Көлік қылмыстарының алдын алу мәселелері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

Титулка үшін

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 КӨЛІКТЕГІ ҚЫЛМЫСТАР ЖҮЙЕСІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ . . . 5

Көлік қылмыстарының жалпы сипаттамасы және ұғымы . . . 5
Көліктегі қылмыстардың түрлері . . . 7

2 КӨЛІКТЕГІ ҚЫЛМЫСТАР ЖҮЙЕСІН ТАЛДАУ ЖӘНЕ АЛДЫН-АЛУ МӘСЕЛЕЛЕРІ . . . 14

2. 1 Көліктегі қылмыстардың жеке құрамдарын талдау . . . 14

2. 2 Көлік қылмыстарының алдын алу мәселелері . . . 16

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 26

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . 28

КІРІСПЕ

Қурстық жұмыстың жалпы сипаттамасы. Бүкiл халықтық референдумда қабылданған Қазақстан Республикасының Конституциясы қоғам, мемлекет және азаматтардың негiзгi қағидалары мен өмiрлiк қызмет бағыттарын бекiттi. Оның алғашқы бабы, Қазақстан өзiн демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтiк мемлекет ретiнде орнықтыратыны; ең қымбат қазынасы адам және адамның өмiрi, құқықтары мен бостандықтары екенiн жария еттi[1] .

Көліктегі қылмыстар жаңа Қылмыстық кодекстің 12 - тарауында орналасқан. Бұрынғы Қылмыстық кодекске қарағанда бұл тарауда көліктің барлық түрлері - темір жол, әуе, су көлігі, автомобиль, троллейбус, трамвай, не басқада механикалық көлік құралдарын жүргізуші адамның жол қозғалысы қауіпсіздігін немесе көлік құралдарын пайдалану ережелерін бұзғаны үшін қылмыстық жауаптылығы жинақталып берілген.

Жол қозғалысы қауіпсіздігі немесе көлік құралдарын пайдалану ережелеріне қарсы қылмысқа қылмыстық заңда көрсетілген қоғамға қауіпті іс-әрекеттерді кінәлі түрде бұзып көліктің бірқалыпты қызмет етуін бұзатын, соның нәтижесінде заңда көзделген зардаптардың орын алуына жол беретін іс-әрекеттер жатады.

Көлік қылмыстарының топтық объектісі болып жол қозғалысы қауіпсіздігінің және көлік құралдарын пайдалану ережелерін реттейтін қоғамдық қатынастар табылады.

Қылмыстың тікелей объектісі - жол қозғалысы қауіпсіздігі және көлік құралдарының нақты түрін (темір жол, әуе, су көлігі, автомобиль, троллейбус, трамвай) пайдалану ережелері, ал қосымша тікелей объектісі - кейбір құрамдар үшін адамның өмірі, денсаулығы, сондай-ақ меншігі болуы мүмкін.

Қылмыстың заты - темір жол, әуе, су көлігі, автомобиль, троллейбус, трамвай және басқа да механикалық көлік құралдары.

Объективтік жағынан алғанда Қылмыстық кодекстің 12-тарауындағы қылмыстардың көпшілігі әрекет немесе әрекетсіздікпен, зардаптан және олардың арасындағы себепті байланыстардың тұрады (материалдық құрам) . Тек қана екі түрлі қылмыс құрамы (305, 306-баптар) құрылысы жөнінен формальдық құрамға жатады.

Жол қозғалысы қауіпсіздігі және көлік құралдарын пайдалану ережелері сан қилы, үнемі өзгертіліп, жаңартылып отырылады. Бұл ережелер арнаулы заңдарда немесе заңға бағынышты нормативтік актілерде көрініс тапқан, мұндай заңдарға - Қазақстан Республикасының Конституциясы, Қазақстан Республикасының жол қауіпсіздігі туралы заңы, Қазақстан Республикасының темір жол жарғысы, Су кодексі, Әуе кодексі, Қазақстан Республикасындағы жол жүру ережелері және тағы басқалар.

Көліктегі қылмыстарды дұрыс саралау үшін осы қылмыстың заты болып табылатын көлік құралдарының түріне дәлме-дәл анықтама берудің маңызы ерекше. Көлік деген ұғым жалпылама ұғым, оның құрамдас бөліктеріне, заңда айтылғандай - темір жол, әуе және су көлігі және автомобиль көлігі жатады[2] .

Көліктегі қылмыстардың нақты құрамдары өздерінің объективтік, субъективтік белгілері бойынша бір-бірімен оқшауланады, әрқайсысының өзіндік ерекшеліктері бар, осыған орай осы құрамдары жеке-жеке талдау арқылы олардың заңдылық табиғатын толық сипаттауға мүмкіндік туады.

Қылмыс субъективтің жағынан жол қозғалысы мен қауіпсіздік ережелерін көлік құралдарын жүргізуші адамдардың жол қозғалысы және көлік автомобильді, троллейбусты, трамвайды не басқа да механикалық жол - көлік оқиғасы орыннан кетіп қалу.

Қылмыстың обьективті жағы - әрекетсіздіктен, соған байланысты орын

Көлік құралдарын сапасыз жөндеу оларды техникалық ақауларымен пайдалануға, көлік құралдарын, қатынас жолдарын, белгі беру немесе байланысын.

Қатынас жолдары - рельстер, шпалдар, ұшу аландары, жол

Көлік құралын немесе қатынас жолдарын қасақана жарамсызыққа келтіру

Көлік құралдарын, қатынас жолдарын, белгі беру немесе байланыс

Көліктің қауіпсіз жұмыс істеуін қамтамасыз ететін ережелерді бұзу

Негізінен қорытындылай келгенде курстық жұмыстың ең басты бағыты көліктегі қылмыстардың нақты құрамдары өздерінің объективтік, субъективтік белгілері.

Бүгінгі таңда қаламызда жол-көлік оқиғаларының көбеюіне байланысты көше, қала көшелеріндегі абыр-сабыр жағдайында өтуге рұқсат етілмеген тұстардан былай қарап отырсақ, жол үстіндегі белгілерге сенімсіздік танытып жатыр.

Берілген курстық жұмыстың мақсаты - көліктегі қылмыстар жүйесін сипаттап, оның құрамын талдау болып табылады.

Осыған сәйкес курстық жұмыстың міндеті:

- мемлекеттің мәні және пайда болу функцияларын жан-жақты ашу;

- мемлекеттің азаматтық құқықтық қатынастардың қатысушысы ретінде немесе атқаратын қызмет бағыттарына ғылыми талдау жасау;

- мемлекеттің азаматтық құқықтық қатынастардың субъектісі. Меншік иесі ретінде араласады, заң актілерін шығара отырып, мемлекет өзінің билік жүргізу функцияларын жүзеге асыру, азаматтық құқықтық қатынастардың қатысушылары ретінде әрекет ету.

Курстық жұмыстың объектісі - көліктегі қылмыстар жүйесінің теориясы болып табылады.

Курстық жұмыстың пәні - Қазақстан Республикасы қылмыстар жүйесі және теориясы.

Курстық жұмыстың құрылымы. Аталған тақырыпта жазылған курстық жұмыстың көлемі кіріспеден, екі бөлімнен, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 КӨЛІКТЕГІ ҚЫЛМЫСТАР ЖҮЙЕСІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ

1. 1 Көлік қылмыстарының жалпы сипаттамасы және ұғымы

Көлік қылмыстарының жеке дараланып, арнайы тарауда қарастырылуы көлік қылмыстарын топтық объектісіне қарай топтастырумен түсіндіріледі. Көлік құралдарының топтық объектісі ретінде қоғамдық қауіпсіздік танылады. Қылмыстық құқық теориясында «қоғамдық қауіпсіздік» бірнеше санатта анықталады: Қоғамдық қауіпсіздікке байланысты берілген анықтамалар өте кең, сондай-ақ көлік қылмыстары үшін қоғамдық қауіпсіздік объектісі ретінде көрсетілмеген. Біздің ойымызша қоғамдық қауіпсіздік көлік қылмыстарының объектісі ретінде көлік құралының апатты жағдайынан, адам денсаулығы мен өмірін, материалдық құндылықтар мен қоршаған ортаны қорғайтын, қылмыстық заңмен қорғалатын қоғамдық қатынастар. Дегенмен қоғамдық қауіпсіздік түсінігі ретінде дәстүрлі емес түрде «көлік құралының қауіпсіз қызметі» мағынасында қолданылуы мүмкін. Соңғы жылдары көлік қылмыстарымен күресу мәселесінде өзіндік белгілерімен ерекшеленетін қоғамдық қауіпсіздік түсінігі ұсынылады. А. С. Кузмина қоғамдық қауіпсіздік - көлік құралдарының апатты жағдайын, адам өмірін, денсаулығын, моралдық және мүлікітік қорғалуын қамтамассыз етудегі қоғамдық қатынастардың бірлестігі деп түсіндіреді. Көлік қозғалысының қауіпсіздігі қоғамдық қауіпсіздіктің бір түрі [6, 11 б. ] . Қылмыстың объектісі жайлы Е. І. Қайыржанов былай көрсетеді: «Қылмыстың объектісі қылмыстық құкықтық тиым салудың сипатын, заңмен тиым салынған әрекеттердің шеңбері мен шегін, олардың қауіптілігінің сипаты мен дәрежесін анықтайды. Сол себепті, объект қылмыстың түсінігін анықтауда басым маңызға ие» Сондықтан көлік құралының топтық объектісі ретінде қылмыстық заңмен қорғалатын көлік құралын пайдалану үрдісіндегі материалдық құндылықтар, адам өмірі мен денсаулығын таныған жөн Қылмыстық құқық ғылымында, қылмыстың объектісі ретінде - қылмыстық қол сұғушылық кезінде зиян шеккен немесе зиян шегу каупі төнген, кылмыстық заңмен қорғалған нақты қоғамдық қатынас танылады. Өз кезегінде қоғамдық қатынас ретінде адамдардың коғамда бірге өмір сүру үрдісі кезінде пайда болатын байланыстар танылады. Қоғамдық қатынастардың құрамдас бөліктері ретінде дәстүрлі түрде: коғамдық қатынастардың субъектілері, субъектілердің әлеуметтік байланысы, қоғамдық қатынаста пайда болған зат қарастырылатындығы белгілі. Демек, заң шығарушы көлік қылмыстарының топтық объектісі ретінде қоғамдық қауіпсіздіктің көлік құралдарының қозғалысының және оларды пайдаланудың қауіпсіздігі саласындағы қоғамдық қатынастары қарастырылады. Бұл норманың пайда болуының басты мақсаты жоғарыда көрсеткеніміздей ең алдымен көлік құралдары қозғалысының және оларды пайдаланудың қауіпсіздігін қылмыстық құқықтық шаралар арқылы қорғау. Бірақ, тұлғалардың және мемлекеттік меншіктің маңыздылығы да заң шығарушымен жоққа шығарылмай, бұл игіліктер осы қылмыстың тікелей қосымша объектісі ретінде қарастырылды Көлік қылмыстары белгілі бір тұлғаларға, қорғашан ортаға, материалдық заттарға зиян келтіреді. Бұл санаттағы қылмыстардың ерекшелігі жоғарғы қауіптілік көзі болып табылатын көлік құралдарын пайдалану арқылы кездейсоқ тұлғаларға зиян келтіруінде. Сондықтан да көлік қылмыстарының объектісі мемлекеттік басқару, тұлға немесе тұрмыстық көмек емес, көлік құралының қауіпсіз жұмысымен байлансты қоғамдық қатынастар. М. К. Аниянц көлік қылмыстары қоғамдық қауіпсіздікке емес, адам денсаулығы мен өміріне қол сұғатын қылмыс ретінде түсінген жөн, себебі олар тұлғаның өміріне қол сұғады .

Дегенмен көлік қылмыстарының барлығы адам өмірі мен денсаулығына қол сұғады деп айтуға болмайды, себебі көлік құралы қоғамдық қауіпсіздікті бұза отырып, қоршаған ортаға, мүлікке белгілі бір көлемде зиян келтіреді. Көлік қылмыстарының топтық объектісі болып жол жүрісі қауіпсіздігін және көлік құралдарын пайдалану ережелерін реттейтін қоғамдық қатынастар табылады. Қылмыстың тікелей объектісі - жол жүрісі қауіпсіздігі және көлік құралдарының нақты түрін (темір жол, су, әуе немесе автомобиль) пайдалану ережелері, ал қосымша тікелей объектісі - кейбір құрамдар үшін адамның өмірі, денсаулығы, сондай-ақ меншігі болуы мүмкін. Сонымен тікелей объект деп - коғамдық мүддені қорғау үшін кылмыстық заң нормасы шығарылатын және осы басты белгісі бойынша Қылмыстық кодекстің тиісті тарауына орналастыруға негіз болатын объектіні айтамыз Басқа сөзбен айтқанда тікелей объект дегеніміз - бұл нақты қылмыстық қол сұғушылық кезінде міндетті түрде зардап шегетін немесе осындай зиян келтіру қаупіне міндетті түрде душар болатын коғамдык катынас. Яғни, тікелей объект - нақты қылмыспен негативті өзгертіліп немесе қауіп төндірілген объект. Көлік қылмыстары салдарынан бірқатар тұлғаларға, материалдық затқа, қоршаған ортаға өзінің теріс әсерін тигізеді. Аталған қылмыстардың ерекшелігі қылмысты жасау қауіпсіздік ережесін сақтамау мен өрескел бұзу нәтижесінде кездейсоқ тұлғалар қылмыстан зардап шегеді.

Осыған орай көлік қылмыстарының объектісі мемлекеттік басқарушылар емес, адамның өмірі емес, қоршаған ортаның қауіпсіздігі болып табылады. Себебі көлік қылмыстары қоршаған орта қауіпсіздігіне тікелей қол сұғады Жоғарыда атап өтілген көзқарастар нақты әрі жүйелі болып табылады. Көлік қылмыстары қол сұғатын қоғамдық қатынастардың құрылымы деп - қоршаған ортаны да таныған жөн. Қарастырып отырған қылмыстың затын көлік түрлері құрайды. Қылмыстық құқық доктринасында материалдық және материалдық емес құндылықтар деп бөлінеді Зерттеліп отырған қылмыстар көлік құралдарымен байланысты жасалады, соларды пайдалану арқылы тұлға қылмыс жасайды. Көлік қылмыстары түсінігін анықтаумен қатар қылмыстық заңнамада көлік құралдарын қолдану арқылы жасалатын көліктерге де нақты анықтама берілуі қажет. Қарастырып отырған мәселенің күрделілі біріншіден, тұлғаның қылмыс жасауда әртүрлі көлік құралдары түрлерін тәжірибеде қолдануы; екіншіден техникалық және заң әдебиеттерінде «техникалық құралдар» түрлерінің нақты анықтамасының болмуы; үшіншіден қылмыс құрамы белгілерін құрайтын әртүрлі көлік құралдары талаптарының болуы; төртіншіден, кей жағдайда жауапкершілік механикалық көлік құралдарымен қатар механикалық емес көлік құралдары қауіпсіздік ережесін бұзумен де байланысты. Көлік құралдарына қатысты келтірілген мәселелер көлік құралдарына қатысты анықтама ауқымдылығын көрсетеді.

1. 2 Көліктегі қылмыстардың түрлері

Көліктегі қылмыстар екі топқа бөлінеді. Бірінші топқа көлік құралдарын пайдалануға байланысты әрекеттер жатады. Бұл: темір жол, әуе, немесе су көлігі қозғалысы мен оларды пайдалану қауіпсіздігі ережелерін бұзу - ҚР ҚК 295-б., көлік құралдарын жүргізуші адамдардың жол қозғалысы және көлік құралдарын пайдалану ережелерін бұзу - ҚР ҚК 296-б., жол көлік оқиғасы болған орыннан кетіп қалу - ҚР ҚК 297-б., кеме капитанының апатқа ұшырағандарға көмек көрсетпеуі - ҚР ҚК 305-б., ұшудың халықаралық ережелерін бұзу - ҚР ҚК 306-б.

Екінші топты көліктің қалыпты жұмыс істеуіне қатысты қол сұғулар құрайды. Оларға мыналар жатады: көлік құралдарын сапасыз жөндеу және оларды техникалық ақаулармен пайдалануға шығару, мас күйінде адамды көлік құралын жүргізуге жіберу - ҚР ҚК 298-б., көлік құралдарын немесе қатынас жолдарын қасақана жарамсыздыққа келтіру ҚР ҚК 299-б., көліктің қауіпсіз жұмыс істеуін қамтамасыз ететін ережелерді бұзу - ҚР ҚК 300-б., поезды қажет болмаған жағдайда өз бетінше тоқтату - ҚР ҚК 302-б., магистралдық труба құбырларын салу, пайдалану, немесе жөндеу кезінде қауіпсіздік ережелерін бұзу - ҚР ҚК 303-б., труба құбырларын зақымдау немесе қирату - ҚР ҚК 304-б [4] . Темір жол, әуе, немесе су көлігі қозғалысы мен оларды пайдалану қауіпсіздігі ережелерін бұзу - ҚР ҚК 295-бабы. Темір жол, әуе, немесе су көлігі қозғалысы мен оларды пайдалану қауіпсіздігі ережелерін бұзуға жауапкершілік ҚР ҚК 295-бабымен белгіленеді. Қарастырылып отырған қылмыстың объектісіне жол қозғалысы және нақты механикалық көлік құралдарын пайдалану қауіпсіздігі қамтамасыз ету саласындағы қоғамдық қатынастар жатады. Профессор Н. И. Загородниковтың пікірінше нақты қылмыстың тікелей объектісіне темір жол, су немесе әуе көліктерінің қалыпты жұмысы жатады. Бұл ұстаныммен келіспеген профессор Б. А. Куринов тікелей объектісіне темір жол, су немесе әуе көліктерінің қозғалысы саласындағы қауіпсіз жұмысын жатқызады, себебі көліктің қалыпты жұмысы түсінігін көліктің қозғалысы саласындағы қауіпсіз жұмысына қарағанда кең мағынада түсінуге болады. [2]

Мұнда қосымша объект ретінде жәбірленушілердің өмірі мен денсаулығы немесе мүліктің сақталуы есептеледі. Себебі жол қозғалысы немесе теңіз болмаса өзен көлігін пайдалану қауіпсіздігі ережелерінің бұзылуы нәтижесінде экологияға да зиян келетіні белгілі (өзен ағыстарының, теңіз бетінің мұнаймен, жанар-май заттарымен ластануы, балықтардың өлуі және т. б. ) . Қылмыстың затына көліктердің әр түрлері жатады. ҚР ҚК 295-бабындағы ескертпеген сәйкес көлік деп темір жол, теңіз, өзен және әуе көлігі құралдарының барлық түрлері, оның ішінде шағын өлшемді теңіз және өзен кемелері есептеледі. Су жолы көлігіне - (теңіз, және өзен көлігіне) жолаушылар таситын, ғылыми-зерттеушілік, көліктік, өндіруші (балық, шаян, аулаушы және т. б. ), қайта өндіруші (жүзетін базалар мен зауыттар), көмекші (буксирлер және т. б. ), техникалық (су түбін тереңдетуші, су түбін тазартушы снарядтар, кабель орнатушы және т. б. ), құтқарушы, спорттық кемелер, соның ішінде әуе жастықшаларымен, су асты қанаттарымен жүзетіндер жатады. Бұған басты двигателінің қуаты 75 (а. к. ) аспайтын теңіз және өзеннің шағын кемелері және валдық сыйымдылығы 80 регистрлік тоннадан аспайтын өздігінен жүзбейтін кемелер, азаматтардың иелігіндегі (двигательдерінің қуатына қарамастан) моторлы кемелер, желкенді кемелер, 100 килограмм және одан да жоғары салмақтағы жүкті көтеретін қайықтар, байдаркалар мен үрлемеді қайықтарды да жатқызуға болады [2] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.