Бастауыш мектеп оқушыларының шығармашылық ойлауы даму деңгейінің психологиялық диагностикасы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

4-СӨЖ
Камалова Шапағат
Бастауыш мектеп оқушыларының шығармашылық ойлауы даму деңгейінің психологиялық диагностикасы

Анықтау экспериментінің мақсаты: баланың шығармашылық ойлауының даму
деңгейлерін зерттеу болып табылады. Сондықтан зерттеу жұмысының бірінші кезеңі бастауыш мектеп оқушыларының шығармашылық ойлауын анықтаудан басталады.
Зерттеу жұмысына 2-сынып оқушылары- барлығы 27 оқушы қатысты.
Бастауыш мектеп жасындағы балалардың жалпы ойлау қабілетін анықтау үшін бастауыш сынып оқушыларының математика пәніне бақылау жасалынды. Сыныптағы 27 оқушы оқиды. Сынып журналындағы бағалар бойынша математика пәнінен 9 оқушы 5 (өте жақсы) деген бағамен, 16 оқушы 4 ( жақсы) деген бағамен оқиды, ал қалған 2 оқушы 3 (қанағаттанарлық) деген бағамен үлгерім көрсетеді.
Сонымен экспериментке қатысушы оқушылардың өзіндік баға мәселесінің де алатын орнын анықтауды мақсат еттік.
Сегіз саны ойынын ойнау арқылы балалардың өзіндік баға деңгейі оқу материалдарын меңгеру, шығармашылық тұрғыдан ойлай білуге қатыстылығы байқалды. Ойын барысы.
1 2 3 4

5 6 7 8

өзін жоғары бағалайды, басқарғанды жақсы көреді.
өзін ешуақыттада төмендетпейтін адам.
түсінігі мол, қайырымды жан.
адамдардың бәрін тең көретін адам.
кішіпейіл, қарапайым мақтау сүйгіш.
жаңалыққа құмар, өсекке құмар, жан-жағындағы
адамдармен санасады.
өзін төмен санайды, пікірінде еркіндік жоқ.
өзін төмен санайтын адам.
Балаларының өзіндік баға деңгейі 10 балада жоғары, 10 балада адекватты, 7 балада төмен болды.
Бұл ойынның қорытындысы ата-аналар үшін қызықты, әрі шынайы болды (жағдайды ата-аналар растады).
Дидактикалық ойын: Жұмбақ құрастыр.
Мақсаты: Заттың негізгі белгілерін көрсете отырып, оларды өз әңгімесінде біріктіріп айтып бере алу және ойша талдай білу деңгейін анықтау.
Барысы: Мұғалім балаға ит бейнеленген суретті көрсетіп былай дейді: Мен мына суретте не бейнеленгенін білмеймін. Сен маған оны көрсетпе. Ал мен онда не салынғанын білу үшін, сен суретте бейнеленгенді маған суреттеп бер (сырт пішінін, дене бөлшектерін, тигізер пайдасын). Бірақ суреттеп жатқанда суретте бейнеленгенді маған айтпай, яғни не бейнеленгені туралы жұмбақ құрастыр. Ал, мен сенің жұмбағың арқылы суретте не бейнеленгенін шешемін.
Бұл ойынның мақсаты сыналушының іскерлігін, затты талдау, оның түрі мен іскерлігін көрсете отырып, әңгімедегі байқалған сынды біріктіруден (синтездеуден) тұрады.
Дидактикалық ойын: Жабайы аңдар және үй жануарлары.
Мақсаты: Бірнеше пікірлердің негізінде іскерліктің даму деңгейін көрсету, дұрыс тұжырым жасау.
Барысы: Баланың бір қолына үй, екінші жағына саңырауқұлақ қойып былай дейді: Міне мына қорада үй жануарлары тұрады, ал саңырауқұлақ орманда өседі, онда жабайы аңдар бар. Сенің алдыңда суреттер жатыр. Суретті біреуден алып, ондағы жануарды атап, оған тән қасиеттерді атап көрсет (қайда тұрады, немен қоректенеді, қандай пайда тигізеді). Ал содан кейін, ол жабайы болса, оны орманға, егер үй жануары болса, қораға қою қажет.
Балалардың жауабын жазып алып, кесте құрастыру керек. Соңғы тапсырма ойлау операцияларын меңгеру деңгейін көрсетеді және бірнеше пікірлердің айырмашылықтарын анықтауға, тұжырымдама жасауға мүмкіндік берді. Біз жануар туралы балаларға белгілі мәліметтер негізінде Жабайы аңдар және үй жануарлары дидактикалық ойынын қолдандық.
Сыналушыға өзіне таныс 9 жануар суретін ұсынылды (сиыр, түлкі, қасқыр, тиін, қоян, мысық, жылқы, ит, аю). Баланың бір жағына кубиктерден қорашық салынды, екінші жағынан орман. Психологтың тапсырмасы мынадай: жануардың жабайы немесе үй жануары екенін анықтау. Неге осылай бөлгенін түсіндіру. Әрқайсысының мекен ету аймағына қарай бөлу. Сыналушыға тапсырманы орындау екі рет қайталанады. Бұл бірнеше талаптар қойылған тапсырма шарттарын бала меңгере алуы үшін қажет.
Тәжірибе нәтижесінде алынған мәліметтерді талдау сыналушыға балалардың ақыл-ойының дамуында жеке ерекшеліктерді анықтауға мүмкіндік берді, бұл интеллектуалды іскерліктің қалыптасуының төрт деңгейін анықтауға негіз болып табылады.
I деңгей жоғары мәліметтерді жан-жақты, терең талдаумен ерекшеленеді, жіктеу мүмкіндігі тез әрі толық негізі және қосалқы белгілерді көрсете біледі. Жоғары деңгейде дамыған балалар зат топтарын тез жалпылап, оларды бір сөзбен айтады, берілген топқа жатпайтын затты қиындықсыз бөледі, яғни абстракциялайды.
Жоғары деңгейде балалар тек талдау нәтижесінде ғана емес, анық көрінетін белгілері арқылы ұқсастықтарымен сәйкестігі бойынша салыстырады. Салыстыру барысында балалар ұқсастық және айырмашылықтарын атайды.
II деңгей-жеткілікті.
Жеткілікті деңгейге жан-жақты, бірақ толық емес талдау және синтездеу тән. Бұл деңгейдегі балалар объектіні үш белгісі бойынша оңай талдайды, бірақ төрт және одан көп белгілеріне әлі талдау жасай алмайды. Олар іс жүзіндегі құбылыстарды табады және оларды жоқ құбылыстардан айыра біледі, алайда толық емес және өз бетінше айыра алмайды, сондықтан топтауда, жалпылауда, абстракциялауда қиналады, шартты түрде жалпылау сөзін айта алмайды. Салыстыруда ІІ деңгейдегі балалар ұқсастық пен айырмашылықтың барлық белгілерін айта алмайды, тек анық байқалатынды ғана көрсете алады. Бірнеше талдаулар негізінде тұжырым жасайды.
III деңгей - қанағаттанарлық.
Бұл деңгей толық емес талдау және синтезбен ерекшеленеді. Балалар объектілерді екі белгісі бойынша талдайды, бірақ үш немесе одан көп белгілеріне талдау жасай алмайды. Салыстыру кезінде ІІ-ші деңгейдегі балалар, тек кейбір өте анық ұқсастық пен айырмашылық белгілерін таба алады. Бұл деңгейдегі балалар объектілерді жіктейді, берілген топқа қатысы жоқ зат белгілерін табады.
Балалар ой қорытындысын жасай алады, бірақ ол көбінесе біржақты ой қорытындысы.
ІV деңгей - қанағаттанарлықсыз.
Бұл деңгейде синтез байқалмайды, тек біржақты талдау ІV-деңгейдегі балалар бір ғана және негізгі емес белгілерді табады. Олар негізгі және қосалқы белгілерді таба алмайды, сондықтан да абстракциялай және жалпылай алмайды, сондықтан да абстракциялай және жалпылай алмайды. Олар объектілерді екі-үш белгілері бойынша талдай алмайды, тек бір ғана белгілері бойынша ретімен емес, бытыраңқы талдайды. Балалар қарапайым тұжырымдарды жасай алмайды. ІV деңгейдегі балаларға біржақты салыстырулар ғана тән. Аталмыш деңгейлер негізінде сынаушылар тобы төмендегідей болып бөлінді. Олардың даму деңгейі бойынша интеллектуалды іскерлік көрсеткіші, мына кестеде көрсетілген.
1-кесте
Деңгейлер
Балалар саны
Жалпы сыналушылар санынан пайыздық қатынас
Жоғары
5
20 %
Жеткілікті
5
20 %
Қанағаттанарлық
13
50 %
Қанағаттанарлықсыз
4
10 %

Бұл сынақ нәтижелері балалардың қандай деңгейге жататынына тәуелсіз интеллектуалды іскерлігінің дамуындағы жекеше айырмашылықтарға байланыссыз талдау мен синтездеудің қарапайым негіздерінің байқалғанын негіздейді. Оларда салыстыру, абстракциялау, жіктеу операциялары жеткілікті дамымаған. Балалардың қателесіп берген жауаптары кез келген жағдайда заттың көзге көрінетін белгілеріне көп мән беріп, түрлі белгілермен ерекшеленетін заттың күрделі бейнесін талдай алмау болып табылады.
Мектепте табысты оқу тапсырмаларды орындау баланың интеллектуалды дамуының, шығармашылықпен ойлау нәтижесі болып табылатындығы,
олардың түсініктерді меңгере алуына көңіл бөлу, танымдық әрекетті дамытуға және оқу жұмысын меңгертуге күш салуға бастау бола алады [50].
Жағдай туғызу арқылы шығармашылық ойлау деңгейін тексеру мақсатында келесі іс-шара математика сабағында тапсырмалар беру болды.
Мұғалім балаларға теңдеуді шешуді үйретті. Сабақ барысында мұғалім теңдеуді ондағы белгілі және белгісіз сандар жайында балаларға түсінікті тілмен толық түсіндірді. Мәселен, а + 1 ═ 9 теңеуін жазды. Мұндағы 1- белгілі сан, а- белгісіз сан. Осы белгілі және белгісіз санның қосындысы тоғызға тең. Мұнда белгілі шығынды сан көмегімен белгісіз санды табу керек. Яғни теңеу шығындыдан белгілі санды игеру арқылы шығады а ═ 9-1.
Осы тәріздес 3-4 есепті мысалға келтіре отырып, тақырыпты ұққандарын есепке ала отырып, балаларға кітаптан есеп шығартты. Тақтаға 3 есеп жазып, балаларды шығарды. Есепке сыныптың өте жақсы деген 3 оқушысы шықты. 1 бала есепті 1,5 минутта, 2 бала 2 минутта орындады, сондай-ақ олар есепті мұғалімнің көмек көрсетуі арқылы шешті. Осыдан соң балалардың барлығына бірдей өз орындарына шешуге байланысты екі есеп берді. Бұл есептерге дұрыс жауап берген оқушылар саны-10 болды, 13 оқушы бір есепті дұрыс әрі жылдам орындады, ал қалған 4 оқушы ешқандай есепті шеше алмады. Екі есепке де жауап берген оқушылардың логикалық ойлау қабілеті жоғары деңгейге, тек біреуіне жауап берген оқушылардың ойлауы орташа деңгейге, қалғандары төменгі деңгейге жатқызылды. Бақылау нәтижесінде, математика пәні бойынша үлгерім бағалары сыныптың журналындағы бағалаумен сәйкес келетіндігі анықталды.
2 в сыныбында оқушылардың шығармашылық деңгейінің икемділігін, ұшқырлығын және қайталанбастығын анықтау мақсатында тестілеу жұмыстары жүргізілді. Е.П. Торренс, креативтіліктің анағұрлым танымал тестілерін жасаушы, нәтиже өніміне емес, шығармашылық ойлау процесінің өзіне баса назар аударды. Оның тест үлгісі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.