Қазақстандағы қолданыстағы ГМО өнімдеріне көзқарастар

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Биология және Биотехнология факультеті

В КазНУ издан учебник по зоологии беспозвоночных животных | Казахский национальный университет им. аль-Фараби

СМӨЖ Тақырыбы: «Қазақстандағы қолданыстағы ГМО өнімдеріне көзқарастар».

Орындаған: Қарабаев Тұрар

Алматы-2021

Жоспар:

Кіріспе

ГМО

Негізгі бөлім

ГМО адамға әсері
Модифицирленген организмді алу жолдары.
Трансгенді жануалар түрлері, қолдану аймағы

Қортынды

Қолданылған интернет ресурстар

Мақсаты: ГМО өнімдерін қолдану аймағын білу.

ГМО өнімі дегеніміз не?

Генетикалық модифициленген организм (ГМО) - генотипі гендік инженерия әдістерінің көмегімен жасанды түрде өзгертілген организм. Бұл анықтаманы өсімдіктерге, жануарларға және микроорганизмдерге қолдануға болады. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы генетикалық модифициленген организмдер - генетикалық материалы яғни ДНҚ өзгертілген организмдер, мұндай өзгерістер табиғатта көбею немесе табиғи рекомбинация нәтижесінде мүмкін емес деген анықтама береді.

Генетикалық өзгерістер, әдетте, ғылыми немесе экономикалық мақсаттарда жасалады. Генетикалық модификация табиғи және жасанды мутация процесіне тән кездейсоқ емес, организмнің генотипінің мақсатты өзгеруімен сипатталады.

Қазіргі уақытта генетикалық модификацияның негізгі түрі трансгенді организмдерді құру үшін трансгендерді қолдану болып табылады. Мұндай организмдердің ДНҚ табиғи емес, жасанды түрде жасалады. Мұндай ДНҚ-ны құру технологиясы: "Заманауи биотехнология", "Гендік инженерия", "Рекомбинантты ДНҚ технологиясы". Бұл технология бірегей гендерді бір организмнен екіншісіне, тіпті туыс емес түрлерде де, олардың сипаттамаларын жоғарылатып, таңдауға және ауыстыруға мүмкіндік береді.

Генетикалық модифициленген өнім дегенде адамға зиянды қауіпсіз деп ойлайды. Бірақ бұл өнімдер соншалықты қауіпсіз бе, әлде біздің денсаулығымызға зиян ба? деген сұрақ туындайды.

Қазіргі уақытта халықаралық нарықтағы азық-түлік өнімдерінің гендік модификациялары қауіпті бағалаудан өтті және адам денсаулығына айтарлықтай қауіп төндірмейді. Мұндай өнімдерге қауіпсіздікті бақылау және тексеру үшін жоғары талаптар қойылады.

Бірақ-та ГМО-ның зияны әлі дәлелденбегенімен, ГМО-ны қолдануға қарсы көптеген пікірлер бар. Кейбір мемлекеттер толығымен ГМО-дан бас тартты. Генетикалық модифициленген өнімдерді пайдалану болашақта адам денсаулығына қалай әсер ететінін айту қиын. Себебі адам ағзасы - үнемі зерттеуді қажет ететін күрделі жүйе. Мүмкін, ГМО қолданудан бастап адам ағзасына теріс әсерді ғалымдар әлі толық зерттеген жоқ. Әлемдегі көптеген елдерде ГМО өндірісін реттейтін заңдар жоқ. Адамдар қандай өнімдерді сатып алатынын білмейді, және денсаулыққа қандай әсер ететінін білмейді. Әзірге кез-келген ГМО зауыты қоршаған ортаға қалай әсер ететінін ешкім білмейді. Мысалы, генетикалық түрлендірілген жүгері жәндіктерді оның егініне зиянды ма, жоқ па, қарамастан жоятыны белгілі.

Сонды зияны бар ма әлде жоқпа әліде белгісіз, неліктен генетикалық модифициленген өнімдер шығарылады? деген сұрақ туындайды. Осы сұраққа жауап беретін болсам.

Көбінесе гендік инженерия генетикалық модифициленген өсімдіктер мен тамақ дақылдарын өсіру үшін қолданылады. Бұл өсімдіктердің өнімділігін, дәмін, зиянкестерге төзімділігін едәуір арттыруға, пестицидтермен емдеу қажеттілігін азайтуға мүмкіндік береді. ГМО көмегімен жасалған жануарлардың жаңа тұқымдары өте тез өсуімен, сонымен қатар өнімділігімен ерекшеленеді.

ГМО бар өнімдер сөзсіз, өндірушілерге де, тұтынушыларға да пайдалы. Мұндай өнімдер төмен бағамен шығарылады, ал олардың ең жоғары қоректік құндылығы мен сақтау ұзақтылығы бар.

Гендік инженерия әдістерінің көмегімен ғалымдар жоғары өнімді және әртүрлі жағдайларға төзімді мәдениеттер жасайды. Мұндай дақылдарды құрғақ, тұзды және тозған топырақтарда өсіруге болады, бұл адамның қоршаған ортаны ластауына байланысты маңызды.

Жоғары өнімді ГМ-дақылдардың көмегімен, әсіресе дамушы елдерде, аштық проблемаларын шешу көзделеді. Сонымен қатар, Жер халқы үнемі өсіп келеді, сондықтан болашақта аштық мәселесі басқа елдерге әсер етуі мүмкін.

Өзімде ал Қазақстанда генетикалық түрлендірілген дақылдар өсіріле ме? деген сұрақ туындады.

Қысқа жауап беретін болсам жоқ. Бұған көз жеткізу үшін Халықаралық Агробиотехнологияны Бағдарламалық Бағалау Қызметінің бастапқы дерекқорымен танысыңыз. Бұл мәліметтер базасында ГМ дақылдары өсірілетін елдер көрсетілген, ал Қазақстан ол жерде жоқ.

2014 жылы халыққа жолдауында Нұрсұлтан Назарбаев үкіметке ГМ-дің дақылдарын өсіруді тапсырды. Президент біртіндеп барлық жерде ГМ дақылдары енгізілетінін, өйткені халық саны өсіп келе жатқанын және адамзаттың азық-түлік көлемін үш есеге арттырудың басқа жолы жоқ екенін баса айтты. Сондықтан ГМ дақылдары Қазақстанда да өсірілуі мүмкін.

ГМО өнімдері Қазақстанда кездестіруге немесе сатыла ма?

Иә, олар имортпен келеді. Барлық импорттық өнімдер мемлекеттік тіркеуден өтеді. Заңды талаптарға сәйкес құрамында 0, 9% -дан астам ГМО бар өнімдер тиісті белгілерге ие болуы керек.

ГМО құрудың негізгі кезеңдері:

Оқшауланған ген алу.
Генді ағзаға беру үшін векторға енгізу.
Ауыстыру векторының сәйкес геном, модифициланған ағза.
Түрлендіру жасуша, организм.
Генетикалық түрлендірілген организмдерді таңдау және сәтті өзгертілмегендерді жою.
Осы кезеңдердің әрқайсысын жүзеге асыру әдістері жиынтықта генетикалық инженерия әдістерін құрайды.

Модифицирленген организмді алу жолдары. Гендік синтез процесі қазіргі уақытта өте жақсы дамыған және тіпті айтарлықтай автоматтандырылған. Генді векторға енгізу үшін ферменттер қолданылады-рестриктаза және лигаза. Шектеу арқылы ген мен векторды кесектерге кесуге болады. Лигазалардың көмегімен мұндай бөліктерді "желімдеуге", басқа комбинацияға қосуға, жаңа ген құруға немесе оны векторға бекітуге болады. Егер модификацияға бір клеткалы организмдер немесе көп жасушалы жасуша культуралары ұшыраса, онда осы кезеңде клондау басталады, яғни модификациядан өткен организмдер мен олардың ұрпақтарын (клондарын) таңдау. Көп жасушалы организмдерді алу міндеті қойылған кезде, өзгертілген генотипі бар жасушалар өсімдіктердің вегетативті көбеюі үшін қолданылады немесе жануарларға қатысты суррогат ананың бластоцисттеріне енгізіледі. Нәтижесінде өзгерген немесе өзгермейтін генотипі бар текшелер туады, олардың арасында тек күтілетін өзгерістерді көрсететіндер таңдалады және қиылысады.

Трансгенді жануалар түрлері, қолдану аймағы. Геномында бөтен ген (немесе гендер) бар жануарлар трансгенді деп аталады. Трансгенді жануарлар алу трансгеноз әдісі арқылы іске асады. Трансгеноз деп генді бір биологиялық жүйеден басқа жүйеге жаңа белгілері бар организмнің жаңа формасын алу үшін жасанды жолмен тасымалдауды түсінеді. Трансгенді жануарлар әр түрлі биологиялық активті биотехнологиялық заттарды синтездеу және бағалы белгілері (тұқымдылығы және өсу қарқындылығы жоғары, вирустық ауруларға төзімді т. б. ) бар малдардың, жаңа тұқымдарын алу үшін қолданылуы мүмкін.

Трансгенді жануарларды алу үшін рекомбинатты гендерді микротүтікше және микрокапиллярлар көмегімен ұрықтанған ооциттің (жұмыртқа клетканың) пронуклеусіне енгізу әдісі кең қолданылады. Трансгеноз әдісі арқылы трансгенді тышқандар алу жақсы зерттелген. Мұның басты себебі болып тышқан ооциттері цитоплазмасының мөлдір болуы саналады. Басқа жануарлардың, соның ішінде малдың ооциттері мөлдір емес, сондықтан рекомбинантты ДНҚ-ны пронуклеуске енгізу өте күрделі және қиын іс. Осыған қарамай, соңғы кезде әр түрлі әдістемелік және техникалық жетілдірулер арқасында трансгенді қой, сиыр, шошқа және қоян алу іске асты.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.