ӘБУ НАСЫР ӘЛ-ФАРАБИ ЖӘНЕ ОНЫҢ ТАРИХ, ГЕОГРАФИЯ ҒЫЛЫМЫНА ҚОСҚАН ҮЛЕСІ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

ӘБУ НАСЫР ӘЛ-ФАРАБИ ЖӘНЕ ОНЫҢ ТАРИХ, ГЕОГРАФИЯ ҒЫЛЫМЫНА ҚОСҚАН ҮЛЕСІ

Аңдатпа. Мақалада Шығыстың ұлы ғалымының ғылыми, әсіресе географиялық көзқарастары, оның астрономияның, математиканың, логиканың, музыканың, медицинаның, табиғаттанудың, философияның, поэзияның дамуына, әр түрлі халықтардың тілдерін меңгеруге қосқан үлесі қарастырылады. Ол Ғылымның пайда болуы және т.б. еңбектерінде табиғаттану туралы мәселелерге ерекше көңіл бөлген.
Түйінді сөздер: рационализм, жазу, каллиграфия, өлең, риторика, Бэкон, Л. да Винчи, Коперник, Кеплер, Лейбниц.

Әбу Насыр Мұхаммед ибн Мұхаммед әл-Фараби ерте ортағасырлық ұлы ойшылдардың бірі болып табылады. Ол көп қырлы ғалым-энциклопедист және шығыс рационализмінің негізін қалаушылардың бірі болды. Осы себепті оған бірінші мұғалім
-Аристотельден кейін екінші мұғалім құрметті атағы берілді. Тарихтан белгілі, әл- Фараби Отырар қаласында дүниеге келген. Әл-Фараби алғашқы білімін Отарарда, туған қыпшақ тілінде алды.
Фарабидің қызмет ету кезеңі араб мәдениетінің қарқынды даму кезеңімен сәйкес келді. Бағдадқа атақты ғалымдар, философтар, ақындар, музыканттар тоғысты, олар университет пен Ғылым академиясын ашты.Бағдад ғалымдары арасында Орта Азия мен Қазақстаннан шыққан ғұламалар құрметті орынға ие болды. Сонымен бірге Бағдадқа музыкадан бастап, астрономиядан кейінгі білімнің барлық салаларында ерекше қабілеттің иесі - Фараби да келді.
Фараби тіл білімінің ірі теоретигі, лингвист, ақын болып саналды. Ол жазу, каллиграфия, өлең, риторика тақырыбына түсінік жазды.
Әбу Насыр әл-Фараби жан-жақты дамыған музыкант және композитор, шебер орындаушы және теоретик, тарихшы, музыкалық аспаптарды жасау шебері болды. Оның атақты көптомдық шығармасы Музыка туралы үлкен трактат көптеген тілдерге аударылған. Фараби трактаттары бүгінгі күнге дейін ең жоғары бағаға ие болды. Фараби трактаттары бүгінгі күнге дейін ең жоғары бағаға ие болыпкедеді.
Фараби геометриясын бүкіл ғылыми жаратылыстану-философиялық ойлаудың негізгі іргетасы ретінде қарастырған. Бұл идеяны ол Философияны меңгерудің қажетті шарттары туралы трактатта анық баяндаған.
Фарабидің аса танымалдығын астроном және астролог ретінде пайдаланды; бұл ғылымдарды арифметикамен, геометриямен, музыкамен қатар жоғары педагогикалық ғылым санатына жатқызған.
Фарабидің физика және жалпы жаратылыстану бойынша еңбектері белгілі. Жалпы физикалық және табиғи құбылыстарда ол эксперимент қою қажеттілігін атап көрсетеді. Фараби тамаша дәрігер ретінде белгілі болды. Дәрігерлік қызметке байланысты, Фараби сол кездегі барлық медицина қызметкерлері сияқты, алхимия, ботаника, минералогияменайналысты.
Бұл ғылымдардың барлық салалары жаратылыстану ғылымдары құрамына кірді; Фараби географияға үлкен көңілбөлді.
Саяхатшы ретінде ол Қазақстан мен Орта Азияның, Таяу Шығыстың, Африканыңкөптегенмәденижәнеғылымиор талықтарындаболды.ОлОтырар,Талас,Ша ш, Самарқанд, Бұхара, Хиуа, Кабул, Бағдад, Дамаск қалаларында өмір сүріп, жұмыс істегендігі құжаттардан белгілі. Ол болған барлық елдер мен қалаларда Фараби жаратылыстануды үйренуші, географ және астроном ретінде өлкені зерттеумен, жердің координаттарын анықтаумен және т.б. айналысты.
Жаратылыстану ғылымына Фараби үлкен мән берді. Ол былай деп жазды:
табиғат туралы ғылым бай және педагогикалық ғылымдардан гөрі кең көлемде (Ғылымның шығу тегі туралы трактаты).
Өз жұмыстарында ол философияны зерттеуге кіріспес бұрын табиғат туралы ғылымды зерделеу қажет, өйткені бұл ғылым адамға ең жақын, нақты берілген және оған түсінікті білім саласы деп жазды.
Философия саласында Фараби өз заманының ең үздік беделісі деп саналды. Оның негізгі дүниетанымы - рационалистігінде. Оның философиялық еңбектерінде Аристотель, Платон және басқа да ежелгі даналар философиялық еңбектерінде үлкен орын алады. Оның атақты Жемчужина премудрости трактаты Шығыстың барлық университеттерінде 1000 жыл бойы бастапқы еңбек болып табылды. Фарабидің еңбектері еуропалық Жаңғыру процесінде үлкен рөлатқарды.
Бэкон, Л. да Винчи, Коперник, Кеплер, Лейбниц сияқты география мәселелерін зертеумен айналысқан ғалымдар ғылыми бағытта Фарабиге қарыздар болып табылады. Оның бүкіл өркениетті әлемнің рухани дамуы саласындағы білімін асыра бағалау оңай емес.
Адамның әлемге қатынасының ерекшелiгi оның өзiн және өзге адамдарды, қоршаған дүниедегi заттарды, құбылыстарды, процестердi қайырымдылық, әдiлеттiлiк, сұлулық, пайдалылық және т.б. тұрғысынан бағалап, құндылықтар арқылы қарастырумен сипатталады. Құндылықтық қатынас әрқашанда Субъектiнiң бойында белгiлi бiр эмоциялары - қуану, сүйсiну, таңдану, табыну т.б. туғызады. Оның iшiндегi ең жоғарғысы - қасиеттерге табыну. Адамға қасиеттер қажет, мейлi ол дiн болсын немесе дiни емес қасиеттер болсын. Бұл мәселе, әсiресе, қоғамның адамгершiлiк тұғырлары мен мәдени дәстүрлерiнiң құнсыздануы мен деградациясы кезiнде өзiнiң өзектiлiгiн байқатады. Құндылықтар - қасиеттер. Қасиетсiз адам жануарға айналып кетедi. Оларға деген табынушылық қатынас бала кезден, ана сүтiмен бiрге, өзiнiң ана тiлi арқылы моральдың негiздерi ретiнде өз тарихын, мәдениетiн, әдет-ғұрыптары мен салт-дәстүрлерiн игерудiң нәтижесiнде орнатылады.
Қасиеттер адамның бойында моральдық жауапкершiлiктер жүктейдi, сезiмiн айқындай түседi. Құндылықтық эмоцияның ең жоғарғы формасы - "жамандықтан" тазаруды бiлдiретiн катарсис болып табылады. Әдетте катарсис терминi Аристотельдiң "Поэтикасындағы" трагедия теориясымен байланыстырылады. Антикалық философияда катарсис мәселесi Аристотельге дейiн-ақ қойылған болатын. Әдебиеттерде айтылғандай "катарсис" терминiнiң көпмәндiлiгi эстетика тарихында оның әртүрлi түсiндiрмелерiнiң пайда болуына әкелдi. Шындығында бұл термин антикалық әдебиетте эстетикалық, психологиялық, этикалық, тiптi дiни мағыналарда да қолданылады. Бұл көпмәндiлiк кездейсоқ емес, ол антикалық эстетиканың ерекше сипаты болып табылады. Антикалық эстетиканың үйрететiн катарсисi немесе тазалануы тек эстетикалық ұғым емес, ол моральға да, интеллектке де, психологияға да қатысты, яғни бүтiндей алғанда адамның барлық қырынақатысты.
Жалтырағанның барлығы алтын емес. Құндылықтарды танудағы ең қиынмәселе
- нағыз құндылықтарды жалғандарынан ажырата бiлу. Ол тек теориялық жағынан алғанда ғана қиын. Бiз қайырымдылық пен зұлымдықты ешқайсысына анықтама бермей-ақ ажырата аламыз. Бұл жерде барлығын "таза суға" шығарып, күмәнсiз ететiн гумандылықтың өлшемi қызмет етедi. Тiптi барлығы зұлым болғанда да зұлымдықтың атызұлымдық,ешкiмқайырымдыболмасада қайырымдылықтыңатықайырымдылықТек қайырымдылық пен адамға қызмет ететiн нәрсе ғана нағыз құндылық болып табылады. Құндылықтар әлемi - сөздiң кең мағынасында мәдениет әлемi, адамның рухани әрекетiнiң саласы, тұлғаның рухани байлығының өлшемiн бiлдiретiн оның адамгершiлiк санасының, басымдылықтарының саласы. Әрбiр мәдениеттiң өз құндылықтар кешенi бар. Құндылықтар адам болмысының әртүрлi формаларына деген қатынасты бiлдiретiн адамзат мәдениетi болып табылады. Құндылықтар - өмiрге, еңбекке, шығармашылыққа, адамгершiлiк насихаттарға, еркек пен әйел арасындағы байланысқа, адам өмiрiнiң мәнiне деген бағалаушы қатынас. Құндылықтар - материалдық және рухани қажеттiлiктердi өтеу процесiндегi қалыпты нәрселер. Қалыпты мәнге қайырымдылық, сұлулық, әдiлеттiлiк идеалдары ие болуы мүмкiн. Құндылықтар дүниетанымның ықпалымен қалыптасады, өйткенi адам әрқашан өзiнiң әлеуметтiк тәжiрибесi барысында әр алуан көзқарастарды бiрiктiруге ұмтылады. Бiз құндылықтық бағдарлардың қайта бағаланып жатқан өзгерiстер дәуiрiнде өмiр сүрiп отырмыз.
Құндылықтардың алмасу процесi әдетте ұзаққа созылады. Құндылықтық бағдарлар, идеалдар жаңа мәнге ие бола отырып, қайта түлеуi мүмкiн. Бұл тұрғыдан алғанда мәдениеттiң өз нормалар, рәмiздер, стандарттар қоры бар. Алайда мұнан адамзаттың рухани тарихында тек бiр идеалдар ғана үнемi қайталанып келiп отырады деген ой туындамауы тиiс. Мәдениет, әрине ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.