Тақырыптық карталарды құрастыру мен 1: 5000 масштабтағы топографиялық карта жасау

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

3 Тақырыптық карталарды құрастыру мен 1: 5000 масштабтағы
топографиялық карта жасу

3.1 Тақырыптық карталарды құрастыру

Картаны жасауға кірісе отырып, ең алдымен көздерді дайындайды. Қажет
болса, масштабтау, проекцияны немесе тіпті координаттар жүйесін өзгерту
(ескі карталар туралы әңгіме болғанда), жіктелімдер мен аңыздар түрлендіру.
Кестелерді және мәтіндік материалдарды алдын ала өңдейді, сондай-ақ
жасалатын картаға көздерден дәл және қандай тәртіппен келтірілетіндігін
анықтайды.
Тақырыптық картаны құрастыруды географиялық негіз құрудан бастайды, ол
содан кейін бүкіл мазмұнды жағу үшін қызмет етеді. Негізі меридиандар мен
параллельдердің торы болуы тиіс, онда міндетті түрде жағалау сызығы және
гидрографиялық желі, елді мекендер, әкімшілік шекаралар, жолдар, кейбір
жағдайларда — аумақтың бедері болады. Қолда бар бланк картасын пайдалануға
немесе қажет болса, оны генерациялауды немесе детализацияны орындай отырып,
негіз құрастыруды жүргізуге болады-барлығы картаның мақсаты мен тақырыбы
анықталады.
Келесі процесс-аңызды құру. Оның негізіне картографияланатын
құбылыстардың қандай да бір сыныптамасын қояды, градация белгілерінің түрі
мен мөлшерін және шкалалардың түстік гаммасын белгілейді, фондық бояуларды,
кегль мен қаріптердің түрін және т.б. таңдайды. Аңыз картаның барлық
мазмұнын ұйымдастырады, бейнеленген элементтердің құрамын қалыптастырады,
олардың иерархиясын көрсетеді,сапалық және сандық сипаттамалардың егжей-
тегжейін анықтайды.

Бұдан әрі тақырыптық мазмұнды негізге алуға кіріседі. Мұнда болуы
мүмкін әр түрлі тәсілдері. Кейбір элементтерді көздерден қарапайым
көшірумен көшіреді, басқалары — фотомеханикалық проектордың көмегімен
немесе жағдайды және координаттық торды басшылыққа ала отырып, қолмен
бояады, үшіншісі-координаттар бойынша түсіреді.
Компьютерлік құрастыру кезінде алдын ала сканерленген географиялық
негізді ірілендірілген масштабта экранға шығарады,оған масштабтау, жобалау
немесе қолмен сурет салу жолымен басқа картографиялық көздерден тақырыптық
ақпарат салады. Сандық ақпаратты (мысалы, статистикалық деректер) деректер
қорынан шақырады немесе пернетақтадан тікелей енгізеді. Мазмұнның барлық
элементтері қабылданған аңызда бірден беріледі. Сонымен қатар картада
мазмұн элементтеріне жақсы сәйкес болуын қадағалай отырып, жазулар
орналастырылады.
Картаны жасау барысында бағдарламада баяндалған қағидаттарға сәйкес
бейнені генерализациялау орындалады. Тағы бір маңызды "өтпелі" процесс —
мазмұн элементтерін келісу. Ол әр түрлі географиялық заңдылықтарды және
өзара байланысты (аймақтық, гипсометриялық, құрылымдық-гео-логикалық,
ландшафтық және басқа) есепке алуды, шекара, табиғи шептер мен құрылымдық
сызықтарды бойлай ұстау элементтерін байланыстыруды көздейді. Компьютерлік
құрастыру кезінде картографиялық бейненің түрлі қабаттарын келіседі. Бұл
ретте келісудің әртүрлі түрлері жүзеге асырылады:
- географиялық негіздің жекелеген элементтерін өзара байланыстыру;
- тақырыптық мазмұнның негіздері мен элементтерін келісу;
- мазмұнның біртекті элементтерін келісу (бір тақырыптық қабат
шегінде);
- тақырыптық мазмұнның әр түрлі элементтерін (әр түрлі қабаттарды)
бір-бірімен келісу;
-
- серия немесе атлас құрамындағы түрлі карталарды келісу.
Картаны жасауды көбінесе картографтар ғана емес, сонымен қатар карта
тақырыбы бойынша мамандар да орындайды. Олар бастапқы материалдарды
дайындайды және ұсынады, олар содан кейін картографиялық өңделеді. Авторлық
және құрастырушы құжаттардың келесі түрлері бар:

- авторлық эскиз-карта мен аңыздардың жалпы идеясын көрсететін және
схемалық түрде орындалған, кейбір картографиялық ережелерді
сақтамай, қабылданған шартты белгілерден ауытқуы мүмкін бастапқы
нобай;
- авторлық макет-географиялық негізде орындалған және мазмұнын дәл
беретін, бірақ графикалық бейненің техникалық талаптарына қатаң
сәйкес емес карта;
- авторлық түпнұсқа-аңызға толық сәйкес, қажетті дәлдікпен, толық
және егжей-тегжейлі орындалған қолжазба картасы;
- құрастырушы түпнұсқа-барлық ережелер мен талаптарды ескере отырып
және графикалық сапасы жоғары картаның мазмұны бойынша нақты және толық
түпнұсқасы.

3.2 Карталарды құрастыруда қолданылатын бағдарламалық кешендер

3.2.1 MapInfo Professional

Бұл – стол үстіндегі картография жүйесі, ол күрделі есептерді шешуге
мүмкіндік береді және кеңістіктік әртүрлі деректерді бейнелеуші,
деректерді талдаудың қуатты құралы. Ол MapInfo Desktop GIS класына
жатады.MapInfo-ның ерекшелігі – әмбебаптығы.

Жүйе DOS, Windows, UNIX, геоақпараттық жүйелер, санды картографиялық
жүйелер, геоақпараттық деректер қорын түрлендіру мен талдаудың
бағдарламалық және техникалық құралдары үшін Intergraph пен MapInfo
интегралдаушы геоақпараттық технологияларын құру мүмкіндігін береді.
Жүйеге мынадай мүмкіндіктер жүктелген:
- dBASE немесе FOXBASE, ASCII, шейпфайлдар, Lotus 1-2-3, Microsoft
Excel және Microsoft Access-те құрылған файлдарға тура кіру, әртүрлі
форматтағы графикалық файлдардың импорты; MapInfo-дан деректер қорының
файлдарын құру мүмкіндігі;
- кез келген мөлшердегі үш түрлі деректерді көру:
Карталар,
Тізімдер және Графиктер терезелері. Деректерді синхронды түрде
көрсету технологиясы бір мезгілде бірдей деректерден құралған бірнеше
терезелерді ашуға мүмкіндік береді. Ал терезелердің біреуіндегі деректерді
өзгерту – осы деректердің қалған басқа терезелердегі көрінісінің
автоматты өзгеруімен сипатталады;
- алыстатылған деректер қорына кіру;
- көп қабатты қосылған карталар типі бірнеше картаны бір карта
ретінде өңдеуге мүмкіндік береді;
- тақырыптық карталар көрнекілігі жоғары деректерді 3Д-Картаны қоса
отырып, растрлы беттің карталары мен призма-карталарды талдауға мүмкіндік
береді;
- векторлық карталар мен растрлы бейнелерді біріктіру мүмкіндігі
бар;
- әртүрлі күрделі сұраныстарды құру;
- файлды тікелей Карта терезесінен жіберуге мүмкіндік беретін
геолинк;
- сурет салу мен редакциялаудың әмбебап құралдар жинағы мен картаның
түрін өзгертудің басқа функциялары;
- дайын карталар мен өзінің карталарын құру функциялары;
- Crystal Reports, тікелей MapInfo-да кестелі деректер бойынша кәсіби
есептерді құруға мүмкіндік беретін есептердің өнеркәсіптік стандарты;
- басып шығарудың жақсартылған сапасы және жоғары сапалы басылым үшін
экспорттау мүмкіндігі;
- цифрлау процесінде экрандағы карталар проекциясын өзгерту;
- алғашқы деректердегі дәлсіздігін түзетуші объектілерді өңдеу,
әртүрлі объектілердің тораптарын біріктіру параметрлерін күйге келтіру
функциялары.
MapInfo Professional Microsoft Windows 98, Windows 2000, Windows NT
4.0, Windows XP Professional жәнеWindows XP Home Office-пен
біріккен.MapInfo мекен-жайы немесе аты бойынша ақпаратты табуға,
көшелердің, шекаралардың, қиылысу орнын табуға, автоматты
жәнеинтерактивті геокодтауды жүргізуге, картаға деректер
қорынанобъектілерді қойып шығуға мүмкіндік береді. Ақпараттар жүйеде
кесте, карта, диаграмма, мәтіндік анықтамалар түрінде көрсетілуімүмкін.
Жүйе арнайы географиялық талдау мен графикалық редакциялау жүргізу
мүмкіндігін береді. Бұл кезде командалар мен хабарлар жүйесі орыс тілінде
де, басқа тілде де көрсетіледі. Жүйе модульдері геодезиялық өлшеу
деректерін өңдеуден, карта, сызбанұсқа, сызбаларды векторлау мен
архивтеуден, картографиялық проекцияны түрлендіруден, кеңістіктік
деректерді біріктіруден тұрады(2-сурет) [6].

Сурет 2. MapInfo Professional бағдарламасы

3.2.2 ArcGIS бағдарламасы

ESRI ArcGIS деп аталатын интегралды географиялық жүйенің (ГАЖ)
құрамына үш кілттік бағдарламалық құрамбөлік (компонент) кіреді:
- ArcGIS Desktop үстел үстіндегі өнімдер, оның ядросы күшті ГАЖ-
қосымшаларының интегралданған жинағынан тұрады;
- ArcSDE–шлюз деректер қорының басқару жүйесінде (ДҚБЖ) сақталатын
геодеректер қорымен жұмыс істеу үшін;
ArcIMS серверлік қосымша, Интернет – ГАЖ үлестірілген деректер
және қызметтермен жұмыс істеу үшін (3-сурет).
ArcGIS-нің құрамды бөліктері бір дербес компьютерде де, сервер мен
жұмыс стансаларындағы желіде де орнатылуы мүмкін. ArcGIS географиялық
объектілер мен құбылыстарды көрсету үшін ГАЖ-деректердің дамыған
моделін пайдаланады, географиялық деректерді құру және олармен жұмыс
істеу үшін қажетті құрал-жабдық жинағынан тұрады. Оларға кез келген ГАЖ-
есептерді шешу құралдары жатады: деректерді енгізу мен редакциялау,
картография, карталарды жасау мен оларды құрастыру, үйлестіру,
деректерді басқару, кеңістіктік талдау және ГАЖ-деректерді орналастыру
[5].

Сурет 3. ArcGIS жүйесі

ArcGIS жүйесі сонымен қатар, аэроғарыштық түсірімдерді пайдалана
отырып сандық модель құруға да бағытталған. Ол рельефтің сандық моделін
құруға ғана емес, сонымен қатар оның үшөлшемді перспективті көрінісін
алуға да мүмкіндік береді. Рельефтің сандық моделі бойынша арнайы
бағдарламалық модульдің көмегімен қималар алады [4].
ArcGIS Desktop – бұл өзара байланысқан базалы үш қосымша: ArcMap,
ArcCatalog және ArcToolbox. Оларды біріктіріп қолдану кез келген күрделі
ГАЖ-есепті деректерді картографиялау, басқару, кеңістіктік талдау,
деректерді редакциялау және оларды геоөңдеу аймағында шешуге мүмкіндік
береді.ArcGIS Desktop – бұл ГАЖ-дың пайдаланушылары үшін жасалған толық
функционалды, интегралданған, масштабталған жүйе.
ArcGIS Desktop қосымшалары үш бағдарламалық өнім түрінде ұсынылады,
оның функционалды мүмкіндіктері әртүрлі:
ArcMap – ArcGIS Desktop-дың негізгі қосымшасы, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.