Табиғи ластану

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті
География және табиғатты пайдалану факультеті
География, жерге орналастыру және кадастр кафедрасы

СӨЖ

Тақырыбы: Ластану классификациясы

Алматы 2021ж.
Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
Табиғи ластану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
Антропогенді ластану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
Физикалық ластану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
Химиялық ластану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
Биологиялық ластану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13

Кіріспе

Ластану -- адамға және табиғи экожүйеге зиянды әсер ететін физикалық-химиялық және биологиялық заттардың қоршаған ортаға залал келтіруі.
Ғылыми-техниканың ғарыштап дамуы табиғатты тиімді пайдалану ісін ұйымдастыруда адамзаттың алдына бірқатар жаңа міндеттер қойып, табиғатты қорғаудың көптеген мәселелерін шиеленістіріп жіберді. Табиғат ресурстарын пайдалану көлемінің артуы, тұрған ортаның өндіріс және тұтыну қалдықтарымен ластануының өсуі, адамзаттың энергиямен қарулануының артуы, жаңа заттар жасап өндірістің жаңа салаларының пайда болуы, ауыл шаруашылығын интенсивтендіру, халқы көп ірі қалалардың көбеюі негізгі шешімін тезірек табатын мәселелердің қатарына жатады.
Ғылыми-техникалық революция экологиялық ортаның ластануына қарсы күрес. Ластану дегеніміз ауаның, жер мен судың біз қаламайтын қолайсыз өзгерістерге ұшырауы, ол қазір немесе болашақта өсімдіктердің, жануарлардың, адамның өміріне, өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығындағы өндіріс процестеріне, табиғат ресурстарының жай-күйіне қолайсыз ықпалын тигізуі мүмкін.

Негізгі бөлім
Табиғи ластану

Табиғи ластану-табиғи, әдетте, апатты процестер (жанартаудың күшті атқылауы, Жер сілкінісі және т.б.) нәтижесінде пайда болатын ластану.\
Өмірдің барлық абиотикалық орталары табиғи ластануға ұшырауы мүмкін: ауа, топырақ, су. Атмосфералық ластанудың табиғи көздері-найзағайдан туындаған орман өрттері; жанартау атқылауы; топырақ дефляциясы; ұзақ қашықтыққа тасымалданатын өсімдік тозаңы; табиғи радиоактивтілік (табиғи радиациялық фонды қараңыз). Атмосфераның аса қауіпті табиғи ластағыштарына мыналар жатады: SC*2 және қатты жанартау атқылауы кезінде атмосфераға түсетін қалқыма бөлшектер, орман өрттерімен қамтылған аумақтардың үстінде шоғырланатын қатты және газ тәрізді бөлшектер (СО, СО2) және жоғары концентрациядағы радон газы.
Табиғи сулардың минералды және органикалық заттармен ластануының табиғи себептері-теңіз жағалауында терең циклондардың өтуі кезінде пайда болатын су тасқыны; нөсерлі су тасқыны; тау көшкіндері мен көшкіндермен байланысты су тасқыны және серпінді су тасқыны, сондай-ақ табиғи эрозиялық процестердің салдары. Жер үсті табиғи суларының ластануы су экологиялық жүйелеріндегі теріс өзгерістерге әкелуі мүмкін: бұлттылықтың жоғарылауы, балдырлардағы фотосинтез процесінің баяулауы, төменгі шөгінділердің көбеюі және нәтижесінде су объектілерінің тұнбасы, суда ерітілген оттегінің тұтыну режимінің өзгеруі.
Атмосферадан табиғи шыққан қышқыл жауын - шашынды жуу топырақтың ластануына, микоризаның жойылуына, ағаш өсімдіктеріндегі минералды тамақтанудың бұзылуына және нәтижесінде орман экожүйелерінің өміршеңдігінің төмендеуіне әкеледі.
Атмосферада үнемi белгiлi мөлшерде шаң болады. Шаң табиғатта жүретiн табиғи процестер нəтижесiнде түзiледi.
Шаңның үш түрi болады: минералдық (органикалық емес), органикалық жəне космостық. Тау жыныстарының үгiтiлуi мен бұзылуы, вулкандар атқылауы, орман, дала, торфтардың өртенуi, теңiз беттерiнен судың булануы минералдық шаңның түзiлуiне себеп болады. Органикалық шаң ауада аэропланктондар -- бактериялар, саңырауқұлақтардың споралары мен өсiмдiктердiң тозаңдары, т.б. түрiнде жəне өсiмдiктер мен жануарлардың ыдырау, ашу, шiру өнiмдерi түрiнде болады. Космостық шаң жанған метеориттердiң қалдықтарынан түзiледi.
Атмосфералық шаң Жер бетiнде жүретiн кейбiр процестер үшiн белгiлi роль атқарады. Ол су буларының конденсациялануы үшiн, олай болса жауын-шашынның түзiлуiне əсер етедi. Бұнымен қатар күн радияциясын сiңiрiп тiрi организмдердi күннiң зиянды сəулелерiнен қорғайды.
Жер бетiндегi заттардың биологиялық ыдырауы, оның iшiндегi топырақ бактерияларының тiршiлiгi күкiртсутек, аммиак, көмiрсутектер, азот, көмiртек оксидтерiнiң орасан зор мөлшерiнiң түзiлуiне əкелiп соғады.
Антропогенді ластану

Антропогендік немесе жасанды ластану-адамның іс-әрекетінен, әлемдік шаруашылықтан туындаған қоршаған ортаға әсер ету.
Қазіргі адам қырық мың жыл бұрын пайда болған, бірақ ол кейінірек табиғатты белсенді түрде ластай бастады -- ол от пен металды балқытуды үйренгеннен бері. Шамамен екі мың жыл бұрын антропогендік ластану Солтүстік жарты шардың масштабында байқалды. Өнеркәсіптік революция бұл процесті жаһандық деңгейге көтерді, өйткені қалалардағы адамдардың шоғырлануы күрт өсе бастады, бұл отын шығынын (көмір, содан кейін газ және мұнай) арттырды. Қазба отынының жану өнімдері ауаны ластады, ал өзен қалаларының органикалық қалдықтары. Бұл өз кезегінде адамдарда ауру тудырды, су қоймаларында балық пен басқа жануарлардың өліміне әкелді.
Қоршаған ортаның табиғи ластануынан айырмашылығы, мысалы, жанартау атқылауы, орман өрттері, метеориттердің құлауы және т.б., оның көлемі уақыт өте келе аз немесе аз тұрақты, антропогендік-барған сайын кеңейіп келеді. Қазіргі уақытта адамзаттың қоршаған ортаға деген баспасөзі күрт өсті. Қалалар салынуда, ауылдық жерлерде үлкен кеңістіктер техникалық монокультуралармен айналысады, ормандар мен батпақтар жойылуда. Табиғи ортаның биологиялық әртүрлілігі төмендейді. Редуценттер адам қоғамы шығаратын қалдықтарды толық өңдей алмайды. Жағдай биологиялық агенттермен (микроорганизмдермен) жойылмайтын көптеген заттарды шығаратын өнеркәсіптік өндірістермен күрделене түседі. Мысалы, көптеген пластмассалар жүздеген немесе одан да көп жылдар бойы ыдырамайды. Әрбір кәсіпорын (тау-кен, өнеркәсіп, көлік, энергетика, ауыл шаруашылығы, коммуналдық және т.б.) өзінің өндірістік саласына шикізат пен табиғи ресурстарды тартады, тек өндірістік процестердің қалдықтарын қоршаған ортаға қайтарады.
Қоршаған ортаның сандық ластануы табиғатта табиғи күйде болатын, бірақ әлдеқайда аз мөлшерде (темір қосылыстары, ағаш және т. б.) пайда болатын заттар мен қосылыстардың оған оралуы нәтижесінде пайда болады.
Қоршаған ортаның сапалы ластануы оған Органикалық синтез химиясы (пластмассалар, Химиялық талшықтар, резеңке және т. б.) тудыратын табиғатқа белгісіз заттар мен қосылыстардың енуімен байланысты.
Атмосфераны ластаушылардың ең негiзгiлерi транспорт түрлерi, əсiресе автомобильдердiң жанармайларының жану өнiмдерi болып табылады. Есептеулер бойынша, (слайд) автомобильдерден бөлiнген газдардың құрамында көмiрқышқыл газы -- 9%, көмiртек оксидi -4%, көмiрсутектер -- 0,5%, оттек -- 4%, сутек -2%, альдегидтер -- 0,004, азот оксидтерi -- 0,06%, күкiрт оксидтерi -- 0,006% барлығы 200 ге жақын компоненттер бар екенiн анықтады. Атмосфераға транспорттардан бөлiнген газдардың құрамында 25-27% қорғасын болатыны анықталған.
Қазiргi кезде бүкiл əлемде шамамен 500 млн аса автомобиль жүрiп тұрса, үлкен қалалардағы атмосфералық ауаның тазалығын сақтау адамзат үшiн қаншалықты маңызды екенi түсiнiктi. Мысалы, Лос-Анджелес қаласының ауасын үнемi 2,5 млн автомобиль, Парижде -- 900 мың, т.с.с. ластайды. Ал əрбiр мың автомобильден күнiне ауаға 3000 кг көмiртек оксидтерi, т.с.с отынның толық емес жану өнiмдерi бөлiнедi. Яғни физико-химиялық қоспалар тыныс алу кезiнде адам мен жануарларға аса зиянды.
Келесі ластаушыларымыз - жылу электр станциялары. Қуаты орташа жылу электр станциясы 1 сағатта 80 т көмiр жағып, атмосфераға шамамен 5т күкiрттi ангидрид жəне 16-17 т күл бөледi. Атмосфералық ауаның тазалығына үлкен əсер ететiн жағылатын отынның сапасы, жағу əдiстерi, газтазартқыш қондырғылар мен қалдық бөлетiн трубалардың биiктiгi. ЖЭС газға көшiру зиянды қалдықтар мөлшерiн бiршама азайтады.
Зиянды газдарды авиациялық транспорт та бөледi. Есептеулер бойынша, реактивтi самолеттер ұшу кезiнде 1 сағатта 0,7 кгм3 альдегидтер, 6,5 кг көмiртек оксидi, 1,7 кг көмiрсутектер, 4,3 кг азот оксидтерi, 6,3 кгм3 қатты бөлшектер бөледi екен.
Атлант мұхиты арқылы ұшып өтетiн бiр реактивтi самолет, 8 сағат ұшу кезiнде осы уақытта 25000га жердiң орманы бөлетiн оттектi жұмсайды екен. Атмосфераның антропогендi ластану жолдары жылу энергетикасы, мұнай, газ өңдеу өнеркəсiптерi, транспорт, термоядролық қаруларды сынау, т.б. арқылы жүредi. Бұлардың əрқайсысы құрамы ондаған мың компоненттерден тұратын түрлi қоспаларды атмосфераға бөлiп шығарады. Ауа кеңiстiгiн ластайтын қосылыстар көмiртек оксидтерi, күкiрт пен азот қосылыстары, көмiрсутектер мен өндiрiстiк шаң тозаң. 1 жыл iшiнде атмосфераға 200 млн тонна көмiртек оксидi (СО), 20 млрд тонна көмiрқышқыл газы, 150 млн тонна күкiрт оксидi, 53 млн тонна азот оксидтерi , 50 млн тонна түрлi көмiрсутектер бөлiнедi.
Биосфераның ауыр металдармен ластануы -- ғылыми техникалық прогресстiң аса маңызды проблемаларының бiрi болып отыр. Кейбiр есептеулер бойынша бүкiл адамзат қоғамы кезеңiнде 20 млрд тонна темiр өндiрiлген болса, оның түрлi техника, құрал жабдықтар, қондырғылардағы мөлшерi 6 млрд тонна ғана, олай болса 14 млрд тонна темiр қоршаған ортаға таралып, ластап отыр деуге болады. Бұдан басқа жыл сайын өндiрiлген сынап пен қорғасынның 80-90% биосфераға таралған. Көмiр жанған кезде күл жəне түрлi газдармен бiрге қоршаған ортаға таралатын кейбiр элементтердiң мөлшерi олардың өндiрiлген мөлшерiнен де асып түседi.
Ауаның ластануы адамның денсаулығына, экожүйелердiң қалыпты жұмыс iстеуiне, т.с.с. көптеген организмдерге зиянды əсерiн тигiзедi. Көмiрқышқыл газы инфрақызыл сəуленi -- жылу сəулесiн сiңiредi, оның мөлшерi белгiлi бiр концентрацияға жеткенде қоршаған ортадағы жалпы температураның жоғарылауына əкелiп соғуы мүмкiн. Атмосферадағы озонның мөлшерi (көлем бойынша) 20%, бiрақ ол Жер бетiн күн радиациясынан қорғап тұрады жəне бактерицидтiк қасиетi бар.
Атмосфераның күкiрттi қосылыстармен ластануы қазiргi таңдағы аса маңызды проблемалардың бiрi болып отыр. Қышқыл жаңбырлар ағаштар мен ауыл шаруашылық дақылдарының өсуiн тежейдi. Атмосфераға бөлiнген ауыр металдар заттардың табиғи айналымына қосылып, су мен топырақта көп мөлшерде жинақталып тiршiлiкке үлкен зиян келтiредi. Мышьяк пен хром рак ауруларының тууына себеп болады. Ал селенмен уланған организм өлiмге ұшырайды.

Физикалық ластану

Табиғаттың физикалық ластануы экожүйенің тұтастығын және табиғи биологиялық процестерді бұзатын бөгде заттардың таралуымен байланысты. Ол 4 кіші түрге бөлінеді:
жылу (температураның көтерілуі);
шуыл (белгілі бір түрге қолайлы дыбыс көлемінің ұлғаюы);
электромагниттік (электромагниттік өрістердің теріс әсері);
радиациялық (радиациялық сәулеленудің әртүрлі түрлері).
Радиациялық әсер қауіпті, өйткені ол нақты уақытта белгілі бір түрлерге ғана емес, сонымен қатар ұрпақтарға да әсер етуі мүмкін.
Атмосфераның радиоактивтi ластануы нəтижесiнде радиациялық əсер ету байқалатын болғандықтан өте қауiптi болып саналады. Радиациялық əсер -- радиоактивтi ыдырау кезінде бөлiнетiн радиоактивтi сəулелердiң əсерi. Бұл сəулелер кейбiр химиялық элементтердiң атом ядроларының ыдырауы кезiнде сыртқы ортаға бөлiнедi. Бөлiнген радиоактивтi сəулелер адам организмiнiң тiрi тканьдерi арқылы өтiп, биологиялық процесстердi бұзып, организмде түрлiше физикалық, химиялық жəне физиологиялық, ең соңында патологиялық өзгерiстер туғызады.
Радиациялық əсерлердiң шығу көздерi баршаға мəлiм, қарапайым космостық сəулелерден бастап, экологиялық катастрофалар болып табылатын ядролық қаруларды сынау, атом ядролық станциялардағы авариялар, т.с.с. Радиоактивтi элементтердi өндiру мен атом қондырғыларын, двигательдерiн iске қосу жұмыстары кезiнде атмосфераға өте қауiптi радиоактивтi заттар бөлiнуi мүмкiн. Радиоактивтi заттар атмосферада тозаң, не ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.