Экскурсияның белгілері мен функциялары

Жоспар

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

ІТуризмдегі негізгі түсініктер, туризмнің типтері, түрлері және формалары
1.1 Туризмдегі негізгі түсініктер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Экскурсияның типтері, түрлері және формалары ... ... ... ... ... ... ... 8 1.3 Белсенді экскурсияларды жіктеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
1.4 Экскурсияның тәрбиелік, білімдік және сауықтыру мәні ... ... ... ... ... ... ...13
ІІ Тактикалық жұмыстарды құрастыру әдістемесі
2.1 Экскурсияның аудандарын зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
2.2 Экскурсияның обьектерінің жер бедерінің ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ..17
ІІІ Экскурсия жасаудың негізгі функциялары
3.1. Туристік экскурсиялардың жол бағдарларының тактикалық
өңделуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
3.2 Экскурсия ресімдеу және есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...33

Пән: Туризм
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан республикасы Білім және Ғылым министірлігі.
Қазақ Экономика, Қаржы және Халықаралық сауда университеті.
“Экономика Бизнес Факультеті”
"Туризм және сервис кафедрасы"

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Экскурсияның функциялары мен белгілері

Орындаған:

Тексерген:

Астана қаласы 2012 ж.
Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

ІТуризмдегі негізгі түсініктер, туризмнің типтері, түрлері және
формалары
1.1 Туризмдегі негізгі
түсініктер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..6
1.2 Экскурсияның типтері, түрлері және
формалары ... ... ... ... ... ... .. ..8 1.3 Белсенді экскурсияларды
жіктеу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
1.4 Экскурсияның тәрбиелік, білімдік және сауықтыру
мәні ... ... ... ... ... ... ...13
ІІ Тактикалық жұмыстарды құрастыру әдістемесі
2.1 Экскурсияның аудандарын
зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
2.2 Экскурсияның обьектерінің жер бедерінің
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... 17
ІІІ Экскурсия жасаудың негізгі функциялары
3.1. Туристік экскурсиялардың жол бағдарларының тактикалық

өңделуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
3.2 Экскурсия ресімдеу және
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...33

Кіріспе

Экскурсия – тәрбиелеуге, еңбекке, спортқа, демалысқа тура қатынасы бар
кешенді және алуан қырлы түсінік және жастардың өзін өзі жүзеге асыру
тәсілі. КСРО-ғы көпжылдық тарихқа қарамастан, туризм біздің республикамызда
жаппай құбылыс ретінде енді ғана туындап келе жатыр, және бұл бірінші
кезекте біздің мемлекетіміздің экономикалық өсуімен байланысты.
Қоғамның дамуынан әлемде белсенді және тіпті экстремалды демалыстың
көптеген формалары пайда болды. Жастар өмірде өзін-өзі танытудың жаңа, аты
шулы, және дегенмен біршама арзан түрлерін іздейді. Біздің
азаматтарымыздың түсінігіндегі белсенді туризм – бұл арқа қоржындарымен
экскурсия жасайтын адамдар. Шектеулі бюджетімен едәуір ұзақ экскурсиятар,
көліктік шығындар, арзан тұрғын үй және т.б. жергілікті мәдениет түсінігіне
қарағанда, көбірек экскурсия тәжірибесі ретінде бағалануы мүмкін.
Туристер қоршаған ортаны қорғауға көбірек қызығушылық танытатын
болады. Тұтынушылар белгіленген жерді таңдау кезіндегі факторлар мен
қызметтер сапасы секілді қоршаған ортаның сапасын ескереді. Тұтынушылар
қарапайым, тиімді және жағымды қызметтермен бірге қоршаған ортаның жоғары
стандарттарын қажет етеді. Көптеген туристер ластанбаған және адам
толмаған жерлерді қалайды. Қазақстандағы туризм жүйесі әзірге бастапқы
күйінде-нормалар, критерийлер, қорғалатын территорияға зиян келтірмейтін
оптималды жол бағдарлары дайындау сатысында. Яғни коммерциялық көзқарастан
тауар әлі дайын емес.
Туризми саласында жұмыс істейтін тұлғаларға қажетті және толықтай
білім беру мен кәсіби дайындаудың бұл сектордың ойдағыдай дамуы және оны
тиімді басқару үшін аса зор маңызы бар. Шытырман оқиғалы туризм секторы
үшін мамандарды дайындаудың маңыздылығы мен өзектілігі одан да шиеленісіп
тұр. Сонымен қатар бұл сектордың жалпы әлемдік даму тенденцияларына
қарамастан, бұл бағыт бойынша Қазақстан Республикасында оқу құралдарының
жетіспейтіндігін айтып өткен жөн.
Туризм мен демалыстың белсенді түрлерінің техникасы мен тактикасы
саласындағы мамандарды сапалы дайындау аясында қалыптасқан жағдайды
ескере отырып, оқу құралдарын жазып шығару қажеттілігін ерекше атап өту
керек.
Туризмнің белсенді түрлерінің техникасы мен тактикасы оқу құралы
туристік факультеттердің студенттерін спорттық туризмдегі туристік
дайындық негіздерімен және элементтерімен таныстыру мақсатын көздейді.
Туристік жорықтар мен экскурсиятарды ұйымдастыру мен өткізу үшін туристік
дайындықтың тиісті деңгейіндегі білікті кадрларды дайындау және негізгі
білімдерді қалыптастыру. Курстың негізгі міндеті:
- туристік шараларды қауіпсіз өтеізуді қамтамасыз ету;
-қатысушылардың жастық, физикалық және басқа ерекшеліктерін ескерумен әр
түрлі күрделілік санатты жол бағдарларында табиғи орта жағдайларында
топпен жұмыс істеу;
- экстремалды жағдайларда адамның аман қалуын дайындау;
- спорттық дайындықтың негізгі дағдыларына ие болу;
- салауатты өмір салтын қалыптастыру үшін қажетті білімдерді, дағдылар мен
шеберліктерді студенттерге беруден тұрады.
Бұл пән туризмнің болашақ гид- нұсқаушылары үшін ерекше маңызды. Курс
техникалық және тактикалық шеберліктің әр түрлі тәсілдерімен таныстырады.
Пәнді оқу барысында студенттер туризмнің тек теориялық негізімен ғана
таныспайды, сонымен қатар бірқатар тәжірибелік терингтер өтеді. Әр түрлі
тақырыптар бойынша тәжірибелік және өзіндік жұмыстардың көптеген саны
кафедраның күнтізбелік жоспарына сәйкес, туристік бірнеше түрде жарыс
бойынша нақты жорықтар мен жарыстар жағдайларында жаттығушылық кету
жерлерінде өтетін болады.
Бұл курс күндізгі бөлімнің студенттеріне есептелген және 1 курста
оқытылады. Курс туристерді спорттық дайындау бөлімдері бойынша 15
тақырыпты қамтиды, сондай-ақ арнайы туристік дағдыға ие болуды келесідей
мазмұны да бар:
- туризмнің даму тарихын оқу;
- тактикалық жұмыстар мен жол бағдарларын құрастыру;
- арнайы туристік дағдыға ие болу;
- экскурсиялардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету, жорықтарда медициналық
қызмет көрсету;
- алынған білімдерді тәжірибеде пайдалануды таба білу;
- әр түрлі болжанбаған жағдайларда дұрыс және тез шешім қабылдай білу.
Курс аяқталысымен студенттер олардың дайындық деңгейіне сәйкес келетін
белсенді турлар мен трекингтерлі ұйымдастыруы және өткізу білуі керек;
жорықтарды дайындау мен басқару бойынша қажетті тәжірибесі болуы керек;
тиісті дайындық деңгейіндегі гид-жол сілтегіштердің функцияларын сапалы
орындай білуі, туризмнің нормативтік базасын білуі керек.

І Туризмдегі негізгі түсініктер, туризмнің типтері, түрлері және
формалары

1.1 Туризмдегі негізгі түсініктер

Туризм сөзі тур деген түбірлік негізден шығады, бұл серуендеу,
экскурсиятау дегенді білдіреді. Туризм түсінігінің 200-ден артық
анықтамасы бар.
Үлкен кеңестік энциклопедияда туризм бос уақытта экскурсияның;
белсенді демалыс түрінің бірі; рекреациялық қызметтің әр түрлі түрлерін-
адамның өндіруші күштерін сауықтыруды, тануды, қалпына келтіруді
үйлестіретіндіктен, рекреациялық қажеттіліктерді қанағаттандырудың тиімді
құралы; денсаулық сақтаудың, дене шынықтырудың құрамдас бөлігі; тұлғаның
рухани, мәдени, моралдық және әлеуметтік даму құралы ретінде анықталады.
ҚР туристік қызметі туралы заңға сәйкес туризм – ҚР азаматтарының,
шетел азаматтарының және азаматтығы жоқ тұлғалардың уақытша келген елінде
24 сағаттан артық және 6 айдан кем мерзімге төленетін, қызметпен
айналыспай сауықтыру, кәсіби- іскерлік, спорттық. Діни және өзге
мақсаттарда тұрғылықты жерінен уақытша кетуі.
Туристік ресурстар – туристік көрсету объектілерін қамтитын табиғи,
тарихи, әлеуметтік – мәдени объектілер, сондай-ақ туристердің
қажеттіліктерін қанағаттандыруға, олардың физикалық күштерін қалыпна
келтіру мен дамытуға жәрдем жасауға қабілетті объектілер.
Тарихи тұрғыдан туризм тәрбиеде, танымда, қарым-қатынаста, демалуда
адамның қажеттіліктерін қанағаттандыратын объективті әлеуметтік құқыбылыс
ретінде дамыды.
Сондықтан туризмді туристік – сауықтыру, спорттық, мәдени- танымдық,
аймақтану-зерттеушілік, кәсіьи- іскерлік мақсаттарға қол жеткізуде
туризмнің құралдарын қолданумен физикалық және адамгершілік тәрбиелеуде,
қоршаған ортаны танытуда, қарым-қатынаста, демалыста адамның
қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін жұмыстан бос уақытта экскурсиятау
жағдайларындағы қызметтің ерекше түрі ретінде анықтаған жөн.
Туризм мен демалыс туризмнің қоғамдық құбылыс ретіндегі басты
әлеуметтік функциясы – азаматтарды рухани тәрбиелеуге жәрдемдесу. Жорықтар
мен экскурсиятардың тәрбиелік, спорттық және рекреациялық мүмкіндіктері.
Рекреациялық туризмның мақсаттық функциясы - туризмнің құралдарымен
адамның физикалық және психикалық күштерін қалпына келтіру. Бұл белсенді
демалыс пен сауықтырудың туризмі, сондықтан оны жиі сауықтырушы деп
атайды.
Спорттық- сауықтыру туризмнің мақсаттық функциясы - табиғи
кедергілерді жеңудегі спорттық жетілу. Бұл өтілген жер бойынша адамның
қауіпсіз жылжуы үшін қажетті білімдердің, дағдылар мен ептіліктердің бүкіл
кешенін жетілдіруді білдіреді.
Ұйымдастырылмаған туризмді экскурсияны бастаушысы мен ұйымдастырушысы
туристердің өзі болған кезде тағы өз күшімен деп атайды.
Айықтыру туризмінің белгілі бір ауруларды туризмнің құралдарымен
емдеу мақсаттық функциясы бар. Бұнымен қоса туристердің әр түрлі келген
жерлерінің климаттық жағдайлары, емдеу көздері, серуендеу кезінде
мөлшерленген жүктемелер және осы сияқтылар қолданылады.
Кәсіби-қолданбалы туризмнің кәсіби білімдерді, дағдыларды,
ептіліктерді туризмнің құралдарымен жетілдіру мақсаттық функциясы бар.

1.2 Экскурссияның типтері, түрлері және формалары

Мақсаттық функциялары, дәлелдері мен туризммен айналысу нәтижедері
бойынша келесілер бөлінеді:
- спорттық;
-рекреациялық;
-айықтыру;
-кәсіби- қолданбалы;
-үйрену;
-мәдени- танымдық;
-мәдени- көңіл көтеру;
-аймақтану;
-шытырман оқиғалы;
-экспедициялық;
-іскерлік;
-құрастырылған;
-бағдарламалық.
Экскурсияның түрлері
- жаяу жүргіншілік (жазық жер бойынша көбінесе жаяу экскурсия);
- шаңғы (бұл жағдайда жылжу құралы көбінесе қысқы кезеңде шаңғы болып
табылады)
- таулы (экскурсиялар таулы жерде, арнайы техникалық құралдарды
қолданумен жүзеге асырылады);
- сулы (жүзу- құралдары арқылы экскурсиялар);
- влосипедтік (велосипедті қолданумен экскурсиялар);
- авто- мото (жылжудың моторланған құралдарын қолдану);
- спелео (жердің, тау үңгірінің табиғи қуыстарында экскурсиятар);
- желкендік (жүзу құралдарының бұл жағдайда желкендік жабдықтары бар);
- атты (жылжу құралы ретінде көбінесе демалу үшін аттар қолданылады);
Құрастырылған (әр түрлі жылжу құралдарын қолданумен, және жол бағдары
туризмнің алуан түрлерінен тұрғанда).
Туризмнің формалары
Тән ерекше белгілері туризмнің формаларын құрайды. Мұндай белгілерге
жатады:
Қол жетімділік деңгейі және әлеуметтік маңызы:
-әлеуметтік;
-таңдаулы.
Туризммен айналысу жері
-халықаралық;
-ішкі.
Туризмнің ұйымдастырушылық негіздері
-ұйымдастырылған;
-ұйымдастырылмаған;
-жоспарлық;
-өз күшімен.

1.3 Белсенді экскурсияларды жіктеу

Туризм адамға рухани және физикалық күштерін дамытуға, мінез-құлықты
қалыптастыруға, өмірлік маңызды дағдыларды және ептіліктерді игеруге
көмектесетін жан- жақты тәрбие құралы ретінде қолданылады.
Қызмет бағыттылығы мен сипаты бойынша туризмде серуендерді,
экскурсияларды, жорықтарды, экспедицияларды ажыратады. Олар өз бетінше
өткізілуі, сондай-ақ туристік жорықтың құрамдас бөлігі болуы мүмкін.
Серуендер – ағзаның сауықтыру, шынықтыру мақсатымен кең көпшлік үшін
қол жетімді қысқауақыттық туризм формасы (жаяу шаңғымен, велосипедпен,
қайықпен жылжу).
Экскурсиялар – жалпы мәдени даму үшін, ғылыми немесе үйрену
мақсатымен, қандай да бір объектіге ұжыммен бару.
Жорықтар – физикалық жетілу, аймақты, қоғамға пайдалы қызметті тану
мақсатымен жаяу, шаңғымен, велосипедпен, қайықпен және т.б.
ұйымдастырылған топтық жылжу.
Тәжірибеде туристік жорықтың көптеген түрлері қалыптасты. Олардың
ішінен физикалық тәрбиелеу тұрғысынан негізгілері деп дайындау, жеке
туристік және көпшілік- үгіттеу жорықтарын санау керек.
Дайындау жорықтары ең біріншіден жорықтық қозғалысқа және алдағы жеке
туристік жорықтардағы үлкен және ұзақ қиындықтарға ағзаны біртіндеп
дайындауға үйрету болады. Дайындау жорықтарына серуендеу мен
экскурсиялардың лементтерін қосқан пайдалы. Дайындау жорықтарының негізгі
мазмұны туристік керек-жарақпен, жорықтық өмірдің режимімен үйрену; жылжу
техникасын жетілдіру; жолды барлаумен, түнейтін жер құрылғысын таңдаумен
және дайындаумен, далада от жағумен байланысты арнайы әрекеттерге үйрету;
шыдамдылықты, күшті, жылдамдықты және қиын және ұзақ уақыт бойғы жорықтарға
қатысу үшін қажетті басқа сапаларды тәрбиелеу болып табылады.
Шынындағы туристік жорықтар туризмнің ең әдеттегі түрі болып
табылады. Олар едәуір ұзақтылығымен (бірнеше күннен бір-екі айға дейін),
жылжудың тәсілдері мен жол бағдарларының алуан түрлілігімен ерекшеленеді.
Оларды арнайы туристік мекемелерде тіркеу қажет, қиын жорықтарды өткізуге
арнайы рұқсат болуы керек. Бұл жорықтарды сол топтың құрамынан едәуір
білікті және тәжірибелі турист, нұсқаушы- басшы басқарады.
Спорттық жорықтар нақты түрде спорт саласыа жатады: олар үшін жол
бағдарларының белгілі бір қиындығы, жолың ұзақтылығы, таюиғи кедергілердің
қиындығы, адам тұрмайтын жерде болу жағдайары, әр түрлі қиындықтағы
есепке алынатын жорықтардың саны бекітілген. Спорттық жорықтар нақты
физикалық тәрбиелеу мақсатында едәуір мамандандырылған болып табылады.
Экспедициялар – қандай да бір объектілерді (географиялық, геологиялық,
аймақтану, тарихи және т.б.) зерттеу мақсатымен іздеу сипатындағы туристік
экскурсиялар. Экспедицияларда қозғалу құралдары белсенді және баяу болуы
мүмкін. Экспедицияларда физикалық тәрбиелеу құралдары ретінде тек
белсенді озғалыс әрекеттері арқылы жасалатын туристік шаралар ғана
қарастырылады.
Территориялық белгісі бойынша жорықтар жергілікті және алыс болып, ал
ұйымдастыру сипаты бойынша – жоспарлық және өз күшімен әрекет ететіндер
болып бөлінеді. Жолдамалар бойынша экскурсиялар анықталған, алдын ала
дайындалған, сипатталған, ал кейде белгі қойылған жол бағдарлары бойынша
жүргізіледі. Туристер жолда түнейтін жермен, тамақпен, жергілікті көлікпен,
экскурсия жүргізушілер мен жол көрсеткіштердің қызметімен қамтамасыз
етіледі.
Өз күшімен әрекет ететін экскурсияларды туристер клубтары, туристік
лагерьлер және базалар, балалар экскурсиялық-туристік станциялар,
мектептер ұйымдастырады, бұл жерде туристер жол бағдарды өздері таңдайды
және қызмет етеді, жолда өздерін өзі қызмет етеді. Бұл экскурсиялар ақылы
экскурсиялардан арзанырақ және топтың иелігіндегідей уақытты алады.
Туристер барлық қатысушыларға қол жетімді және қызықты, жасқа, физикалық
дайындығына және талғамдартына сәйкес келетін тәсілдерді пайдаланады.
Мұндай экскурсиятар кеңестік дене шынықтыру қозғалысының тапсырмаларына
едәуір толық жауап береді.
Қозғалу тәсілдері бойынша экскурсиятар жаяу жүргіншілік, таулы, сулы,
шаңғы, велосипедтік, құрастырылған, автомобильдік және мотоциклеттік болып
бөлінеді.
Ұлғаймалы қиындығы бойынша өз күшімен әрекет ететін экскурсиялар
демалыс күндік жорықтарға және 1, 2, 4 және 5 санатты қиындықтағы
көпкүндік экскурсияларға бөлінеді. Жорықтардың күрделілігі кедергілердің
ұзақ созылғандығымен, санымен және сипатымен, сондай-ақ туризмнің бұл
түріне тін өзге факторлармен анықталады. Қарапайым жорықтан күрделіге
көшу жорық қатысушылары мен басшысы біртіндеп жүйелі тәжірибе жинақтаған
кезде ғана мүмкін.

1.4 Экскурсияның тәрбиелік, білімдік және сауықтыру мәні

Тәрбие – бұл адамдардың ақыл-ой және физикалық қабілеттерін дамыту,
біліммен, ағдылармен және ептілікпен қаруландыру, коммунистік дүниеге
көзқарасты және тұлғаның белгілерін қалыптастыру мақсатымен олардың алуан
түрлі қызметін ұйымдастыру процесінде адамдарға жоспарлы мақсатқа сай
әсер ету.
Экскурсия, ең алдымен, физикалық тәрбиелеу мен сауықтырудың құралы бола
отырып, онда тәрбиелеу тапсырмаларының тұтас кешенін шешу мүмкіндіктері
бар. Бұл тұлғаның үйлесімді даму құралдарының юірі.
Туризм ақыл-ой дамуының тікелей жәрдемдеседі, өйткенң география,
биология, тарих, геология, экономика саласындағы жаңа білімдермен байытады.

Революциялық, әскери және еңбектік атақ жерлеріндегі жорықтар идеялық-
саяси және адамгершілік тәрбиенің бірлігі айқын көрінеді. Бұл жерде
адалдық, ұйымдастырушылық, батылдық, жауапкершілік, өзара көмектесу және
серіктес болу секілді маңызды моралдық- еріктік сапалар шынығып,
шыңдалады.
Туристік қызмет процесінде еңбек дағдылары қалыптасады. Туристерге
бүкіл жорық бойы жүк тасуға, жолда кедергілерден өтуге, өткелдерді
бағыттауға, түнейтін және аялдайтын жерлерді жабдықтауға, от жағу үшін отын
дайындауға, тамақ пісіруге, лагерьді жинауға, киімі мен аяқ киімін қалпында
ұстауға тура келеді. Бұның бәрі еңбекті тәрбиелеуге жағдай жасайды.
Туристік жол бағдарларының көбісі бай алуын түрлі өсімдігі бар керемет
ландшафтымен тауларда, орманды жерде өтеді. Ауысып тұратын пейзаждар аса
жоғары эмоционалдық күй тудырады.
Денсаулықты күшейту, ағзаны шынықтыру үшін белсенді демалыс түрі
ретінде туризмнің маңызы зор. Ғылым мен техниканың қазіргі заманғы
жетістіктері адамды өндіріс пен тұрмыста физикалық күштерден көптеп
құтқарады, нәтижесінде адамдардың қозғалу белсенділігі күрт қысқарады.
Қозғалыс қызметі көлемінің қысқаруымен (гиподинамия) жүрек пен қай
айналым аппаратының жұмысында теріс өзгерістер пайда болады. Зерттеулер
негізінде ғалымдар мынадай қорытындыға келді: физикалық белсенділік
жүрек-тамыр жүйесінің негізгі ауруларының алдын алып, қорғаушы мәні бар.
Олардың алдын алу және күресу үшін, ең алдымен, өзіңнің қозғалыс режиміңді
дұрыс ұйымдастыру керек.
Қозғалыстың жетіспеушілігін физикалық жаттығулардың есебінен жасанды
түрде өтеу қажет болады. Барлық жасқа арналған азды- көпті қол жетімді
жаттығулар – гигиеналық жаттығу, серуендеу, экскурсиялар, жорықтар. Міне
недіктен көптеген адамдар өзінің демалысын әр түрлі жол бағдарындағы
белсенді экскурсиятарда өткізгісі келеді. Бетон құрылыстарының арасында
қалалардағы өмір ең болмағанда табиғатпен аракідік араласуды қажет етеді.

ІІ Тактикалық жұмыстарды құрастыру әдістемесі

2.1 Экскурсияның аудандарын зерттеу

Алғашқы экскурсия әдетте өзінің аймағында өткізеді. Олар көлікке және
жол бағдарды дайындау жеріне келуге уақытқа кететін үлкен шығындарды талап
етпейді. Жорықтың міндеті алуан түрлі болуы мүмкін және топтың құрамына,
қызығушылықтарына байланысты. Алайда барлығын кезекті, едәуір күрлері жол
бағдарын өтуге, физикалық шынығуға, спорттық разрядын арттыруға деген
ұмтылыс біріктіреді. Осылайша, жорықтың міндеті кешенді болып,
көпшіліктің мүдделерін көрсетуі керек.
Жердің сипатын зерттеу қажет. Ауданы, экскурсияның тақырыбын таңдау
кезінде басты кеңесшілер кітаптар, басқа топтарлың жорықтары туралы есеп
берулер, бұл жерлерде бұрындары болған туристермен жеке әңгімелесулер
болуы керек. Жорықтарды ойдағыдай өткізу үшін оның міндеттерін, қатысушылар
құрамын нақты анықтап, қатысушылар санына байланысты керек-жабдықтар
сұрақтары шешу керек.
Жердің өтімділік факторлары: өзендер, таулар, ормандар, батпақты
жерлер, яғни жол бағдарымен қозғалу жылдамдығына себепші болатын барлық
кедергілер.
Таңдалған жол бағдары учаскесінің ұзындығын ол бойынша анықтау үшін,
ауданның картасы қолда болуы керек. Картадан жердің сипатын зерттеп шығып,
дамылдау үшін, топография бойынша сақатра үшін ыңғайлы жерлерді алдын ала
белгілеп қою керек.
Ауданды таңдап, картамен танысып, жол бағдарды біржолата анықтап,
жорықтың кестесін құрады. Онда шығу уақыты, жекелеген өтулер мен демалу
үшін аялдамалар тәртібі мен уақыты, екікүндік жорық кезінгдегі үлкен
демалу немесе түнеуге аялдамалар уақыты, кері жолға шығу уақыты
көрсетіледі.
Қозғалыс кестесін құрастыру кезінде ересек турситер үшін әрбір 50
минут сайын, ал мектеп оқушылары үшін әрбір 35-40 минут сайын 10-15
минуттық демалыс қажет екендігін ескеру керек. Күннің бірінші жартысында
жол бағдардың едәуір қызықты және маңызды бөлігі өткізілуі тиіс. Күннің
ыстық уақытынжа жүру ұсынылмайды. 12 адамға дейін топты қалыптастыру
ұсынылады.

2.2 Экскурсияның обьектерінің жер бедерінің ерекшеліктері

Жер бедерін көрсетудің неғұрлым айқын көрнекті және дәл тәсілі –
көлденеңдер тәсілі. Көлденеңдер – теңіз деңгейінен бір биіктікте орналасқан
нүктелерді қосатын, жабық қисық сызықтар. Оларды пайдаланып, жер нүктесінің
биіктігін анықтауға болады.
Биік және төмен жерлерді ажырату үшін бергштрихтар қолданылады.
Бергштрих – қысқа сызықша, жердің төмендеу жағына қарай көлденеңге
перпендикулярлы орналасады. Жерді көлденеңдер тәлісімен көрсету кезінде
құламаның тіктілігі көлденеңдер жағына қарай жақындаумен немесе
созылғандықпен білдіріледі. Олар қаншалықты жақын болса, баурай соншалықты
тік.
Жер бедері. Жердің бетінде табиғи объектілер – дала, орманлар,
теңіздер, өзендер, көлдер, таулар мен адамдар жасаған объектілер- қалалар,
тұрғылықты жерлер, әр түрлі инженерлік құрылыстар орналасқан.
Жер бетінің форманы мен көлемі бойынша алуан түрлі кедір-
бұдырлығының жиынтығын бедер деп атайды. Жер бетінде орналасқан, табиғи
немесе адам жасаған объектілерді жергілікті заттар деп атайды. Бедер мен
жергілікті заттарды топографиялық элементтер деп атайды. Бедер негізінен
форманы мен көлемі бойынша әр түрлі оң және теріс кедір- бұдырлардан
қалыптасады. Бедердің алты негізгі формасын ажыратады: тау, шұңқыр, жота,
алқап, ойпат, жазық.
Тау – баурайы барлық бағытта төмендейтін мұнара тәріздес биік.
Шұңқыр – жабық ағынсыз ойдым.
Жота – бір бағытта созылған биік. Жотаның баурайын бөлетін және оның
ең биік нүктелерінен өтетін сызықтар суағарлар деп аталады. Арналар немесе
өзендер ағатыен кең алқаптар алаптар деп аталады.
Ойпат – екі қарама- қарсы бағыттағы жер төмендейтін, және екі оларға
перпенлдикулярлы жер биіктейтін, жотаның төмендетілген бөлігі. Тау жотасы
немесе сілемдер арқылы өту үшін мүмкін болатын неңұрлым төмен ойпаттар
асулар деп аталады.
Жер аудандарының кескінін, жер бедерін және жергілікті заттарлы
картада түспен және шартты белгілермен белгілейді. Осылайша, дала,
шалғындар – ақшыл – жасыл түспен; әр түрлі су қоймалары – көгілдір; құмдар
– сары; биіктер, таулар – қаралау-сарымен және әр түрлі қоңыр түс
өңдерімен; соқпақтар, құм жолдар, елді жердің құрылыстары – сұр немесе
қоңыр түспен белгіленеді.
Әдетте кескіндері бойынша нақты объектілерге жақын шартты белгілер
төрт негізгі топқа бөлінеді:
Контурлық немесе масштабтық белгілермен карта көлемінде
көрсетілмейтін үлкен объектілер, орман учаскелері, жайылымдар, айдалған
жерлер, өзендер, сазды жерлер, ірі көлдер, құмдар және т.б. белгіленеді.
Олардың контурларының шектері жердегі шын кескіндерге сәйкес тұтас
сызықтармен немесе нүктелермен белгіленеді. Контур ішіндегі аудан сәйкес
бояулармен боялады және қосымша шартты белгілермен толықтырылады.
Масштабтан тыс белгілер карта масштабында көріне алмайтын, көлемдері
бойынша үлкен емес, маңызды объектілерді белгілеу үшін қолданылады. Оларға
әр түрлі мұнаралар, фабрикалық құбырлар және т.б. жатады. Бұл суреттер
картада үлкейтілген болып беріледі, және олар бойынша объектілердің нақты
мөлшерлеру туралы айтуға болмайды.
Жолдар, соқпақтар, арналар, электр беру сымдары және масштабы тек
ұзындықты ғана көрсететін басқа да сызықтық бейнелер масштабтық және
масштабтан тыс белгілер арасындағы аралық орынды иеленеді және оларды
сызықтық деп атайды.
Түсіндіргіш немесе көмекші белгілер – қысқартылған белгілер, шартты
белгінің мағынасын түсіндіретін атаулар, сандар.

ІІІ Экскурсия жасаудың негізгі функциялары

3.1. Туристік экскурсиялардың жол бағдарларының тактикалық өңделуі

Ауданды зерттеу қамтиды: әдебиетпен (соның ішінде көркем әдебиетпен
де), картографиялық материалмен танысу, экскурсия жерлерінде болға
адамдармен әңгімелесу.
Сондай-ақ туристердің есептерін пайдаланған, өзіңе бедер,
гидрография, климат, өсімдіктер, жануарлар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.