Сусындар түрлері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
Кіріспе
1.Табиғи сусындар
2.Сүтті сусындар
3.Жемісті компоттар
4.Кисельдер,Коктейльдер
5.Ыстық сусындар
6.Алкогольді, әлсіз алкогольді сусындар
Қортынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Сусындар -- ертеден сусындарды екі топқа бөлген: салқындатқыш, сусынды қандырғыш немесе.Ғылыми және аспаздық-тағамдық түрде құндылығы бірдей емес. Табиғи сусындар: а) су, сүт, минералды сулар, балмен араластырылған сулар, ағаштардың балғын, көкөністердің, жеміс-жидектердің, кокос жаңғағының шырындары; б) ерекше өңдеу арқылы алынған толық табиғи сусындар (қымыз, чал, айран, шұбат, тарақ, шай, , , , , квас, қышқыл щилер).3.Сақтау, тасымалдау кезінде бұзылмас үшін қосылатын қоспалары бар, табиғи шикізаттардан дайындалынатын алкогольсіз сусындар: 5.Жасанды сусындар. 1. Жасанды қоспалар көп мөлшерде қосылған сусындар: а) хош иістік альдегидтер эссенциялар негізінде дайындалған газды сулар;б) осы эссенциялар пайдаланылған жеміс сулары; в) табиғи уыт қоспай дайындалған алкогольсіз сыра түрі, "Кока-кола", "Пепси-кола", "Фанта". 2. Күрделі жасанды араласпалар қосылған алкогольді сусындар: а) арзан шараптар, портвейндер, вермуттар, жасанды херестер; б) төмен сортты өнімдерден дайындалған арақ, ром, джин, виски, ханшина, Араласпа (купажные) сусындар. ішер алдында әр түрлі компоненттерді араластырып дайындалған сусындар: коктейльдер және т.б.
Шуағын жайған жаз мезгілінің аптап күндерінде шөлімізді бастыратын таптырмас шешім - салқын сусындар. Ыстығымызды басатын керемет салқын сусындарды дүкен сөрелерінен сатып алғанша, үйден істеуге әбден болады. Лимонад, морс, суық шай, шырын мен компот... Жаздың аптап ыстығында осыларға қол жеткізу үшін барымызды беруге даярмыз. Жаз - жеміс-жидектер, көкөністер, хош иісті шай түрлерінің молаятын кезі болатындықтан, олардан керемет сусын түрлерін әзірлеуге болады. Суық шай. Қара немесе көк шәйға лимон және қант қосылып әзірленеді. Шайдың суығанын күтуге, не бірнеше кесек мұз қоссаңыз болады. Лимон орнына қалауыңызша қалампыр немесе жалбыз салыңыз. Морс. Кез келген тосапқа салқын қайнақ суын қосып істелінетін бұл сусын жаз мезгілінде ерекше салқындату эффектісіне ие. Жидек немесе гүл шайлар. Жидек шайлары денсаулыққа өте пайдалы, ерекше хош иісті болады. Жеміс-жидектердің құрғатылған қақтары қосылған, не иісін келтіретін жұпар ароматизаторлар қосылған шайлар шөлді жақсы басады. Мысалға раушаннан жасалатын каркаде шайы суыған кезде, шырындардан бетер дәмді әрі пайдалы болады. Компот. Кішкентайымыздан дәмі таныс, кептірілген жемістерден әзірленетін сусын жемістердің суда қант қосылуымен қайнатылып әзірленеді. Кисель. Жеміс-жидектер шырыны, тосаптар мен тіпті сүтке картоп не жүгері крахмалы қосылу арқылы әзірленетін бұл тәтті сусын жаз мезгілінде ерекше пайдалы. Айран мен газдалған минералканың қосындысы. Дәмі шалап пен саумалға келетін бұл сусынның шөлді қандыру қасиеті жоғары. Газсыз минералкамен жасағанда су татып кететінін ескеріңіз. Жасаған бойда, газы шығып кетпей тұрып, ішкен жөн.

Сусындар 2 түрге бөлінеді.Ыстық сусындармен салқын сусындар нелер жатады ? Ассоциация жасау.Әйгілі аңыздар да бір күндері әйгілі Үнді ханшайымы сәжде ету кезінде ұйықтап қалған. Ұйқыдан оянған соң ханшайым ызаға булығып, өз кірпіктерін қырқып тастаған. Сол кірпіктері түскен жерден шай бұтақтары шыққан. Шәй бұтағының жапырағынан сергектік шайын дайындайтын болыпты деген аңыз бар.Шайдың Отаны Үндістан мен Қытай елдері шай алқаптары коп орналасқан Осы күні Индияда 7000 астам шәй алқаптары бар.17 ғасырда пайда болды. Одан әрі Англияға апарылды. Шәй Қытай елінде сүйікті сусынға айналды.Қазір шәй өнімдері де Қазақстанда да өндіріле бастады.
Бұл - кофе. Ол түрлі тарихи, сиқырға толы. Кофе мен тәттілер қосындысынан негізгі кофеин құрылады.
Тарихта Шығыста қонақтарға шыныаяқ кофе ұсынып, былай деген: "Сен 10 сағат бойы мамық жастықта ұйықтағандай және 40 сарбазды қарусыздандыратындай сезінесің ... ". Қазір бұл шындыққа айналды. Мықты дәм мен физикалық және психологиялық белсенділік береді.
Кофенің түрлері
1. Дәнді
2. Түйіршікті
3. Ерігіш
КАКАО (шоколад ағашы), мәңгі жасыл теоброма тегі. Американың тропикалық ормандарында өседі. Дән құрамында алкалоид теобромин, медецинада қолданады, сонымен 50% май бар.Оларды какао майын алу үшін қолданады (кондитерлік заттар шығаруға, дәрілік свеча жасауға, маз, ерін далабы), шоколад және какао ұнтағын жасайды
Салқын сусындар туралы айту:Қымыз,шұбат,шырын қасеттерін айту.Сусындар -- ертеден сусындарды екі топқа бөлген: (алкогольсіз) салқындатқыш, сусынды қандырғыш немесе алкогольді. Ғылыми және аспаздық-тағамдық түрде құндылығы бірдей емес. Ең құндысы бауыр, ми, тіл, бүйрек, жүрек, сиыр желіні, сиыр етінің сүйекті құйрығы болып саналады. Олардың құрамында темір, фосфор тұздары, витаминдер мен белоктар көп. Тіл мен бауыр жоғары дәмдік қасиетке ие. Олар бірінші категорияға жатады. сусындар суытылған және мұздатылған түрде түседі. Мұздатылған өнімдерді, негізінен, ауада жібітеді. Суда миды, бүйректі, қарынды жібітуғе болады. Ары карам өңдеуге дайындалған бас пен сирақтың жүнін тазалайды. Басты суық суға салып қояды, терісін тазалайды, шайып, етін терісімен бірге кесіп алады. Сирақтарын тазалайды, тұяқтарын қағып, жуады, ұзынынан екі бөлікке бөледі де суық суға 2 -- 3 сағ-қа салып қояды. Миды қан ұйытындысынан арылып жеңіл алынуы үшін және үлдірдің ісінуі үшін суық суға 1 -- I 2 сағ-қа салып қояды. Үлдірді 1 миды судан шығармай тұрып алып тастайды. Бауырын өт жолдарынан және қан тамырларынан айырып үлдірін түсіріп, тез жуып алады. Бүйректерден майын алып тастайды. Ол үшін бір жағынан ұзынынан кеседі де, үлдірін маймен бірге сыпырып алады. Содан соң өзіңдік иісін жою үшін бүйректерді 3 -- 4 сағ-қа суық суға салып қояды. Суды 2 -- 3 рет ауыстырған жөн. Тілді суық сумен жуады. Қарын- ның ішкі жағын сыргқа қарай айналдырып жуады да 8 -- 12 сағ- қа суық суға салып қояды. Содан соң шырышты қабатын жою үшін оны жидітеді, ұйыған шырышты тазалайды да жуады. Пісіру алдында қарынды орама түрінде орап, сусындардың мынадай тобы бар.
Табиғи шикізаттар негізінде дайындалған сусындар:Табиғи сусындар: а) су, сүт, минералды сулар, балмен араластырылған сулар, ағаштардың балғын, көкөністердің, жеміс-жидектердің, кокос жаңғағының шырындары; б) ерекше өңдеу арқылы алынған толық табиғи сусындар (қымыз, чал, айран, шұбат, тарақ, шай, кофе, какао, мате, морстар, квас, қышқыл щилер).
Жоғары сапалы табиғи шикізаттарды өндеу негізінде алынған алкогольді, бірақ құрамында қант жоқ сусындар: а) құрғақ жүзім шараптары, үй жағдайында дайындалған сыраның ұлттық түрлері, бал және жеміс сусындары; ә) жоғары сапалы тамақ шикізаттарын (жүзім, алма, қара бидай, арпа, күріш, тұт, қант құрағы) көп рет айдау арқылы алынған алкогольді ішімдіктер (француз коньяктары, арақ, виски, кальвадос, тутовка, саке, ром). Бұл сусындар мен ішімдіктер шағын мөлшерде тағамдардың дәмін, консистенциясын келтіруге, аспаздық мақсатқа да пайдаланылады. Аспаздық өңдеуде тағам жоғары температураға дейін өнделінетін болғандықтан, оған қосылған алкогольді ішімдіктің құрамындағы спирт буға айналып кетеді.
Сақтау, тасымалдау кезінде бұзылмас үшін қосылатын қоспалары бар, табиғи шикізаттардан дайындалынатын алкогольсіз сусындар: а) өндірісте шығарылған көкөніс және жеміс шырындары; б) лимонадтар.Құрамында қант немесе басқа қоспалары бар табиғи шикізаттар негізінде дайындалған сусындар: а)жүзім шараптары, көмірқышқыл газымен қанықтырылған көпіршікті шампан шараптары; б) сапасын тұрақтандыру үшін спирт қосып күшейтілген ішімдіктер (барлық асханалық, десерттік, маркалы немесе жай жартылай құрғақ және тәтті шараптар); в) құрамында қанты бар жеміс-жидек шырын- дарынан дайындалған құймалар, тұндырмалар, ликерлер; г) барлық арманьяктар, брендилер, екінші сортты коньяктар және "Столичная" арағы; д) құлмақ, мальтоза қосылған дәндерден дайындалған сыралардың барлық түрі. Жасанды сусындар. 1. Жасанды қоспалар көп мөлшерде қосылған сусындар: а) хош иістік альдегидтер эссенциялар негізінде дайындалған газды сулар;б) осы эссенциялар пайдаланылған жеміс сулары; в) табиғи уыт қоспай дайындалған алкогольсіз сыра түрі, "Кока-кола", "Пепси-кола", "Фанта". 2. Күрделі жасанды араласпалар қосылған алкогольді сусындар: а) арзан шараптар, портвейндер, вермуттар, жасанды херестер; б) төмен сортты өнімдерден дайындалған арақ, ром, джин, виски, ханшина, Вьетнам күріш арағы. Бұл ішімдіктер зиянды болғандықтан аспаздықта қолдан- баған дұрыс. Араласпа (купажные) сусындар. ішер алдында әр түрлі компоненттерді араластырып дайындалған сусындар: коктейльдер, глинтвейндер, крюшондар, пунштар, грг.тар, флиптер және т.б
Айран - ұйытылған сүт. Оны қаймағы алынған сүттен де, қаймағы алынбаған сүттен де ұйытуға болады. Ол үшін сүтті 5-10 минут қайнатып, қанжылым қалыпқа түскенше суытады. Содан соң ұйытқы (ашытқы) қосып араластырады да, ыдысты жақсылап бүркеп тастайды. Ол 1 - 2 сағат аралығында ұйып болады. Ұйыған айран ашып кетпеуі үшін оны бетін ашып салқын жерге қояды. Айранды сусын ретінде, тағам ретінде де пайдалануға болады
Қатық - сиырдың, қойдың, ешкінің қаймағы алынбаған сүтінен ұйытып әзірленеді. Қатық піскен сүттен де ұйытылады. Қатық ұйыту үшін жылы сүтке ұйытқы құйып, ыдыстың бетін жауып, күн түспейтін жылы жерге 2-3 сағаттай қояды. Қаймағы алынбаған сүттен ұйытылған қатықтың бетіне қалың қаймақ тұрады. Ал кілегейі алынбаған шикі сүттен ұйытылған қатықтың бетіне қалың кілегей жиналады. Аса құнарлы сүттен ұйытылған қатықтың қаймағы мен кілегейі қалың болады. Піскен сүттен ұйытылған қаттықты сол күйінде ішеді не болмаса кенеп қапқа құйып сүзіп, сары суын шығарып сүзбе жасайды. Сүзбені тұздап Сүзбе құрт жасауға да, немесе қарынға салып сүзбе күйінде пайдалануға да болады. Қатықты ұйытылған күйінде де, сүзбе жасағаннан кейін де сорпаға, көжеге қосса астың дәмін келтіреді
Қойыртпақ - қатық, айран т.б. сусындарға сүт қосып ішетін тоқ сусын. Оны жолаушылар торсыққа құйып, қанжығаларына байлап жүрген. Қанжығадағы қойыртпақ көп шайқалады. Соған орай қанша ашыса да ашуы білінбейді.
Шалап - көбіне жаз айларында шөл басатын бірден-бір пайдалы сусын. Шалап дайындау үшін алдымен айран немесе шұбатты үлкен ыдысқа құйып алады да үстіне су қосады. Оған бұлақ немесе құдық суын қосқан дұрыс. Өйткені олар өте таза, мөлдір, әрі салқын болады. Су қосқан соң қасықпен жақсылап араластырады. Бір литр айран немесе бір литр шұбатқа бір литр су қосу керек. Айран немесе шұбат ащы болса үстіне құйылатын судың да мөлшері өзгереді.
Шұбат - түйе сүтінен ашытылады. Бұл әрі сусын, әрі тағам. Өйткені бие сүтіне қарағанда түйе сүті өте майлы келеді. Оның емдік қасиеті де бар. Шұбатты ашыту технологиясы қымыз ашытуға қарағанда оңай. Өйткені оны бір қорландылып алса, одан әрі ешқандай ашытқысыз аши береді. Қымыз секілді мезгіл- мезгіл пісіп отырудың да қажеті жоқ. Тек кісіге құйып берерде ғана шайқап-шайқап жіберсе, ол жақсы араласып, көпіршігі азаяды. Шұбат құйылған ыдыстың тығынын алып немесе местің пұшпағын шешіп, ғазын шығарып отыру керек. Әйтпесе тығынды ұшырып, месті ісіндіріп жібереді
Қымыз - биенің сүтінен дайындалатын денсаулыққа шипалы әрі жұғымды сусын. Қымыз қазақ халқының ұлттық тағамдарының ішіндегі ең құрметті дастарқан дәмінің бірі. Сары қымыз дертке шипа, денеге күш. Қымыз негізінен жылқы терісінен тігіліп, әбден - тобылғы түтінінің ысы сіңген сабада не болмаса ағаш күбіде ашытылады. Қымыздың ашытқысы Қор деп аталады. Дәкеге түйген қорды сабаға не күбіге салып, оның үстіне бір шелектей жаңа сауған салқын саумалды құйып, ыдыстың сыртын жылылап орап тастайды. Қор езіліп саумалға тегіс тарағанда саумалдың дәмі қышқылданады. Сөйтіп, жаңа қор жасалады. Жаңа қордың үстіне салқындатылған (әйтпесе қымыз ірімтектініп кетеді) саумалды құйып, әр жолы саумал құйылған сайын піспекпен жарты сағаттай пісіп араластырып отырады. Қымыз ашытылатын ыдыстың ішіне қойдың сүр құйрығын не болмаса жылқының сүр қазысы мен семіз жаясын салып жіберсе, қымыз майлы әрі жұмсақ болады. Әдетте қымыздың өзінен де май шығады. Ол май қаралтқымданып, қымыздың бетінде қалқып жүреді. Іңірде пісілген қымызды жылылап қымтап қойып, келесі күні биенің бас сауымы сауылып болғаннан кейін ғана қотарады. Саба мен күбіні ең кемі аптасына бір рет әбден жуып, кептіру, ең кемі бір рет ыстап отыру қажет. Дер кезінде тазартып, ысталмаған ыдыс өңезденіп, қымыздан ескі дәм шығып тұрады. Қымыздан бір күнге жетерлік мөлшерде қотарып алғаннан кейін, оның орнына қайта саумал құйылады. Бұл процесс бие ағытылғанға дейін осылай жалғаса береді. Қымыз қотарғанда ыдыстың түбіне жетерлік мөлшерде қор қалуға тиіс. Қымыз дайындау шеберлігіне, сүттің тегіне, уақыт мезгіліне қарай бірнеше түрге бөлінеді. Осыған орай оның аталуы да алуан түрлі. Оның ен бастылары төмендегілер:
Уыз қымыз - биені алғаш байлағанда аштылатын қымыз. Мұны бие бау деп те айтады.
Бал қымыз- әбден пісілген және бойына жылқының не қойдың майы сіңген бапты жұмсақ қымыз. Мұндай қымыздың өңі әдеттегі қымыздан көрі сары әрі қою болады.
Бесті қымыз - төрт түн асып, ашуы мейлінше жеткен қымыз.
Дөнен қымыз- үш түнегеннен кейін қотарылатын, мейлінше ашуы жеткен қымыз.
Жуас қымыз - үстіне саумал қосып жұмсартылған қымыз. Қымыз аса ашып кеткенше ішуге қолайлы болу үшін осылай істейді.
Құнан қымыз - екі түнегеннен кейін ғана қотарылатын қымыз. Бұл түнеме қымызға қарағанда күшті болады.
Қысырақ қымыз - бірінші рет құлынданған қулық биенің сүтінен ашытылатын қымыз. Қулық биенің сүті жылда сауылып жүрген сары қарын мама биелердің сүтіне қарағанда әлде қайда қуатты болады. Қысырақ қымызды әдетте Ту қымыз деп айтады.
Қысырдың қымызы- бие ағытылып кеткен кейін, жем, шөбі дайын адамдар қысыр биелерді іріктеп алып қалып, қыста қолда ұстап сауады. Сондықтан, бұл қымызды қысырдың қымызы дейді.
Сары қымыз - шөп пісіп, биенің сүті қойылған кезде ашытылатын қымыз. Бұл жазды күнгі қымызға қарағанда қою әрі өңі сары болады.
Сірге жияр қымыз - бие ағытылар кездегі ең соңғы қымыз. Бие алғаш байланып, уыз қымыз ішерде бір той болса, бие ағытылып, сірге жияр қымызды ішерде тағы бір той болады.
Түнеме қымыз- ескі қымыздың үстіне саумал құйылып, келесі күні (тағы бір күн асқаннан кейін) қотарылған қымыз.
Қазіргі қазақ дастарқанында компот, кисель, тағы басқа жеміс-жидек, көкөністерден, бақша дақылдарынан қант қосып әзірлейтін салқын сусындар да көрнекті орын алады.

КОМПОТТАР
Алма компоты. Алма әуелі салқын сумен әбден жуылады. Содан кейін қабығы аршылады. Көлеміне қарай алты не сегіз бөлікке бөлінеді. Өзегі мен дәнін алып тастап, кастрюльге құйылған салқын суға салып қайнатылады. Басқа ыдысқа салынған қабығы мен өзегінің үстіне ыстық су құйылып 10-12 минут қайнатылады. Сонан соң қабығы мен өзегін сүзіп алады да сұйыққа қант қосып, жақсылап араластырады. Енді осы сироптың үстіне алма кесінділерін салып, лимон қышқылын қосып, тағы да 6-8 минут қайнату керек.Құрамы: 2-3 түйір алма, кесенің 23 бөлігіндей қант, 1 шай қасық лимон қышқылы, 4-6 кесе су.
Алмұрт компотын дайындау технологиясы да, құрамы да алма компотын дайындағандай.Айва компоты. Айва жылы суға жуылады. Пышақпен бірнеше бөлікке бөлінеді. Өзегі мен дәнін алғаннан кейін ыдысқа салынады да үстіне салқын су құйылады. Суды айва кесінділері әбден батып тұратындай деңгейде құю керек. Сонан соң лимон қышқылы қосылады да, айва шала піскенше қайнатылады. Шала піскен айваға қант қосып, тағы да 25-30 минут қайнатса, компот дайын болады.Құрамы: 2-3 түйір айва, кесенің 23 бөлігіндей қант, 1 шай қасық лимон қышқылы, 4 кесе су.
Шабдалы компоты. Әбден жуылған шабдалы 3 минуттай ыстық суға салынып қойылады. Мөлшерлі уақыттан кейін кепсермен сүзіліп алынады. Содан соң ғана қабығы аршылып, ортасынан қақ жарылады. Сүйектерін де алып тастайды. Енді осы қабығы мен сүйегін әлгі шабдалы салынған ыстық суға қант араластырып салып, 5 минут қайнатады да, дәкемен сүзіп алады. Дайын сұйыққа ортасынан бөлінген шабдалы салып, үстіне ыстық сироп құйылады, лимон қышқылы қосылады. Содан кейін аздап қайнатады да, отын сөндіреді.Құрамы: 3-4 түйір шабдалы, кесенің 23 бөлігіндей қант, 1 шай қасық лимон қышқылы, 4 кесе су.
Өрік компоты. Өрік әбден жуылады. Ортасынан қақ бөліп, сүйектері алынып тасталады. Ыдысқа ыстың су құйылып, қант қосылады да араластырылып, үстіне дайындалған өрік салынады. Сонан кейін лимон қышқылын тамызып 10 минуттай қайнатады. Қайнаған соң оттан алып, салқындатады.Құрамы: 300 грамм өрік, кесенің 23 бөлігіндей қант, 1 шай қасық лимон қышқылы, 4 кесе су.
Қара өрік компотының дайындалуы да, құрамы да осындай.Қауын компотын дайындаудың екі әдісі бар. Біріншісі - қауынның қабығы аршылады да, еті үшбұрыштап кесіліп, ыдысқа салынады. Үстіне жылы сироп құйылып, 30-40 минуттай бетін жауып қояды. Екінші әдіс - қара өрікті қауынмен араластыру. Ол үшін алдын ала дайындалған сиропқа қара өрікті қайнатып алады да, үстіне қауын кесінділерін салады, қант қосады.Құрамы: 200 грамм қауын, 10 грамм қара өрік, жарты кесе қант, 1 шай қасық сироп.Апельсин компоты. Апельсиннің қабығы аршылады да дөңгелектеп кесіледі. Дайын апельсинді кастрюльге салып, үстіне су құйып, қант себіледі.Құрамы: 3-4 түйір кішірек апелъсин, жарты кесе қант, 5-6 кесе су.Мандарин компотының дайындалуы да, құрамы да осындай.
Кептірілген жеміс компоты. Алдын-ала дайындалып, кептірілген жеміс жылы сумен бірнеше рет (тазарғанша) жуылады. Әрбір жеміс өз алдына бөлек ыдысқа салынып, үстіне қант қосылып, қайнаған су мен лимон қышқылы құйылады. Сөйтіп бәсең отта қайнатылады. Мұндай алма мен алмұрт орта есеппен 25 минут, өрік 10, жүзім 5 минут қайнайды.Құрамы: 60 грамм алма, 60 грамм алмұрт, 50 грамм өрік, 30 грамм жүзім, жарты кесе қант, 1 шай қасық лимон қышқылы, 4 кесе су.Шие компоты. Піскен шиені сағағынан ажыратып алады. Жуылған шиені ыдысқа салып, үстіне қант салып, су құяды. Содан соң 8-15 минут қайнатады да отын өшіріп, салқындатады.Құрамы: 300 г шие, жарты кесе қант, 1 шай қасық сироп, 4 кесе су.Тәтті шие компотының дайындалуы да, құрамы да осындай.Тұшала компоты. Іріктелген тұшала жақсылап жуылып, қайнап тұрған суға 3-5 минут салынып қойылады. Оны суыту үшін ыстық судан сүзіп алып, салқын суға салады. Сорғытылған тұшаланы қайнаған суы бар ыдысқа қант араластырып салып, сироп құйып, 8-10 минут қайнатады. Қайнағаннан кейін қақпағы жабық күйінде суытылады.Құрамы: 300 грамм тұшала, жарты кесе қант, 1 шай қасық сироп, 4 кесе су.Таңқурай компоты. Таңқурай жемісі піскен-піспегеніне қарай іріктеледі. Әбден тазарғанша жуылады. Сонан соң сүзіп алып, жарты литрлік банкаға салып, банканың аузын таза дәкемен байлайды. Банкаға салмастан бұрын қант қосылады. Сол күйінде 4-5 сағаттай тындырып қояды. Осы уақыттың ішінде таңқурайдың шырыны да бөлініп шығады. Енді осы банканы ыстықтығы 40° суы бар ыдысқа 15 минут қоя тұрады. Дайын болған компотты салқындатады.Құрамы: 500 грамм таңқурай, 6-7 ас қасық қант.
Шай-сусын. Шәйнекке қара шай салынып, үстіне қайнаған су құйылады. Қақпағы жабылып, бәсең отта 3-5 минут бүлкілдетіп қайнатылады. Сонан соң дәкемен сүзіледі де 12 градусқа дейін салқындатылады. Салқын шайға лимон қышқылы мен жеміс шырыны қосылып араластырылады. Дайын сусынды әбден салқындатып пайдаланады.Құрамы (1 литр суға): 2 ас қасық шай, 2 ас қасық қант, 3 ас қасық жеміс шырыны, 1 шай қасық лимон қышқылы.
Лимон сусыны. Лимонның қабығы аршылады да, шырынын стаканға сығып алады. Үстіне бал салып араластырады. Сәл үзілістен соң минералды су қосып тағы араластыру керек. Егер лимон болмаса орнына лимон қышқылын пайдалануға болады. Бұл сусынның шөл басумен бірге шипалы қасиеті де бар.Құрамы: 2 ас қасық бал, кішірек 2 лимон, 2 кесе минералды су, 1 шай қасық лимон қышқылы.Мойыл сусыны. Әбден піскен мойылды іріктеп алып, таза дәкенің үстіне үш күн жайып қою керек. Сонан соң қызуы аз пешке немесе духовкаға салып әбден кептіреді. Кепкен соң келіге салып түйеді. Дайын болған мойыл ұнын су құйылған ыдысқа салып, қақпағын жабады да 6 аптадай тындырып қояды. Осы мерзімнен соң әркім қалауынша қант салып іше береді.Құрамы: 300 грамм мойыл, жарты литр су, шамамен 100-300 грамм қант.
Қойбүлдірген сусыны. Езілген жидектің үстіне сүт құйылып, қант, тұз салынып жақсылап араластырылады. Салқын сусын шөлді тез басады.Құрамы: 1 кесе езілген жидек, кесенің 'з бөлігіндей сүт, 1 ас цасыц цант, жарты шай қасық түз.
Итмұрын сусыны. Итмұрын жемісі кептіріледі. Содан соң жақсылап жуып, аздап ұсатылады. Мүмкіндігінше жақсы ұсатылса С витамині суда жақсы ериді. Осылай дайындалған жеміс эмальды ыдысқа салынып, үстіне қайнаған ыстық су құйылады да қақпағы жабылып, 8-10 минут қайнатылады. Дайын болған сусынды басқа ыдысқа қотарып, қараңғы жерге қояды. Суыды-ау деген кезде дәкені екі қабаттап сүзіп, жемісті әбден сығады. Сусын дәмді болу үшін аздап қант қосуға болады.Құрамы: 2 ас қасық жеміс, 2 кесе су, 2 шай қасық (әркімнің қалауынша) қант.
Шие сусыны. Шиені жуып, сүйегін алып тастайды. Жемісті ағаш қасықпен езіп, сөлін сығып алады да тоңазытқышқа қоя тұрады. Ал шие етін ыстық сумен жуып, 10-15 минут қайнатады. Сонан соң дәкемен сүзіп алады. Бөлек ыдысқа құйылған осы қайнатпаға тоңазытқыштағы сөлді, қайнаған салқын суды, сиропты, десертті қызыл шарапты қосады. Сөйтіп 12-14 градусқа дейін салқындатып қояды. Дастарқанға әкелерде шие сусыны құйылған ыдысқа бір кесек мұз салынса шөлді жақсы басады.Құрамы: 120 грамм сүйексіз шие, 125 грамм қант шырыны, 50 грамм десертті қызыл шарап, 725 грамм қайнаған су.
Сарыағаш сусыны. Сарыағаш жидегін іріктеп алып, жақсылап жуады да ыдысқа салып қайнатады. Содан соң оттан алып 2 сағаттай қоя тұрады да жидекті езіп, қайнатпаны сүзеді. Қайнаған суық судың үстіне қайнатпаны құйып, сироп пен шарап қосады. Сонан соң 12-14 градусқа дейін салқындатып, сусынды ішер алдында бір кесек мұз салуға болады.Құрамы: 30 грамм сарыағаш, 50 грамм қызыл шарап, 125 грамм жеміс шырыны, 800 грамм қайнаған су.Өрік сусыны. Өрікті езіп, оның сүзіп алынған шырынын қайнаған салқын судың үстіне құяды. Сонан осыған даршын (корица) немесе қалампыр тұнбасы, су қосылған лимон қышқылы, қант десерті, қызыл шарап қосылады да әбден араластырылады. Сусынды ішер алдында бұған да мұз қосуға болады.Құрамы: 165 г өрік шырыны, 30 г қант, 4 г лимон қышқылы, 1 даршын немесе қалампыр, 75 г десертті қызыл шарап, 730 г қайнаған су.Алма сусыны. Суға жеміс шырынын, даршын не қалампыр қосып қайнатады. Алманың қабығын аршып, өзегі мен дәнінен тазартып алады. Енді алманы көзі ірі үккіштен өткізеді де қалампыр қосып қайнатылған салқын суға қосады. Жақсылап араластырған соң сүзіп алып, үстіне шарап пен лимон қышқылын құйып, сусынды салқын күйінде ішеді.Құрамы: 1000 г алма, 125 г шырын, 1 даршын не қалампыр, 2 г лимон қышқылы, 200 г ақ шарап (рислинг типтес), 800 г су.
Мүкжидек сусыны. Мүкжидекті әбден тазартады. Тазарған жидекті ыстық суда 2 минуттай тұндырады. Сонан соң ағаш қасықпен езгілеп, қайнаған су құйылған ыдысқа аударып, қант қосады да 6-8 сағат бойы ауық-ауық араластырып тұрады. Осы мерзімнен кейін дәкені екі қабаттап сүзіп алады.Құрамы: 600 г мүкжидек, 200 г қант, 6 кесе су.
Анар сусыны. Жас анарды сығып, шырыны алынады да керамикалық ыдысқа құйылады. Бөлек ыдыстағы қайнаған жылы суға қант салынып, әлгі шырын құйылады да отқа қойылады. Қайнаған бойда оттан алынып, ванилин себіледі де, ыдыстың қақпағы тығыздап жабылып, салқындатылады. Сонан соң тоңазытқышқа қойылады.Мұны шөл басып, тәбет ашатын сусын ретінде де, майлы тағамдар мен ет тағамдарынан кейін асқазан жұмысын жақсартатын дәрі ретінде де ішуге болады.Құрамы: 1 литр анар шырыны, 200 г қант, 1 кесе қайнаған жылы су, бір шөкім ванилин.
Кепкен өрік сусыны. Кепкен өріктің тәуірлері іріктеліп, салқын сумен жуылады да эмальды кастрюльге салынып, үстіне қайнап тұрған су құйылады. Қақпағы жабылып, бір тәуліктей қымтап, орап тасталады. Содан соң екі қабат дәкемен сүзіледі. Сөйтіп, суы бөлек ыдысқа құйып алынады да, жұмсарған өрігі тарелкаға салынып, дастарқанға жеке әкелінеді. Ал өрік сусыны тоңазытқышқа қойып салқындатылады.Кепкен өрік сусынын шөл басатын сусын ретінде де, қан қысымы жоғары кісілерге дәрі ретінде де ішуге болады.Құрамы: 1 килограмм кепкен өрік, 2 литр су.
Құрма сусыны. Кепкен құрма салқын сумен жуылады. Ірілері болса пышақпен бірнеше бөлікке бөлінеді. Сөйтіп, эмальды кастрюльге салынады да қақпағы тығыз жабылып, қалың матамен қымтап тасталады. Осылайша түні бойы қалдырылады. Ертеңгісін екі қабат дәкемен сүзіп алынады. Жібіген құрма әлгі кастрюльге қайта салынып, үстіне 0,5 литр қайнаған су құйылады да келесі күнге дейін қалдырылады. Ал сусынның өзі кесеге құйылып, дастарқанға әкелінеді.Мұны да шөл басатын сусын ретінде әрі қан қысымы жоғары кісілер шипалы сусын ретінде ішуге болады.Құрамы: 1 килограмм құрма, 2 литр су.
Бал қосылған жеміс-жидек сусыны. Жас жемістер (өрік, алма, жүзім, шабдалы) бірдей мөлшерде алынып, жақсылап жуылады. Эмальды кастрюльге салынып, үстіне су құйылады да отқа қойылады. Қайнағаннан кейін бал салынып, одан әрі қайнатылады. Әбден қайнап болған кезде үстіне запыран немесе ванилин себіліп, қақпағы тығыз жабылады да салқындатылады. Дастарқанға әкелерде тоңазытқышқа қойып алуға немесе үстіне бір кесек мұз салуға болады.Қыстыкүні мұндай сусын кепкен жемістерден-ақ дайындалады. Шөл басу үшін ішіледі.Құрамы: 1 килограмм жеміс-жидек, 20 грамм бал, жарты қасық запыран немесе бір шөкім ванилин, 3 литр су.Сарысу сусыны. Сүт сарысуы суытылады. Оның үстіне салқын томат шырыны мен қаймақ құйылады. Сөйтіп, бірыңғай сұйыққа айналғанша бұлғанады. Одан кейін татымына қарай тұздалып, қант қосылады да бетіне ұсақтап туралған аскөк себіліп, мұқият араластырылады.Құрамы: жарты кесе сарысу, кесенің 14 бөлігіндей томат шырыны, 1 ас қасық қаймақ, тұз татымына қарай, аскөк пен қант әркімнің қалауынша.
Сарысу мен капуста тұздығының сусыны. Салқындатылған сарысуға капуста тұздығы құйылады. Араластырылып, суытылады. Үстіне қант салынып, бетіне ұсақтап туралған аскөк себіледі.Құрамы: жарты кесе капуста тұздығы, жарты кесе сарысу, аскөк пен қант әркімнің қалауынша.
Құлпынай қосылған іркіт. Құлпынай іріктеліп жуылады. Ал іркітке қант шырыны қосылады. Осы қоспаға әлгі алдын ала дайындалған құлпынай салынып, бір сағаттан астам тоңазытқышқа қойылады.Құрамы: жарты кесе іркіт, 80 грамм құлпынай, 1 ас қасық қант шырыны.
Жұмыртқа сары уызы қосылған іркіт. Жұмыртқаның сары уызына қант пен даршын ұнтағы қосылады. Осы қоспа ыстың іркітке салынып ерітіледі де отқа қойып қыздырылады. Содан соң сүзіп алынып, суытылады.Құрамы: 1 жұмыртқаның сары уызы, 1 ас қасық қант, бір шөкім даршын, 1 кесе іркіт.Қара өрік шырыны қосылған іркіт. Іркітке қара өрік шырыны мен қант шырыны құйылып, жақсылап араластырылады. Сөйтіп, әбден салқындатылады.Құрамы: жарты кесе іркіт, жарты кесе қара өрік шырыны, 1 ас қасық қант шырыны.
Сәбіз шырыны қосылған іркіт. Жуылып, қабығы аршылған сәбіз ұсақ көзді үккішпен үгіледі, үстіне іркіт құйылып, 20 минуттай тоңазытқышқа қойылады. Суыған сусын сүзіп алынып, сөлі ыдысқа құйылады.Құрамы: 4 кесе іркіт, 200 грамм сәбіз.
КИСЕЛЬДЕР
Алма киселі. Алдын ала дайындалған алманы әбден жуады да, қабығын аршып, өзегі мен дәнінен тазартады. Ұсақтап кесіп, ыдысқа салынған алманың үстіне ыстық су құяды да 15-20 минут қайнатады. Осы масса әбден піскен соң басқа ыдысқа салып езеді де қайтадан бастапқы ыдысына аударады. Қайнатындыға қант, лимон қышқылын араластырып, ңайта қайнатады. Енді оның үстіне ыстық крахмал құйып, ағаш қасықпен араластырады. Сонан соң отқа қойып тағы ысытады. Дайын болған кисельдің отын сөндіріп, салқындатады.Құрамы: 5-6 түйір алма, 1 кесе қант, 3 ас қасық картоп крахмалы, 2 шай қасық лимон қышқылы, 2 литр су.
Қарақат киселі. Жидекті мұқият іріктеп алады. Салқын сумен жуып, эмальды ыдыста ағаш қасықпен езіп, дәкемен сүзіп алады. Сонан соң фарфор ыдысқа құйып, бетін жауып салқын жерге қояды. Сүзгеннен қалған жеміс қалдығын кастрюльге аударып, үстіне ыстың су құяды да 4-5 минут қайнатады. Сөйтіп, дәкемен сүзіп алады. Осылайша дайындалған қаинатындыға қант салып, тағы да отқа қояды. Бірақ қайнатпайды. Бетіне көбік қалқып шығысымен салқын суға езілген картоп крахмалын құйып, әбден араластырған соң ғана бір қайнатып алады. Сонан соң алғашқы сүзіп алған шырынды қосып әбден суытады.Құрамы: 1 кесе қарақат, 3 ас қасық қант, 2 ас қасық картоп крахмалы, 1 ас қасық лимон қышқылы, 4 кесе су.
Қара өрік киселі. Қара өрікті салқын сумен жуып, сүйегінен ажыратады. Үстіне қант сеуіп, араластырады. Осы массаны кастрюльде 10-15 минут қайнатады. Үстіне салқын суға езілген крахмалды құйып тағы да қайнатып алады. Дайын кисельді салқындатады.Құрамы: 2 кесе қара өрік, 1 кесе қант, 3 ас қасық картоп крахмалы, 2 ас қасық лимон қышқылы, 2 литр су.
Шабдалы киселі. Жылы суға жуылған шабдалды ортасынан қақ жарып, сүйегінен тазартып алады. Сүйектерін тастамай, бөлек ыдысқа салып, үстіне ыстық су құйып, 5-6 минут қайнату керек. Қайнатынды дәкемен сүзіліп, үстіне дайындалған жидек салынады да отқа қойылып, 8-10 минут қайнатылады. Қант, лимон қышқылы, езілген крахмал қосқан соң тағы бір қайнатып алса, кисель өте дәмді болады.Кұрамы: 2 кесе шабдалы, 1 кесе қант, 3 ас қасық картоп крахмалы, 2 шай қасық лимон қышқылы, 2 литр су.
Койбүлдірген киселі. Жидекті жуып, көзі ұсақ үккіштен өткізеді. Алынған шырынды алдын ала ыстық су құйылған кастрюльге аударып, қант араластырып қайнатады. Қайнаған соң салқын суға езілген крахмал қосып, әбден араластырып, тағы бір қайнатып алады. Енді осы қайнатындыға сөлі алынған жидекті араластырады да салқындатуға қояды.Құрамы: 1 кесе қойбүлдірген жидегі, 0,75 кесе қант, 2 ас қасық картоп крахмалы, 2,5 кесе су.
Қожақат киселі. Жуылған жидекті ұсақ көзді тор үккіште езеді. Езілген жидекті сөлімен бірге кастрюльге салып, су құяды. Үстіне қант қосып, қайнатады. Қайнап тұрған жидектің үстіне салқын суға езілген картоп крахмалын қосып тағы да бір қайнатып алады. Дайын кисельді салқындатуға қояды.Құрамы: 1 кесе қожақат жидегі, 0,75 кесе қант, 2 ас қасық картоп крахмалы, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.