Қант диабеті және оның типтері
Болашақ жоғары медициналық колледжі
Мамандығы бойынша 09130100 Мейіргер ісі
Біліктілігі 5АВ091300101 Қолданбалы бакалавр
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Қант диабетінің амбулаториялық кезеңінде оңалтудың негізгі аспектілеріне шолу жүргізу
Орындаған: Маханбетова Дана Сәдуакасқызы
Тобы : МБ 11-21-1
Ғылыми жетекшісі: Турганбаев Абай Бекмырзаевич
Атқаратын қызметі: Арнайы пән оқытушысы
Қызылорда, 2023ж.
МАЗМҰНЫ
ҚЫСҚАРТУЛАР МЕН БЕЛГІЛЕР
КІРІСПЕ
I тарау: Қант диабетінің амбулаториялық кезеңінде оңалтудың негізгі аспектілері
0.1 Қант диабеті және оның типтері, жедел және созылмалы асқынулары, алдын алу
1.2 Қант диабеті кезіндегі пациентке күтім көрсетудегі мейіргердің рөлі
1.3 Қант диабетінің амбулаториялық кезеңінде оңалтудың негізгі аспектілері
ІІ тарау: ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІНІҢ СИПАТТАМАСЫ
2.1 Қант диабетінің амбулаториялық кезеңінде оңалтудың негізгі аспектілерін шет елдік зерттеулерге шолу арқылы бағалау, нәтижені талдау және қортынды шығару
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕРДІҢ ТІЗІМІ
Қысқартылған сөздер:
ҚД- Қант диабеті
ДДСҰ- Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы
АҚ-Артериялық қысым
ЖҚА- Жалпы қан анализі
ЖЗА-Жалпы зәр анализі
ДСИ-Дене салмағы индиксі
ЖИА-Жүректің ишемиялық ауруы
ОЖЖ-Орталық жүйке жүйесі
ЖЖЖ - Жүрек жиырылуының жиілігі
АҚШ- Америка құрама штаты
ҚР- Қазақстан Республикасы
КІРІСПЕ
Тірек сөздер: мейіргерлік күтім,қант диабеті кезіндегі асқынулар,инсулин,оңалту,глюкометр, гиперглекемия, гипоглекемия күтім, дәрі-дәрмек пен емдеу.
Тақырыптың өзектілігі: Бүгінгі таңда дүние жүзінде қант диабетімен ауыратындардың саны көбейіп, жүрек-қан тамырлары, онкологиялық дерттен кейін үшінші орынды иеленуі -- көпшілікті алаңдатып отырған мәселе. Бұл дерт біздің елімізде күннен-күнге көбейіп келеді. Сондықтан қант диабетінің белгілері білінген күннен бастап, денсаулыққа аса күтім керектігін ұмытпаған жөн.
Қант диабеті -инсулиннің абсолютті немесе салыстырмалы тапшылығына байланысты созылмалы, ауыр ауру, клиникалық түрде метаболикалық бұзылулармен, гипергликемиямен және глюкозуриямен көрінеді. Қант диабетінің негізгі себебі - ағзадағы көмірсулар алмасуын реттейтін инсулиннің салыстырмалы және абсолютті жеткіліксіздігі. Салыстырмалы инсулин тапшылығы көбінесе инсулин секрециясын басатын, глюкозаға төзімділіктің бұзылуын тудыратын және инсулиннің әсерін төмендететін токсиндер мен дәрілердің әрекетімен байланысты. Абсолютті инсулин тапшылығы Лангерганс аралдарының b-жасушаларын бұзатын заттар мен токсиндерді қабылдаудан туындайды. Аурудың басталуына шамадан тыс тамақтандыру, әсіресе қантты жем, семіздік, гипокинезия, стресс ықпал етеді. Аурудың жасырын кезеңінде аппетит жоғарылайды, шөлдеу және полиурия пайда болады. Қант диабетінің клиникалық сатысында қандағы глюкоза деңгейі бірнеше есе артады (гипергликемия), зәрдегі глюкоза деңгейі жоғарылайды (глюкозурия) және кетонды денелердің көп мөлшері пайда болады (кетонурия). Қанда альбуминнің, протромбиннің, фибриногеннің мөлшері, резервтік сілтілік айтарлықтай төмендейді, кетон денелері пайда болады, иммуноглобулиндердің мөлшері салыстырмалы түрде жоғарылайды, кейбір жағдайларда ұйқы безі антигендеріне және инсулинге аутоантиденелер анықталады. Диагностика және дифференциалды диагностика. Диагноз анамнездік мәліметтер, тән клиникалық симптомдар, қандағы инсулин мен глюкозаның және зәрдегі глюкозаның деңгейін зертханалық анықтау негізінде жасалады. Нефроз және нефрит кезіндегі алиментарлы және бүйректік глюкозуриядан, сондай-ақ қантсыз диабеттен ажырату қажет. Ерекше бағалы асыл тұқымды малдарды қоспағанда, экономикалық тұрғыдан ақталмаған. Ауру малдың рационында көмірсутекті азықпен қамтамасыз ету күрт төмендейді (жем, жартылай қант және қант қызылшасы, қант заттарын қоспай, сұлыжармасынан ботқа және т.б.) Етқоректілерді пісірілген ет, балық, ет сорпасы береді. Сумен қамтамасыз ету шектелмейді. Науқастың гипергликемияның жетіспеушілігінен (гипогликемия) немесе асып кетуінен (қанттан) зардап шегетінін білуге болатын ерекше белгілер бар. Сонымен гипогликемия кенеттен әлсіздік, бас ауруы, бас айналу және бұлшықеттің қысылуымен сипатталады. Мүмкін жедел аштық сезімі, терлеу, өткір психикалық қозу. Бұл жағдай, әдетте, алкогольді ішуге байланысты, өте тез дамиды және негізінен диабеттің 1 типі бар науқастарға тән. Бұл жағдайда пациентке 4-5 дана қант, кәмпит, тәтті ыстық шай немесе газы бар тәтті су беруге болады.
Қандағы қанттың гипергликемия (артығуы) біртіндеп дамиды (бір сағаттан бірнеше күнге дейін) және жүрек айну, құсу, тәбеттің болмауы, жедел шөлдеу сезімі, құрғақ тері, тыныс алудың пайда болуымен көрінеді. Пациент летаргиялық, ингибирленген болады. Бұл жағдай стресстен немесе созылмалы аурудың күшеюінен туындауы мүмкін. Гипергликемия кезінде инсулин инъекциясы тағайындалады және сусын беріледі. Пациенттерге қамқорлық жасау кезінде қантты тұрақты түрде өлшеу әр екі сағат сайын жүргізіледі және қандағы глюкоза қалыпқа келгенше инсулин үнемі енгізіліп тұрады. Егер қант деңгейі төмендемесе, пациентті дереу ауруханаға жатқызу керек.
Соңғы отыз жыл ішіндегі диабетологияның маңызды жетістігі мейіргерлердің рөлінің артуы және олардың қант диабетіне мамандануын ұйымдастыру болып табылады, мұндай медбикелер қант диабетімен ауыратын науқастарға сапалы медициналық көмек көрсетеді, ауруханалардың, жалпы практика дәрігерлерінің және амбулаториялардың өзара әрекеттесуін ұйымдастырады, пациенттерді оқытады.
Қант диабетінің асқынуы өмір сүру сапасын нашарлатады, өмір сапасына гликемиялық бақылауды жақсартудың қарқынды тактикасы азаймайды.
Пациентке ауруды өз бетінше басқаруға мүмкіндік беру өмір деңгейіне оң әсер етеді. Бұл мүмкіндік медицина қызметкерлеріне, қант диабеті саясатына және созылмалы медицинаға байланысты. Егер медициналық персонал науқастың дауысын тыңдайтын болса, пациенттердің өздері дұрыс саясат жасай алады.
Қант диабеті проблемасы аурудың едәуір таралуымен, сондай-ақ оның күрделі қатар жүретін аурулар мен асқынулардың, ерте мүгедектік пен өлімнің дамуына негіз болатындығымен анықталады.
Қазіргі таңда түрлі факторлар есебінен созылмалы аурулардың дамуы белең алуда. Соның бірі - қант диабеті.Қант диабетінің негізгі себептеріне ең алдымен дұрыс тамақтанбау, сондай-ақ, қантқа тез айналатын көмірсу бар тағамдарды көп пайдалану, дене еңбегімен шұғылданбау, тұқым қуалаушылық, стресстік жағдайлар, бір сөзбен айтқанда салауатты өмір салтын ұстанбаудың әсерінен қант диабеті ауруының туындау мүмкіншілігі мол деп табылады.[1]
ҚД бар науқастардың көпшілігінде (72-75%) инсульттың тромбоздық емес сипаты бар, ал жалпы халық арасында бұл көрсеткіш 60% -ға жетеді. Қант диабетімен ауыратын пациенттер арасында айтарлықтай кең таралған тромбоздық емес ми инфарктісінің дамуында созылмалы ми қантамырлық жетіспеушілік жетекші рөл атқарады, атап айтқанда симпатикалық тамырқозғалтқыш жүйкелердің зақымдануы, тотығу процестерінің және гипокапнияның төмендеуі байқалады. Тромбоздық емес инсульт мидағы қан айналымын айтарлықтай арттыруды қажет ететін, соның салдарынан цереброваскулярлық жеткіліксіздік туындауына жағдай жасайтын белсенді қозғалыстағы пациенттерде жиі пайда болады. Қант диабетімен ауыратын пациенттерде тромбалық сипаттағы ми инфарктісінің даму себептері ми қан тамырларындағы атеросклеротикалық өзгерістер, қанның тұтқырлығы мен оның коагуляция қасиеттерінің бұзылуы болып табылады (қан ұюға қарсы және ұйыту жүйенің қысымын белсендіру)[2]
ҚР-да Халықаралық диабет федерациясының соңғы мәліметінде қант диабетіне 700 мыңға жуық адам шалдыққан деп көрсетілген. Халықаралық федерация Қазақстанда қант диабетіне шалдыққандар саны 2040 жылға таман 1 миллионнан асады деп болжайды .
АҚШ-та 2015 жыл бойынша шамамен 30,3 миллион адам (ел халқының 9,4 пайызы) қант диабетімен ауырады, 2015 жылы барлығы 1,5 миллион жаңа жағдай анықталды. Тағы 84,1 миллион АҚШ азаматы предиабет кезеңінде.
Сарапшылардың айтуынша, егер предиабетпен ауыратын науқастар одан шықпаса, бес жыл ішінде олар екінші типті қант диабетін дамытады. Мамандар 7,2 миллион американдық қант диабетінің бар -- жоғын білмеді, ал 88 пайызы диабетке дейінгі кезеңде екендерін білмеді деп санайды.
Ресей Федерациясындағы 2018 жылдың тіркелімінің деректері диспансерлік есепте тұрған 4 584 575 науқасты (халықтың 3,1%) көрсетеді. Оның ішінде: 92% - 2 типті ҚД, 6% - 1 типті ҚД және 2% - басқа да ҚД түрлерімен, оның ішінде 8006 гестациялық диабетпен ауыратын әйелдер бар екені анықталған.
2000 жылдан бастап 2016 жылға дейін қант диабетінен болатын мезгілсіз өлім-жітім 5% - ға ұлғайды.
2019 жылы қант диабеті әлемдегі өлімнің тоғызыншы жетекші себебі болды және шамамен 1,5 миллион адамның өліміне тікелей себеп болды.
Батыс Тынық мұхитында 2019 жылы қант диабетінің таралуы 162,6 миллион (9,6%) деп бағаланды.
Жапонияда қант диабетінің таралуы 2019 жылы 7,39 миллион пациентке (5,6%) дейін өсті.
Германия 2019 жыл бойынша 9,5 миллион ересек адам қант диабетімен тіркелген, бұл оларды өмірге қауіпті асқынуларға душар етеді. Осы 9,5 миллионның 4,5 миллионы диагноз қойылмаған және нәтижесінде ерекше қауіп төнуі мүмкін.[4]
Елімізде қант диабеті нағыз індетке айналуда. Бұл ауру барлық жас шамаларында кездеседі.Пациенттердің басым көпшілігі қант мөлшерінің көбейіп кеткенін біле бермейді. Қант диабетінің бірінші типімен ауыратындар есінен танып құлап қалады. Ал екінші типке жататын дерт көпке дейін белгі бермейді.
Қант диабетінің салдарлары көптеген созылмалы ауруларға әкеледі. Атап айтсақ, жүрек аурулары, инсульт, ампутация (аяқ пен қолдың жансыздануы), көздің көру қызметінің бұзылуы, есту функциясының төмендеуі, қуық пен бүйрек инфекцияларына әкелуі мүмкін .[5-12]
Қант диабетінің қазіргі таңда кең таралуына әсер ететін факторлар қатарына тамақтану салтын мысалға келтірер едік. Қазіргі таңдағы фаст фуд тағамдарын кеңінен пайдалану семіздікке әкеледі. Қант диабетінің пайда болуына адамның дұрыс тамақтанбауы және күйзеліс себеп болады. Құрамында көмірсуы көп тамақ түрлерін, тәтті торт, конфет, балды шектеген жөн. Фаст-фуд, майға қуырылған картоп, қытырлақ нанды да аздап жеу керек. Спортпен шұғылданып, көп қозғалу қажет. Егерде ауыз құрғап, көп шөлдесеңіз бірден дәрігерге керек .[13]
Барша әлемде салмақ жетіспеуіне қарағанда артық салмақ пен семіздік өлім-жітімге көбірек әкеледі. Қант диабет ауруының - 44%, жүректің ишемиялық ауруының 23%, кейбір қатерлі ісік ауруларының 7-41% жағдайлары артық салмақ пен семіздік әсерінен туындағаны зерттелген .Қант диабетінің алдын алу үшін тез сіңірілетін көмірсулы тағамдардан бастартқан жөн. Қазіргі уақытта қант диабеті пациенттерді қалыпты өмір сүру, жұмыс істеу және спортпен шұғылдану мүмкіндігінен айыратын ауру емес. Егер сіз емдеудің заманауи нұсқалары бар диета мен дұрыс режимді ұстанатын болсаңыз, пациенттің өмірі сау адамдардың өмірінен айтарлықтай ерекшеленбейді.Диабетологияның қазіргі даму кезеңіндегі пациенттерге білім беру- дәрілік терапиямен қатар, қант диабетімен ауыратын науқастарды табысты емдеудің қажетті құрамдас бөлігі және кілті.[14]
Қант диабетін басқарудың заманауи тұжырымдамасы бұл ауруды белгілі бір өмір салты ретінде қарастырады. Қойылған міндеттерге сәйкес, диабеттік көмектің тиімді жүйесінің болуы келесі мақсаттарға қол жеткізуді қамтамасыз етеді:қант диабетінің жедел және созылмалы асқынуларын жою үшін метаболикалық процестерді толық немесе толықтай қалыпқа келтіру,науқастың өмір сүру сапасын жақсарту.
Бұл мәселелерді шешу бастапқы медициналық көмек қызметкерлерінің көп күш-жігерін талап етеді. Пациенттерге мейіргерлік күтім сапасын жақсартудың тиімді құралы ретінде оқытуға назар барлық аймақтарда артып келеді.
Қазақстанда қант диабеті тегін емделеді. Кепілдендірілген тегін медициналық көмек пакеті шеңберінде диабетке шалдыққан пациенттерге түрлі дәрі мен медицина бұйымдары беріледі. Оның ішінде шприц, тест-жолақша, глюкометр, инсулин помпалары мен инсулин де бар.
2020 жылдан бастап МӘМС жүйесіне қосылуымен қант диабетімен ауыратын пациенттерге мемлекеттің есебінен профилді мамандардың қызметі, лабораторлық диагностика, күндізгі және тәуліктік стационарлардағы жоспарлы көмек көрсетіледі және дәрі-дәрмекпен тегін қамтамасыз етіледі.
Мақсаты: Қант диабетімен ауыратын пациенттердің амбулаториялық кезеңінде оңалтудың негізгі аспектілерін шет елдік зерттеулерге шолу арқылы бағалау.
Міндеттері :
1.Қант диабетімен ауыратын пациенттердің амбулаториялық кезеңінде оңалтудың негізгі аспектілерін шет елдік зерттеулерге шолу жүргізу
5. Нәтижесіне талдау жүргізу, қортынды шығару.
Зерттеудің теориялық практикалық маңыздылығы.
Диабетпен ауыратындарға жұмыс қабілеттілігін сақтау және осы ауруда өмірдің жоғары сапасын сақтау мақсатында қалпына келтіру шараларының кешені көрсетілген.
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ КӨЛЕМІ МЕН ҚҰРЫЛЫМЫ
Зepттeу жұмыcы 38 кoмпьютepлiк мәтiн бeтiнeн тұpaды. Курстық жұмыc кipicпe, әдeбиeттepдi шoлу, зepттeу мaтepиaлдapы мeн әдicтepi, зepттeудiң нәтижeлepi, қopытынды, пpaктикaлық ұcыныcтap, пaйдaлaнылғaн aқпapaттap тiзiмi 41 әдeбиeттeн, oның iшiндe 26 шeтeлдiк әдeбиeт, 3 oтaндық әдeбиeт, интepнeт көзi жәнe қocымшaлapдaн тұpaды
I тарау: Қант диабетінің амбулаториялық кезеңінде оңалтудың негізгі аспектілері
1.1Қант диабеті және оның типтері
Бүгінгі таңда дүние жүзінде қант диабетімен ауыратындардың саны көбейіп, жүрек-қан тамырлары, онкологиялық дерттен кейін үшінші орынды иеленуі -- көпшілікті алаңдатып отырған мәселе. Бұл дерт біздің елімізде күннен-күнге көбейіп келеді. Сондықтан қант диабетінің белгілері білінген күннен бастап, денсаулыққа аса күтім керектігін ұмытпаған жөн.
Қант диабетімен дүние жүзі тұрғындарының бес пайызға жуығы, яғни 250 миллион адам ауыратыны белгілі және 15 жыл сайын бұл көрсеткіш еселеніп отыратын көрінеді.[15]
Қант диабеті -инсулиннің абсолютті немесе салыстырмалы тапшылығына байланысты созылмалы, ауыр ауру, клиникалық түрде метаболикалық бұзылуларме, гипергликемиямен және глюкозуриямен көрінеді. Қант диабеті иттерге, сирек шошқаларға, жылқыларға және жалғыз асқазаны бар басқа жануарларға әсер етеді. Қант диабетінің негізгі себебі - ағзадағы көмірсулар алмасуын реттейтін инсулиннің салыстырмалы және абсолютті жеткіліксіздігі. Салыстырмалы инсулин тапшылығы көбінесе инсулин секрециясын басатын, глюкозаға төзімділіктің бұзылуын тудыратын және инсулиннің әсерін төмендететін токсиндер мен дәрілердің әрекетімен байланысты.Абсолютті инсулин тапшылығы Лангерганс аралдарының
b-жасушаларын бұзатын заттар мен токсиндерді қабылдаудан туындайды. Аурудың басталуына шамадан тыс тамақтандыру, әсіресе қантты жем, семіздік, гипокинезия, стресс ықпал етеді.Аурудың жасырын кезеңінде аппетит жоғарылайды, шөлдеу және полиурия пайда болады. Қант диабетінің клиникалық сатысында қандағы глюкоза деңгейі бірнеше есе артады (гипергликемия), зәрдегі глюкоза деңгейі жоғарылайды (глюкозурия) және кетонды денелердің көп мөлшері пайда болады (кетонурия). Қанда альбуминнің, протромбиннің, фибриногеннің мөлшері, резервтік сілтілік айтарлықтай төмендейді, кетон денелері пайда болады, иммуноглобулиндердің мөлшері салыстырмалы түрде жоғарылайды, кейбір жағдайларда ұйқы безі антигендеріне және инсулинге аутоантиденелер анықталады.[16] Диагностика және дифференциалды диагностика. Диагноз анамнездік мәліметтер, тән клиникалық симптомдар, қандағы инсулин мен глюкозаның және зәрдегі глюкозаның деңгейін зертханалық анықтау негізінде жасалады. Нефроз және нефрит кезіндегі алиментарлы және бүйректік глюкозуриядан, сондай-ақ қантсыз диабеттен ажырату қажет. Ерекше бағалы асыл тұқымды малдарды қоспағанда, экономикалық тұрғыдан ақталмаған. Ауру малдың рационында көмірсутекті азықпен қамтамасыз ету күрт төмендейді (жем, жартылай қант және қант қызылшасы, қант заттарын қоспай, сұлыжармасынан ботқа және т.б.) Етқоректілерді пісірілген ет, балық, ет сорпасы береді. Сумен қамтамасыз ету шектелмейді. Пациеттің гипергликемияның жетіспеушілігінен (гипогликемия) немесе асып кетуінен (қанттан) зардап шегетінін білуге болатын ерекше белгілер бар. Сонымен гипогликемия кенеттен әлсіздік, бас ауруы, бас айналу және бұлшықеттің қысылуымен сипатталады.Мүмкін жедел аштық сезімі, терлеу, өткір психикалық қозу. Бұл жағдай, әдетте, алкогольді ішуге байланысты, өте тез дамиды және негізінен диабеттің 1 типі бар науқастарға тән. Бұл жағдайда науқасқа 4-5 дана қант, кәмпит, тәтті ыстық шай немесе газы бар тәтті су беруге болады.[17]
Қандағы қанттың гипергликемия (артығуы) біртіндеп дамиды (бір сағаттан бірнеше күнге дейін) және жүрек айну, құсу, тәбеттің болмауы, жедел шөлдеу сезімі, құрғақ тері, тыныс алудың пайда болуымен көрінеді. Науқас летаргиялық, ингибирленген болады. Бұл жағдай стресстен немесе созылмалы аурудың күшеюінен туындауы мүмкін. Гипергликемия кезінде инсулин инъекциясы тағайындалады және сусын беріледі. Пациенттерге қамқорлық жасау кезінде қантты тұрақты түрде өлшеу әр екі сағат сайын жүргізіледі және қандағы глюкоза қалыпқа келгенше инсулин үнемі енгізіліп тұрады. Егер қант деңгейі төмендемесе, науқасты дереу ауруханаға жатқызу керек.
Соңғы отыз жыл ішіндегі диабетологияның маңызды жетістігі мейіргерлердің рөлінің артуы және олардың қант диабетіне мамандануын ұйымдастыру болып табылады, мұндай мейіргерлер қант диабетімен ауыратын пациенттерге сапалы медициналық көмек көрсетеді, ауруханалардың, жалпы практика дәрігерлерінің және амбулаториялардың өзара әрекеттесуін ұйымдастырады, пациенттерді оқытады.[18]
Қант диабетін емдеуге мамандандырылған мейіргерлердің міндеттері кеңес берушінің міндеттеріне өте ұқсас.
Қант диабетімен ауыратын пациенттердің өмір сапасын жақсарту үшін мейіргер қажет:
:: Аурудың даму себептерін және оның асқынуларын түсіндіріңіз.
:: Емдеу принциптерін қарапайым қарапайым ережелерден бастап, емдеу және бақылау бойынша ұсыныстарды біртіндеп кеңейте отырып, пациенттерді ауруды тәуелсіз бақылауға дайындаңыз.
:: Пациенттерге дұрыс тамақтану және өмір салтын өзгерту туралы егжей-тегжейлі ұсыныстар беріңіз.
:: Пациенттерге қажетті әдебиеттерді ұсыныңыз. Қант диабетін емдеудің ерекшелігі - пациент өмір бойы кешенді емді өз бетінше жүргізуге мәжбүр. Ол үшін ол өзінің ауруының барлық аспектілері туралы біліп, нақты жағдайға байланысты емдеуді өзгерте алуы керек - оған мейіргер көмектесуі керек.
Қант диабетімен ауыратын пациенттердің өмір сапасын бағалау кез-келген терапевтік шараларды жоспарлау кезінде жүргізілуі керек.
Қант диабетінің асқынуы өмір сүру сапасын нашарлатады, өмір сапасына гликемиялық бақылауды жақсартудың қарқынды тактикасы азаймайды.
Пациентке ауруды өз бетінше басқаруға мүмкіндік беру өмір деңгейіне оң әсер етеді. Бұл мүмкіндік медицина қызметкерлеріне, қант диабеті саясатына және созылмалы медицинаға байланысты.Егер медициналық персонал пациенттің дауысын тыңдайтын болса,пациенттердің өздері дұрыс саясат жасай алады. [19]
Қант диабеті (қант диабеті) - бұл инсулиннің бұзылуы және оның секрециясы нәтижесінде көрінетін созылмалы гипергликемияға тән метаболикалық (метаболикалық) аурулар тобы. Осы екі фактор да әсер етуі мүмкін. Қант диабетімен созылмалы гипергликемия дисфункциямен немесе әртүрлі органдардың зақымдалуымен, олардың жеткіліксіздігімен бірге жүреді. Ең алдымен, бұл көзге, қан тамырларына, жүрекке, бүйрекке, нервтерге қатысты .
Американдық диабетологиялық қауымдастықтың жіктелуіне сәйкес (1999 жылы жасалған) қант диабетінің келесі түрлері бөлінеді:
1. Бірінші типтегі қант диабеті-организмдегі инсулиннің абсолютті айқын жетіспеушілігімен β-жасушалардың көп мөлшерін бұзу нәтижесінде пайда болады:
2.инсулинге төзімділік, не релятивтік жеткіліксіздік, не исулинге төзімділік кезінде немесе онсыз инсулин секрециясының бұзылуы.
3. Қант диабетінің басқа да ерекше түрлері - этиологиясы мен патогенезі толық зерттелген аурудың түрлерін қамтиды:
- β-жасушалар функцияларының генетикалық ақаулары,
- инсулин әсерінің генетикалық ақаулары,
- эндокринопатия.
- ұйқы безінің эндокриндік аппаратының аурулары,иммунды орта;
-идиопатиялық (Белгісіз этиология).
Екінші типтегі қант диабеті басым
- химиялық заттармен немесе дәрілік препараттармен индукцияланған қант диабеті,
- әртүрлі инфекциялар,
- иммунды диабеттің ерекше түрлері,
- кейде қант диабетімен байланысты басқа генетикалық синдромдар.
4. Гестациялық қант диабеті-жүктілік кезінде алғаш рет анықталған қант диабеті және глюкозаға төзімділіктің бұзылуы.
Бірінші типтегі қант диабеті (инсулинге тәуелді)-бұл аутоиммунды органоспецификалық ауру, нәтижесінде инсулиннің абсолютті жетіспеушілігінің дамуымен ұйқы безінің инсулин шығаратын β-жасушаларының бұзылуы орын алады. Патогенез ағзаның аутоиммундық ақаулығы немесе басқа қолайсыз факторлардың әсерінен инсулин шығаратын ұйқы безі жасушаларының бұзылуына негізделген. Инсулиннің жеткіліксіз мөлшерін өндіру нәтижесінде дене жасушаларының глюкозаны сіңіру процесі бұзылып, ол қанда жинала бастайды. Бұл энергетикалық дағдарысқа және дененің барлық жүйелеріне зиян келтіреді. Қазіргі уақытта I типті қант диабеті биологиялық бейімділік пен сыртқы қолайсыз факторлардың үйлесімінде пайда болатындығы анықталды:
- тұқым қуалаушылық: генетикалық деңгейде мутацияланған ген беріледі, бұл ағзаның аутоиммундық жүйесін ұйқы безіне шабуыл жасауға итермелейді (9% жағдайда пациенттің әкесінен, 3% анадан, 30% ауру ата-анадан мұра болады) ;
- вирустық инфекция: эпидемиялық паратит вирусының, ретровирустардың, қызамық вирусының, цитомегаловирустың, Эпштейн-Барр мен Коксакидің B әсері;
− химиялық заттар, дәрілік препараттар (глюкокортикоидтар, никотин қышқылы, цитостатиктер, Бактерияға қарсы препараттар және басқалар);
- ұйқы безінің аурулары;жануарлардан алынатын көмірсулар мен майларды көп мөлшерде тұтыну;стресс.
Екінші типтегі қант диабеті (инсулинге тәуелді емес) - инсулиннің тіндік жасушалармен өзара әрекеттесуінің бұзылуы нәтижесінде дамитын метаболикалық ауру. Ұйқы безі инсулиннің жеткілікті мөлшерін шығарады, бірақ организм оны тиімді қолдана алмайды. II типтіқант диабеті патогенезі β-жасушалардың секреторлық дисфункциясына негізделген, ол қандағы глюкоза деңгейінің жоғарылауымен инсулиннің ерте секреторлық шығарылуын баяулатады. II типті қант диабетінің дамуына бейім факторлар:
- тұқым қуалаушылық егер кемінде бір ата-ананың II типті ҚД болса, онда II типті ҚД - мен өмір бойы ауырып қалу ықтималдығы 40% құрайды;
- жасы: жасы ұлғайған сайын (40 жастан асқан пациенттерде) жиі диагноз қойылады және кез-келген жаста пайда болуы мүмкін болса да, II типті қант диабеті ауруының үлесі артады;
- семіздік: үшінші дәрежелі семіздікпен ауыратын пациенттерде II типті қант диабеті қаупі артады, өйткені ол бауырдың, сондай - ақ инсулиннің басқа мүшелері мен тіндерінің инсулинге төзімділігін тудырады, инсулин секрециясы бұзылады;
- физикалық белсенділік: физикалық белсенділік пен тағамнан алынған көмірсулар мен майларды тұтынудың артуына ықпал етеді, осылайша семіздік қаупін азайтады және метаболизмді қалыпқа келтіреді;
- тамақтану ерекшеліктері: көмірсулар мен майларды көп мөлшерде тұтыну, артық тамақтану II типті қант диабетін дамыту қаупін арттырады;
- гормондардың шығарылуымен бірге жүретін стресс;жүктілік; құрсақішілік даму кідірісі;әдеттегі өмір салтын өзгерту:
II типті қант диабетімен сырқаттанушылық құрылымында қант диабетімен ауыратын барлық науқастардың 80-90% - ын құрайды . I және II типті қант диабетінің клиникалық көрінісі күрт ерекшеленеді: I типті қант диабеті жедел диабеттік кетоацидоздан басталады, ал II типті қант диабеті жиі кездейсоқ диагноз қойылады (медициналық тексеру, медициналық тексеру кезінде). Көмек сұраған II типті ҚД-мен ауыратын 1 науқасқа өз ауруы туралы білмейтін 2-3 адам келеді. Сонымен қатар, мұндай пациенттердің 40% - ында әртүрлі ауырлықтағы кеш асқынулар бар: ретинопатия, жүректің ишемиялық ауруы (ЖИА), полиневропатия, нефропатия.[20]
Қант диабетінің пайда болуы және белгілері:
Бірқатар жағдайларда қант диабетінің пайда болуы асқазан асты безінің қабынуы салдарынан, қан тамыры зақымданып, ішкі секрецияның басқа да бездердің ауруымен байланысты. Көбінесе ол психологиялық қозу мен қобалжулардың, инфекциялық аурулардың салдарынан болатындығы анықталып отыр. Диабетке шалдыққандарда мынадай белгілер байқалуы мүмкін. Ауырған адам үнемі қатты шөлдейді және құрамында қанты мол зәр көп келіп, кіші дәретке жиі барады (тәулігіне 6 литр және одан да көп). Балаларда тым ерте білінетін белгісі - кіші дәреті тоқтамайды. Кіші дәреттегі қанттың мол болуынан балалардың іш киімдері (емшектегі нәрестелердің жөргегі) крахмалданғандай қаудырлап тұрады. Көп жағдайларда диабетпен ауырғандар шөлдеп, тамаққа деген тәбеттің күрт артуымен байқалады. Аурудың ерте белгілеріне терінің, әсіресе екі шаптың арасының қышуы ондағы су бөртпе ауруына бейімділігінен байқау қиын емес. Ауруды дер кезінде емдемесе, оның асқынуы күшейіп, әлсіздік пайда болады. Организм тез қалжырап, қол-аяғы қақсайды, жүйке жұқаруы байқалады. Көру қабілеті төмендеп, бүйрек қызметі бұзылуы да мүмкін. Пациенттің ауызынан ацетон иісі тәріздес иіс шығады. Кей жағдайда науқастың құлап қалуыда кездеседі. Ал қант диабетінің ІІ түріне шалдығудың ең басты себебі - семіздік. Артық салмақ, аз қозғалу, өз-өзін күтіп ұстамау салдарынан қандағы инсулин құрамы артады. Адамда астың дұрыс қорытылмауының салдарынан қандағы қант көбейіп кетеді.[21]
Сондықтан кез келген адам тұрақты түрде қозғалыста болған жөн. Сонда ғана денедегі қан айналымы дұрысталып, қандағы қант реттеледі. Семіздіктен құтылу үшін, ең алдымен ішімдікке, темекіге әуес болмау керек. Дер кезінде дұрыс тамақтануды қалыптастырып, оны әдетке айналдырған абзал. Тағы бір айтатын нәрсе - басының сақинасы, өтінде тас бар адамдар да қант диабеті ауруына бейім келеді. Сондай-ақ бұл аурудың тұқым қуалайтын ерекшелігі де бар.Кез келген адамдағы қанның қант мөлшері 3,5-тен 5,5-ке дейін болуы қажет, ал бұл көрсеткіш 5,7 немесе 6,0-ге көтерілген жағдайда дәрігерге тексеріл-ген дұрыс. Егер де қант диабетімен ауырған жағдайда адам өз-өзін сабырлылықпен ұстамдылыққа тәрбиелеген болса, өз пайдасы болары анық. Дәрігердің ақыл-кеңесімен қалыпты жағдайда аурумен күресуге, ұзақ ғұмыр сүруге болатындығын өмірдің өзі дәлелдеп отыр. Көп жағдайда қант диабетімен ауырғанда диета сақтап, ауруға себепші болатын тамақтардан аулақ болуда пайдалы.[22]
Қант диабетінің жедел және созылмалы асқынулары:
Қант диабеті - бұл әртүрлі қауіпті асқынуларды тудыратын созылмалы патология. Егер сіз дұрыс емделмесеңіз және диетаны ұстанбасаңыз, диабет көру, бүйрек, бауыр және басқа органдардың жұмысында елеулі бұзылуларға әкеледі.Қант диабетінің асқынулары жедел және созылмалы болып бөлінеді. Қант диабетінің жедел асқынулары қысқа уақыттан кейін қандағы қанттың тез артуына немесе азаюына жауап береді. Кейінірек асқынулар гипергликемияның жүйке тіндеріне және қан тамырларына зиянды әсерінің нәтижесінде пайда болады.Қант диабетінің асқынуы ауруды дұрыс емес немесе кешіктірілген емдеу кезінде пайда болады.[23]
Жедел асқынулар
Ангиопатия, яғни қант диабетінің тамырлы асқынуы зақымдалған тамырлардың мөлшеріне байланысты макроангиопатия мен микроангиопатияға бөлінеді.Қант диабетінің микро-тамырлы асқынулары көзге және бүйрекке зақым келтіреді. Егер макроангиопатия болса, мидың, жүректің және перифериялық тіндердің проблемалары пайда болады.Қант диабетіндегі кома қан глюкозасындағы тым төмен тамшыларға реакция ретінде дамиды. Көбінесе бұл қант диабетінің жедел асқынуы гипогликемия фонында дамиды.Жедел асқынулар өлімге әкелуі мүмкін.
Гипогликемиялық кома
Глюкоза деңгейі төмендеп, ми жасушалары энергия тапшылығынан зардап шеккенде, жақындап келе жатқан команың белгілері пайда болады. Гипогликемия глюкозаның мәні 3,3 ммоль л-ден төмен болуымен сипатталады.
Команың қауіптілігі - бұл ми тініне әсер етуі мүмкін. Қауіпті жағдайлар, мысалы, адам кенеттен есін жоғалтқанда пайда болуы мүмкін. Бұл автомобильді басқарған кезде немесе көп көңіл аударуды қажет ететін басқа жағдайларда да болуы мүмкін.
Гипогликемия келесі себептер бойынша пайда болады:
* дұрыс емес инсулин терапиясы немесе сәйкес келмейтін қантты төмендететін дәрілерді қолдану,
* диеталық бұзылулар,
* қажетті мөлшерде көмірсуларсыз физикалық белсенділік,
* ораза ұстау
* алкогольді ішу
* әртүрлі препараттарды қабылдау, олардың арасында: литий препараттары, сульфонамидтер, бета-блокаторлар.
Гипогликемия белгілері:
1. терлеу
2. дененің дірілдеген бөліктері
3. тахикардия
4. қатты аштық сезімі
5. еріннің айналасындағы ұйқышылдық
6. үрей мен қорқыныш
7. жүрек айнуы
Бұл құбылыстардың бәрі мидың патологиясынан бұрын пайда болады, сондықтан команың алдын алу үшін терапевтік шаралар жүргізілуі керек. Егер емдеу орындалмаса, пайда болады:
* ұйқышылдық
* бұзылған назар
* ығыстыру
* бас аурулары.[24]
Гипергликемиялық кома
Қандағы қанттың едәуір жоғарылауынан туындаған кома кетоацидотикалық (кетоацидоз), сондай-ақ гиперсмолярлы және лакцидті болуы мүмкін.
Кетоацидоз организмге теріс әсер ететін қант пен метаболикалық өнімдердің, яғни кетондардың көбеюіне байланысты пайда болады.Мұның себебі инфекция, емделудің болмауы немесе ондағы қателіктер, сондай-ақ жарақаттар, операциялар және басқа факторлар болуы мүмкін.
Гиперосмолярлық кома (дегидратация) жоғары осмолярлы қан жасушадан сұйықтықты тартып, оларды майсыздандырғанда пайда болады. Бұл жағдай инсулин жетіспеушілігіне байланысты пайда болады.Бұл комаға әкелетін факторлар кетоацидоздың себептеріне ұқсас, сонымен қатар сұйықтықтың жоғалуына әкелетін кез-келген патологияны осыған жатқызуға болады.
Комадан бұрын пайда болатын белгілер:
* Зәр көлемінің ұлғаюы (8 литрге дейін),
* Қатты шөлдеу
* Әлсіздік, әлсіздік, мигрен.
* Қандағы қанттың өзгеруімен көрсеткіш 16,5 ммоль л-ден асады,
* Құрғақ шырышты қабаттар мен тері.
* Бірнеше күннен кейін есінің бұзылуы, содан кейін кома пайда болады.
Бұл белгілер гиперосмолярлық күйге де, кетоацидозға да тән.Алайда кетоацидоздың келесі айырмашылықтары бар:
* Куссмаулдың тынысы пайда болады (шулы, сирек және терең)
* тәтті алма иісі пайда болады
* Іштің жедел ауырсынуы.
Гиперосмолярлықпен парез, паралич, сөйлеу бұзылыстары және галлюцинация жиі кездеседі. Гиперосмолярлық кома температураның жоғарылауымен сипатталады.Статистика көрсеткендей, сүт қышқылды ацидоз комасы өздігінен сирек дамиды. Жүрек патологиясы, тыныс алу жүйесінің жеткіліксіздігі, анемия, жарақаттану, қан жоғалту және инфекция кезінде тіндерге енетін оттегінің азаюына байланысты пайда болады.Сүт қышқылының комасы физикалық күш салуға, созылмалы алкоголизмге байланысты немесе 65 жастан кейін пайда болуы мүмкін.
Кеш асқынулар
Қант диабетінің созылмалы асқынуы немесе қант диабетінің кеш патологиясы - бұл қан тамырларының зақымдалуы, яғни диабеттік ангиопатиялар.
Диабеттік ангиопатия - бұл кіші, орта және үлкен тамырлардың зақымдануы. Егер кішкентай тамырларға (артериолалар, капиллярлар және венулалар) әсер етсе, микроангиопатия пайда болады.
Үлкен және орташа мөлшердегі тамырлардың зақымдануы макроангиопатия деп аталады. Бұл патологиялар көздің және бүйректің зақымдалуына әкеледі. [25]
Диабеттік аяқ- бұл диабеттегі аяқтың патологиясы, ол перифериялық нервтердің, жұмсақ тіндердің, терінің, буындардың және сүйектердің зақымдалуынан пайда болады. Патология созылмалы және өткір ойық жараларда, сүйек-артикулярлы зақымдануларда және іріңді-некротикалық процестерде көрінеді.
Диабеттік аяқтың нейропатиялық алуан түрінің пайда болуы аяқ-қол тамырларының өзгеруімен жүреді. Аяқтың тамырларының кеңеюіне байланысты ісіну және температураның жоғарылауы орын алады. Қан ағымының бұзылуына байланысты тамырлар аяқтың тіндеріне енетін оттегінің жетіспеушілігінен зардап шегеді.Аяғы ісініп, қызара бастайды. Сүйек-байламды құрылымдағы деформациялық процестер ұзақ уақыт қалыптасуы мүмкін.Аяқтың диабеттік түрін емдеу үшін метаболизм процестерін қалыпқа келтіру үшін шаралар қабылдау қажет, сонымен қатар:
Антибиотиктер;
Жараларды емдеу;
Түсіру және аяқтың демалуы;
Терінің қоюлану аймағын жою;
Арнайы аяқ киім кию;
Аяқтағы тері бозғылт немесе цианотикалық болады. Кейде капиллярлардың кеңеюінің нәтижесінде тері қызғылт-қызылға айналады.Диагностикалық мақсаттар үшін:
Доплер әдісі
Аяқ тамырларының ангиографиясы,
Есептеу және магниттік-резонанстық бейнелеу,
Қан тамырларын ультрадыбыстық зерттеу
Қант диабетінің алдын алу
1.Алдын алумен шұғылдана отырып сіз әрі денсаулығыңызды нығайтасыз, әсіресе жүрек - тамыр жүйелерін. Қант диабеті жүрек ауруы қаупін орташа есеппен алғанда 3 рет, ал инсульт қаупін 5 рет жоғарылатады. Зат алмасудың бұзылуы арқасында жүрек тамыр қабырғалары қалыңдап, тығыздала бастайтын атеросклероз пайда болады.
2.Диабет кезінде есте сақтау жады және мидың басқада қызметтері бұзылады, сондықтан алдын алу сізге ұзақ уақыт бойы мидың толық жұмыс істеуін сақтайды.
3.Диабет ер кісілердің де, әйелдердің де жыныстық өмір жағдайына кері әсер ететінін айта кету керек.
4.Алдын алу салауатты өмір салтына өтумен қортылады. Артық салмақтан құтылу, дене шынықтыру жаттығуларымен шұғылдану, май мен қантты пайдалануды төмендету қажет. Егер Сізге 40 жастан жоғары, сізде артық салмақ немесе Сіздің туысқандарыңыздың ішінде диабетиктер болса қандағы қант деңгейін жүйелі тексеріп тұру қажет.[28]
Дұрыс тамақтану. Майлы тамақты аз, өсімдік талшықтарын көп пайдаланыңыз. Күніне жеміс, жиделермен бес рет тамақтан. Көмірсутегіне бай азықтарын көп пайдаланыңыз. Бұл қанға глюкозанын жетуін бәсеңдетеді, холестериннің деңгейі төмендейді. Сондықтан ірі тартылған ұнның нанын, макарон өнімдерін, күріш, жемістер, сұлы, арпа, қырыққабат, қарақұмық, картоп жеңіз.Кішкентай порциямен әр 4 сағат сайын тамақтаныңыз. Бұл ішкен тамақты қорыту үшін қанды қажетті инсулинмен қамтамасыз етудің ең жақсы тәсілі. Біздің мақсатымыз - ұйқыбезіне жоғары жүктемелер болдыртпау үшін күн бойы тамақты біркелкі реттеу.
Қант пен тұзды пайдаланбаңыз. Кішкентай жеген қанттың өзі қандағы қант деңгейін аспандатып жіберуі мүмкін. Ал тұзды тамақ тез қан қысымын көтеріп жібереді.
Өз салмағыңызды қалыпты ұстаңыз. Тез жүру - семірудің бірден бір емі. Аптасына 5 рет дене шынықтыру жаттығуларымен шұғылданатын кісілер қант диабетімен ауру қауіп дәрежесін 50 % дейін төмендетеді. Кез келген ауа райында күніне 4 километр жаяу жүріңіз. Дәрумендер қабылдап, күйземеңіз. ҚД алдын алу қант диабетін анықтаған күннен бастап алдын алу қажет, қауіп фактор тобына жатады, ары қарай жылына 2 рет эндокринолог бақылауында бақылану. Арнайы мамандардың кеңесінен невропатолог, окулист, кардиолог, нефролог өту қажет.
Күнделікті физикалық жүктемелер. Егер күніне ең болмаса жарты сағат дене шынықтырумен айналысқан жағдайда қант диабетінің профилактикасы тиімді болады. Физикалық жүктемелер алмасу процесіне жақсы әсер етеді, соның нәтижесінде майлар ыдырап, қандағы май құрамы жақсара түседі, сәйкесінше дене массасы да азаяды. Қант диабетінің алдын алу үшін жаяу жүріп, велосипед айдау керек, сонымен бірге бимен, жүзумен, футболмен және басқа да спорт түрлерімен айналысу қажет.
Рухани тендікті сақтап, жақсы көңіл-күйде болу. Үнемі күйзелістер аурудың пайда болуының басты себебі болғандықтан, қант диабетінің алдын алу үшін эмоционалдық жағдайды бақылау қажет. Көңіл-күйі нашар адамдармен аз араласып, күйзеліске ұшырататын жағдайлардан аулақ болған жөн.
Медициналық тексеруден тұрақты өту. Қауіп тобындағы адамдарға диабеттің алдын алу үшін кем дегенде жарты жылда бір рет талдаулар тапсырып тұру қажет.
Пациенттің өзін-өзі бақылауы
Қант диабетіндегі өзін-өзі бақылау пациенттің қант пен несеп қантының мөлшерін тәуелсіз түрде анықтау деп аталады, күнделікті және апта сайынғы өзін-өзі бақылау күнделігін жүргізеді. Соңғы жылдары қандағы қантты немесе зәрді жылдам анықтайтын көптеген жоғары сапалы құралдар (сынақ жолақтары мен глюкометрлер) жасалды. Өзін-өзі бақылау процесінде ауруды дұрыс түсіну пайда болады, қант диабетін басқару дағдылары дамиды.
Екі мүмкіншілік бар - қандағы қант пен зәр қантының өзін-өзі анықтау. Зәрдегі қантты визуалды жолақтармен аспаптардың көмегінсіз анықтайды, жайылған дымқыл несеп жолымен бояуды қаптамадағы түс масштабымен салыстырады. Бояу неғұрлым қарқынды болса, зәрдегі қант мөлшері соғұрлым жоғары болады. Зәрді аптасына 2-3 рет күніне екі рет қарау керек.
Қандағы қантты анықтаудың екі түрі бар: несеп жолақтары сияқты жұмыс істейтін көрнекі тест жолақтары (бояуды түс шкаласымен салыстыру) және ықшам құрылғылар - глюкометрлер, олар қант деңгейін экрандағы сан ретінде өлшеу нәтижесін береді. дисплейде көрсетіледі. Қандағы қант мөлшерін өлшеу керек:күн сайын ұйқы алдында , тамақтану алдында.
Сонымен қатар, әр 10 күн сайын бір күн бойы (күніне 4-7 рет) қандағы қантты бақылау қажет.Есептеуіш сонымен қатар сынақ белдеулерін қолдана отырып жұмыс істейді, әр құрылғыда тек өзінің жолағы болады. Сондықтан, құрылғыны сатып алғанда, ең алдымен, тиісті сынақ жолақтарын әрі қарай қамтамасыз ету туралы қамқорлық қажет.Саусақты алкогольмен көп сүртпеңіз: оның қоспасы талдау нәтижесіне әсер етуі мүмкін. Қолыңызды жылы сумен жуып, құрғатып сүрту жеткілікті, арнайы антисептиктерді қолдану қажет емес.
Пункция саусақтың дистальды фалангасының бүйір бетінде емес, оның кішкентай жастығында жасалады.Қанның жеткіліксіз үлкен тамшысы пайда болады.Сынақ жолақтарымен визуалды жұмыс кезінде және кейбір глюкометрлермен жұмыс кезінде қанның мөлшері әртүрлі болуы мүмкін.Сынақ алаңына қан жағыңыз немесе екінші тамшыны қазыңыз. Бұл жағдайда бастапқы сілтеме уақытын нақты белгілеу мүмкін емес, нәтижесінде өлшеу нәтижесі қате болуы мүмкін.Көрнекі жолақтармен және бірінші буын глюкометрлерімен жұмыс жасау кезінде сынақ жолағында қанның әсер ету уақытын байқамаңыз. Сіз метрдің дыбыстық сигналдарын дәл ұстануыңыз керек немесе екінші қолыңызбен сағатыңыз болуы керек.
Қанды сынақ алаңынан ақырын тазарту жеткіліксіз. Құрылғыны пайдалану кезінде сынақ алаңында қалған қан немесе мақта өлшеу дәлдігін төмендетеді және метрдің фотосезімтал терезесін ластайды.Науқасқа өз бетімен жаттығу жасау керек, қанды тарту, визуалды тест жолақтарын, глюкометрді қолдану қажет.Қант диабетімен ауыратын компенсацияның арқасында адамда көптеген кетон денелері пайда болуы мүмкін, бұл диабеттің ауыр асқынуына әкелуі мүмкін - кетоацидоз. Кетоацидоздың баяу дамуына қарамастан, егер қан немесе зәр анализдерінің нәтижелері бойынша ол жоғарыласа, қандағы қантты төмендетуге тырысу керек. Күмәнді жағдайларда сіз арнайы таблеткалардың немесе жолақтардың көмегімен зәрде ацетон бар-жоғын анықтауыңыз керек.
Өзін-өзі бақылаудың мәні - қандағы қант деңгейін мезгіл-мезгіл тексеріп қана қоймай, сонымен бірге нәтижелерді дұрыс бағалау, қант көрсеткіштері бойынша мақсаттарға жетпеген жағдайда белгілі бір іс-әрекеттерді жоспарлау.Қант диабетімен ауыратын әр адам өзінің ауруы туралы білім алуы керек. Құзыретті пациент әрдайым қант көрсеткіштерінің нашарлау себептерін талдай алады: мүмкін, бұл тамақтанудағы маңызды қателіктерге және нәтижесінде салмақтың өсуіне әкелді ме? Мүмкін катаральды ауру, қызба бар шығар?
Дегенмен, білім маңызды емес, сонымен қатар дағдылар да қажет. Кез-келген жағдайда дұрыс шешім қабылдай білу және дұрыс әрекет ете білу - бұл қант диабеті туралы білімнің жоғары деңгейінің ғана емес, сонымен қатар жақсы нәтижелерге қол жеткізе отырып, ауруыңызды басқарудың нәтижесі. Дұрыс тамақтануға оралу, салмақ жоғалту және өзін-өзі бақылауды жақсарту қант диабетімен күресуді білдіреді. Кейбір жағдайларда дұрыс шешім дереу дәрігермен кеңесіп, жағдайды шешуге тәуелсіз әрекеттен бас тарту болар еді.
Өзін-өзі бақылаудың негізгі мақсатын талқылай отырып, біз қазір оның жеке міндеттерін тұжырымдай аламыз:
-тамақтану мен дене белсенділігінің қандағы қантқа әсерін бағалау,
-диабеттің өтемақысын бағалау
-ауру кезінде жаңа жағдайларды басқару, медициналық көмек пен емдеуді өзгертуді қажет ететін проблемаларды анықтау.[50]
Өзін-өзі бақылау бағдарламасы әрдайым жеке және баланың отбасының мүмкіндіктері мен өмір салтын ескеруі керек. Дегенмен, барлық пациенттерге бірқатар жалпы ұсыныстар берілуі мүмкін.
1. Өзін-өзі бақылаудың нәтижелерін әрдайым жазып алу керек (күні мен уақыты көрсетілген), дәрігермен егжей-тегжейлі жазбаларды пайдалану қажет.
2. Іс жүзінде өзін-өзі басқару режимі келесі схемаға жақындауы керек:
қандағы қант деңгейін бос асқазанға және аптасына 2-3 рет тамақтанғаннан кейін 1-2 сағаттан кейін, индикаторлар белгіленген деңгейге сәйкес келсе, қанағаттанарлық нәтиже несепте қанттың болмауы,қандағы қант деңгейін күніне 1-4 рет анықтаңыз, егер қант диабеті үшін өтемақы қанағаттанарлық болмаса (қатарлас - жағдайды талдау, қажет болған жағдайда дәрігермен кеңесу). Дәл осындай өзін-өзі бақылау режимі қант деңгейі қанағаттанарлық жағдайда да қажет, егер инсулин терапиясы жүргізілсе,қатар жүретін аурулар кезінде, өмір салтындағы елеулі өзгерістер кезінде қандағы қантты күніне 4-8 рет анықтаңыз,өзін-өзі бақылау әдісін және оның режимін мезгіл-мезгіл талқылап отырыңыз, оның нәтижелерін гликатталған гемоглобинмен байланыстырыңыз. [29]
Пациент өзін-өзі бақылау нәтижелерін күнделікке енгізеді, осылайша өзін-өзі емдеуге және оны дәрігермен талқылауға негіз жасайды. Күндізгі уақытта әр түрлі уақытта қантты үнемі анықтай отырып, пациент және оның ата-аналары қажетті дағдылары бар инсулин дозасын өзгерте алады немесе диетасын өзгерте алады, болашақта елеулі асқынулардың дамуына жол бермейтін қанттың қолайлы деңгейіне жетеді.Қант диабетімен ауыратын көптеген пациенттер күнделіктер жүргізеді, онда олар осы ауруға байланысты барлық нәрсені ұсынады. Сондықтан сіздің салмағыңызды мезгіл-мезгіл бағалау өте маңызды. Бұл ақпаратты күнделікті жазып отыру керек, содан кейін мұндай маңызды көрсеткіштің жақсы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Мамандығы бойынша 09130100 Мейіргер ісі
Біліктілігі 5АВ091300101 Қолданбалы бакалавр
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Қант диабетінің амбулаториялық кезеңінде оңалтудың негізгі аспектілеріне шолу жүргізу
Орындаған: Маханбетова Дана Сәдуакасқызы
Тобы : МБ 11-21-1
Ғылыми жетекшісі: Турганбаев Абай Бекмырзаевич
Атқаратын қызметі: Арнайы пән оқытушысы
Қызылорда, 2023ж.
МАЗМҰНЫ
ҚЫСҚАРТУЛАР МЕН БЕЛГІЛЕР
КІРІСПЕ
I тарау: Қант диабетінің амбулаториялық кезеңінде оңалтудың негізгі аспектілері
0.1 Қант диабеті және оның типтері, жедел және созылмалы асқынулары, алдын алу
1.2 Қант диабеті кезіндегі пациентке күтім көрсетудегі мейіргердің рөлі
1.3 Қант диабетінің амбулаториялық кезеңінде оңалтудың негізгі аспектілері
ІІ тарау: ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІНІҢ СИПАТТАМАСЫ
2.1 Қант диабетінің амбулаториялық кезеңінде оңалтудың негізгі аспектілерін шет елдік зерттеулерге шолу арқылы бағалау, нәтижені талдау және қортынды шығару
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕРДІҢ ТІЗІМІ
Қысқартылған сөздер:
ҚД- Қант диабеті
ДДСҰ- Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы
АҚ-Артериялық қысым
ЖҚА- Жалпы қан анализі
ЖЗА-Жалпы зәр анализі
ДСИ-Дене салмағы индиксі
ЖИА-Жүректің ишемиялық ауруы
ОЖЖ-Орталық жүйке жүйесі
ЖЖЖ - Жүрек жиырылуының жиілігі
АҚШ- Америка құрама штаты
ҚР- Қазақстан Республикасы
КІРІСПЕ
Тірек сөздер: мейіргерлік күтім,қант диабеті кезіндегі асқынулар,инсулин,оңалту,глюкометр, гиперглекемия, гипоглекемия күтім, дәрі-дәрмек пен емдеу.
Тақырыптың өзектілігі: Бүгінгі таңда дүние жүзінде қант диабетімен ауыратындардың саны көбейіп, жүрек-қан тамырлары, онкологиялық дерттен кейін үшінші орынды иеленуі -- көпшілікті алаңдатып отырған мәселе. Бұл дерт біздің елімізде күннен-күнге көбейіп келеді. Сондықтан қант диабетінің белгілері білінген күннен бастап, денсаулыққа аса күтім керектігін ұмытпаған жөн.
Қант диабеті -инсулиннің абсолютті немесе салыстырмалы тапшылығына байланысты созылмалы, ауыр ауру, клиникалық түрде метаболикалық бұзылулармен, гипергликемиямен және глюкозуриямен көрінеді. Қант диабетінің негізгі себебі - ағзадағы көмірсулар алмасуын реттейтін инсулиннің салыстырмалы және абсолютті жеткіліксіздігі. Салыстырмалы инсулин тапшылығы көбінесе инсулин секрециясын басатын, глюкозаға төзімділіктің бұзылуын тудыратын және инсулиннің әсерін төмендететін токсиндер мен дәрілердің әрекетімен байланысты. Абсолютті инсулин тапшылығы Лангерганс аралдарының b-жасушаларын бұзатын заттар мен токсиндерді қабылдаудан туындайды. Аурудың басталуына шамадан тыс тамақтандыру, әсіресе қантты жем, семіздік, гипокинезия, стресс ықпал етеді. Аурудың жасырын кезеңінде аппетит жоғарылайды, шөлдеу және полиурия пайда болады. Қант диабетінің клиникалық сатысында қандағы глюкоза деңгейі бірнеше есе артады (гипергликемия), зәрдегі глюкоза деңгейі жоғарылайды (глюкозурия) және кетонды денелердің көп мөлшері пайда болады (кетонурия). Қанда альбуминнің, протромбиннің, фибриногеннің мөлшері, резервтік сілтілік айтарлықтай төмендейді, кетон денелері пайда болады, иммуноглобулиндердің мөлшері салыстырмалы түрде жоғарылайды, кейбір жағдайларда ұйқы безі антигендеріне және инсулинге аутоантиденелер анықталады. Диагностика және дифференциалды диагностика. Диагноз анамнездік мәліметтер, тән клиникалық симптомдар, қандағы инсулин мен глюкозаның және зәрдегі глюкозаның деңгейін зертханалық анықтау негізінде жасалады. Нефроз және нефрит кезіндегі алиментарлы және бүйректік глюкозуриядан, сондай-ақ қантсыз диабеттен ажырату қажет. Ерекше бағалы асыл тұқымды малдарды қоспағанда, экономикалық тұрғыдан ақталмаған. Ауру малдың рационында көмірсутекті азықпен қамтамасыз ету күрт төмендейді (жем, жартылай қант және қант қызылшасы, қант заттарын қоспай, сұлыжармасынан ботқа және т.б.) Етқоректілерді пісірілген ет, балық, ет сорпасы береді. Сумен қамтамасыз ету шектелмейді. Науқастың гипергликемияның жетіспеушілігінен (гипогликемия) немесе асып кетуінен (қанттан) зардап шегетінін білуге болатын ерекше белгілер бар. Сонымен гипогликемия кенеттен әлсіздік, бас ауруы, бас айналу және бұлшықеттің қысылуымен сипатталады. Мүмкін жедел аштық сезімі, терлеу, өткір психикалық қозу. Бұл жағдай, әдетте, алкогольді ішуге байланысты, өте тез дамиды және негізінен диабеттің 1 типі бар науқастарға тән. Бұл жағдайда пациентке 4-5 дана қант, кәмпит, тәтті ыстық шай немесе газы бар тәтті су беруге болады.
Қандағы қанттың гипергликемия (артығуы) біртіндеп дамиды (бір сағаттан бірнеше күнге дейін) және жүрек айну, құсу, тәбеттің болмауы, жедел шөлдеу сезімі, құрғақ тері, тыныс алудың пайда болуымен көрінеді. Пациент летаргиялық, ингибирленген болады. Бұл жағдай стресстен немесе созылмалы аурудың күшеюінен туындауы мүмкін. Гипергликемия кезінде инсулин инъекциясы тағайындалады және сусын беріледі. Пациенттерге қамқорлық жасау кезінде қантты тұрақты түрде өлшеу әр екі сағат сайын жүргізіледі және қандағы глюкоза қалыпқа келгенше инсулин үнемі енгізіліп тұрады. Егер қант деңгейі төмендемесе, пациентті дереу ауруханаға жатқызу керек.
Соңғы отыз жыл ішіндегі диабетологияның маңызды жетістігі мейіргерлердің рөлінің артуы және олардың қант диабетіне мамандануын ұйымдастыру болып табылады, мұндай медбикелер қант диабетімен ауыратын науқастарға сапалы медициналық көмек көрсетеді, ауруханалардың, жалпы практика дәрігерлерінің және амбулаториялардың өзара әрекеттесуін ұйымдастырады, пациенттерді оқытады.
Қант диабетінің асқынуы өмір сүру сапасын нашарлатады, өмір сапасына гликемиялық бақылауды жақсартудың қарқынды тактикасы азаймайды.
Пациентке ауруды өз бетінше басқаруға мүмкіндік беру өмір деңгейіне оң әсер етеді. Бұл мүмкіндік медицина қызметкерлеріне, қант диабеті саясатына және созылмалы медицинаға байланысты. Егер медициналық персонал науқастың дауысын тыңдайтын болса, пациенттердің өздері дұрыс саясат жасай алады.
Қант диабеті проблемасы аурудың едәуір таралуымен, сондай-ақ оның күрделі қатар жүретін аурулар мен асқынулардың, ерте мүгедектік пен өлімнің дамуына негіз болатындығымен анықталады.
Қазіргі таңда түрлі факторлар есебінен созылмалы аурулардың дамуы белең алуда. Соның бірі - қант диабеті.Қант диабетінің негізгі себептеріне ең алдымен дұрыс тамақтанбау, сондай-ақ, қантқа тез айналатын көмірсу бар тағамдарды көп пайдалану, дене еңбегімен шұғылданбау, тұқым қуалаушылық, стресстік жағдайлар, бір сөзбен айтқанда салауатты өмір салтын ұстанбаудың әсерінен қант диабеті ауруының туындау мүмкіншілігі мол деп табылады.[1]
ҚД бар науқастардың көпшілігінде (72-75%) инсульттың тромбоздық емес сипаты бар, ал жалпы халық арасында бұл көрсеткіш 60% -ға жетеді. Қант диабетімен ауыратын пациенттер арасында айтарлықтай кең таралған тромбоздық емес ми инфарктісінің дамуында созылмалы ми қантамырлық жетіспеушілік жетекші рөл атқарады, атап айтқанда симпатикалық тамырқозғалтқыш жүйкелердің зақымдануы, тотығу процестерінің және гипокапнияның төмендеуі байқалады. Тромбоздық емес инсульт мидағы қан айналымын айтарлықтай арттыруды қажет ететін, соның салдарынан цереброваскулярлық жеткіліксіздік туындауына жағдай жасайтын белсенді қозғалыстағы пациенттерде жиі пайда болады. Қант диабетімен ауыратын пациенттерде тромбалық сипаттағы ми инфарктісінің даму себептері ми қан тамырларындағы атеросклеротикалық өзгерістер, қанның тұтқырлығы мен оның коагуляция қасиеттерінің бұзылуы болып табылады (қан ұюға қарсы және ұйыту жүйенің қысымын белсендіру)[2]
ҚР-да Халықаралық диабет федерациясының соңғы мәліметінде қант диабетіне 700 мыңға жуық адам шалдыққан деп көрсетілген. Халықаралық федерация Қазақстанда қант диабетіне шалдыққандар саны 2040 жылға таман 1 миллионнан асады деп болжайды .
АҚШ-та 2015 жыл бойынша шамамен 30,3 миллион адам (ел халқының 9,4 пайызы) қант диабетімен ауырады, 2015 жылы барлығы 1,5 миллион жаңа жағдай анықталды. Тағы 84,1 миллион АҚШ азаматы предиабет кезеңінде.
Сарапшылардың айтуынша, егер предиабетпен ауыратын науқастар одан шықпаса, бес жыл ішінде олар екінші типті қант диабетін дамытады. Мамандар 7,2 миллион американдық қант диабетінің бар -- жоғын білмеді, ал 88 пайызы диабетке дейінгі кезеңде екендерін білмеді деп санайды.
Ресей Федерациясындағы 2018 жылдың тіркелімінің деректері диспансерлік есепте тұрған 4 584 575 науқасты (халықтың 3,1%) көрсетеді. Оның ішінде: 92% - 2 типті ҚД, 6% - 1 типті ҚД және 2% - басқа да ҚД түрлерімен, оның ішінде 8006 гестациялық диабетпен ауыратын әйелдер бар екені анықталған.
2000 жылдан бастап 2016 жылға дейін қант диабетінен болатын мезгілсіз өлім-жітім 5% - ға ұлғайды.
2019 жылы қант диабеті әлемдегі өлімнің тоғызыншы жетекші себебі болды және шамамен 1,5 миллион адамның өліміне тікелей себеп болды.
Батыс Тынық мұхитында 2019 жылы қант диабетінің таралуы 162,6 миллион (9,6%) деп бағаланды.
Жапонияда қант диабетінің таралуы 2019 жылы 7,39 миллион пациентке (5,6%) дейін өсті.
Германия 2019 жыл бойынша 9,5 миллион ересек адам қант диабетімен тіркелген, бұл оларды өмірге қауіпті асқынуларға душар етеді. Осы 9,5 миллионның 4,5 миллионы диагноз қойылмаған және нәтижесінде ерекше қауіп төнуі мүмкін.[4]
Елімізде қант диабеті нағыз індетке айналуда. Бұл ауру барлық жас шамаларында кездеседі.Пациенттердің басым көпшілігі қант мөлшерінің көбейіп кеткенін біле бермейді. Қант диабетінің бірінші типімен ауыратындар есінен танып құлап қалады. Ал екінші типке жататын дерт көпке дейін белгі бермейді.
Қант диабетінің салдарлары көптеген созылмалы ауруларға әкеледі. Атап айтсақ, жүрек аурулары, инсульт, ампутация (аяқ пен қолдың жансыздануы), көздің көру қызметінің бұзылуы, есту функциясының төмендеуі, қуық пен бүйрек инфекцияларына әкелуі мүмкін .[5-12]
Қант диабетінің қазіргі таңда кең таралуына әсер ететін факторлар қатарына тамақтану салтын мысалға келтірер едік. Қазіргі таңдағы фаст фуд тағамдарын кеңінен пайдалану семіздікке әкеледі. Қант диабетінің пайда болуына адамның дұрыс тамақтанбауы және күйзеліс себеп болады. Құрамында көмірсуы көп тамақ түрлерін, тәтті торт, конфет, балды шектеген жөн. Фаст-фуд, майға қуырылған картоп, қытырлақ нанды да аздап жеу керек. Спортпен шұғылданып, көп қозғалу қажет. Егерде ауыз құрғап, көп шөлдесеңіз бірден дәрігерге керек .[13]
Барша әлемде салмақ жетіспеуіне қарағанда артық салмақ пен семіздік өлім-жітімге көбірек әкеледі. Қант диабет ауруының - 44%, жүректің ишемиялық ауруының 23%, кейбір қатерлі ісік ауруларының 7-41% жағдайлары артық салмақ пен семіздік әсерінен туындағаны зерттелген .Қант диабетінің алдын алу үшін тез сіңірілетін көмірсулы тағамдардан бастартқан жөн. Қазіргі уақытта қант диабеті пациенттерді қалыпты өмір сүру, жұмыс істеу және спортпен шұғылдану мүмкіндігінен айыратын ауру емес. Егер сіз емдеудің заманауи нұсқалары бар диета мен дұрыс режимді ұстанатын болсаңыз, пациенттің өмірі сау адамдардың өмірінен айтарлықтай ерекшеленбейді.Диабетологияның қазіргі даму кезеңіндегі пациенттерге білім беру- дәрілік терапиямен қатар, қант диабетімен ауыратын науқастарды табысты емдеудің қажетті құрамдас бөлігі және кілті.[14]
Қант диабетін басқарудың заманауи тұжырымдамасы бұл ауруды белгілі бір өмір салты ретінде қарастырады. Қойылған міндеттерге сәйкес, диабеттік көмектің тиімді жүйесінің болуы келесі мақсаттарға қол жеткізуді қамтамасыз етеді:қант диабетінің жедел және созылмалы асқынуларын жою үшін метаболикалық процестерді толық немесе толықтай қалыпқа келтіру,науқастың өмір сүру сапасын жақсарту.
Бұл мәселелерді шешу бастапқы медициналық көмек қызметкерлерінің көп күш-жігерін талап етеді. Пациенттерге мейіргерлік күтім сапасын жақсартудың тиімді құралы ретінде оқытуға назар барлық аймақтарда артып келеді.
Қазақстанда қант диабеті тегін емделеді. Кепілдендірілген тегін медициналық көмек пакеті шеңберінде диабетке шалдыққан пациенттерге түрлі дәрі мен медицина бұйымдары беріледі. Оның ішінде шприц, тест-жолақша, глюкометр, инсулин помпалары мен инсулин де бар.
2020 жылдан бастап МӘМС жүйесіне қосылуымен қант диабетімен ауыратын пациенттерге мемлекеттің есебінен профилді мамандардың қызметі, лабораторлық диагностика, күндізгі және тәуліктік стационарлардағы жоспарлы көмек көрсетіледі және дәрі-дәрмекпен тегін қамтамасыз етіледі.
Мақсаты: Қант диабетімен ауыратын пациенттердің амбулаториялық кезеңінде оңалтудың негізгі аспектілерін шет елдік зерттеулерге шолу арқылы бағалау.
Міндеттері :
1.Қант диабетімен ауыратын пациенттердің амбулаториялық кезеңінде оңалтудың негізгі аспектілерін шет елдік зерттеулерге шолу жүргізу
5. Нәтижесіне талдау жүргізу, қортынды шығару.
Зерттеудің теориялық практикалық маңыздылығы.
Диабетпен ауыратындарға жұмыс қабілеттілігін сақтау және осы ауруда өмірдің жоғары сапасын сақтау мақсатында қалпына келтіру шараларының кешені көрсетілген.
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ КӨЛЕМІ МЕН ҚҰРЫЛЫМЫ
Зepттeу жұмыcы 38 кoмпьютepлiк мәтiн бeтiнeн тұpaды. Курстық жұмыc кipicпe, әдeбиeттepдi шoлу, зepттeу мaтepиaлдapы мeн әдicтepi, зepттeудiң нәтижeлepi, қopытынды, пpaктикaлық ұcыныcтap, пaйдaлaнылғaн aқпapaттap тiзiмi 41 әдeбиeттeн, oның iшiндe 26 шeтeлдiк әдeбиeт, 3 oтaндық әдeбиeт, интepнeт көзi жәнe қocымшaлapдaн тұpaды
I тарау: Қант диабетінің амбулаториялық кезеңінде оңалтудың негізгі аспектілері
1.1Қант диабеті және оның типтері
Бүгінгі таңда дүние жүзінде қант диабетімен ауыратындардың саны көбейіп, жүрек-қан тамырлары, онкологиялық дерттен кейін үшінші орынды иеленуі -- көпшілікті алаңдатып отырған мәселе. Бұл дерт біздің елімізде күннен-күнге көбейіп келеді. Сондықтан қант диабетінің белгілері білінген күннен бастап, денсаулыққа аса күтім керектігін ұмытпаған жөн.
Қант диабетімен дүние жүзі тұрғындарының бес пайызға жуығы, яғни 250 миллион адам ауыратыны белгілі және 15 жыл сайын бұл көрсеткіш еселеніп отыратын көрінеді.[15]
Қант диабеті -инсулиннің абсолютті немесе салыстырмалы тапшылығына байланысты созылмалы, ауыр ауру, клиникалық түрде метаболикалық бұзылуларме, гипергликемиямен және глюкозуриямен көрінеді. Қант диабеті иттерге, сирек шошқаларға, жылқыларға және жалғыз асқазаны бар басқа жануарларға әсер етеді. Қант диабетінің негізгі себебі - ағзадағы көмірсулар алмасуын реттейтін инсулиннің салыстырмалы және абсолютті жеткіліксіздігі. Салыстырмалы инсулин тапшылығы көбінесе инсулин секрециясын басатын, глюкозаға төзімділіктің бұзылуын тудыратын және инсулиннің әсерін төмендететін токсиндер мен дәрілердің әрекетімен байланысты.Абсолютті инсулин тапшылығы Лангерганс аралдарының
b-жасушаларын бұзатын заттар мен токсиндерді қабылдаудан туындайды. Аурудың басталуына шамадан тыс тамақтандыру, әсіресе қантты жем, семіздік, гипокинезия, стресс ықпал етеді.Аурудың жасырын кезеңінде аппетит жоғарылайды, шөлдеу және полиурия пайда болады. Қант диабетінің клиникалық сатысында қандағы глюкоза деңгейі бірнеше есе артады (гипергликемия), зәрдегі глюкоза деңгейі жоғарылайды (глюкозурия) және кетонды денелердің көп мөлшері пайда болады (кетонурия). Қанда альбуминнің, протромбиннің, фибриногеннің мөлшері, резервтік сілтілік айтарлықтай төмендейді, кетон денелері пайда болады, иммуноглобулиндердің мөлшері салыстырмалы түрде жоғарылайды, кейбір жағдайларда ұйқы безі антигендеріне және инсулинге аутоантиденелер анықталады.[16] Диагностика және дифференциалды диагностика. Диагноз анамнездік мәліметтер, тән клиникалық симптомдар, қандағы инсулин мен глюкозаның және зәрдегі глюкозаның деңгейін зертханалық анықтау негізінде жасалады. Нефроз және нефрит кезіндегі алиментарлы және бүйректік глюкозуриядан, сондай-ақ қантсыз диабеттен ажырату қажет. Ерекше бағалы асыл тұқымды малдарды қоспағанда, экономикалық тұрғыдан ақталмаған. Ауру малдың рационында көмірсутекті азықпен қамтамасыз ету күрт төмендейді (жем, жартылай қант және қант қызылшасы, қант заттарын қоспай, сұлыжармасынан ботқа және т.б.) Етқоректілерді пісірілген ет, балық, ет сорпасы береді. Сумен қамтамасыз ету шектелмейді. Пациеттің гипергликемияның жетіспеушілігінен (гипогликемия) немесе асып кетуінен (қанттан) зардап шегетінін білуге болатын ерекше белгілер бар. Сонымен гипогликемия кенеттен әлсіздік, бас ауруы, бас айналу және бұлшықеттің қысылуымен сипатталады.Мүмкін жедел аштық сезімі, терлеу, өткір психикалық қозу. Бұл жағдай, әдетте, алкогольді ішуге байланысты, өте тез дамиды және негізінен диабеттің 1 типі бар науқастарға тән. Бұл жағдайда науқасқа 4-5 дана қант, кәмпит, тәтті ыстық шай немесе газы бар тәтті су беруге болады.[17]
Қандағы қанттың гипергликемия (артығуы) біртіндеп дамиды (бір сағаттан бірнеше күнге дейін) және жүрек айну, құсу, тәбеттің болмауы, жедел шөлдеу сезімі, құрғақ тері, тыныс алудың пайда болуымен көрінеді. Науқас летаргиялық, ингибирленген болады. Бұл жағдай стресстен немесе созылмалы аурудың күшеюінен туындауы мүмкін. Гипергликемия кезінде инсулин инъекциясы тағайындалады және сусын беріледі. Пациенттерге қамқорлық жасау кезінде қантты тұрақты түрде өлшеу әр екі сағат сайын жүргізіледі және қандағы глюкоза қалыпқа келгенше инсулин үнемі енгізіліп тұрады. Егер қант деңгейі төмендемесе, науқасты дереу ауруханаға жатқызу керек.
Соңғы отыз жыл ішіндегі диабетологияның маңызды жетістігі мейіргерлердің рөлінің артуы және олардың қант диабетіне мамандануын ұйымдастыру болып табылады, мұндай мейіргерлер қант диабетімен ауыратын пациенттерге сапалы медициналық көмек көрсетеді, ауруханалардың, жалпы практика дәрігерлерінің және амбулаториялардың өзара әрекеттесуін ұйымдастырады, пациенттерді оқытады.[18]
Қант диабетін емдеуге мамандандырылған мейіргерлердің міндеттері кеңес берушінің міндеттеріне өте ұқсас.
Қант диабетімен ауыратын пациенттердің өмір сапасын жақсарту үшін мейіргер қажет:
:: Аурудың даму себептерін және оның асқынуларын түсіндіріңіз.
:: Емдеу принциптерін қарапайым қарапайым ережелерден бастап, емдеу және бақылау бойынша ұсыныстарды біртіндеп кеңейте отырып, пациенттерді ауруды тәуелсіз бақылауға дайындаңыз.
:: Пациенттерге дұрыс тамақтану және өмір салтын өзгерту туралы егжей-тегжейлі ұсыныстар беріңіз.
:: Пациенттерге қажетті әдебиеттерді ұсыныңыз. Қант диабетін емдеудің ерекшелігі - пациент өмір бойы кешенді емді өз бетінше жүргізуге мәжбүр. Ол үшін ол өзінің ауруының барлық аспектілері туралы біліп, нақты жағдайға байланысты емдеуді өзгерте алуы керек - оған мейіргер көмектесуі керек.
Қант диабетімен ауыратын пациенттердің өмір сапасын бағалау кез-келген терапевтік шараларды жоспарлау кезінде жүргізілуі керек.
Қант диабетінің асқынуы өмір сүру сапасын нашарлатады, өмір сапасына гликемиялық бақылауды жақсартудың қарқынды тактикасы азаймайды.
Пациентке ауруды өз бетінше басқаруға мүмкіндік беру өмір деңгейіне оң әсер етеді. Бұл мүмкіндік медицина қызметкерлеріне, қант диабеті саясатына және созылмалы медицинаға байланысты.Егер медициналық персонал пациенттің дауысын тыңдайтын болса,пациенттердің өздері дұрыс саясат жасай алады. [19]
Қант диабеті (қант диабеті) - бұл инсулиннің бұзылуы және оның секрециясы нәтижесінде көрінетін созылмалы гипергликемияға тән метаболикалық (метаболикалық) аурулар тобы. Осы екі фактор да әсер етуі мүмкін. Қант диабетімен созылмалы гипергликемия дисфункциямен немесе әртүрлі органдардың зақымдалуымен, олардың жеткіліксіздігімен бірге жүреді. Ең алдымен, бұл көзге, қан тамырларына, жүрекке, бүйрекке, нервтерге қатысты .
Американдық диабетологиялық қауымдастықтың жіктелуіне сәйкес (1999 жылы жасалған) қант диабетінің келесі түрлері бөлінеді:
1. Бірінші типтегі қант диабеті-организмдегі инсулиннің абсолютті айқын жетіспеушілігімен β-жасушалардың көп мөлшерін бұзу нәтижесінде пайда болады:
2.инсулинге төзімділік, не релятивтік жеткіліксіздік, не исулинге төзімділік кезінде немесе онсыз инсулин секрециясының бұзылуы.
3. Қант диабетінің басқа да ерекше түрлері - этиологиясы мен патогенезі толық зерттелген аурудың түрлерін қамтиды:
- β-жасушалар функцияларының генетикалық ақаулары,
- инсулин әсерінің генетикалық ақаулары,
- эндокринопатия.
- ұйқы безінің эндокриндік аппаратының аурулары,иммунды орта;
-идиопатиялық (Белгісіз этиология).
Екінші типтегі қант диабеті басым
- химиялық заттармен немесе дәрілік препараттармен индукцияланған қант диабеті,
- әртүрлі инфекциялар,
- иммунды диабеттің ерекше түрлері,
- кейде қант диабетімен байланысты басқа генетикалық синдромдар.
4. Гестациялық қант диабеті-жүктілік кезінде алғаш рет анықталған қант диабеті және глюкозаға төзімділіктің бұзылуы.
Бірінші типтегі қант диабеті (инсулинге тәуелді)-бұл аутоиммунды органоспецификалық ауру, нәтижесінде инсулиннің абсолютті жетіспеушілігінің дамуымен ұйқы безінің инсулин шығаратын β-жасушаларының бұзылуы орын алады. Патогенез ағзаның аутоиммундық ақаулығы немесе басқа қолайсыз факторлардың әсерінен инсулин шығаратын ұйқы безі жасушаларының бұзылуына негізделген. Инсулиннің жеткіліксіз мөлшерін өндіру нәтижесінде дене жасушаларының глюкозаны сіңіру процесі бұзылып, ол қанда жинала бастайды. Бұл энергетикалық дағдарысқа және дененің барлық жүйелеріне зиян келтіреді. Қазіргі уақытта I типті қант диабеті биологиялық бейімділік пен сыртқы қолайсыз факторлардың үйлесімінде пайда болатындығы анықталды:
- тұқым қуалаушылық: генетикалық деңгейде мутацияланған ген беріледі, бұл ағзаның аутоиммундық жүйесін ұйқы безіне шабуыл жасауға итермелейді (9% жағдайда пациенттің әкесінен, 3% анадан, 30% ауру ата-анадан мұра болады) ;
- вирустық инфекция: эпидемиялық паратит вирусының, ретровирустардың, қызамық вирусының, цитомегаловирустың, Эпштейн-Барр мен Коксакидің B әсері;
− химиялық заттар, дәрілік препараттар (глюкокортикоидтар, никотин қышқылы, цитостатиктер, Бактерияға қарсы препараттар және басқалар);
- ұйқы безінің аурулары;жануарлардан алынатын көмірсулар мен майларды көп мөлшерде тұтыну;стресс.
Екінші типтегі қант диабеті (инсулинге тәуелді емес) - инсулиннің тіндік жасушалармен өзара әрекеттесуінің бұзылуы нәтижесінде дамитын метаболикалық ауру. Ұйқы безі инсулиннің жеткілікті мөлшерін шығарады, бірақ организм оны тиімді қолдана алмайды. II типтіқант диабеті патогенезі β-жасушалардың секреторлық дисфункциясына негізделген, ол қандағы глюкоза деңгейінің жоғарылауымен инсулиннің ерте секреторлық шығарылуын баяулатады. II типті қант диабетінің дамуына бейім факторлар:
- тұқым қуалаушылық егер кемінде бір ата-ананың II типті ҚД болса, онда II типті ҚД - мен өмір бойы ауырып қалу ықтималдығы 40% құрайды;
- жасы: жасы ұлғайған сайын (40 жастан асқан пациенттерде) жиі диагноз қойылады және кез-келген жаста пайда болуы мүмкін болса да, II типті қант диабеті ауруының үлесі артады;
- семіздік: үшінші дәрежелі семіздікпен ауыратын пациенттерде II типті қант диабеті қаупі артады, өйткені ол бауырдың, сондай - ақ инсулиннің басқа мүшелері мен тіндерінің инсулинге төзімділігін тудырады, инсулин секрециясы бұзылады;
- физикалық белсенділік: физикалық белсенділік пен тағамнан алынған көмірсулар мен майларды тұтынудың артуына ықпал етеді, осылайша семіздік қаупін азайтады және метаболизмді қалыпқа келтіреді;
- тамақтану ерекшеліктері: көмірсулар мен майларды көп мөлшерде тұтыну, артық тамақтану II типті қант диабетін дамыту қаупін арттырады;
- гормондардың шығарылуымен бірге жүретін стресс;жүктілік; құрсақішілік даму кідірісі;әдеттегі өмір салтын өзгерту:
II типті қант диабетімен сырқаттанушылық құрылымында қант диабетімен ауыратын барлық науқастардың 80-90% - ын құрайды . I және II типті қант диабетінің клиникалық көрінісі күрт ерекшеленеді: I типті қант диабеті жедел диабеттік кетоацидоздан басталады, ал II типті қант диабеті жиі кездейсоқ диагноз қойылады (медициналық тексеру, медициналық тексеру кезінде). Көмек сұраған II типті ҚД-мен ауыратын 1 науқасқа өз ауруы туралы білмейтін 2-3 адам келеді. Сонымен қатар, мұндай пациенттердің 40% - ында әртүрлі ауырлықтағы кеш асқынулар бар: ретинопатия, жүректің ишемиялық ауруы (ЖИА), полиневропатия, нефропатия.[20]
Қант диабетінің пайда болуы және белгілері:
Бірқатар жағдайларда қант диабетінің пайда болуы асқазан асты безінің қабынуы салдарынан, қан тамыры зақымданып, ішкі секрецияның басқа да бездердің ауруымен байланысты. Көбінесе ол психологиялық қозу мен қобалжулардың, инфекциялық аурулардың салдарынан болатындығы анықталып отыр. Диабетке шалдыққандарда мынадай белгілер байқалуы мүмкін. Ауырған адам үнемі қатты шөлдейді және құрамында қанты мол зәр көп келіп, кіші дәретке жиі барады (тәулігіне 6 литр және одан да көп). Балаларда тым ерте білінетін белгісі - кіші дәреті тоқтамайды. Кіші дәреттегі қанттың мол болуынан балалардың іш киімдері (емшектегі нәрестелердің жөргегі) крахмалданғандай қаудырлап тұрады. Көп жағдайларда диабетпен ауырғандар шөлдеп, тамаққа деген тәбеттің күрт артуымен байқалады. Аурудың ерте белгілеріне терінің, әсіресе екі шаптың арасының қышуы ондағы су бөртпе ауруына бейімділігінен байқау қиын емес. Ауруды дер кезінде емдемесе, оның асқынуы күшейіп, әлсіздік пайда болады. Организм тез қалжырап, қол-аяғы қақсайды, жүйке жұқаруы байқалады. Көру қабілеті төмендеп, бүйрек қызметі бұзылуы да мүмкін. Пациенттің ауызынан ацетон иісі тәріздес иіс шығады. Кей жағдайда науқастың құлап қалуыда кездеседі. Ал қант диабетінің ІІ түріне шалдығудың ең басты себебі - семіздік. Артық салмақ, аз қозғалу, өз-өзін күтіп ұстамау салдарынан қандағы инсулин құрамы артады. Адамда астың дұрыс қорытылмауының салдарынан қандағы қант көбейіп кетеді.[21]
Сондықтан кез келген адам тұрақты түрде қозғалыста болған жөн. Сонда ғана денедегі қан айналымы дұрысталып, қандағы қант реттеледі. Семіздіктен құтылу үшін, ең алдымен ішімдікке, темекіге әуес болмау керек. Дер кезінде дұрыс тамақтануды қалыптастырып, оны әдетке айналдырған абзал. Тағы бір айтатын нәрсе - басының сақинасы, өтінде тас бар адамдар да қант диабеті ауруына бейім келеді. Сондай-ақ бұл аурудың тұқым қуалайтын ерекшелігі де бар.Кез келген адамдағы қанның қант мөлшері 3,5-тен 5,5-ке дейін болуы қажет, ал бұл көрсеткіш 5,7 немесе 6,0-ге көтерілген жағдайда дәрігерге тексеріл-ген дұрыс. Егер де қант диабетімен ауырған жағдайда адам өз-өзін сабырлылықпен ұстамдылыққа тәрбиелеген болса, өз пайдасы болары анық. Дәрігердің ақыл-кеңесімен қалыпты жағдайда аурумен күресуге, ұзақ ғұмыр сүруге болатындығын өмірдің өзі дәлелдеп отыр. Көп жағдайда қант диабетімен ауырғанда диета сақтап, ауруға себепші болатын тамақтардан аулақ болуда пайдалы.[22]
Қант диабетінің жедел және созылмалы асқынулары:
Қант диабеті - бұл әртүрлі қауіпті асқынуларды тудыратын созылмалы патология. Егер сіз дұрыс емделмесеңіз және диетаны ұстанбасаңыз, диабет көру, бүйрек, бауыр және басқа органдардың жұмысында елеулі бұзылуларға әкеледі.Қант диабетінің асқынулары жедел және созылмалы болып бөлінеді. Қант диабетінің жедел асқынулары қысқа уақыттан кейін қандағы қанттың тез артуына немесе азаюына жауап береді. Кейінірек асқынулар гипергликемияның жүйке тіндеріне және қан тамырларына зиянды әсерінің нәтижесінде пайда болады.Қант диабетінің асқынуы ауруды дұрыс емес немесе кешіктірілген емдеу кезінде пайда болады.[23]
Жедел асқынулар
Ангиопатия, яғни қант диабетінің тамырлы асқынуы зақымдалған тамырлардың мөлшеріне байланысты макроангиопатия мен микроангиопатияға бөлінеді.Қант диабетінің микро-тамырлы асқынулары көзге және бүйрекке зақым келтіреді. Егер макроангиопатия болса, мидың, жүректің және перифериялық тіндердің проблемалары пайда болады.Қант диабетіндегі кома қан глюкозасындағы тым төмен тамшыларға реакция ретінде дамиды. Көбінесе бұл қант диабетінің жедел асқынуы гипогликемия фонында дамиды.Жедел асқынулар өлімге әкелуі мүмкін.
Гипогликемиялық кома
Глюкоза деңгейі төмендеп, ми жасушалары энергия тапшылығынан зардап шеккенде, жақындап келе жатқан команың белгілері пайда болады. Гипогликемия глюкозаның мәні 3,3 ммоль л-ден төмен болуымен сипатталады.
Команың қауіптілігі - бұл ми тініне әсер етуі мүмкін. Қауіпті жағдайлар, мысалы, адам кенеттен есін жоғалтқанда пайда болуы мүмкін. Бұл автомобильді басқарған кезде немесе көп көңіл аударуды қажет ететін басқа жағдайларда да болуы мүмкін.
Гипогликемия келесі себептер бойынша пайда болады:
* дұрыс емес инсулин терапиясы немесе сәйкес келмейтін қантты төмендететін дәрілерді қолдану,
* диеталық бұзылулар,
* қажетті мөлшерде көмірсуларсыз физикалық белсенділік,
* ораза ұстау
* алкогольді ішу
* әртүрлі препараттарды қабылдау, олардың арасында: литий препараттары, сульфонамидтер, бета-блокаторлар.
Гипогликемия белгілері:
1. терлеу
2. дененің дірілдеген бөліктері
3. тахикардия
4. қатты аштық сезімі
5. еріннің айналасындағы ұйқышылдық
6. үрей мен қорқыныш
7. жүрек айнуы
Бұл құбылыстардың бәрі мидың патологиясынан бұрын пайда болады, сондықтан команың алдын алу үшін терапевтік шаралар жүргізілуі керек. Егер емдеу орындалмаса, пайда болады:
* ұйқышылдық
* бұзылған назар
* ығыстыру
* бас аурулары.[24]
Гипергликемиялық кома
Қандағы қанттың едәуір жоғарылауынан туындаған кома кетоацидотикалық (кетоацидоз), сондай-ақ гиперсмолярлы және лакцидті болуы мүмкін.
Кетоацидоз организмге теріс әсер ететін қант пен метаболикалық өнімдердің, яғни кетондардың көбеюіне байланысты пайда болады.Мұның себебі инфекция, емделудің болмауы немесе ондағы қателіктер, сондай-ақ жарақаттар, операциялар және басқа факторлар болуы мүмкін.
Гиперосмолярлық кома (дегидратация) жоғары осмолярлы қан жасушадан сұйықтықты тартып, оларды майсыздандырғанда пайда болады. Бұл жағдай инсулин жетіспеушілігіне байланысты пайда болады.Бұл комаға әкелетін факторлар кетоацидоздың себептеріне ұқсас, сонымен қатар сұйықтықтың жоғалуына әкелетін кез-келген патологияны осыған жатқызуға болады.
Комадан бұрын пайда болатын белгілер:
* Зәр көлемінің ұлғаюы (8 литрге дейін),
* Қатты шөлдеу
* Әлсіздік, әлсіздік, мигрен.
* Қандағы қанттың өзгеруімен көрсеткіш 16,5 ммоль л-ден асады,
* Құрғақ шырышты қабаттар мен тері.
* Бірнеше күннен кейін есінің бұзылуы, содан кейін кома пайда болады.
Бұл белгілер гиперосмолярлық күйге де, кетоацидозға да тән.Алайда кетоацидоздың келесі айырмашылықтары бар:
* Куссмаулдың тынысы пайда болады (шулы, сирек және терең)
* тәтті алма иісі пайда болады
* Іштің жедел ауырсынуы.
Гиперосмолярлықпен парез, паралич, сөйлеу бұзылыстары және галлюцинация жиі кездеседі. Гиперосмолярлық кома температураның жоғарылауымен сипатталады.Статистика көрсеткендей, сүт қышқылды ацидоз комасы өздігінен сирек дамиды. Жүрек патологиясы, тыныс алу жүйесінің жеткіліксіздігі, анемия, жарақаттану, қан жоғалту және инфекция кезінде тіндерге енетін оттегінің азаюына байланысты пайда болады.Сүт қышқылының комасы физикалық күш салуға, созылмалы алкоголизмге байланысты немесе 65 жастан кейін пайда болуы мүмкін.
Кеш асқынулар
Қант диабетінің созылмалы асқынуы немесе қант диабетінің кеш патологиясы - бұл қан тамырларының зақымдалуы, яғни диабеттік ангиопатиялар.
Диабеттік ангиопатия - бұл кіші, орта және үлкен тамырлардың зақымдануы. Егер кішкентай тамырларға (артериолалар, капиллярлар және венулалар) әсер етсе, микроангиопатия пайда болады.
Үлкен және орташа мөлшердегі тамырлардың зақымдануы макроангиопатия деп аталады. Бұл патологиялар көздің және бүйректің зақымдалуына әкеледі. [25]
Диабеттік аяқ- бұл диабеттегі аяқтың патологиясы, ол перифериялық нервтердің, жұмсақ тіндердің, терінің, буындардың және сүйектердің зақымдалуынан пайда болады. Патология созылмалы және өткір ойық жараларда, сүйек-артикулярлы зақымдануларда және іріңді-некротикалық процестерде көрінеді.
Диабеттік аяқтың нейропатиялық алуан түрінің пайда болуы аяқ-қол тамырларының өзгеруімен жүреді. Аяқтың тамырларының кеңеюіне байланысты ісіну және температураның жоғарылауы орын алады. Қан ағымының бұзылуына байланысты тамырлар аяқтың тіндеріне енетін оттегінің жетіспеушілігінен зардап шегеді.Аяғы ісініп, қызара бастайды. Сүйек-байламды құрылымдағы деформациялық процестер ұзақ уақыт қалыптасуы мүмкін.Аяқтың диабеттік түрін емдеу үшін метаболизм процестерін қалыпқа келтіру үшін шаралар қабылдау қажет, сонымен қатар:
Антибиотиктер;
Жараларды емдеу;
Түсіру және аяқтың демалуы;
Терінің қоюлану аймағын жою;
Арнайы аяқ киім кию;
Аяқтағы тері бозғылт немесе цианотикалық болады. Кейде капиллярлардың кеңеюінің нәтижесінде тері қызғылт-қызылға айналады.Диагностикалық мақсаттар үшін:
Доплер әдісі
Аяқ тамырларының ангиографиясы,
Есептеу және магниттік-резонанстық бейнелеу,
Қан тамырларын ультрадыбыстық зерттеу
Қант диабетінің алдын алу
1.Алдын алумен шұғылдана отырып сіз әрі денсаулығыңызды нығайтасыз, әсіресе жүрек - тамыр жүйелерін. Қант диабеті жүрек ауруы қаупін орташа есеппен алғанда 3 рет, ал инсульт қаупін 5 рет жоғарылатады. Зат алмасудың бұзылуы арқасында жүрек тамыр қабырғалары қалыңдап, тығыздала бастайтын атеросклероз пайда болады.
2.Диабет кезінде есте сақтау жады және мидың басқада қызметтері бұзылады, сондықтан алдын алу сізге ұзақ уақыт бойы мидың толық жұмыс істеуін сақтайды.
3.Диабет ер кісілердің де, әйелдердің де жыныстық өмір жағдайына кері әсер ететінін айта кету керек.
4.Алдын алу салауатты өмір салтына өтумен қортылады. Артық салмақтан құтылу, дене шынықтыру жаттығуларымен шұғылдану, май мен қантты пайдалануды төмендету қажет. Егер Сізге 40 жастан жоғары, сізде артық салмақ немесе Сіздің туысқандарыңыздың ішінде диабетиктер болса қандағы қант деңгейін жүйелі тексеріп тұру қажет.[28]
Дұрыс тамақтану. Майлы тамақты аз, өсімдік талшықтарын көп пайдаланыңыз. Күніне жеміс, жиделермен бес рет тамақтан. Көмірсутегіне бай азықтарын көп пайдаланыңыз. Бұл қанға глюкозанын жетуін бәсеңдетеді, холестериннің деңгейі төмендейді. Сондықтан ірі тартылған ұнның нанын, макарон өнімдерін, күріш, жемістер, сұлы, арпа, қырыққабат, қарақұмық, картоп жеңіз.Кішкентай порциямен әр 4 сағат сайын тамақтаныңыз. Бұл ішкен тамақты қорыту үшін қанды қажетті инсулинмен қамтамасыз етудің ең жақсы тәсілі. Біздің мақсатымыз - ұйқыбезіне жоғары жүктемелер болдыртпау үшін күн бойы тамақты біркелкі реттеу.
Қант пен тұзды пайдаланбаңыз. Кішкентай жеген қанттың өзі қандағы қант деңгейін аспандатып жіберуі мүмкін. Ал тұзды тамақ тез қан қысымын көтеріп жібереді.
Өз салмағыңызды қалыпты ұстаңыз. Тез жүру - семірудің бірден бір емі. Аптасына 5 рет дене шынықтыру жаттығуларымен шұғылданатын кісілер қант диабетімен ауру қауіп дәрежесін 50 % дейін төмендетеді. Кез келген ауа райында күніне 4 километр жаяу жүріңіз. Дәрумендер қабылдап, күйземеңіз. ҚД алдын алу қант диабетін анықтаған күннен бастап алдын алу қажет, қауіп фактор тобына жатады, ары қарай жылына 2 рет эндокринолог бақылауында бақылану. Арнайы мамандардың кеңесінен невропатолог, окулист, кардиолог, нефролог өту қажет.
Күнделікті физикалық жүктемелер. Егер күніне ең болмаса жарты сағат дене шынықтырумен айналысқан жағдайда қант диабетінің профилактикасы тиімді болады. Физикалық жүктемелер алмасу процесіне жақсы әсер етеді, соның нәтижесінде майлар ыдырап, қандағы май құрамы жақсара түседі, сәйкесінше дене массасы да азаяды. Қант диабетінің алдын алу үшін жаяу жүріп, велосипед айдау керек, сонымен бірге бимен, жүзумен, футболмен және басқа да спорт түрлерімен айналысу қажет.
Рухани тендікті сақтап, жақсы көңіл-күйде болу. Үнемі күйзелістер аурудың пайда болуының басты себебі болғандықтан, қант диабетінің алдын алу үшін эмоционалдық жағдайды бақылау қажет. Көңіл-күйі нашар адамдармен аз араласып, күйзеліске ұшырататын жағдайлардан аулақ болған жөн.
Медициналық тексеруден тұрақты өту. Қауіп тобындағы адамдарға диабеттің алдын алу үшін кем дегенде жарты жылда бір рет талдаулар тапсырып тұру қажет.
Пациенттің өзін-өзі бақылауы
Қант диабетіндегі өзін-өзі бақылау пациенттің қант пен несеп қантының мөлшерін тәуелсіз түрде анықтау деп аталады, күнделікті және апта сайынғы өзін-өзі бақылау күнделігін жүргізеді. Соңғы жылдары қандағы қантты немесе зәрді жылдам анықтайтын көптеген жоғары сапалы құралдар (сынақ жолақтары мен глюкометрлер) жасалды. Өзін-өзі бақылау процесінде ауруды дұрыс түсіну пайда болады, қант диабетін басқару дағдылары дамиды.
Екі мүмкіншілік бар - қандағы қант пен зәр қантының өзін-өзі анықтау. Зәрдегі қантты визуалды жолақтармен аспаптардың көмегінсіз анықтайды, жайылған дымқыл несеп жолымен бояуды қаптамадағы түс масштабымен салыстырады. Бояу неғұрлым қарқынды болса, зәрдегі қант мөлшері соғұрлым жоғары болады. Зәрді аптасына 2-3 рет күніне екі рет қарау керек.
Қандағы қантты анықтаудың екі түрі бар: несеп жолақтары сияқты жұмыс істейтін көрнекі тест жолақтары (бояуды түс шкаласымен салыстыру) және ықшам құрылғылар - глюкометрлер, олар қант деңгейін экрандағы сан ретінде өлшеу нәтижесін береді. дисплейде көрсетіледі. Қандағы қант мөлшерін өлшеу керек:күн сайын ұйқы алдында , тамақтану алдында.
Сонымен қатар, әр 10 күн сайын бір күн бойы (күніне 4-7 рет) қандағы қантты бақылау қажет.Есептеуіш сонымен қатар сынақ белдеулерін қолдана отырып жұмыс істейді, әр құрылғыда тек өзінің жолағы болады. Сондықтан, құрылғыны сатып алғанда, ең алдымен, тиісті сынақ жолақтарын әрі қарай қамтамасыз ету туралы қамқорлық қажет.Саусақты алкогольмен көп сүртпеңіз: оның қоспасы талдау нәтижесіне әсер етуі мүмкін. Қолыңызды жылы сумен жуып, құрғатып сүрту жеткілікті, арнайы антисептиктерді қолдану қажет емес.
Пункция саусақтың дистальды фалангасының бүйір бетінде емес, оның кішкентай жастығында жасалады.Қанның жеткіліксіз үлкен тамшысы пайда болады.Сынақ жолақтарымен визуалды жұмыс кезінде және кейбір глюкометрлермен жұмыс кезінде қанның мөлшері әртүрлі болуы мүмкін.Сынақ алаңына қан жағыңыз немесе екінші тамшыны қазыңыз. Бұл жағдайда бастапқы сілтеме уақытын нақты белгілеу мүмкін емес, нәтижесінде өлшеу нәтижесі қате болуы мүмкін.Көрнекі жолақтармен және бірінші буын глюкометрлерімен жұмыс жасау кезінде сынақ жолағында қанның әсер ету уақытын байқамаңыз. Сіз метрдің дыбыстық сигналдарын дәл ұстануыңыз керек немесе екінші қолыңызбен сағатыңыз болуы керек.
Қанды сынақ алаңынан ақырын тазарту жеткіліксіз. Құрылғыны пайдалану кезінде сынақ алаңында қалған қан немесе мақта өлшеу дәлдігін төмендетеді және метрдің фотосезімтал терезесін ластайды.Науқасқа өз бетімен жаттығу жасау керек, қанды тарту, визуалды тест жолақтарын, глюкометрді қолдану қажет.Қант диабетімен ауыратын компенсацияның арқасында адамда көптеген кетон денелері пайда болуы мүмкін, бұл диабеттің ауыр асқынуына әкелуі мүмкін - кетоацидоз. Кетоацидоздың баяу дамуына қарамастан, егер қан немесе зәр анализдерінің нәтижелері бойынша ол жоғарыласа, қандағы қантты төмендетуге тырысу керек. Күмәнді жағдайларда сіз арнайы таблеткалардың немесе жолақтардың көмегімен зәрде ацетон бар-жоғын анықтауыңыз керек.
Өзін-өзі бақылаудың мәні - қандағы қант деңгейін мезгіл-мезгіл тексеріп қана қоймай, сонымен бірге нәтижелерді дұрыс бағалау, қант көрсеткіштері бойынша мақсаттарға жетпеген жағдайда белгілі бір іс-әрекеттерді жоспарлау.Қант диабетімен ауыратын әр адам өзінің ауруы туралы білім алуы керек. Құзыретті пациент әрдайым қант көрсеткіштерінің нашарлау себептерін талдай алады: мүмкін, бұл тамақтанудағы маңызды қателіктерге және нәтижесінде салмақтың өсуіне әкелді ме? Мүмкін катаральды ауру, қызба бар шығар?
Дегенмен, білім маңызды емес, сонымен қатар дағдылар да қажет. Кез-келген жағдайда дұрыс шешім қабылдай білу және дұрыс әрекет ете білу - бұл қант диабеті туралы білімнің жоғары деңгейінің ғана емес, сонымен қатар жақсы нәтижелерге қол жеткізе отырып, ауруыңызды басқарудың нәтижесі. Дұрыс тамақтануға оралу, салмақ жоғалту және өзін-өзі бақылауды жақсарту қант диабетімен күресуді білдіреді. Кейбір жағдайларда дұрыс шешім дереу дәрігермен кеңесіп, жағдайды шешуге тәуелсіз әрекеттен бас тарту болар еді.
Өзін-өзі бақылаудың негізгі мақсатын талқылай отырып, біз қазір оның жеке міндеттерін тұжырымдай аламыз:
-тамақтану мен дене белсенділігінің қандағы қантқа әсерін бағалау,
-диабеттің өтемақысын бағалау
-ауру кезінде жаңа жағдайларды басқару, медициналық көмек пен емдеуді өзгертуді қажет ететін проблемаларды анықтау.[50]
Өзін-өзі бақылау бағдарламасы әрдайым жеке және баланың отбасының мүмкіндіктері мен өмір салтын ескеруі керек. Дегенмен, барлық пациенттерге бірқатар жалпы ұсыныстар берілуі мүмкін.
1. Өзін-өзі бақылаудың нәтижелерін әрдайым жазып алу керек (күні мен уақыты көрсетілген), дәрігермен егжей-тегжейлі жазбаларды пайдалану қажет.
2. Іс жүзінде өзін-өзі басқару режимі келесі схемаға жақындауы керек:
қандағы қант деңгейін бос асқазанға және аптасына 2-3 рет тамақтанғаннан кейін 1-2 сағаттан кейін, индикаторлар белгіленген деңгейге сәйкес келсе, қанағаттанарлық нәтиже несепте қанттың болмауы,қандағы қант деңгейін күніне 1-4 рет анықтаңыз, егер қант диабеті үшін өтемақы қанағаттанарлық болмаса (қатарлас - жағдайды талдау, қажет болған жағдайда дәрігермен кеңесу). Дәл осындай өзін-өзі бақылау режимі қант деңгейі қанағаттанарлық жағдайда да қажет, егер инсулин терапиясы жүргізілсе,қатар жүретін аурулар кезінде, өмір салтындағы елеулі өзгерістер кезінде қандағы қантты күніне 4-8 рет анықтаңыз,өзін-өзі бақылау әдісін және оның режимін мезгіл-мезгіл талқылап отырыңыз, оның нәтижелерін гликатталған гемоглобинмен байланыстырыңыз. [29]
Пациент өзін-өзі бақылау нәтижелерін күнделікке енгізеді, осылайша өзін-өзі емдеуге және оны дәрігермен талқылауға негіз жасайды. Күндізгі уақытта әр түрлі уақытта қантты үнемі анықтай отырып, пациент және оның ата-аналары қажетті дағдылары бар инсулин дозасын өзгерте алады немесе диетасын өзгерте алады, болашақта елеулі асқынулардың дамуына жол бермейтін қанттың қолайлы деңгейіне жетеді.Қант диабетімен ауыратын көптеген пациенттер күнделіктер жүргізеді, онда олар осы ауруға байланысты барлық нәрсені ұсынады. Сондықтан сіздің салмағыңызды мезгіл-мезгіл бағалау өте маңызды. Бұл ақпаратты күнделікті жазып отыру керек, содан кейін мұндай маңызды көрсеткіштің жақсы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz