Философпен сұхбат туралы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Биология және Биотехнология факультеті

В КазНУ издан учебник по зоологии беспозвоночных животных | Казахский национальный университет им. аль-Фараби

СӨЖ

Тақырыбы: Философпен сұхбат

Орындаған: Қарабаев Тұрар

Алматы-2021

Неміс философы, неміс классикалық философиясының негізін қалаушы, қазіргі батыс философиясының тарихына кең әсер еткен адам. Ол ең маңызды және сонымен бірге түсіну қиын философиялық еңбектердің бірі - "таза ақылға сын"жазған. Нео-кантианизм философиялық мектебінің идеялық шабыттандырушысы Иммануил Канттан сұхбат.

ИК - ИМмануил Кант
С - Сұхбат алушыҚарабаев Тұрар

С : Саламатсызба. Қандай философияны ұстанасыз?

ИК : Салататсызба. Мен танымның догматикалық әдісін қабылдамадым және оның орнына сыни философиялау әдісін негізге алу керек деп санаймын, оның мәні ақылдың өзін, адамның ақыл-ойымен жете алатын шекараларын зерттеу және адам танымының жеке тәсілдерін зерттеу болып табылады деп есептеймін.

С: Сіз үшін бастапқы мәселе?

ИК : Мен үшін бастапқы мәселе - "Қалай таза білім алуға болады?". Біріншіден, бұл таза математика мен таза жаратылыстанудың мүмкіндігіне қатысты.

С: "Таза" дегенді қалай түсінесіз?

ИК: "Таза" "эмпирикалық емес" деген априори немесе тәжірибесіз дегенді білдіреді. Мен бұл сұрақты аналитикалық және синтетикалық пайымдауларды ажырату тұрғысынан тұжырымдаймын .

С: Синтетикалық пайымдаулар априори қалай мүмкін?.

ИК: "Синтетикалық" пайымдаулар бойынша пайымдауға кіретін ұғымдардың мазмұнымен салыстырғанда мазмұнның өсуімен пайымдау деп түсінемін. Бұл пайымдауларды тұжырымдамалардың мағынасын ашатын аналитикалық пайымдаулардан ерекшелендірдім. Аналитикалық және синтетикалық пайымдаулар пайымдаудың мазмұны оның тақырыбының мазмұнынан шығатындығымен ерекшеленеді. Аналитикалық пайымдаулар осындай. Немесе, керісінше, оған "сырттан" қосылады. Ал синтетикалық пайымдаулар осындай.

С : "Априори" термині "тәжірибеден тыс" дегенді білдіреді, "постериори" терминінен айырмашылығы - "тәжірибеден тыс" болып келе ма?

ИК : Дәл солай.

С: Сіз жаңа мәселені шешіп жатқан жоқсыз, бірақ сонымен бірге сіз барлық пікірлерді аналитикалық және синтетикалық деп бөле отырып, оған мүлде жаңа нүктеден қарадыңыз. Сіз бұл бөлуді түсіндіре аласыз ба?

ИК: Бұл қарапайым. Немесе В предикаты А субъектісіне қамтылған нәрсе ретінде жатады, яғни жасырын түрде, бұл А немесе В ұғымында ол А ұғымынан тыс болғанымен, онымен байланысты. Бірінші жағдайда мен шешімді аналитикалық, ал екіншісінде синтетикалық деп атаймын.

С : Мен сізді априорлы синтетикалық үкімдер ғана ойлайтынын дұрыс түсінемін бе? Яғни, тәжірибеге дейін болған және сонымен бірге мұндай пікірлер бір-біріне тәуелді емес, өйткені олар аналитикалық үкім емес?

ИК: Мен барлық үкімдерге қарастырамыз. Бірақ сіз дұрыс айтасыз: ең алдымен априорлы синтетикалық, өйткені таза ақылдың нақты міндеті мына сұрақта жатыр: априорлық синтетикалық үкімдер қалай мүмкін болады?

С: Бұл сұрақтың жауабы ең таза ақыл-ой себептің болуына негіз болады ма?

ИК: Дұрыс

Түсіндірме: Таза ақыл-ойды сынау әдісі - тәжірибеден еркін және априорлы, қажетті пайымдаулар туралы ойлау және біздің ойлауымыздың өмірін, оның мүмкіндіктерін (сөздің қатаң мағынасында) және модальдылықты қоса анықтайды.

С : Мен сұхбатымды ары қарай сіз өз жұмысыңызда шешуге тырысып отырған мәселені нақтылаудан бастағым келеді. Менің түсінуімше, сіз бірінші кезекте гносеологиямен немесе басқа философиялық пәндермен емес, метафизикамен айналысасыз ба?

ИК: Мен бұған кітаптар мен жүйелерді сынауды емес, ақыл-ой қабілетін сынауды, кез-келген тәжірибеге қарамастан, ол ұмтыла алатын барлық білімге қатысты, демек, жалпы метафизиканың мүмкіндігі немесе мүмкін еместігі туралы мәселені шешу және дереккөздерді, сондай-ақ принциптерге негізделген метафизиканың көлемі мен шекараларын анықтау.

С: Мен сіздің жұмысыңызға сүйене отырып, мұндай сенімділік тек біздің зерттеу саламызды тек біздің ойлау қабілетімізбен түсінетін тәжірибемен шектелгенде ғана мүмкін болатындығын дұрыс түсінемін бе?

ИК : Өте дұрыс. Адамның ақыл-ойына таңқаларлық тағдыр өзінің білім түрінің бірінде түсіп қалды: оны одан қашып құтыла алмайтын сұрақтар қоршауға алады, өйткені олар оған өз табиғатынан таңдалған; бірақ сонымен бірге ол оларға жауап бере алмайды, өйткені олар адам ақыл-ойының мүмкіндіктерінен асып түседі. Осы шексіз пікірталастар аренасы метафизика деп аталады.

С : Бір жағынан, сіз өз зерттеулеріңізді тәжірибемен шектейсіз, екінші жағынан, эксперименттік ғылымдар мен тәжірибенің өзі сіздің зерттеулеріңізге қатыспайды деп жазасыз. Бұл жерде қайшылық бар ма?

ИК: Жоқ. Тәжірибелі ғылымдар мақсат ретінде объектіні толық білуге ұмтылады. Мен затты өздігінен тани алмайтындығымызды, тек осы заттарды қабылдаудың үздіксіз тәжірибемізді ғана біле алатындығымызды растаймын. Тәжірибе мүлдем мүмкін болуы үшін бізде қабылдаудың кейбір рудименттері болуы керек. Сонымен қатар, егер бізде тәжірибе кездейсоқтықты араластыра алмайтын жағдай болмаса, біздің эмпирикалық тәжірибемізді бағалау критерийлері болмас еді. Әйтпесе, біздің барлық ойларымыз кездейсоқ болатын тәжірибелер сериясына тәуелді болар еді. Сонда біз өмір сүретін әлемдер мүлдем басқа болар еді - әркімнің тәжірибесі әр түрлі.

С: Аналитика туралы айтайық. Оның адам ойлауы үшін маңызы қандай?

ИК : Басты міндет - жинақталған тәжірибені синтездеу. Жалпы түрде берілген таза синтез түсінудің таза тұжырымдамасын береді. Таза синтез деп априорлы синтетикалық бірлікке негізделген синтезді айтамын.

С: Сіз үшін басты сұрақтар?

ИК : Мен не біле аламын? Не істеуім керек? Мен неге үміттенемін? Олардың барлығы өз кезегінде бізді соңғы сұраққа жетелейді. Адам деген не? Менің бүкіл философиям адам мәселесіне арналған. Менің орталық жұмысым ретінді "үш сынды" санауға болады. Олар:

"таза ақылға сын", "практикалық ақылға сын", және "соттың сыны". Олар зерттеудің негізгі үш бағытын логикалық тұрғыдан таза ақылға жүгінуде дамытады. Адамның ойлауы қалай жұмыс істейтінін, біз әлемді қалай танитынын көрсетеді.

С : Сіздің ойыңызша акылды 2-ге бөліге болады ма?

ИК: Ия. Біріншісі - өздігінен пайда болатын нәрсе немесе ноумена - бұл бізден тәуелсіз өмір сүретін әлем. Мен бұл заттар әлемі туралы өздігінен ешнәрсе айтуға болмайтынына сенімдімін, өйткені бұл дүние біздің санамыздан тыс.

Екінші жағынан, біз үшін заттардың өрісі бар, құбылыстар - бұл біздің санамызға енетін және біз білетін барлық нәрсе.

С : Біздің заттар туралы біліміміз біз үшін қалай жұмыс істейді?

ИК: Білім - бұл біздің танымдық қабілетімізді қабылдайтын нәрсе. біздің санамызға берілген әлемді ғана қабылдады.

С: Біздің танымдық қабілетіміз қандай?

ИК: Мен метафрамен түсіндіріп кетсем. Түнде көгалда өзіңізді елестетіп көріңіз, сіз ештеңе көре алмайсыз, бірақ сіз айналаңызда әлем бар деп ойлайсыз. Қараңғылықтағы бұл әлем - бұл өздігінен заттар әлемі. Бұл туралы біз тек гипотетикалық пайымдаулар жасай аламыз.

Содан кейін сізде фонарь бар деп елестетіңіз. Фонарь - бұл сіздің санаңыз, сіз фонариктерді қосасыз, ол жарық сәулесімен біраз кеңістікті тартып алады. Бұл жарық біздің санамыз. Ноуменді қоршаған бүкіл әлем, сіз тек сол жерде фонарикті басқарасыз, ноумен феноменге айналады және біздің санамызға ашылады.

С: Осы метафрамен не айтқыңық келеді? түсіндіре кетсеніз.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.