Пациентті тексеру әдістері
М.К.Қ Талдықорған медициналық колледжі
Ішкі аурулар пропедевтикасы пәнінен дәрістер жиынтығы
Құрастырған: Қалиева Г.О
Талдықорған
Дәрістер жиынтығын құрастырған терапия пәнінің оқытушысы:
Қалиева Гульмира Омарбековна
Рецензия:
Дәрістер жиынтығы Емдеу ісі, Акушер ісі, Мейірбике ісі мамандығы бойынша Ішкі аурулар пропедевтикасы пәнінен студенттердің білімін нығайтуға, тереңдетуге арналған.
Дәрістер ішкі аурулардың барлық бөлімдері бойынша құрастырылған: сұрастыру, қарау, пальпация, перкуссия, аускультация, лабораторлы және аспаппен зерттеу әдістерін қарастырады.
Дәрістер бастауыш және орта кәсіптік білім бойынша ҚР ҒБМ ОӘК-ның 2002 жылы бекітілген бағдарламасына сәйкес құрастырылған.
Рецензенттер:
1. Дуванбекова Г.С. - өндірістік - әдіскер, жоғарғы санатты оқытушы.
2. Сон Н.Н. - терапия пәнінің оқытушысы, жоғарғы санатты оқытушы - дәрігер.
3. Каримова Г.А. - терапия кабинетінің төрайымы, жоғарғы санатты оқытушы - дәрігер.
Дәрсітер жиынтығының шығуына жауапты медицина ғылымының кандидаты, колледж директоры: Жансеңгіров С.М.
Ішкі аурулар пропедевтикасы
Ішкі аурулар пропедевтикасы пәнінде ішкі мүшелер ауруларының клиникалық белгілерін, оларды анықтау әдістерін зерттейді: студент диагноз қою логикасын үйренеді. Пропедевтиканы білу кейін терапияны және басқада клиникалық пәндерді оқуға қажет.
Терапия және Ішкі аурулар деген терминдер бір біріне синоним болып келеді. Терапия - ішкі аурулар туралы ғылым.
ХІХ ғасырда ішкі аурулар түсінігіне балалар және жұқпалы аурулары, акушерлік ісі, гинекология және де басқа бөлімдері кіретін, кейін бұл бөлімдер жеке клиникалық бөлімдерге бөлініп шықты. Терапия бөлімі болашақ фельдшерге медицинаның ең негізгі бөлімі болып табылады, өйткені барлық диагностикалық әдістер, науқасты оларға дайындау, пациентке дәрігерге дейінгі жедел көмек көрсету әдістері осы бөлімде қаралады.
Ішкі аурулар медицинасының тарихі адам қоғамы пайда болғаннан бері Ежелгі Қытайда, Ежелгі Үндістанда, Вавилонда, Египетте өте жоғары дамыған болатын.
Біздің дәуірге дейін 5 ғасырда Грецияда туған Гиппократ қазіргі клиникалық медицинаның іргесін салушы болып табылады. Ол медицинаны терең ұғынып, адам ағзасын қоршаған ортамен тығыз байланыста екенін зерттеген және дәлелдеген.Гиппократ науқасты төсек қалпында бақылау әдісін, зиян келтірме деген негізгі медицина принципін енгізген.Ол науқастың түр-тұлғасын, төсін, кеуде формасын, дене құрылысын, тәбетін, зәрін, қанын, нәжісін, қақырығын және т.б. секреттерін зерттеуді еңгізген. Пальпация, перкуссия, аускультация әдістемелерін, 60-тан астам дәрілердің түрлерін ашқан. Гиппократ антын әлі күнге дейін дүние жүзінің студенттері медицина оқуын аяқтағанда береді.
Әбу Әли Ибн Сина (Авиценна) медицинаның дамуына үлкен үлес қосқан ғалымдардың бірі болып саналады. Ол 980 ж. Бұхараға жақын жерде дүниеге келген. Бұл Шығыс елінің ұлы ғалымы. Грек, рим, үнді, орта азиялық дәрігерлердің көз қарастармен тәжірибелерін біріктіріп жинақтап. Дәрігерлік ғылым каноны атты кітап шығарған. Бұл кітап 500 жылдан астам уақыт бойында дүние жүзіндегі дәрігерлік маңдайлы еңбек болып саналды.
ХҮІІ ғасырдан бастап барлық ғылымдардың жылдам дамуына байланысты медицинада өте тез дамыды: аурудың диагностикасы, зерттеудің жаңа тәсілдері және аурулардың алдын алу шаралары өркее бастаған. Термометрияны де Гаен, перкуссияны Ауэнбруггер, стетоскоппен аускультация жасауды Лаэннек, пациентті жүйелер бойынша сурастыру әдісі М.Я Мудров, Г.А.Захарьин, Остроумов А.А, іш қуысы мүшелерінің пальпациясын В.П Образцов еңгізген.
ХІХ ғасырдың екінші бөлігінде біртіндеп зертханалық және аспаптармен зерттеу тәсілдері қосыла бастаған, ХІХ ғасырдың аяғында Рентген Х-сәулелерін ашқаннаң кейін рентгенологиялық зерттеу әдісі еңгізілді
Ауру туралы ұғым
Аурудерт, сырқат деген түсінікке ұзақ уақыт әр түрлі анықтамалар берілген. Ежелгі ғасырларда ауруды, адамды басып алған шайтанның күші деп ойлаған. ХІХ ғасырдан бастап ауруға деген көз қарастар өзгерген:
1. Ауру - өмірге қауып төндіретін функциялардың бұзылуы. (Ашофф-неміс ғалымы)
2. Сыртқы ортаның зиянды әсеріне ағзаның қайтаратын жауабы. (С.П.Боткин)
3. Ауру - бұл өз жағдайында қысылған өмір. (К.Маркс)
Қазіргі кезде ауру - бұл сыртқы және ішкі ортаның өте күшті тітіркендірулердің жүйке жүйесі арқылы әсер етуіне байланысты, ағза тіршілігінің бұзылуы.
Аурулардың ағымы бойынша жіктемесі:
1. Жедел (өткір немесе жіті) ауру. Бұл кезде ауру бірден басталады. Аурудыңклиникалық белгілері толық анық көрінеді. Қысқа уақыт ішінде сауығып қалпына келеді.
2. Созылмалы ауру өмір бойы созылады рецидив, ремиссия түрінде өтеді.
Ремиссия кезінде аурудың белгілері азайып пациент өзін сау сезінедіде, жұмысқа жарамды болады.
Рецидив кезінде ауру белгілері қайталанады.
Ауру ағымының сатылары:
1. Жасырыңды (латентті, инкубациялық). Бұл сатыда аурудың себебінің алғашқы
рет әсер етуінен бірінші клиникалық белгілердің пайда болуынша уақыт.
2. Продромальды саты деп аурудың ең алғашқы белгілерімен толық дамыған кезіндегі аралықты айтамыз.
3. Аурудың толық дамыған сатысы. Бұл сатыда аурудың клиникалық бейнесі анық білінеді. Кейде клиникалық белгілері анық болмауы мүмкін. Ағымы бойынша бұл саты жедел немесе созылмалы болуы мүмкін. Созылмалы түрі ұзақ айлап, жылдап рецидив, ремиссия түрінде өтеді
4. Аяқталу кезеңі - аурудың белгілерінің толық жойылу кезеңі, еңбекке қабілетінің қалпына келуі - бұл сауығу. Толық айығу аурудың жедел ағымында болады, өте сирек созылмалы түрінде кездеседі. Кейде асқынулармен және өліммен аяқталуы мүмкін немесе мүгедектікке ұшырайды.
Мүгедек топтары
ІІІ топ - пациенттердің еңбекке қабілеті аздап шектелген, жеңіл еңбек ұсынылады.
ІІ топ - пациенттер еңбекке жарамсыз, кейде уақыты қысқартылған жұмысқа рұқсат беріледі.
І топ - пациенттер еңбекке жарамсыз және күтімге мұқтаж
Мұгедектік тобын МСЭК (медико - санитарлық эксперттік комиссия) мүшелері белгілейді.
Этиология - аурудың себептерін зерттейтін ғылым.
Себептер әр түрлі болады. Олар бір неше негізгі топтарға бөлінеді.
Биологиялық себептер: аурулардың қоздырушылары ( бактериялар, вирустар, саңырауқулақтар, таяқшалар, құрттар, гельминттер. Сырқаттанған адамдардан сау адамдарға аурудың қоздырушыларын тасымалдаушылар - қан сорғыш жәндіктер, шыбындар, шіркейлер, кенелер
Механикалық себептер: жарақаттар, сынықтар, мидың шайқалуы, езілулер созылулар.
Физикалық себептер: температураның әсер етуі күйктер, үсулер, ыстық өту,күн өту, ылғалдың, электр тоқтың, ионды радиацияның әсер етуі және басқалары.
Химиялық себептер: қатты немесе жұмсақ шаңды заттар, жедел немесе созылмалы ұланулар, өндірістік зияндылар.
Алиментарлы себептері: тамақты көп ішіп жіберу, ащы, ыстық, майлы, бұзылып кеткен тағамдарды қабылдау, саңырауқұлақтармен ұлану.
Психикалық себептер: жедел немесе созылмалы стресс жарақаттардың орталық жүйке жүйесіне әсер етуі. Бұл себептерден гипертониялық ауру, асқазанмен ұлтабардың ойық жара ауруы және басқа аурулар дамиды. Науқастың төсегінің жанында дұрыс айтылмаған сөз, ятрогенді ауру (ятрогения) тудыру мүмкін.
Әлеуметтік себептер: адамның тіршілігінің, еңбегінің қолайсыз төмен жағдайы, жұмыссыздық, панасыздық, жалғыздық.
Генетикалық себептер : тұқымқуалаушылық немесе хромосомды жүйеде өзгеріс. Бұл аурулар: гемофилия, қант диабеті, психикалық аурулар- шизофрения.
Экологиялық себептер: экологияның бұзылуы.
Патогенез - аурудың даму механизмін, ағымын және аяқталуын зерттейтін ғылым.
Симптом - аурудың бір белгісі. Мысалы, жөтел - бронхиттің симптомы, шөлдеу- қант диабетінің, жүректе ауырсыну- стенокардияның , ентігу- жүрек жетіспеушілігінің.
Симптомдар субъективті және объективті болып бөлінеді.
Субъективті симптом - науқас адам ауруының белгісін сезіп, ауруы туралы өзі айтып жеткізу.
Объективті симптом: бұл тексерген кезде анықталған белгі, жалпы қарауда, пальпация, перкуссия және аускультацияда анықталады. Мысалы: көгеру, ісіну, бауырдың ұлғаюы.
Синдром - өзара тығыз байланысы бар ұлпалармен жүйелердегі патологиялық өзгерістерді көрсететін симптомдар. Мысалы: ісіну синдромы (ісінулер, асцит, терінің бозаруы немесе көгеруі), диспепсиялық (жүрек айну, лоқсу, қусу, іш өту)
Диагностика - ауруды тексеру тәсілдері туралы ғылым. Бұл терминнің ішіне пациентті толық тексеріп диагнозын қою кіреді.
Диагноз - ауру туралы медициналық терминмен айтылатын аурудың қысқа түйінін айтады.
Диагноздың түрлері:
oo Болжамалы диагноз - ауру туралы информация толық жиналмаған кезде қойылады, көбінесе қабылдау бөлімінде.
oo Клиникалық диагнозды ауру туралы барлық мәліметті, соның ішінде зертханалық, аспаптармен зерттеулер жинағанда қояды.
oo Қорытынды диагноз дифференциалды диагноз жүргізілген кезде қойылады.
oo Дифференциалды диагноз деп осы қойылған диагнозбен кейбір симптомдар ұқсастығы бар барлық болжамды диагноздарды тізімнен шығару әдістері.
Аурудың емі. Диагноз қойылғаннан кейін пациентке емдеу тағайындалады. Ол комплексты болады, медикаментті терапиядан басқа оның ішіне тәртіп сақтау, диета, физиотерапия басқада дәстүрлі емес емдеу әдістері кіреді. Емханада жүргізілетін емдеу- амбулаторлы, стационарда- стационарлы, санаторияда- санаторлы деп аталады.
Емдеудің түрлері.
Тәртіппен емдеу. Пациенттің жағдайына байланысты қатаң, жартылай төсек, жалпы төсек тәртібі тағайындалады.
Диетотерапия - емдәммен емдеу. Емдік емдәмдердің 15 түрі болады. №1, 2 асқазан ауруларында, №5 бауыр ауруларында, №7 бүйрек ауруларында, № 9 қантты диабетте, №10 жүрек ауруларында т.б
Минералды сумен емдеу - минералды су сілтілі және қышқыл болады. Пациенттерге асқазанның қышқылдығына байланысты тағайындалады. Кейбіреуінде несеп айдайтын эффектісі болады.
Қымызбен емдеу. Қымыз бұл биенің ашытқан сүті. Антисептикалық, иммунитетті өте күшті, көтеретін әсері бар.
Медикаментозды емдеу. Дәрі-дәрмекпен емдеудің бірнеше түрі болады.
1. Этиологиялық емдеу - ең біріншіден аурудың себебіне әсер ететін дәрілер тағайындалады. Мысалы: бактериальді инфекцияларда - антибиотиктер, сульфаниламитер, туберкулезде - изониазид және т.б.
2. Ппатогенездік емдеу - ауру барысында өзгерген мүшелердің функциясына әсер ететін ем.
Симптоматикалық емдеу. Аурудың белгілі симптомдарына әсер ету, мысалы: жөтелге - қақырық түсіретін микстура, бас ауырғанда - парацетамол т.б.
Физиотерапиялық емдеу - кейбір көрсеткіштерге физиотерапиялық әсер беру. Бұл массаж, диатермия,УВЧ, ультракүлгін сәулелері, ультрадыбыс, сумен емдеу және т.б.
Психогенді емдеу - тағайындалған емге пациенттің сенімін тудыру, оны сендіру, әсіресе препараттарды аз дозада қабылдау қажеттігін. Кейде гипнозбен, аутотренинг, психотерапиямен емдеу қажет.
Фитотерапия - шөптермен емдеу, шырындармен емдеу әр түрлі жеміс жидектің шырынымен емдеу, ара өнімдерімен емдеу - бал, прополис, металлотерапия, рефлексотерапия, уринотерапия, магнитотерапия және т.б.
Емдегенде полипрогмазиядан аулақ болу: өте көп мөлшерде дәрі дәрмек тағайындамау. Әсіресе аллергиялық реакциялардан сақ болу керек және дәрілік заттың қабылдау уақытын, мөлшерін, балалар дозасын білу керек.
Алдын алу (профилактика) - бұл аурулардың дамуына мүмкіндік бермейтін шаралар кешені. Жеке және жалпы алдын алу болады. Жалпы алдын алу бұл өкімет жүргізетін шааралар. Бұл диспансерлер, санаторийлер салу, вакцинация, ревакцинация, флюорографиялық зерттеу жүргізу. Жалпы халықтың тұрмыстық жағдайын көтеру. Радио, теледидар, журналдар арқылы санитарлық тазалыққа үгіттеу. Ішкі аурулармен ауыратын пациенттерді диспансерлік тіркеуге алу. Пациенттерді жылына 1-2 рет бақылап алдын - алу (рецидивке қарсы) емдеу тағайындау, санаторлы- курорты емдеуге жіберу.
Жеке алдын- алу- Әр адамның жеке бас гигиенасын сақтауы, санитарлық мәдениетін көтеру, жыл мерзіміне сай киіну, экологияға қамқорлықпен қарау.
Пациентті клиникалық тексеру әдістері
Пациентті тексеру әдістері. Пациентті зерттеуде қолданылатын тәсілдер,
негізгі және қосымша болып екі топқа бөлінеді.
Негізгі тәсілдер:
1. Субъективті зерттеу
2. Объективті зерттеу инспекция
3. Сипау пальпация
4. Қағу, тақылдату перкуссия
5. Тыңдау аускультация
Қосымша тәсілдер:
1. Зертханалықлық тәсілдер
2. Аспаптармен инструментальды зерттеу
3. Дәрігерлік манипуляциялар мен диагностикалық операциялар.
Пациентті субъективті зерттеу әдістері.
Субъективті зерттеу - ауру адамды немесе оның жақындарын сурастыру әдісі. Оны белгілі жоспармен өткізеді: науқас туралы жалпы мәлімет, пациенттің шағымдары, ауру анамнезі (тарихі), пациенттің өмірінің анамнезі.
Анамнез - (грек тілінен анамнезис- еске түсіру, еске алу) - сұрау барысында науқастың өзі немесе жақындары, таныстары науқас жайында және оның ауруы жайында берген мәліметтері.
Төлқужаттық бөлім. Науқас туралы жалпы мәлімет, бөлімшеде пациент туралы мәлімет жинау: аты, жөні, тегі, жасы, (туған күні және толық жасы), жынысы, ұлты, мекен жәйі, білімі, мамандығы, жұмыс орны және атқаратын қызметі. Пациент өз жасынан үлкен көрінсе, онда атеросклероз немесе гипертониялық ауру деп ойлауға болады.
Пациенттің шағымдары. Пациент стационарға түскен кезде немесе қаралған кезде шағымдарын жинайды. Алдымен негізгі шағымдары мұқият анықтап дәлелденеді. Мысалы: пациент жүрек тұсындағы ауырсынуға шағымданса, ауырсынудың күштілігін, орналасуын, иррадиациясын пайда болған жағдайын, немен басылатынын аңықтайды. Осылай басқада шағымдары да дәлелденеді.
Шағымдар қосымшада болады, олар ағзаның патологиялық процеске жалпы реакциясын көрсетеді. Бұл шағымдардың сипаттамасы әр түрлі ауруларда бірдей болады. Мысалы: әлсіздік, терлеу, ұйқы қашу, бас ауру, тәбетінің төмендеуі. Бұлардыда толық дәлелдеу керек. Осыдан кейін жүйелер бойынша шағымдарды, әр жүйеге тән белгілерді біліп, оларды анықтайды. Мысалы : ас қорыту жүйесіне тән, тәбетінің өзгеруі, жүрек айну, құсу, іш өту, кебу, қату және т.б.
Аурудың анамнезі (тарихі). Бұл сұрастырудың негізгі бөлігі, өйткені аурудың дамуындағы барлық этаптары туралы мәлімет жинаймыз. Біріншіден, науқастан қашан ол алғашқы рет ауырғанын сұраймыз (өзін аурумын деп санайды). Қалай ауырғанын анықтау: аурудың басталуын немен байланыстырады, қалай басталғанын, қандай белгілер болды, не қолданады, келесі сұрақ: ауру қалай дамыды?: бұл жерде аурудың ағымын, емделуін, оның нәтижесін, қайталануын, стационарда, санаторийда, диетасын, дәрігердің ұсынысын сақтауын, алдын алу, емін қабылдауын, қандай зерттеулер өткізілгенін және олардың нәтижесін анықтайды.
Соңғы бөлімінде ауру созылмалы болса, жағдайының соңғы нашарлауын немен байланыстыруын оның уақытын, не қолданды, қаралу себебін анықтау керек.
Өмір тарихі. Ауырған адамның өмір баянын зерттегенде алдымен оның туылған жерін анықтаймыз - бұл аурудың даму себебіне үлкен үлес қосады. Мысалы : эндемиялық жемсау, радиация, суық ылғалды климат.
Науқастың бала кезінен өсіп дамуын, денсаулығын анықтайды.
Міндетті түрде өмірінде басқа қандай аурулармен ауырғаны, жақын тума туыстарының денсаулықтары анықталады. Бұл мәліметтер маңызді болып табылады, өйткені кейбір аурулар тұқым қулайды. Мысалы: қант диабеті, гипертониялық ауру, бронх демікпесі, психикалық аурулар және т.б.
Бұрын сырқаттанған аурулары болса хронологиялық ретпен анықтайды, яғни туберкулез, ревматизм, вирусты гепатит венерологиялық психикалық аурулармен ауырғанын және операциялар жасалғанын дәлелдейміз.
Кәсіптік және тұрмыстық жағдайы туралы мәлімет жинау керек. Адам денсаулығына оларда әсер етеді, жұмысыздық, өндірістік зиянды әсерлер, панасыздық. Сырқаттың дамуына тамақтануда әсер береді, яғни зиянды әдеттер: алкоголь, шылым шегу, нашақорлық, насыбай ату. Осы нәрселерге әуес болса онда қанша уақыт құмар болғанын және қай мөлшерде қолданылатын анықтау керек.
Жанұялық анамнез: жанұядағы адамдардың саны, қаражат мәселесі, жанұядағы психологиялық микроклимат, интимды қарым қатынас.
Эпидемиологиялық анамнез: Жөтелген және қалтыраған науқастармен қарым - қатынаста болды ма, соңғы айда қаладан (ауылдан) тыс шықты ма және шетелге барды ма.
Аллергологиялық анамнез: дәрілерге, тағамдарға, иістерге, шаң-тозаңдарға, шөптің иістеріне реакциясын сурастыру қажет. Оларға қандай белгілердің пайда болуы жас ағу, түшкіру, қышыну. Бала кезінде экссудативті диатезбен ауырған - ауырмағанын анықтау.
Экспертті анамнез: Осы жылда науқастың ауырған уақытын анықтау керек, егерде науқас 4 айдай ауырған болса, онда медико - экспертті комиссияға жіберу керек. Олар еңбекке жарамсыз қағазының уақытын ұзартады немесе мүгедек тобын береді.
Гинекологиялық анамнез: Әйелдерде етеккірінің келген уақытын, мөлшерін, ұзақтығын және жүктілігін, босану, аборт, тұсік болғанын, гинекологиялық операциялар, менопауза болса оның уақытын анықтау керек.
Урологиялық анамнез: Еркектерден несеп бөлуінің бұзылуын, уретрадан бөліністерін және потенциясын анықтау керек.
Пациентке ауруы және өзі туралы дұрыс мәлімет беру қиынға түседі, сондықтан әңгімесін бақылап отырып, қажетті сұрақтарды ғана қою керек.
Сұрастыру тәсілдің диагностикалық маңызы өте зор. Тәжірибелік медицинада дұрыс жиналған анамнез- жарым диагноз деген ертеден қалыптасқан пікір бар. Онын куәсі- кейбір аурудың диагнозын тек сұрастыру арқылы ғана қоюға болады.
Пациентті объективті тексеру әдістері
Науқасты объективті тексеру - ағзаның жалпы жағдайы және жеке ішкі мүшелермен жүйелердің жағдайы туралы көрініс алу. Бұл әдіс негізгі клиникалық тексеріс әдісіне жатады. Осы әдісті қолданғаннан кейін қосымша қандай тексеру әдісін қолдануға болатынын шешеді.
Жалпы қарау . Науқасты жалпы қарау, диагноз қоюға өте зор диагностикалық маңыз береді. Жалпы қараудың көмегімен тек қана жалпы көріністі ғана емес, сонымен қатар бір қарағаннан диагноз қоюға болады акромегалия, гидроцефалия және т.б. Арнайы ережелерді сақтап яғни біртіндеп рет-ретімен қарау керек. Қарауды күндізгі жарықпен немесе лампа жарығымен, тікелей немесе бүйіренен отырып жүргізіді.
Қарау техникасы. Науқастың денесін жалаңаштай отырып кеудені вертикальді күйде тексереді, ал ішті горизонтальді және вертикальды жағдайда қарауға болады. Қарауды ретімен жүйелер бойынша жүргізу керек. Жалпы мағына беретін симптомды шығару үшін, алдымен жалпы қарау керек, одан кейін аймақ бойынша дене мүшелерін, басы, беті, мойны, денесі, қол-аяғы, терісі, сүйегі, буыны, шырышты қабаттары, түкті қабаттары қаралады.
Жалпы қарау кезінде:
Науқастың жалпы жағдайын бағалау керек: қанағаттанарлық, орташа, ауыр және өте ауыр болады.
Есінің күйін анықтау керек. Науқастың есі анық, анық емес: ступор, сопор, кома болып бір неше дәрежеге бөлінеді.
Ступорлық жағдай - есеңгіреген жағдай. Қоршаған ортаға қызықпайды, сұраққа кешігіп жауап береді, бірақ жауабы дұрыс.
Сопорлық жағдай кезінде пациент қатты айқайға немесе жұлқылауға ғана реакция береді. Рефлекстері сақталған, кейбір инфекциялық ауруларда кездеседі.
Комалық жағдай - пациент толық естүссіз. Қоршаған ортаның қоздырғыштарына ешқандай жауап және реакциясы жоқ. Рефлекстері жойылған өмір тіршілігіне қажетті функциялары бұзылған.
Науқастың отырысы белсенді, енжарлы және мәжбүрлі болып бөлінеді.
Белсенді отырыс - бұл жеңіл дәрежелі ауруларда немесе аурудың бастапқы кезеңінде болады. Науқас жағдайын тез өзгерте алады.
Еңжарлы қалыптағы пациент қимылсыз болады. Баспен аяқ қолдары ауырлық күшіне байланысты, салбырап жатады, денесі төсектің аяғына сырғып кетеді. Өз - өзін күтуге жарамсыз.
Мәжбүрлі қалыпты пациент өзін мазалайтын ауырсыну сезімдерін азайту немесе тоқтату үшін қабылдайды.
Мысалы: бір бүйіріне жату, ауырған немесе сау бүйіріне, ішіне бүрісіп, аяқтарын бүгіп жату, қалшиып қатып қалу, шалқасында жату, ішпен етбетінен еріксіз жату.
oo Құрғақ плевритте ауырған бүйірін қысып жатады.
oo Қабырға сынғанда сау жағында жатады.
oo Ортопноэ - қатты ентіккен кезде төсекте амалсыз тік отыру қалпы, ентігуді азайтады.
oo Амалсыз шынтақ пен тізеге сүйену қалпы экссудативті перикардитте болады.
Дене бітімі. Бұған науқастың салмағы, бойы, конституциясы жатады.
Конституция- ағзаның морфологиялық және функционалдық ерекшеліктерінің жиынтығы, 3 типте болады.
Астениялық түрі- дененің тік өлшемдері көлденең өлшемдерден ұзын болуы. Аяқ - қолдары денеден ұзын. Май-шел қабаты 1 см кем.
Гиперстениялық түрі - дененің көлденең өлшемдері тік өлшемге қарағанда басым болуы. Аяқ-қолдары қысқа. Май-шел қабаты 1 см артық.
Нормастениялық түрі - астениялық типпен гиперстениялық типтің арасындағы орташа тип.
Теріні қарау. Терінің түсіне, эластикалық қабілетіне, ылғалдығына, бөртпелерге, тыртықтарға көңіл аударамыз.
oo Терінің түсі бозғылт, сарғыш, жер түсті, күл түстес немесе қоныр болуы мүмкін.
oo Терінің эластикалық қабілетін немесе тургорын екі саусақпен теріні бүгу арқылы анықтаймыз.
oo Терінің ылғалдығы - көбіне терлегенде болады.
oo Терінің бөртпелері - әр- түрлі болады: петехия, пурпура, эритема, күлбір,
қабыршықтар.
Тері асты май қабатының дамуы - қалыпты, төмендеген және жоғарлаған болуы мүмкін. Сонымен қатар ісінулердің бар жоқтығын көреміз.
Лимфа түйіндерін қарау. Қалыпты жағдайда лимфа түйіндері көзге көрінбейді және қолға ұсталмайды. Патологиялық көлеміне байланысты лимфа түйіндері бұршақ мөлшерінен алманың мөлшеріне дейін жету мүмкін. Оның көлеміне, ауырсынуына, жылуына, консистенциясына, теріге жабысқандығына көңіл аударарлық. Лимфа түйіндерінің пальпациясын жоғарыдан төменге қарай жүргізеді: шүйделік, құлақ арты, жақ асты, иек асты, бұғана үсті және астындағы, қолтық асты, шынтақ, мықын аймақты, тізе асты лимфа түйіндері.
Басын қарау. Бастың формасы өзгеру мүмкін: Гидроцефалия кезінде бас шектен тыс үлкен болады, ал микроцефалияда бас өлшемі кіші болады. Өздігінен бастың қозғалуы паркинсонизмде, бастағы пульсация- аортальді қақпақшаның жетіспеушілігінде кездеседі. Басты қараған кезде құлақпен сыртқы тесігіне көңіл бөлу керек.
Бет-әлпетін қарау. Бетін қарағанда қабағын, көзін, мұрынын, мойынын қарау керек. Беттің жағдайы әр түрлі психикалық, патологиялық және
соматикалық жағдайда, жасына, жынысына байланысты өзгереді.
Бұлшықет жүйесін қарау. Бұлшықеттің даму дәрежесін анықтаймыз, ол пациенттің жұмысына, спортпен шұғылданғанына байланысты болады, сонымен қатар аяқ- қолдардың, омыртқаның ,кеуденің бас сүйегінің әр түрлі кемшіліктеріне көңіл аударамыз.
Буындарды қарау. Буындардың конфигурациясына, ауырсынуына, қозғалыстың шектелгеніне және маңындағы ұлпаларда ісік, гиперемия болуына көңіл бөлеміз.
Аяқ-қолдарды қарау. Тамырлардың варикозды кеңеюін, ісіктің бар жоқтығын, терінің, бұлшықеттің өзгерісін, аяқ-қолдың дірілдеуін, деформациясын, буын маңының гиперемиясын, ісігін қараймыз және тыртық, жараларға көңіл бөлеміз. Табанның формасын қараймызжалпақ табандылық.
Пальпация
Пальпация - сипап, басқан кезде саусақтардың сезімталдығына негізделген әдіс. Бұл әдіспен ұлпалармен мүшелердің физикалық қасиеттерін, өзара топографиялық орналасуын, сезімталдығын және ағзадағы кейбір функционалды өзгерістерін анықтайды. Бұл тәсілдің ерекше дамуына үлес қосқан орыс ғалымдары В.П Образцов, Н.Д Стражеско, Боткин С.П.
Пальпация ережелері:
oo пальпация жүргізуші пациенттің оң жағында болу керек.
oo дәрігердің қолы жылы, жұмсақ және тырнақтары алынған болу керек.
oo пальпацияны жұмсақ жүргізу керек.
oo іш қуысындағы мүшелерді дем алу мен байланысты сипау керек.
oo тексеру мәліметтері толық болу үшін пациентті отырғызып, жатқызып және тұрғызып сипайды.
oo пальпация беткей және терең болып бөлінеді.
Беткей пальпация. Бұл әдіспен терінің эластикалық қасиеттерін, тығыздығын, қалындығын, тері асты шелін, дымқылдығын, құрғақтығын, температурасын және басқада қасиеттерін анықтайды. Денедегі әсірессе аяқтағы жасырынды ісінулер, пальпациямен анықталады; басқаннаң кейін ойықтар қалып отырады. Осы әдіспен пульстің қасиеттері, лимфа түйіндер, сүйектер мен буындардың ауырсынуы, деформациясы, бұлшық еттердің өзгерісі: атрофия, миалгия, әлсіздігі анықталады.
Терең пальпация. Бұл әдіспен іш қуысындағы мүшелер анықталады. Іш қуысының пальпациясы жылжымалы беткей пальпациясынан басталып, терең Образцов - Стражеско бойынша пальпацияға ауысады. Ол келесі ретпен, сол мықын аймағынан басталып, сағат тіліне кері жүргізіледі: қийма, өрмелеу, көлденең тоқ ішек, көк бауыр, асқазан, бауыр, жіңішке ішек (кіндік аймағы), төмендеу тоқ ішектің бөліктері, соқыр ішек, қасаға үсті, бүйрек.
Тығыз мүшелерді: бауыр, көк бауырды анықтау үшін демді терең алып, шығарған кезде қолды терең басып тексеру керек.
Перкуссия тықылдату
Латын тілінен Percussio - тікелей аударғанда тері арқылы. Бұл әдісті 1761 ж Австриялық дәрігері Ауэнбругер ұсынған. Бұл тықылдату әдіс. Дененің әр бір жерін тықылдатып әр түрлі дыбыс естийміз, солар арқылы тықылдатқан жердегі мүшелердің жағдайын білуге болады. Тықылдатқан кезде астындағы ұлпа қозғалып қоршаған ауа әр түрлі амплитудалық толқын береді, ол толқындар дыбыс болып естіледі. Тығыз мүшелері (бауыр, көк бауыр, бұлшық еттер, қуыстағы сүйықтар) төмен амплитудалық қозғалыс береді, соңдықтан дыбыс тұйық, тынық болып шығады. Айқын дыбыс қуысты ауасы бар мүшелерден шығады: өкпе, іш, көмей, ауыз қуысы.
Осы әдіспен мүшелердің орналасуын, түрін, шегарасын патологиялық өзгерістерін анықтау болады.
Перкуссияның тікелей және тікелей емес түрлері болады.
Тікелей перкуссия екінші немесе үшінші бүгілген саусақпен мүшенің үстінен тікелей тықылдату. Қазіргі уақытта балаларда қолданылады және сүйектер тексеріледі.
Тікелей емес перкуссия плессиметр (пластина) арқылы жүргізілетін болатын, үстінен кішкентай балғамен тықылдататын, 1935 жылдан бастап саусақпен саусақтың үстінен қағады.
Дыбыстардың түрлері
- Тынық дыбыс ауасы жоқ үлкен мүшелердің үстінде естіледі: бауыр, бұлшық ет.
- Тынықталған дыбыс ауасы жоқ кіші мүшелердің үстінен естіледі: жүрек, көк бауыр.Патологиялық жағдайда тынықталған дыбыс өкпе үстінде естілсе онда ошақты пневмония немесе абсцесс, туберкулез және басқада патология туралы ойлау болады.
- Айқын, анық перкуторлы дыбыс құрамында ауасы бар мүшелерден шығады: өкпе, асқазан, ішектер.
- Қораб дыбыс өкпе эмфиземасында естіледі.
- Тимпаникалық дыбыс ол дабыл дыбысындай болады, бос асқазанмен ішек үстінде естілу мүмкін.
Перкуссияның түрлері
1. Топографиялық перкуссия - мүшелердің шегарасын, көлемін, түрін анықтайды.
2. Салыстырмалы перкуссия - мүшелердегі патологиялық өзгерістерді анықтауға негізделген. Салыстырмалы перкуссия өкпенің симметриялық нүктелерінің дыбыстарын салыстыру үшін қолданылады және соққының күші бір келкі болу керек.
Перкуссияның негізгі ережелері
1. Бөлме жылы және тыныш болу керек.
2. Фельдшер ыңғайлы орналасып, қолы жылы болу керек.
3. Пациенттің жағдайы ыңғайлы, еркін болу керек. Перкуссияны пациентті тұрғызып немесе отырғызып жүргізген дурыс, тек қана ауыр халде жатқан пациенттерге жатқызып өткізіледі.
4. Сол қолдың алақаны денеге тығыз арасында ауа қалмай қойылады.
5. Оң қолдың ортаңғы саусағын бүгіп, сол қолдын ортыңғы саусағының ортаңғы фалангасынан тік қағу.
6. Перкуссиялық қағу тек білезік буынның қимылы арқылы іске асырылуы керек. перкуторлы соққы қысқа болу керек плессиметр - саусақты тез алып кету керек. Әр перкуссиялық соққының күші бірдей болуы керек.
7. Қойған мақсатқа қарай перкуссияның соққысының күші терең немесе жай болады. Күшті перкуссияда тербеліс толқыны 6-7 см тереңдікке және 4-6см шетке тарайды. Әлсіз (жай) перкуссияда тереңдігі 4см, шетке 2-3см тарайды
8. Топографиялық перкуссияда сол қолдың саусағын мүшенің шегарасына паралельді қою керек, перкуссияны анық дыбыс беретін мүшеден тынық дыбыс беретін мүшеге қарай жүргізеді. Мүшенің шекарасын саусақтың анық дыбыс шығатын жағынан белгілейді.
9. Салыстырмалы перкуссияны, симметриялық жерлерде ғана жүргізу керек және соққының күші бірдей болу керек.
Аускультация
Аускультация - пациентті тыңдау.Бұл әдіс ағзадағы табиғи жағдайда пайда болған дыбыстарды тыңдауға негізделген. Бұл да ертеден қолданылып келе жатқан әдіс болғанымен, оның авторы француз клиницисі Рене Лаэннек болып есептелінеді. Ол 1819 жылы өз еңбегін жариялады. Аускультация тікелей және аспапты болып екі түрге бөлінеді.
Тікелей аускультацияда дәрігер құлағын пациенттің денесіне тікелей тақап тыңдайды. Тазалықты сақтау үшін құлақтың астына орамал төсейді. Бұл тәсілдің гигиена жағынан кемшілігі бар.
Аспапты аускультацияда әр түрлі аспаптар: стетоскоп, фонендоскоп, стетофонендоскоп қолданылады.
Аускультация ережелерімен техникасы:
1. Дәрігердің , фельдшердің қалпы өзіне ыңғайлы болу керек.
2. Пациент отырғызып немесе турып туру керек.
3. Бөлме тыныш және жылы болу керек.
4. Дененің үсті аускультация кезінде қосымша дыбыс туғызбау керек, қаулап өскен тук болса, оны не сабындап сулау керек, не қырып тастау керек.
5. Фельдшер, дәрігер аускультацияны өзі үйренген аппаратымен жүргізу керек, өйткені құлақ бір аппаратқа үйренеді.
6. Стетоскоптың түтіктерінің үшы құлақтың тесігіне тығыз кигізілуі керек.
7. Стетоскоп түтіктері аускультация кезінде бір-біріне, пациенттің денесіне және дәрігердің киіміне тимеуі керек және дыбыс қабылдайтын қолқанын екі саусақтың арасында қимылсыз қысып ұстау керек
8. Стетоскоп, фонендоскоптың дыбыс қабылдайтын қолқаны тыңдайтын бетке тығыз да тегіс қойылуы керек және қолқаны теріге барлық шетімен (периметрімен) бірдей тиіп тұруы керек.
Пациентті зерттеудің қосымша тәсілдері
Пациентті қосымша зерттеу әдістерін үлкен 3 топқа бөлуге болады.
1. Зертханалық тәсілдер. Оларға лабораторияда жүргізілетін анализдер жатады. Мысалы: әр түрлі қанның, асқазан сөлінің, нәжістің, қақырықтың анализі және т.б
2. Аспаппен зерттеу тәсілдер. Бұл тәсілдерді пайдалану үшін әр түрлі аспап, құрал - саймандар қолданылады. Мысалы рентгенмен тексеру, электрокардиография, эндоскопиялық ультрадыбысыспен зерттеу әдістерУДЗ, радиоизотопты зерттеу, температураны өлшеу т.б.
3. Дәрігерлік манипуляциялар мен диагностикалық операциялар. Олар: плевраның, перикардтың, төс сүйегінің пункциясы, трепанобиопсия, тері, бұлшық ет биопсиясы, лапоротомия т.б.
Клинико - зертханалық зерттеу әдістері
Қанның жалпы анализы
Эритроциттер - әйелдерде 3,9х4,7х1012 л , ер адамдарда 4-5х1012л.
Эритроциттің санының азаюын эритропения дейді, ал гемоглобинмен қатар азайса - анемия дейді. Эритроциттің диаметрімен формасы өзгерсе ол патологиялық процессті көрсетеді, эритроциттің өзгерген көлемі В12- жетіспеушілік анемияда, ішек рагында, лейкоздарда кездеседі.
Пойкилоцитоз - формасы әр түрлі, анизоцитоз - көлемі әр түрлі болып өзгереді.
Ретикулоциттер - жас эритроциттер. Қалыпты жағдайда - 0,2-1% құрайды, жедел постгеморрагиялық анемияда көбееді.
Гемоглобин - 132-160гл, әйелдерде 120-140гл.
Түс көрсеткіш- әр эритроциттің гемоглобинмен қанығу дәрежесін көрсететін белгі. Сау адамда 0,85-1,15 шамасында болады. Темір жетіспеушілік анемияда 0,4 ке дейін азаяды, В12 жетіспеушілік анемияда - 1,3-1,5 дейін көтеріледі,
Эритроциттер тұну жылдамдығы (ЭТЖ) 4-10 ммсағ, әйелдерде 4-15 ммсағ тең болады. ЭТЖ септикалық қабыну, бауыр ауруларында, жүктілікте, қатерлі ісіктерде және т.б жағдайларда көбееді.
Лейкоциттер. 4-9х109л болады.
Лейкоцитоз - лейкоцит санының көбеюі тамақтан кейін, бұлшық еттерінің жұмысынан кейін, жүктілік кезде, жедел қабыну процестерде, инфекционды ауруларда, миокард инфарктысында, күйктерде, лейкоздарда, қатерлі ісіктерде т.б
Лейкопения - лейкоцит санының азаюы. Иммунитеттің төмендегенін білдіреді.
Тромбоциттер: 180-320х109л.
Тромбоцитоз - көбеюі, жедел постгеморрагиялық анемияларда, қатерлі ісіктерде, спленоэктомияда т.б жағдайларда кездеседі.
Тромбоцитопения - тромбоциттер санының азаюы. Верльгоф ауруында, гипопластикалық анемияда, жедел лейкоздарда т.б кездеседі.
Лейкоцит формуласы. Лейкоцит түрлерінің пайыздық ара қатынасы лейкоцит формуласы деп аталады. Барлық лейкоциттер саны 100% болып саналады. Нейтрофилдер-50-70% құрайды, Жас нейтрофилдер: таяқша ядролық-2-5% , жас 0-1%. Жетілген нейтрофилдер - сегментоядролық: 51-67%. Нейтрофилдер ағзада бактерияларға қарсы қорғаныс қызметін атқарады.
Эозинофилдер қанда 2-4% құрайды. Эозинофилия - көбеюі ішек құрттарында, есекжемде, аллергоздарда, бронх демікпесінде.
Базофилдер - 0,5-1% . Жедел лейкозда, бруцеллезде болады.
Лимфоциттер -23-25% құрайды. Лимфоцитоз - инфекционды ауруларда, вирустарға қарсы кездеседі.
Моноциттер 4-8% құрайды. Қорғаныс функцияға, фагоцитозға қатысады. Моноцитоз - туберкулезде кездеседі.
1. Қан ағу уақыты - 2-5 мин тромбоцитопенияларда, геморрагиялық синдромда ұзарады, гемофилияда қалыпты немесе кішкене ұзарады.
2. Қан ұюы уақыты - 6-8 мин, гемофилияда ұзарады
Қан ағу уақытын анықтау
Мақсаты: гемостаздын көрсеткіштерін анықтау
Жүргізу әрекеті: Қанды сол қолдың саусағынан алады. Спиртке малынған мақта шаригімен саусақты өңдеп болған соң, залалсыз ланцетпен 4-ші саусақты тесу қажет. Тесілген жерде қан өздігінен ағуы қажет. Тесілген жерді қысып қан шығаруға болмайды. Бірінші тамшыны құрғақ мақтамен сүртеді де, 30 секунд сайын салфетканы батырып отырады, қан тоқтаған уақыт қан ағу уақыты деп есептеледі. Ол 2 - 5 минутқа тең. Тромбоцитопения кезінде, тромбогеморрагиялық синдромның ауыр түрінде, гемофилия ауруы кезінде бұл көрсеткіш ұзарады.
Қанның ұю уақытын анықтау.
Мақсаты: гемостаздын көрсеткіштерін анықтау
Жүргізу іс әрекеті:Саусақты спиртпен өңдеген соң сол жерді инемен тесіп, алғашқы тамшыны спиртке малынған мақтамен сүртеді. Тамшыны шыныға тамызып, секундомерді қосу керек. 30 секунд сайын тамшының үстінен скарификатормен жүргізіп отыру керек, фибрин жіпшелері скарификаторға алғашқы ілінген уақытты ұюдың басы деп есептейді. Сол уақытты белгілеу керек. Екі минут өткен соң қан ұйи бастайды. Сол жерде ұйыған қан түйіршігі пайда болады. Бұл ұю процесінің соңы болып есептеледі. Бұл уақытты да белгілеу керек. Ұю процесінің басымен ұйыған қан түйіршігі пайда болған уақыт аралығы қанның ұю ұзақтығы деп атайды.
Қанды биохимиялық зерттеу әдісі
Биохимиялық зерттеуге қан ертенгісін ашқарынға 7 - 9 00 дейін көк тамырдан 7-10мл алынады, немесе тамақтан кейін 12 сағат өткенде 4 сағат қана сақталады, 40С-3-7тәулік.
Жалпы ақуыз - қанда 65-85гл болады. Ақ уыз фракциялары: альбуминдер- 40-50 гл
глобулиндер -20-30 гл
Билирубин - 8,55-20,52мкмольл.
Холестерин қалыпты жағдайда 3,0-5,18ммольл атеросклерозда, қант диабетінде, ішімдікте, туберкулезде және т.б жағдайларда көтеріледі.
Глюкозаның мөлшері қалыпты жағдайда-3,5-5,7ммольл. Мөлшерінің көтерілуі-гипергликемия, азаюы- гипогликемия.
Амилаза - 16-30 гсағ, панкреатит, перитонитте, бүйрек жетіспеушілігінде көтеріледі. Төмендейді- ұйқы безінің некрозінде, тиреотоксикозда, күйік ауруында.
Креатинин - ер адамдарда 44-97 мкмольл, әйелдерде 44-115мкмольл, бүйрек жетіспеушілігінде көтеріледі.
Мочевина - 2,5-8,32 ммольл, бүйрек ауруларында, подаграда көтеріледі.
Несептің жалпы анализі
Несептің мөлшері 150-200 мл.
Несептің мөлдірлігі толық.
Несептің түсі сары сабан түсті.
Несептің иісі өзіне тән онша өткір емес болады.
Несептің реакциясы әлсіз қышқыл болады.
Несептің салыстырмалы тығыздығы 1003 тен 1026 дейін болады, ол несептегі әр түрлі еріген заттардың концентрациясынан тәуелді болады.
Несепті химиялық зерттеу. Қалыпты жағдайда несепте ақуыз, өт пигменттері, глюкоза (қант) анықталмайды.
Несеп тұнбасын микроскопиялық зерттеу.
Жалпақ эпителий көру алаңында 1-2 болады.
Эритроциттер қалыпты жағдайда кездеспеу керек, анықталса - гематурия.
Лейкоциттер көру алаңында 3-5 болады, 8 ден көп емес.
Тұздар - анықталмайды.
Нечипоренко әдісі бойынша зәрді зерттеу.
Нечипоренко сынамалы тәсілі бойынша ертеңгі дәреттің ортаңғы бөлігі алынады, 1 мл несепте: эр. - 1000. лейкоцит - 4000, гиалин цилиндрі - 220 есептейміз.
Функциональды әдістер.
Зимницкий әдісімен бүйректің қызметін анықтау үшін несепті тексереді, бір тәулік бойы 3 сағат сайын, тәуліктік диурезді 8 рет бөліп жинап (4 рет күндіз, 4 рет түнде), әр байқаудың мөлшерімен салыстырмалы тығыздығы анықталады. Зерттейтін күні ішетін сүйықтығы 1-2 литрден аспау керек.
Несепті қантқа жиыстыру.
Мақсаты: Несепте глюкоза бар жоғын анықтау.
Таңғы сағат 6-да қуығын босатуын сұрайды (ол есепке алынбайды). Келесі несеп тәулік бойы жиналады (келесі таңғы сағат 6-ға дейін). Келесі күні жалпы жиналған несепті өлшеп, араластырып, 100 мл ыдысқа құйып алып, жолдаманы ыдысқа жапсырып, зертханаға жіберіледі.
Зәрді глюкозуриялық профильге жинау.
Мақсаты: диагностикалық, несептегі қанттың (глюкоза) мөлшерін анықтау.
Қуықты түнгі зәрден 600 босатып, 1-ші порцияны сағ 600 сағат 1400 дейін жинау
Екінші порцияны сағат 1400 сағат 2200 дейін;
Үшінші порцияны сағат 2200 сағат 600 дейін жинайды;
Келесі күні жиналған несепті өлшеп, араластырып, әр ыдыстан 100 мл құйып алып, мөлшерін белгілеп, жолдаманы ыдыстарға жапсырып, зертханаға жіберіледі.
Копрологиялық зерттеу нәжісті зерттеу
Нәжістің жалпы анализіне копроцитограммаға нәжістің физикалық, химиялық қасиеттері және микроскопиялық зерттеу кіреді, нәжісті құрғақ, таза, шыны ыдысқа, несеп және жыныс жолдарының бөліністерін тигізбей жинайды. Нәжісті бөлінгеннен кейін 8-12 сағаттан асырмай, зерттеу керек. Пациент нәжісті зерттеу алдында дәрі ішпеу керек және нәжісте жасырынды қанды анықтағанда 3 күн бойы ет, балық, жасыл жеміс - жидек қабылдамау керек.
Нәжістің физикалық қасиеттері. Салмағы - 120-200 гр. Нәжістің көлемі өсімдік тағамдардан кейін кобейеді, ал көбінессе ақ уызды тағамдардан кейін және аштықта азаяды. Нәжістің салмағы 1500 гр дейін созылмалы энтеритпен панкреатитте кобейеді.
Нәжістің бөлу жиілігі тәулігіне 1-2 рет болады, энтеритте, колите 3-5 рет, ал дизентерияда-20 ретке дейін тәулігінде аз мөлшермен.
Нәжісті түрімен консистенциясы - шұжық тәріздес және тығыздығы бір келкі болады Түрі қоныр болады. Иісі - спецификалықөткір,қышқыл. өте өткір иіс- ашыған диспепсияда.
Қалыпты жағдайда шырыш , көрінер көрінбес тұтық сияқты болады, ал энтериттерде-ұсақ қоспалар тәрізді, колиттерде - сызықтардай. Паразит құрттар көзбен көрінеді: аскарида. власоглав, острица және т.б.
Қақырықты зерттеу.
Зерттеуге жаңа бөлінген қақырық алынады, оны құрғақ таза шишаға жинайды.Тәуліктік қақырықты ауызы жабылатын оңқаға жинап тоңазытқышта сақтайды. Қақырықты жинау алдында ауызды сумен шаю керек.
Қақырықтың физикалық қасиеттері. Қалыпты жағдайда болар болмас қақырық бөлінеді. Жедел бронхитте 2 - 5мл, 200-300 мл және оданда көп болса - өкпе абсцессі, бронхоэктазиялық ауру. Өте көп бөлінген кезде үш қабатқа бөлінеді:
Төменгі қабат - ірің, детриттер, ортаңғы - шырыш талшықтары, үстінгі - көбікті қабат. Іріңді қақырық екі қабатқа бөлінеді.
Қақырықтың сипаттамасы. Патологиялық процесске қарай қақырық осындай болады: шырышты, іріңді-шырышты, қандытәтбасқан түсті.
Консистенциясы қою - шырыштан, жабысқақ- фибриннен, сүйық - серозды сүйықтықтан. Сүйықтау - шырышпен серозды сүйықтық араласқанда.
Қалыпты жағдайда қақырықта иіс болмайды. Өткір иіс - өкпе абсцессінде, өте шыдамсыз шіріген иіс - өкпе гангренасында, қатерлі ісіктің ыдырауында..
Жай көзбен қарағанда Куршман спиральдарын, фибрин ұйықтарын, Дитрих тығындыларын, өкпенің ыдыраған ұлпаларын, тамақ қалдықтарын көру болады.
Қақырықты бактериоскопиялық зерттеуге жинау.
Қақырықты 2 аптадан артық жөтелген науқастан 3 рет байқауға, тексеруге жіберіледі.
Бірінші байқау: Сырқат ауруханаға бірінші рет шағым білдіріп келгенде. Қақырық сол күні мед. қызметкерінің бақылауымен жиналады. Қақырық бөтен адамдарсыз, мед. қызметкерінің бақылаумен, ашық ауада, егер жағдай жоқ болса, жақсы желдететін бөлмеде (ішінде желдеткіш, кварц лампасы бар) жүргізіледі. Келесі күнге сырқатқа ыдыс беріледі.
Екінші байқау: Қақырық келесі күні таңертен үйқыдан оянғанда, үйде жиналады, лабораторияға жеткізіледі.
Үшінші байқау: Қақырық сол күні зертханада мед. қызметкерінің бақылауымен жиналады.
Асқазан сөлін зерттеу.
Асқазан сөлі - түссіз, мөлдір, реакциясы қышқыл сүйықтық, құрамына тұз қышқылы, протеаза және басқада заттар кіреді.
Бос қышқылдық тұз қышқылы - асқазанда водород, хлор иондары түрінде болады.-20-40 ТЕ титрационды единица.
Байланған қышқылдық - бұл тұз қышқылының ақуыз молекуласымен байланған түрі: 10 -20 ТЕ.
Жалпы қышқылдық- барлық қышқылдар - 40-60 ТЕ.
Асқазан сөлінің физикалық қасиеттері. Қалыпты жағдайда иісі болмайды немесе әлсіз қышқыл. Түсі - мөлдір, түссіз. Ауыз қуысынан түскен аз мөлшерде шырыш кездеседі.
Микроскопиялық зерттеуі: микроскоп арқылы эпителиальды клеткалар, лейкоциттер, тамақ қалдықтары, атипті клеткаларАК анықталады, АК - бұл қатерлі ісіктің клеткалары, асқазан рагінде кездеседі.
Аспаптармен зерттеу әдістері
Рентгенологиялық зерттеу әдістер
Бұл әдіс рентген сәулелерінің толқындарының кіші ұзындығына және ұлпалардан өтуіне негізделген. Рентген сәулелері металлдан нашар өтеді әсіресе қорғасыннан (сондықтан рентгенологтарға одан қолғап, алжапқыштар жасалынады) рентген сәулелер адамнан әр түрлі өтеді: сүйектен бұлшық еттерге қарағанда және бауыр мен жүректен, өкпеге қарағанда аз сәуле өтеді.
Рентген аппарат ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ішкі аурулар пропедевтикасы пәнінен дәрістер жиынтығы
Құрастырған: Қалиева Г.О
Талдықорған
Дәрістер жиынтығын құрастырған терапия пәнінің оқытушысы:
Қалиева Гульмира Омарбековна
Рецензия:
Дәрістер жиынтығы Емдеу ісі, Акушер ісі, Мейірбике ісі мамандығы бойынша Ішкі аурулар пропедевтикасы пәнінен студенттердің білімін нығайтуға, тереңдетуге арналған.
Дәрістер ішкі аурулардың барлық бөлімдері бойынша құрастырылған: сұрастыру, қарау, пальпация, перкуссия, аускультация, лабораторлы және аспаппен зерттеу әдістерін қарастырады.
Дәрістер бастауыш және орта кәсіптік білім бойынша ҚР ҒБМ ОӘК-ның 2002 жылы бекітілген бағдарламасына сәйкес құрастырылған.
Рецензенттер:
1. Дуванбекова Г.С. - өндірістік - әдіскер, жоғарғы санатты оқытушы.
2. Сон Н.Н. - терапия пәнінің оқытушысы, жоғарғы санатты оқытушы - дәрігер.
3. Каримова Г.А. - терапия кабинетінің төрайымы, жоғарғы санатты оқытушы - дәрігер.
Дәрсітер жиынтығының шығуына жауапты медицина ғылымының кандидаты, колледж директоры: Жансеңгіров С.М.
Ішкі аурулар пропедевтикасы
Ішкі аурулар пропедевтикасы пәнінде ішкі мүшелер ауруларының клиникалық белгілерін, оларды анықтау әдістерін зерттейді: студент диагноз қою логикасын үйренеді. Пропедевтиканы білу кейін терапияны және басқада клиникалық пәндерді оқуға қажет.
Терапия және Ішкі аурулар деген терминдер бір біріне синоним болып келеді. Терапия - ішкі аурулар туралы ғылым.
ХІХ ғасырда ішкі аурулар түсінігіне балалар және жұқпалы аурулары, акушерлік ісі, гинекология және де басқа бөлімдері кіретін, кейін бұл бөлімдер жеке клиникалық бөлімдерге бөлініп шықты. Терапия бөлімі болашақ фельдшерге медицинаның ең негізгі бөлімі болып табылады, өйткені барлық диагностикалық әдістер, науқасты оларға дайындау, пациентке дәрігерге дейінгі жедел көмек көрсету әдістері осы бөлімде қаралады.
Ішкі аурулар медицинасының тарихі адам қоғамы пайда болғаннан бері Ежелгі Қытайда, Ежелгі Үндістанда, Вавилонда, Египетте өте жоғары дамыған болатын.
Біздің дәуірге дейін 5 ғасырда Грецияда туған Гиппократ қазіргі клиникалық медицинаның іргесін салушы болып табылады. Ол медицинаны терең ұғынып, адам ағзасын қоршаған ортамен тығыз байланыста екенін зерттеген және дәлелдеген.Гиппократ науқасты төсек қалпында бақылау әдісін, зиян келтірме деген негізгі медицина принципін енгізген.Ол науқастың түр-тұлғасын, төсін, кеуде формасын, дене құрылысын, тәбетін, зәрін, қанын, нәжісін, қақырығын және т.б. секреттерін зерттеуді еңгізген. Пальпация, перкуссия, аускультация әдістемелерін, 60-тан астам дәрілердің түрлерін ашқан. Гиппократ антын әлі күнге дейін дүние жүзінің студенттері медицина оқуын аяқтағанда береді.
Әбу Әли Ибн Сина (Авиценна) медицинаның дамуына үлкен үлес қосқан ғалымдардың бірі болып саналады. Ол 980 ж. Бұхараға жақын жерде дүниеге келген. Бұл Шығыс елінің ұлы ғалымы. Грек, рим, үнді, орта азиялық дәрігерлердің көз қарастармен тәжірибелерін біріктіріп жинақтап. Дәрігерлік ғылым каноны атты кітап шығарған. Бұл кітап 500 жылдан астам уақыт бойында дүние жүзіндегі дәрігерлік маңдайлы еңбек болып саналды.
ХҮІІ ғасырдан бастап барлық ғылымдардың жылдам дамуына байланысты медицинада өте тез дамыды: аурудың диагностикасы, зерттеудің жаңа тәсілдері және аурулардың алдын алу шаралары өркее бастаған. Термометрияны де Гаен, перкуссияны Ауэнбруггер, стетоскоппен аускультация жасауды Лаэннек, пациентті жүйелер бойынша сурастыру әдісі М.Я Мудров, Г.А.Захарьин, Остроумов А.А, іш қуысы мүшелерінің пальпациясын В.П Образцов еңгізген.
ХІХ ғасырдың екінші бөлігінде біртіндеп зертханалық және аспаптармен зерттеу тәсілдері қосыла бастаған, ХІХ ғасырдың аяғында Рентген Х-сәулелерін ашқаннаң кейін рентгенологиялық зерттеу әдісі еңгізілді
Ауру туралы ұғым
Аурудерт, сырқат деген түсінікке ұзақ уақыт әр түрлі анықтамалар берілген. Ежелгі ғасырларда ауруды, адамды басып алған шайтанның күші деп ойлаған. ХІХ ғасырдан бастап ауруға деген көз қарастар өзгерген:
1. Ауру - өмірге қауып төндіретін функциялардың бұзылуы. (Ашофф-неміс ғалымы)
2. Сыртқы ортаның зиянды әсеріне ағзаның қайтаратын жауабы. (С.П.Боткин)
3. Ауру - бұл өз жағдайында қысылған өмір. (К.Маркс)
Қазіргі кезде ауру - бұл сыртқы және ішкі ортаның өте күшті тітіркендірулердің жүйке жүйесі арқылы әсер етуіне байланысты, ағза тіршілігінің бұзылуы.
Аурулардың ағымы бойынша жіктемесі:
1. Жедел (өткір немесе жіті) ауру. Бұл кезде ауру бірден басталады. Аурудыңклиникалық белгілері толық анық көрінеді. Қысқа уақыт ішінде сауығып қалпына келеді.
2. Созылмалы ауру өмір бойы созылады рецидив, ремиссия түрінде өтеді.
Ремиссия кезінде аурудың белгілері азайып пациент өзін сау сезінедіде, жұмысқа жарамды болады.
Рецидив кезінде ауру белгілері қайталанады.
Ауру ағымының сатылары:
1. Жасырыңды (латентті, инкубациялық). Бұл сатыда аурудың себебінің алғашқы
рет әсер етуінен бірінші клиникалық белгілердің пайда болуынша уақыт.
2. Продромальды саты деп аурудың ең алғашқы белгілерімен толық дамыған кезіндегі аралықты айтамыз.
3. Аурудың толық дамыған сатысы. Бұл сатыда аурудың клиникалық бейнесі анық білінеді. Кейде клиникалық белгілері анық болмауы мүмкін. Ағымы бойынша бұл саты жедел немесе созылмалы болуы мүмкін. Созылмалы түрі ұзақ айлап, жылдап рецидив, ремиссия түрінде өтеді
4. Аяқталу кезеңі - аурудың белгілерінің толық жойылу кезеңі, еңбекке қабілетінің қалпына келуі - бұл сауығу. Толық айығу аурудың жедел ағымында болады, өте сирек созылмалы түрінде кездеседі. Кейде асқынулармен және өліммен аяқталуы мүмкін немесе мүгедектікке ұшырайды.
Мүгедек топтары
ІІІ топ - пациенттердің еңбекке қабілеті аздап шектелген, жеңіл еңбек ұсынылады.
ІІ топ - пациенттер еңбекке жарамсыз, кейде уақыты қысқартылған жұмысқа рұқсат беріледі.
І топ - пациенттер еңбекке жарамсыз және күтімге мұқтаж
Мұгедектік тобын МСЭК (медико - санитарлық эксперттік комиссия) мүшелері белгілейді.
Этиология - аурудың себептерін зерттейтін ғылым.
Себептер әр түрлі болады. Олар бір неше негізгі топтарға бөлінеді.
Биологиялық себептер: аурулардың қоздырушылары ( бактериялар, вирустар, саңырауқулақтар, таяқшалар, құрттар, гельминттер. Сырқаттанған адамдардан сау адамдарға аурудың қоздырушыларын тасымалдаушылар - қан сорғыш жәндіктер, шыбындар, шіркейлер, кенелер
Механикалық себептер: жарақаттар, сынықтар, мидың шайқалуы, езілулер созылулар.
Физикалық себептер: температураның әсер етуі күйктер, үсулер, ыстық өту,күн өту, ылғалдың, электр тоқтың, ионды радиацияның әсер етуі және басқалары.
Химиялық себептер: қатты немесе жұмсақ шаңды заттар, жедел немесе созылмалы ұланулар, өндірістік зияндылар.
Алиментарлы себептері: тамақты көп ішіп жіберу, ащы, ыстық, майлы, бұзылып кеткен тағамдарды қабылдау, саңырауқұлақтармен ұлану.
Психикалық себептер: жедел немесе созылмалы стресс жарақаттардың орталық жүйке жүйесіне әсер етуі. Бұл себептерден гипертониялық ауру, асқазанмен ұлтабардың ойық жара ауруы және басқа аурулар дамиды. Науқастың төсегінің жанында дұрыс айтылмаған сөз, ятрогенді ауру (ятрогения) тудыру мүмкін.
Әлеуметтік себептер: адамның тіршілігінің, еңбегінің қолайсыз төмен жағдайы, жұмыссыздық, панасыздық, жалғыздық.
Генетикалық себептер : тұқымқуалаушылық немесе хромосомды жүйеде өзгеріс. Бұл аурулар: гемофилия, қант диабеті, психикалық аурулар- шизофрения.
Экологиялық себептер: экологияның бұзылуы.
Патогенез - аурудың даму механизмін, ағымын және аяқталуын зерттейтін ғылым.
Симптом - аурудың бір белгісі. Мысалы, жөтел - бронхиттің симптомы, шөлдеу- қант диабетінің, жүректе ауырсыну- стенокардияның , ентігу- жүрек жетіспеушілігінің.
Симптомдар субъективті және объективті болып бөлінеді.
Субъективті симптом - науқас адам ауруының белгісін сезіп, ауруы туралы өзі айтып жеткізу.
Объективті симптом: бұл тексерген кезде анықталған белгі, жалпы қарауда, пальпация, перкуссия және аускультацияда анықталады. Мысалы: көгеру, ісіну, бауырдың ұлғаюы.
Синдром - өзара тығыз байланысы бар ұлпалармен жүйелердегі патологиялық өзгерістерді көрсететін симптомдар. Мысалы: ісіну синдромы (ісінулер, асцит, терінің бозаруы немесе көгеруі), диспепсиялық (жүрек айну, лоқсу, қусу, іш өту)
Диагностика - ауруды тексеру тәсілдері туралы ғылым. Бұл терминнің ішіне пациентті толық тексеріп диагнозын қою кіреді.
Диагноз - ауру туралы медициналық терминмен айтылатын аурудың қысқа түйінін айтады.
Диагноздың түрлері:
oo Болжамалы диагноз - ауру туралы информация толық жиналмаған кезде қойылады, көбінесе қабылдау бөлімінде.
oo Клиникалық диагнозды ауру туралы барлық мәліметті, соның ішінде зертханалық, аспаптармен зерттеулер жинағанда қояды.
oo Қорытынды диагноз дифференциалды диагноз жүргізілген кезде қойылады.
oo Дифференциалды диагноз деп осы қойылған диагнозбен кейбір симптомдар ұқсастығы бар барлық болжамды диагноздарды тізімнен шығару әдістері.
Аурудың емі. Диагноз қойылғаннан кейін пациентке емдеу тағайындалады. Ол комплексты болады, медикаментті терапиядан басқа оның ішіне тәртіп сақтау, диета, физиотерапия басқада дәстүрлі емес емдеу әдістері кіреді. Емханада жүргізілетін емдеу- амбулаторлы, стационарда- стационарлы, санаторияда- санаторлы деп аталады.
Емдеудің түрлері.
Тәртіппен емдеу. Пациенттің жағдайына байланысты қатаң, жартылай төсек, жалпы төсек тәртібі тағайындалады.
Диетотерапия - емдәммен емдеу. Емдік емдәмдердің 15 түрі болады. №1, 2 асқазан ауруларында, №5 бауыр ауруларында, №7 бүйрек ауруларында, № 9 қантты диабетте, №10 жүрек ауруларында т.б
Минералды сумен емдеу - минералды су сілтілі және қышқыл болады. Пациенттерге асқазанның қышқылдығына байланысты тағайындалады. Кейбіреуінде несеп айдайтын эффектісі болады.
Қымызбен емдеу. Қымыз бұл биенің ашытқан сүті. Антисептикалық, иммунитетті өте күшті, көтеретін әсері бар.
Медикаментозды емдеу. Дәрі-дәрмекпен емдеудің бірнеше түрі болады.
1. Этиологиялық емдеу - ең біріншіден аурудың себебіне әсер ететін дәрілер тағайындалады. Мысалы: бактериальді инфекцияларда - антибиотиктер, сульфаниламитер, туберкулезде - изониазид және т.б.
2. Ппатогенездік емдеу - ауру барысында өзгерген мүшелердің функциясына әсер ететін ем.
Симптоматикалық емдеу. Аурудың белгілі симптомдарына әсер ету, мысалы: жөтелге - қақырық түсіретін микстура, бас ауырғанда - парацетамол т.б.
Физиотерапиялық емдеу - кейбір көрсеткіштерге физиотерапиялық әсер беру. Бұл массаж, диатермия,УВЧ, ультракүлгін сәулелері, ультрадыбыс, сумен емдеу және т.б.
Психогенді емдеу - тағайындалған емге пациенттің сенімін тудыру, оны сендіру, әсіресе препараттарды аз дозада қабылдау қажеттігін. Кейде гипнозбен, аутотренинг, психотерапиямен емдеу қажет.
Фитотерапия - шөптермен емдеу, шырындармен емдеу әр түрлі жеміс жидектің шырынымен емдеу, ара өнімдерімен емдеу - бал, прополис, металлотерапия, рефлексотерапия, уринотерапия, магнитотерапия және т.б.
Емдегенде полипрогмазиядан аулақ болу: өте көп мөлшерде дәрі дәрмек тағайындамау. Әсіресе аллергиялық реакциялардан сақ болу керек және дәрілік заттың қабылдау уақытын, мөлшерін, балалар дозасын білу керек.
Алдын алу (профилактика) - бұл аурулардың дамуына мүмкіндік бермейтін шаралар кешені. Жеке және жалпы алдын алу болады. Жалпы алдын алу бұл өкімет жүргізетін шааралар. Бұл диспансерлер, санаторийлер салу, вакцинация, ревакцинация, флюорографиялық зерттеу жүргізу. Жалпы халықтың тұрмыстық жағдайын көтеру. Радио, теледидар, журналдар арқылы санитарлық тазалыққа үгіттеу. Ішкі аурулармен ауыратын пациенттерді диспансерлік тіркеуге алу. Пациенттерді жылына 1-2 рет бақылап алдын - алу (рецидивке қарсы) емдеу тағайындау, санаторлы- курорты емдеуге жіберу.
Жеке алдын- алу- Әр адамның жеке бас гигиенасын сақтауы, санитарлық мәдениетін көтеру, жыл мерзіміне сай киіну, экологияға қамқорлықпен қарау.
Пациентті клиникалық тексеру әдістері
Пациентті тексеру әдістері. Пациентті зерттеуде қолданылатын тәсілдер,
негізгі және қосымша болып екі топқа бөлінеді.
Негізгі тәсілдер:
1. Субъективті зерттеу
2. Объективті зерттеу инспекция
3. Сипау пальпация
4. Қағу, тақылдату перкуссия
5. Тыңдау аускультация
Қосымша тәсілдер:
1. Зертханалықлық тәсілдер
2. Аспаптармен инструментальды зерттеу
3. Дәрігерлік манипуляциялар мен диагностикалық операциялар.
Пациентті субъективті зерттеу әдістері.
Субъективті зерттеу - ауру адамды немесе оның жақындарын сурастыру әдісі. Оны белгілі жоспармен өткізеді: науқас туралы жалпы мәлімет, пациенттің шағымдары, ауру анамнезі (тарихі), пациенттің өмірінің анамнезі.
Анамнез - (грек тілінен анамнезис- еске түсіру, еске алу) - сұрау барысында науқастың өзі немесе жақындары, таныстары науқас жайында және оның ауруы жайында берген мәліметтері.
Төлқужаттық бөлім. Науқас туралы жалпы мәлімет, бөлімшеде пациент туралы мәлімет жинау: аты, жөні, тегі, жасы, (туған күні және толық жасы), жынысы, ұлты, мекен жәйі, білімі, мамандығы, жұмыс орны және атқаратын қызметі. Пациент өз жасынан үлкен көрінсе, онда атеросклероз немесе гипертониялық ауру деп ойлауға болады.
Пациенттің шағымдары. Пациент стационарға түскен кезде немесе қаралған кезде шағымдарын жинайды. Алдымен негізгі шағымдары мұқият анықтап дәлелденеді. Мысалы: пациент жүрек тұсындағы ауырсынуға шағымданса, ауырсынудың күштілігін, орналасуын, иррадиациясын пайда болған жағдайын, немен басылатынын аңықтайды. Осылай басқада шағымдары да дәлелденеді.
Шағымдар қосымшада болады, олар ағзаның патологиялық процеске жалпы реакциясын көрсетеді. Бұл шағымдардың сипаттамасы әр түрлі ауруларда бірдей болады. Мысалы: әлсіздік, терлеу, ұйқы қашу, бас ауру, тәбетінің төмендеуі. Бұлардыда толық дәлелдеу керек. Осыдан кейін жүйелер бойынша шағымдарды, әр жүйеге тән белгілерді біліп, оларды анықтайды. Мысалы : ас қорыту жүйесіне тән, тәбетінің өзгеруі, жүрек айну, құсу, іш өту, кебу, қату және т.б.
Аурудың анамнезі (тарихі). Бұл сұрастырудың негізгі бөлігі, өйткені аурудың дамуындағы барлық этаптары туралы мәлімет жинаймыз. Біріншіден, науқастан қашан ол алғашқы рет ауырғанын сұраймыз (өзін аурумын деп санайды). Қалай ауырғанын анықтау: аурудың басталуын немен байланыстырады, қалай басталғанын, қандай белгілер болды, не қолданады, келесі сұрақ: ауру қалай дамыды?: бұл жерде аурудың ағымын, емделуін, оның нәтижесін, қайталануын, стационарда, санаторийда, диетасын, дәрігердің ұсынысын сақтауын, алдын алу, емін қабылдауын, қандай зерттеулер өткізілгенін және олардың нәтижесін анықтайды.
Соңғы бөлімінде ауру созылмалы болса, жағдайының соңғы нашарлауын немен байланыстыруын оның уақытын, не қолданды, қаралу себебін анықтау керек.
Өмір тарихі. Ауырған адамның өмір баянын зерттегенде алдымен оның туылған жерін анықтаймыз - бұл аурудың даму себебіне үлкен үлес қосады. Мысалы : эндемиялық жемсау, радиация, суық ылғалды климат.
Науқастың бала кезінен өсіп дамуын, денсаулығын анықтайды.
Міндетті түрде өмірінде басқа қандай аурулармен ауырғаны, жақын тума туыстарының денсаулықтары анықталады. Бұл мәліметтер маңызді болып табылады, өйткені кейбір аурулар тұқым қулайды. Мысалы: қант диабеті, гипертониялық ауру, бронх демікпесі, психикалық аурулар және т.б.
Бұрын сырқаттанған аурулары болса хронологиялық ретпен анықтайды, яғни туберкулез, ревматизм, вирусты гепатит венерологиялық психикалық аурулармен ауырғанын және операциялар жасалғанын дәлелдейміз.
Кәсіптік және тұрмыстық жағдайы туралы мәлімет жинау керек. Адам денсаулығына оларда әсер етеді, жұмысыздық, өндірістік зиянды әсерлер, панасыздық. Сырқаттың дамуына тамақтануда әсер береді, яғни зиянды әдеттер: алкоголь, шылым шегу, нашақорлық, насыбай ату. Осы нәрселерге әуес болса онда қанша уақыт құмар болғанын және қай мөлшерде қолданылатын анықтау керек.
Жанұялық анамнез: жанұядағы адамдардың саны, қаражат мәселесі, жанұядағы психологиялық микроклимат, интимды қарым қатынас.
Эпидемиологиялық анамнез: Жөтелген және қалтыраған науқастармен қарым - қатынаста болды ма, соңғы айда қаладан (ауылдан) тыс шықты ма және шетелге барды ма.
Аллергологиялық анамнез: дәрілерге, тағамдарға, иістерге, шаң-тозаңдарға, шөптің иістеріне реакциясын сурастыру қажет. Оларға қандай белгілердің пайда болуы жас ағу, түшкіру, қышыну. Бала кезінде экссудативті диатезбен ауырған - ауырмағанын анықтау.
Экспертті анамнез: Осы жылда науқастың ауырған уақытын анықтау керек, егерде науқас 4 айдай ауырған болса, онда медико - экспертті комиссияға жіберу керек. Олар еңбекке жарамсыз қағазының уақытын ұзартады немесе мүгедек тобын береді.
Гинекологиялық анамнез: Әйелдерде етеккірінің келген уақытын, мөлшерін, ұзақтығын және жүктілігін, босану, аборт, тұсік болғанын, гинекологиялық операциялар, менопауза болса оның уақытын анықтау керек.
Урологиялық анамнез: Еркектерден несеп бөлуінің бұзылуын, уретрадан бөліністерін және потенциясын анықтау керек.
Пациентке ауруы және өзі туралы дұрыс мәлімет беру қиынға түседі, сондықтан әңгімесін бақылап отырып, қажетті сұрақтарды ғана қою керек.
Сұрастыру тәсілдің диагностикалық маңызы өте зор. Тәжірибелік медицинада дұрыс жиналған анамнез- жарым диагноз деген ертеден қалыптасқан пікір бар. Онын куәсі- кейбір аурудың диагнозын тек сұрастыру арқылы ғана қоюға болады.
Пациентті объективті тексеру әдістері
Науқасты объективті тексеру - ағзаның жалпы жағдайы және жеке ішкі мүшелермен жүйелердің жағдайы туралы көрініс алу. Бұл әдіс негізгі клиникалық тексеріс әдісіне жатады. Осы әдісті қолданғаннан кейін қосымша қандай тексеру әдісін қолдануға болатынын шешеді.
Жалпы қарау . Науқасты жалпы қарау, диагноз қоюға өте зор диагностикалық маңыз береді. Жалпы қараудың көмегімен тек қана жалпы көріністі ғана емес, сонымен қатар бір қарағаннан диагноз қоюға болады акромегалия, гидроцефалия және т.б. Арнайы ережелерді сақтап яғни біртіндеп рет-ретімен қарау керек. Қарауды күндізгі жарықпен немесе лампа жарығымен, тікелей немесе бүйіренен отырып жүргізіді.
Қарау техникасы. Науқастың денесін жалаңаштай отырып кеудені вертикальді күйде тексереді, ал ішті горизонтальді және вертикальды жағдайда қарауға болады. Қарауды ретімен жүйелер бойынша жүргізу керек. Жалпы мағына беретін симптомды шығару үшін, алдымен жалпы қарау керек, одан кейін аймақ бойынша дене мүшелерін, басы, беті, мойны, денесі, қол-аяғы, терісі, сүйегі, буыны, шырышты қабаттары, түкті қабаттары қаралады.
Жалпы қарау кезінде:
Науқастың жалпы жағдайын бағалау керек: қанағаттанарлық, орташа, ауыр және өте ауыр болады.
Есінің күйін анықтау керек. Науқастың есі анық, анық емес: ступор, сопор, кома болып бір неше дәрежеге бөлінеді.
Ступорлық жағдай - есеңгіреген жағдай. Қоршаған ортаға қызықпайды, сұраққа кешігіп жауап береді, бірақ жауабы дұрыс.
Сопорлық жағдай кезінде пациент қатты айқайға немесе жұлқылауға ғана реакция береді. Рефлекстері сақталған, кейбір инфекциялық ауруларда кездеседі.
Комалық жағдай - пациент толық естүссіз. Қоршаған ортаның қоздырғыштарына ешқандай жауап және реакциясы жоқ. Рефлекстері жойылған өмір тіршілігіне қажетті функциялары бұзылған.
Науқастың отырысы белсенді, енжарлы және мәжбүрлі болып бөлінеді.
Белсенді отырыс - бұл жеңіл дәрежелі ауруларда немесе аурудың бастапқы кезеңінде болады. Науқас жағдайын тез өзгерте алады.
Еңжарлы қалыптағы пациент қимылсыз болады. Баспен аяқ қолдары ауырлық күшіне байланысты, салбырап жатады, денесі төсектің аяғына сырғып кетеді. Өз - өзін күтуге жарамсыз.
Мәжбүрлі қалыпты пациент өзін мазалайтын ауырсыну сезімдерін азайту немесе тоқтату үшін қабылдайды.
Мысалы: бір бүйіріне жату, ауырған немесе сау бүйіріне, ішіне бүрісіп, аяқтарын бүгіп жату, қалшиып қатып қалу, шалқасында жату, ішпен етбетінен еріксіз жату.
oo Құрғақ плевритте ауырған бүйірін қысып жатады.
oo Қабырға сынғанда сау жағында жатады.
oo Ортопноэ - қатты ентіккен кезде төсекте амалсыз тік отыру қалпы, ентігуді азайтады.
oo Амалсыз шынтақ пен тізеге сүйену қалпы экссудативті перикардитте болады.
Дене бітімі. Бұған науқастың салмағы, бойы, конституциясы жатады.
Конституция- ағзаның морфологиялық және функционалдық ерекшеліктерінің жиынтығы, 3 типте болады.
Астениялық түрі- дененің тік өлшемдері көлденең өлшемдерден ұзын болуы. Аяқ - қолдары денеден ұзын. Май-шел қабаты 1 см кем.
Гиперстениялық түрі - дененің көлденең өлшемдері тік өлшемге қарағанда басым болуы. Аяқ-қолдары қысқа. Май-шел қабаты 1 см артық.
Нормастениялық түрі - астениялық типпен гиперстениялық типтің арасындағы орташа тип.
Теріні қарау. Терінің түсіне, эластикалық қабілетіне, ылғалдығына, бөртпелерге, тыртықтарға көңіл аударамыз.
oo Терінің түсі бозғылт, сарғыш, жер түсті, күл түстес немесе қоныр болуы мүмкін.
oo Терінің эластикалық қабілетін немесе тургорын екі саусақпен теріні бүгу арқылы анықтаймыз.
oo Терінің ылғалдығы - көбіне терлегенде болады.
oo Терінің бөртпелері - әр- түрлі болады: петехия, пурпура, эритема, күлбір,
қабыршықтар.
Тері асты май қабатының дамуы - қалыпты, төмендеген және жоғарлаған болуы мүмкін. Сонымен қатар ісінулердің бар жоқтығын көреміз.
Лимфа түйіндерін қарау. Қалыпты жағдайда лимфа түйіндері көзге көрінбейді және қолға ұсталмайды. Патологиялық көлеміне байланысты лимфа түйіндері бұршақ мөлшерінен алманың мөлшеріне дейін жету мүмкін. Оның көлеміне, ауырсынуына, жылуына, консистенциясына, теріге жабысқандығына көңіл аударарлық. Лимфа түйіндерінің пальпациясын жоғарыдан төменге қарай жүргізеді: шүйделік, құлақ арты, жақ асты, иек асты, бұғана үсті және астындағы, қолтық асты, шынтақ, мықын аймақты, тізе асты лимфа түйіндері.
Басын қарау. Бастың формасы өзгеру мүмкін: Гидроцефалия кезінде бас шектен тыс үлкен болады, ал микроцефалияда бас өлшемі кіші болады. Өздігінен бастың қозғалуы паркинсонизмде, бастағы пульсация- аортальді қақпақшаның жетіспеушілігінде кездеседі. Басты қараған кезде құлақпен сыртқы тесігіне көңіл бөлу керек.
Бет-әлпетін қарау. Бетін қарағанда қабағын, көзін, мұрынын, мойынын қарау керек. Беттің жағдайы әр түрлі психикалық, патологиялық және
соматикалық жағдайда, жасына, жынысына байланысты өзгереді.
Бұлшықет жүйесін қарау. Бұлшықеттің даму дәрежесін анықтаймыз, ол пациенттің жұмысына, спортпен шұғылданғанына байланысты болады, сонымен қатар аяқ- қолдардың, омыртқаның ,кеуденің бас сүйегінің әр түрлі кемшіліктеріне көңіл аударамыз.
Буындарды қарау. Буындардың конфигурациясына, ауырсынуына, қозғалыстың шектелгеніне және маңындағы ұлпаларда ісік, гиперемия болуына көңіл бөлеміз.
Аяқ-қолдарды қарау. Тамырлардың варикозды кеңеюін, ісіктің бар жоқтығын, терінің, бұлшықеттің өзгерісін, аяқ-қолдың дірілдеуін, деформациясын, буын маңының гиперемиясын, ісігін қараймыз және тыртық, жараларға көңіл бөлеміз. Табанның формасын қараймызжалпақ табандылық.
Пальпация
Пальпация - сипап, басқан кезде саусақтардың сезімталдығына негізделген әдіс. Бұл әдіспен ұлпалармен мүшелердің физикалық қасиеттерін, өзара топографиялық орналасуын, сезімталдығын және ағзадағы кейбір функционалды өзгерістерін анықтайды. Бұл тәсілдің ерекше дамуына үлес қосқан орыс ғалымдары В.П Образцов, Н.Д Стражеско, Боткин С.П.
Пальпация ережелері:
oo пальпация жүргізуші пациенттің оң жағында болу керек.
oo дәрігердің қолы жылы, жұмсақ және тырнақтары алынған болу керек.
oo пальпацияны жұмсақ жүргізу керек.
oo іш қуысындағы мүшелерді дем алу мен байланысты сипау керек.
oo тексеру мәліметтері толық болу үшін пациентті отырғызып, жатқызып және тұрғызып сипайды.
oo пальпация беткей және терең болып бөлінеді.
Беткей пальпация. Бұл әдіспен терінің эластикалық қасиеттерін, тығыздығын, қалындығын, тері асты шелін, дымқылдығын, құрғақтығын, температурасын және басқада қасиеттерін анықтайды. Денедегі әсірессе аяқтағы жасырынды ісінулер, пальпациямен анықталады; басқаннаң кейін ойықтар қалып отырады. Осы әдіспен пульстің қасиеттері, лимфа түйіндер, сүйектер мен буындардың ауырсынуы, деформациясы, бұлшық еттердің өзгерісі: атрофия, миалгия, әлсіздігі анықталады.
Терең пальпация. Бұл әдіспен іш қуысындағы мүшелер анықталады. Іш қуысының пальпациясы жылжымалы беткей пальпациясынан басталып, терең Образцов - Стражеско бойынша пальпацияға ауысады. Ол келесі ретпен, сол мықын аймағынан басталып, сағат тіліне кері жүргізіледі: қийма, өрмелеу, көлденең тоқ ішек, көк бауыр, асқазан, бауыр, жіңішке ішек (кіндік аймағы), төмендеу тоқ ішектің бөліктері, соқыр ішек, қасаға үсті, бүйрек.
Тығыз мүшелерді: бауыр, көк бауырды анықтау үшін демді терең алып, шығарған кезде қолды терең басып тексеру керек.
Перкуссия тықылдату
Латын тілінен Percussio - тікелей аударғанда тері арқылы. Бұл әдісті 1761 ж Австриялық дәрігері Ауэнбругер ұсынған. Бұл тықылдату әдіс. Дененің әр бір жерін тықылдатып әр түрлі дыбыс естийміз, солар арқылы тықылдатқан жердегі мүшелердің жағдайын білуге болады. Тықылдатқан кезде астындағы ұлпа қозғалып қоршаған ауа әр түрлі амплитудалық толқын береді, ол толқындар дыбыс болып естіледі. Тығыз мүшелері (бауыр, көк бауыр, бұлшық еттер, қуыстағы сүйықтар) төмен амплитудалық қозғалыс береді, соңдықтан дыбыс тұйық, тынық болып шығады. Айқын дыбыс қуысты ауасы бар мүшелерден шығады: өкпе, іш, көмей, ауыз қуысы.
Осы әдіспен мүшелердің орналасуын, түрін, шегарасын патологиялық өзгерістерін анықтау болады.
Перкуссияның тікелей және тікелей емес түрлері болады.
Тікелей перкуссия екінші немесе үшінші бүгілген саусақпен мүшенің үстінен тікелей тықылдату. Қазіргі уақытта балаларда қолданылады және сүйектер тексеріледі.
Тікелей емес перкуссия плессиметр (пластина) арқылы жүргізілетін болатын, үстінен кішкентай балғамен тықылдататын, 1935 жылдан бастап саусақпен саусақтың үстінен қағады.
Дыбыстардың түрлері
- Тынық дыбыс ауасы жоқ үлкен мүшелердің үстінде естіледі: бауыр, бұлшық ет.
- Тынықталған дыбыс ауасы жоқ кіші мүшелердің үстінен естіледі: жүрек, көк бауыр.Патологиялық жағдайда тынықталған дыбыс өкпе үстінде естілсе онда ошақты пневмония немесе абсцесс, туберкулез және басқада патология туралы ойлау болады.
- Айқын, анық перкуторлы дыбыс құрамында ауасы бар мүшелерден шығады: өкпе, асқазан, ішектер.
- Қораб дыбыс өкпе эмфиземасында естіледі.
- Тимпаникалық дыбыс ол дабыл дыбысындай болады, бос асқазанмен ішек үстінде естілу мүмкін.
Перкуссияның түрлері
1. Топографиялық перкуссия - мүшелердің шегарасын, көлемін, түрін анықтайды.
2. Салыстырмалы перкуссия - мүшелердегі патологиялық өзгерістерді анықтауға негізделген. Салыстырмалы перкуссия өкпенің симметриялық нүктелерінің дыбыстарын салыстыру үшін қолданылады және соққының күші бір келкі болу керек.
Перкуссияның негізгі ережелері
1. Бөлме жылы және тыныш болу керек.
2. Фельдшер ыңғайлы орналасып, қолы жылы болу керек.
3. Пациенттің жағдайы ыңғайлы, еркін болу керек. Перкуссияны пациентті тұрғызып немесе отырғызып жүргізген дурыс, тек қана ауыр халде жатқан пациенттерге жатқызып өткізіледі.
4. Сол қолдың алақаны денеге тығыз арасында ауа қалмай қойылады.
5. Оң қолдың ортаңғы саусағын бүгіп, сол қолдын ортыңғы саусағының ортаңғы фалангасынан тік қағу.
6. Перкуссиялық қағу тек білезік буынның қимылы арқылы іске асырылуы керек. перкуторлы соққы қысқа болу керек плессиметр - саусақты тез алып кету керек. Әр перкуссиялық соққының күші бірдей болуы керек.
7. Қойған мақсатқа қарай перкуссияның соққысының күші терең немесе жай болады. Күшті перкуссияда тербеліс толқыны 6-7 см тереңдікке және 4-6см шетке тарайды. Әлсіз (жай) перкуссияда тереңдігі 4см, шетке 2-3см тарайды
8. Топографиялық перкуссияда сол қолдың саусағын мүшенің шегарасына паралельді қою керек, перкуссияны анық дыбыс беретін мүшеден тынық дыбыс беретін мүшеге қарай жүргізеді. Мүшенің шекарасын саусақтың анық дыбыс шығатын жағынан белгілейді.
9. Салыстырмалы перкуссияны, симметриялық жерлерде ғана жүргізу керек және соққының күші бірдей болу керек.
Аускультация
Аускультация - пациентті тыңдау.Бұл әдіс ағзадағы табиғи жағдайда пайда болған дыбыстарды тыңдауға негізделген. Бұл да ертеден қолданылып келе жатқан әдіс болғанымен, оның авторы француз клиницисі Рене Лаэннек болып есептелінеді. Ол 1819 жылы өз еңбегін жариялады. Аускультация тікелей және аспапты болып екі түрге бөлінеді.
Тікелей аускультацияда дәрігер құлағын пациенттің денесіне тікелей тақап тыңдайды. Тазалықты сақтау үшін құлақтың астына орамал төсейді. Бұл тәсілдің гигиена жағынан кемшілігі бар.
Аспапты аускультацияда әр түрлі аспаптар: стетоскоп, фонендоскоп, стетофонендоскоп қолданылады.
Аускультация ережелерімен техникасы:
1. Дәрігердің , фельдшердің қалпы өзіне ыңғайлы болу керек.
2. Пациент отырғызып немесе турып туру керек.
3. Бөлме тыныш және жылы болу керек.
4. Дененің үсті аускультация кезінде қосымша дыбыс туғызбау керек, қаулап өскен тук болса, оны не сабындап сулау керек, не қырып тастау керек.
5. Фельдшер, дәрігер аускультацияны өзі үйренген аппаратымен жүргізу керек, өйткені құлақ бір аппаратқа үйренеді.
6. Стетоскоптың түтіктерінің үшы құлақтың тесігіне тығыз кигізілуі керек.
7. Стетоскоп түтіктері аускультация кезінде бір-біріне, пациенттің денесіне және дәрігердің киіміне тимеуі керек және дыбыс қабылдайтын қолқанын екі саусақтың арасында қимылсыз қысып ұстау керек
8. Стетоскоп, фонендоскоптың дыбыс қабылдайтын қолқаны тыңдайтын бетке тығыз да тегіс қойылуы керек және қолқаны теріге барлық шетімен (периметрімен) бірдей тиіп тұруы керек.
Пациентті зерттеудің қосымша тәсілдері
Пациентті қосымша зерттеу әдістерін үлкен 3 топқа бөлуге болады.
1. Зертханалық тәсілдер. Оларға лабораторияда жүргізілетін анализдер жатады. Мысалы: әр түрлі қанның, асқазан сөлінің, нәжістің, қақырықтың анализі және т.б
2. Аспаппен зерттеу тәсілдер. Бұл тәсілдерді пайдалану үшін әр түрлі аспап, құрал - саймандар қолданылады. Мысалы рентгенмен тексеру, электрокардиография, эндоскопиялық ультрадыбысыспен зерттеу әдістерУДЗ, радиоизотопты зерттеу, температураны өлшеу т.б.
3. Дәрігерлік манипуляциялар мен диагностикалық операциялар. Олар: плевраның, перикардтың, төс сүйегінің пункциясы, трепанобиопсия, тері, бұлшық ет биопсиясы, лапоротомия т.б.
Клинико - зертханалық зерттеу әдістері
Қанның жалпы анализы
Эритроциттер - әйелдерде 3,9х4,7х1012 л , ер адамдарда 4-5х1012л.
Эритроциттің санының азаюын эритропения дейді, ал гемоглобинмен қатар азайса - анемия дейді. Эритроциттің диаметрімен формасы өзгерсе ол патологиялық процессті көрсетеді, эритроциттің өзгерген көлемі В12- жетіспеушілік анемияда, ішек рагында, лейкоздарда кездеседі.
Пойкилоцитоз - формасы әр түрлі, анизоцитоз - көлемі әр түрлі болып өзгереді.
Ретикулоциттер - жас эритроциттер. Қалыпты жағдайда - 0,2-1% құрайды, жедел постгеморрагиялық анемияда көбееді.
Гемоглобин - 132-160гл, әйелдерде 120-140гл.
Түс көрсеткіш- әр эритроциттің гемоглобинмен қанығу дәрежесін көрсететін белгі. Сау адамда 0,85-1,15 шамасында болады. Темір жетіспеушілік анемияда 0,4 ке дейін азаяды, В12 жетіспеушілік анемияда - 1,3-1,5 дейін көтеріледі,
Эритроциттер тұну жылдамдығы (ЭТЖ) 4-10 ммсағ, әйелдерде 4-15 ммсағ тең болады. ЭТЖ септикалық қабыну, бауыр ауруларында, жүктілікте, қатерлі ісіктерде және т.б жағдайларда көбееді.
Лейкоциттер. 4-9х109л болады.
Лейкоцитоз - лейкоцит санының көбеюі тамақтан кейін, бұлшық еттерінің жұмысынан кейін, жүктілік кезде, жедел қабыну процестерде, инфекционды ауруларда, миокард инфарктысында, күйктерде, лейкоздарда, қатерлі ісіктерде т.б
Лейкопения - лейкоцит санының азаюы. Иммунитеттің төмендегенін білдіреді.
Тромбоциттер: 180-320х109л.
Тромбоцитоз - көбеюі, жедел постгеморрагиялық анемияларда, қатерлі ісіктерде, спленоэктомияда т.б жағдайларда кездеседі.
Тромбоцитопения - тромбоциттер санының азаюы. Верльгоф ауруында, гипопластикалық анемияда, жедел лейкоздарда т.б кездеседі.
Лейкоцит формуласы. Лейкоцит түрлерінің пайыздық ара қатынасы лейкоцит формуласы деп аталады. Барлық лейкоциттер саны 100% болып саналады. Нейтрофилдер-50-70% құрайды, Жас нейтрофилдер: таяқша ядролық-2-5% , жас 0-1%. Жетілген нейтрофилдер - сегментоядролық: 51-67%. Нейтрофилдер ағзада бактерияларға қарсы қорғаныс қызметін атқарады.
Эозинофилдер қанда 2-4% құрайды. Эозинофилия - көбеюі ішек құрттарында, есекжемде, аллергоздарда, бронх демікпесінде.
Базофилдер - 0,5-1% . Жедел лейкозда, бруцеллезде болады.
Лимфоциттер -23-25% құрайды. Лимфоцитоз - инфекционды ауруларда, вирустарға қарсы кездеседі.
Моноциттер 4-8% құрайды. Қорғаныс функцияға, фагоцитозға қатысады. Моноцитоз - туберкулезде кездеседі.
1. Қан ағу уақыты - 2-5 мин тромбоцитопенияларда, геморрагиялық синдромда ұзарады, гемофилияда қалыпты немесе кішкене ұзарады.
2. Қан ұюы уақыты - 6-8 мин, гемофилияда ұзарады
Қан ағу уақытын анықтау
Мақсаты: гемостаздын көрсеткіштерін анықтау
Жүргізу әрекеті: Қанды сол қолдың саусағынан алады. Спиртке малынған мақта шаригімен саусақты өңдеп болған соң, залалсыз ланцетпен 4-ші саусақты тесу қажет. Тесілген жерде қан өздігінен ағуы қажет. Тесілген жерді қысып қан шығаруға болмайды. Бірінші тамшыны құрғақ мақтамен сүртеді де, 30 секунд сайын салфетканы батырып отырады, қан тоқтаған уақыт қан ағу уақыты деп есептеледі. Ол 2 - 5 минутқа тең. Тромбоцитопения кезінде, тромбогеморрагиялық синдромның ауыр түрінде, гемофилия ауруы кезінде бұл көрсеткіш ұзарады.
Қанның ұю уақытын анықтау.
Мақсаты: гемостаздын көрсеткіштерін анықтау
Жүргізу іс әрекеті:Саусақты спиртпен өңдеген соң сол жерді инемен тесіп, алғашқы тамшыны спиртке малынған мақтамен сүртеді. Тамшыны шыныға тамызып, секундомерді қосу керек. 30 секунд сайын тамшының үстінен скарификатормен жүргізіп отыру керек, фибрин жіпшелері скарификаторға алғашқы ілінген уақытты ұюдың басы деп есептейді. Сол уақытты белгілеу керек. Екі минут өткен соң қан ұйи бастайды. Сол жерде ұйыған қан түйіршігі пайда болады. Бұл ұю процесінің соңы болып есептеледі. Бұл уақытты да белгілеу керек. Ұю процесінің басымен ұйыған қан түйіршігі пайда болған уақыт аралығы қанның ұю ұзақтығы деп атайды.
Қанды биохимиялық зерттеу әдісі
Биохимиялық зерттеуге қан ертенгісін ашқарынға 7 - 9 00 дейін көк тамырдан 7-10мл алынады, немесе тамақтан кейін 12 сағат өткенде 4 сағат қана сақталады, 40С-3-7тәулік.
Жалпы ақуыз - қанда 65-85гл болады. Ақ уыз фракциялары: альбуминдер- 40-50 гл
глобулиндер -20-30 гл
Билирубин - 8,55-20,52мкмольл.
Холестерин қалыпты жағдайда 3,0-5,18ммольл атеросклерозда, қант диабетінде, ішімдікте, туберкулезде және т.б жағдайларда көтеріледі.
Глюкозаның мөлшері қалыпты жағдайда-3,5-5,7ммольл. Мөлшерінің көтерілуі-гипергликемия, азаюы- гипогликемия.
Амилаза - 16-30 гсағ, панкреатит, перитонитте, бүйрек жетіспеушілігінде көтеріледі. Төмендейді- ұйқы безінің некрозінде, тиреотоксикозда, күйік ауруында.
Креатинин - ер адамдарда 44-97 мкмольл, әйелдерде 44-115мкмольл, бүйрек жетіспеушілігінде көтеріледі.
Мочевина - 2,5-8,32 ммольл, бүйрек ауруларында, подаграда көтеріледі.
Несептің жалпы анализі
Несептің мөлшері 150-200 мл.
Несептің мөлдірлігі толық.
Несептің түсі сары сабан түсті.
Несептің иісі өзіне тән онша өткір емес болады.
Несептің реакциясы әлсіз қышқыл болады.
Несептің салыстырмалы тығыздығы 1003 тен 1026 дейін болады, ол несептегі әр түрлі еріген заттардың концентрациясынан тәуелді болады.
Несепті химиялық зерттеу. Қалыпты жағдайда несепте ақуыз, өт пигменттері, глюкоза (қант) анықталмайды.
Несеп тұнбасын микроскопиялық зерттеу.
Жалпақ эпителий көру алаңында 1-2 болады.
Эритроциттер қалыпты жағдайда кездеспеу керек, анықталса - гематурия.
Лейкоциттер көру алаңында 3-5 болады, 8 ден көп емес.
Тұздар - анықталмайды.
Нечипоренко әдісі бойынша зәрді зерттеу.
Нечипоренко сынамалы тәсілі бойынша ертеңгі дәреттің ортаңғы бөлігі алынады, 1 мл несепте: эр. - 1000. лейкоцит - 4000, гиалин цилиндрі - 220 есептейміз.
Функциональды әдістер.
Зимницкий әдісімен бүйректің қызметін анықтау үшін несепті тексереді, бір тәулік бойы 3 сағат сайын, тәуліктік диурезді 8 рет бөліп жинап (4 рет күндіз, 4 рет түнде), әр байқаудың мөлшерімен салыстырмалы тығыздығы анықталады. Зерттейтін күні ішетін сүйықтығы 1-2 литрден аспау керек.
Несепті қантқа жиыстыру.
Мақсаты: Несепте глюкоза бар жоғын анықтау.
Таңғы сағат 6-да қуығын босатуын сұрайды (ол есепке алынбайды). Келесі несеп тәулік бойы жиналады (келесі таңғы сағат 6-ға дейін). Келесі күні жалпы жиналған несепті өлшеп, араластырып, 100 мл ыдысқа құйып алып, жолдаманы ыдысқа жапсырып, зертханаға жіберіледі.
Зәрді глюкозуриялық профильге жинау.
Мақсаты: диагностикалық, несептегі қанттың (глюкоза) мөлшерін анықтау.
Қуықты түнгі зәрден 600 босатып, 1-ші порцияны сағ 600 сағат 1400 дейін жинау
Екінші порцияны сағат 1400 сағат 2200 дейін;
Үшінші порцияны сағат 2200 сағат 600 дейін жинайды;
Келесі күні жиналған несепті өлшеп, араластырып, әр ыдыстан 100 мл құйып алып, мөлшерін белгілеп, жолдаманы ыдыстарға жапсырып, зертханаға жіберіледі.
Копрологиялық зерттеу нәжісті зерттеу
Нәжістің жалпы анализіне копроцитограммаға нәжістің физикалық, химиялық қасиеттері және микроскопиялық зерттеу кіреді, нәжісті құрғақ, таза, шыны ыдысқа, несеп және жыныс жолдарының бөліністерін тигізбей жинайды. Нәжісті бөлінгеннен кейін 8-12 сағаттан асырмай, зерттеу керек. Пациент нәжісті зерттеу алдында дәрі ішпеу керек және нәжісте жасырынды қанды анықтағанда 3 күн бойы ет, балық, жасыл жеміс - жидек қабылдамау керек.
Нәжістің физикалық қасиеттері. Салмағы - 120-200 гр. Нәжістің көлемі өсімдік тағамдардан кейін кобейеді, ал көбінессе ақ уызды тағамдардан кейін және аштықта азаяды. Нәжістің салмағы 1500 гр дейін созылмалы энтеритпен панкреатитте кобейеді.
Нәжістің бөлу жиілігі тәулігіне 1-2 рет болады, энтеритте, колите 3-5 рет, ал дизентерияда-20 ретке дейін тәулігінде аз мөлшермен.
Нәжісті түрімен консистенциясы - шұжық тәріздес және тығыздығы бір келкі болады Түрі қоныр болады. Иісі - спецификалықөткір,қышқыл. өте өткір иіс- ашыған диспепсияда.
Қалыпты жағдайда шырыш , көрінер көрінбес тұтық сияқты болады, ал энтериттерде-ұсақ қоспалар тәрізді, колиттерде - сызықтардай. Паразит құрттар көзбен көрінеді: аскарида. власоглав, острица және т.б.
Қақырықты зерттеу.
Зерттеуге жаңа бөлінген қақырық алынады, оны құрғақ таза шишаға жинайды.Тәуліктік қақырықты ауызы жабылатын оңқаға жинап тоңазытқышта сақтайды. Қақырықты жинау алдында ауызды сумен шаю керек.
Қақырықтың физикалық қасиеттері. Қалыпты жағдайда болар болмас қақырық бөлінеді. Жедел бронхитте 2 - 5мл, 200-300 мл және оданда көп болса - өкпе абсцессі, бронхоэктазиялық ауру. Өте көп бөлінген кезде үш қабатқа бөлінеді:
Төменгі қабат - ірің, детриттер, ортаңғы - шырыш талшықтары, үстінгі - көбікті қабат. Іріңді қақырық екі қабатқа бөлінеді.
Қақырықтың сипаттамасы. Патологиялық процесске қарай қақырық осындай болады: шырышты, іріңді-шырышты, қандытәтбасқан түсті.
Консистенциясы қою - шырыштан, жабысқақ- фибриннен, сүйық - серозды сүйықтықтан. Сүйықтау - шырышпен серозды сүйықтық араласқанда.
Қалыпты жағдайда қақырықта иіс болмайды. Өткір иіс - өкпе абсцессінде, өте шыдамсыз шіріген иіс - өкпе гангренасында, қатерлі ісіктің ыдырауында..
Жай көзбен қарағанда Куршман спиральдарын, фибрин ұйықтарын, Дитрих тығындыларын, өкпенің ыдыраған ұлпаларын, тамақ қалдықтарын көру болады.
Қақырықты бактериоскопиялық зерттеуге жинау.
Қақырықты 2 аптадан артық жөтелген науқастан 3 рет байқауға, тексеруге жіберіледі.
Бірінші байқау: Сырқат ауруханаға бірінші рет шағым білдіріп келгенде. Қақырық сол күні мед. қызметкерінің бақылауымен жиналады. Қақырық бөтен адамдарсыз, мед. қызметкерінің бақылаумен, ашық ауада, егер жағдай жоқ болса, жақсы желдететін бөлмеде (ішінде желдеткіш, кварц лампасы бар) жүргізіледі. Келесі күнге сырқатқа ыдыс беріледі.
Екінші байқау: Қақырық келесі күні таңертен үйқыдан оянғанда, үйде жиналады, лабораторияға жеткізіледі.
Үшінші байқау: Қақырық сол күні зертханада мед. қызметкерінің бақылауымен жиналады.
Асқазан сөлін зерттеу.
Асқазан сөлі - түссіз, мөлдір, реакциясы қышқыл сүйықтық, құрамына тұз қышқылы, протеаза және басқада заттар кіреді.
Бос қышқылдық тұз қышқылы - асқазанда водород, хлор иондары түрінде болады.-20-40 ТЕ титрационды единица.
Байланған қышқылдық - бұл тұз қышқылының ақуыз молекуласымен байланған түрі: 10 -20 ТЕ.
Жалпы қышқылдық- барлық қышқылдар - 40-60 ТЕ.
Асқазан сөлінің физикалық қасиеттері. Қалыпты жағдайда иісі болмайды немесе әлсіз қышқыл. Түсі - мөлдір, түссіз. Ауыз қуысынан түскен аз мөлшерде шырыш кездеседі.
Микроскопиялық зерттеуі: микроскоп арқылы эпителиальды клеткалар, лейкоциттер, тамақ қалдықтары, атипті клеткаларАК анықталады, АК - бұл қатерлі ісіктің клеткалары, асқазан рагінде кездеседі.
Аспаптармен зерттеу әдістері
Рентгенологиялық зерттеу әдістер
Бұл әдіс рентген сәулелерінің толқындарының кіші ұзындығына және ұлпалардан өтуіне негізделген. Рентген сәулелері металлдан нашар өтеді әсіресе қорғасыннан (сондықтан рентгенологтарға одан қолғап, алжапқыштар жасалынады) рентген сәулелер адамнан әр түрлі өтеді: сүйектен бұлшық еттерге қарағанда және бауыр мен жүректен, өкпеге қарағанда аз сәуле өтеді.
Рентген аппарат ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz