге, кызбаға, бұлшық ет ауруларына қарсы, ас қорыту нашарлағанда, организм әлсірегенде, сонымен катар тер шығаратын, неЖИРЕНШЕ (КИРКАЗОН ломоносовидный) Бұл -- кирказондар тұқымдас, көп жылдық өсікдік. Тамыры жайылмалы, ал жапырақтары жүрек пішіндес болады, тік өседі. Жапырағының жағымсыз иici бар. Сары түсті гүлдері, алмұрт тәрізді жемістер болады. Мамыр айларында гүлдейді. маусым Қазаөстанның барлық жерінде кездеседі. Химиялық құрамы. Құрамында аристолохин алкалоиды, шайыр, эфир майымен қатар, қан айналысын бұзып, асқазан мен ішектің шырышты қабығын бүлдіретін аристолохинді қышқыл бар. Аристолохин алкалоиды қан қысымын тез төмендетеді. Жиренше улы өсімдік. Колданылуы. Жиреншенің тамыры мен сабағыны жемісі мен ұрығының емдік касиеттері бар. Ол халық жүргізетін, етеккірді ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.