Анатомиялық номенклатура

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

"Халықаралық анатомиялық номенклатура.
Анатомиялық терминдер"

Орындаған: Артыкбеков А.К.
103Б-топ Жалпы медицина
Қабылдаған: Есимова Г. Қ.

Алматы 2023

Мазмұны:

Кіріспе
Анатомиялық номенклатура
Негізгі бөлім
ХІХ ғасырдағы анатомиялық номенклатура
Анатомиялық номенклатура съездері
Анатомиялық терминдер мағынасы
Адам денесіндегі жазықтықтар мен осьтер
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Анатомия терминдерінің алғашқы латын тіліндегі тізімі 1887 жылы Германияда
шетелдің көрнекті ғалымдарының қатысуымен құрастырылды. Бұл тізім Германия анатомиялық қоғамының 1895 жылғы Базельде өткен конгресінде бекітілді (B.N.A). 1935 жылы Германия анатомиялық қоғамының Иенде өткен сьезі анатомия терминдердің жаңа тізімін қабылдады (I.N.A. - Ienar Nomina Anatomica). 1955 жылы Парижде анатомиялық номенкдатураның (P.A.N,) жаңа тізімі қабылданды. 1965 жылы Висбаденде өткен VIII халықаралық конгресі анатомиялық терминдерге мыңнан аса өзгертулер мен толықтырулар енгізді. Сонымен қатар P.N.A-ға сәйкес келетін әр ұлттың анатомиялық номенклатураларын жасау ұсынылды. 1959 жылы Кеңестер одағы кезінде денсаулық сақтау Минстрлігінің ғылыми кеңесі P.N.A номенклатура сәйкес тек орыс анатомиялық номенклатурасы қолданылсын деп қаулы шығарды. Алғаш рет P.N.A терминдеріне сәйкес орыс анатомиялық терминдерінің ресми тізімін Д.А Жданов пен профессор Ю.Н. Копаев жасады. Алайда, бұл тізім көптеген сынескер-тпелерге тап болды. Соңынан анатомдар, гистологтар және эмбриологтардың бүкіл одақтық сьезінде орыс анатомиялық номенклатурасы
бекітіліп, С.С. Михайловың редакциядауымен тек 1980 жылы ғана жарық көрді.
Тұңғыш қазақтың анатомиядағы атау-терминдерді ғылыми жолмен текскріп, бір
жүйеге келтіру мәселелері 1963, 1966 жылдары баспадан шыққан А.Р.Рақышевтың Анатомия терминдерінің қазақша-орысша-латынша сөздігінен басталады. Содан, осы кейінгі 40 жыл ішіндегі еңбектердің қорытындысы ретінде қазақтың өз ұлттық анатомия номенклатурасы Халықаралық анатомия номенклатурасымен сәйкестіріле (латын, орыс тілдерінде) 2003жылы баспадан шығарылды.

ХІХ ғасырдағы анатомиялық номенклатура

Алғашқылардың бірі Леонардо да Винчидің (1452-1519) анатомиялық есімдерін ретке келтіруге әрекет жасады. Ол адам денесінің бұлшық еттерінің орналасуы мен атқаратын қызметіне қарай бірінші классификациясын берді. А.Везалиус (1514-1564) номенклатурада орын алған шатасуды жоюға тырысып, араб анықтамалары мен орта ғасырлардағы латын сөздерінен бас тартып, грек сөздерін классикалық латын тіліне аударып, тек латынша белгілеулерді енгізді. Алайда бұл өрнектердің кейбірі аудармада сәтсіз болып шықты.18 ғасырдың аяғына қарай. анатомиялық атаулардың саны 30 мыңнан асты, олар іріктеу мен ғылыми жүйелеуді қажет етті. Генле (F. G. J. Henle) анатомиялық терминологияның дамуына үлкен үлес қосты, то-ри Р.Оуэнмен бірге белгілейтін бірқатар терминдерді ұсынды; адам денесінің жазықтықтары мен осьтері (ventralis - құрсақ; dorsalis - арқа; medialis - ішке, ортаңғы жазықтыққа қарай; lateralis - одан сыртқа бағытталған), бұл анатомияны көрсетуді айтарлықтай жеңілдеткен және жеңілдететін. Кейіннен А.н.-ны айтарлықтай жетілдіретін іргелі жұмыстар пайда болды. Олардың ішінде Onomatologia anatomica Girtl (J. Hyrtl, 1880) анатомиялық атауларды зерттеу маңызды орын алады. Ол Гис анатомиялық терминологиясының дамуына көп еңбек сіңірді (В. Хис, 1863--1934). Оның бастамасымен неміс анатомиялық қоғамы (Лейпциг, 1887) A. n. түзету мәселесін талқылады. Соның нәтижесінде 1889 жылы Р.А.Колликердің төрағалығымен арнайы комиссия құрылып, оның құрамына бірқатар елдердің ғалымдары кірді. Комиссия құрастырған латын г анатомиялық терминдерінің тізімі Базельде өткен Анатомиялық қоғамның конгресінде (1895) қабылданып, Базельдік анатомиялық номенклатураның (Baseler Nomina: Anatomica - BNA) атауын алды.

Базельдік анатомиялық номенклатурасы

BNA тік адамға қатысты дене мүшелерінің бағытын, орнын және қатынасын көрсететін терминдерге негізделген. Оны құрастырушылар келесі принциптерді ұстанды: 1) әрбір бөліктің бір атауы болуы керек - латын, мүмкін қысқарақ және қарапайымырақ; 2) есім күшті есте сақтауға ықпал етуі керек, бірақ сипаттама немесе түсініктеме болмауы керек; 3) жалқы есімдер атауларда жақшаға алынады [мысалы, tuba auditiva (Eustahii)]. BNA құрамында 5600 термин бар. Бірдей, бірақ әртүрлі атаулармен белгілі, ұғымдар біріктірілді.Бұл жалғыз А.н. бірқатар Еуропа елдерінде, сондай-ақ Америкада тез танылды. БНА Ресейде қабылданды, онда 1898 жылдан бастап Д.Н.Зернов (қараңыз) оны анатомиялық нұсқаулыққа енгізді. BNA енгізумен анатомиялық терминология негізінен оңтайландырылды. Дегенмен, БНА бірқатар кемшіліктерді қамтыды. Кейбір атаулар сәтсіз болды, тілдік қателер қалды.Морфология ғылымы дамыған сайын анатомиялық терминология нақтылаулар мен толықтыруларды қажет етті. 1923 жылы неміс анатомиялық қоғамы A. n-ді оңтайландыру бойынша жұмысты қайта бастады, комиссия құрды, жаңа терминдер тізімін дайындады және оны Қоғамның конгресіне баяндады (Йена, 1935). Стиевтің баяндамасы бойынша конгресс қабылдаған анатомиялық терминдердің тізімі Йена анатомиялық номенклатурасы (Jenaer Nomina Anatomica - JNA) ретінде белгілі.

Йена анатомиялық номенклатурасы

JNA жаңа шарттармен жаңартылды. Сонымен қатар анатомиялық атаулар жүйесі де өзгертілді; терминдерді құрастыру кезінде олар төрт аяқты омыртқалылардың денесінің орнынан шықты. Нәтижесінде, JNA-да көптеген сын есімдер пайда болды, олар дененің орналасуына қарамастан - адамдарда тік және төртаяқтыларда көлденең (мысалы, cranialis - басына жақын, caudalis - жақынырақ) мүшелер мен дене бөліктерінің қатынасын білдіреді. дененің құйрығына;proximalis - дене осіне жақын, distalis - осьтен алыс және т.б.). JNA тек Германияда және кейбір басқа елдерде тарады. Көптеген елдерде, соның ішінде КСРО-да, ЖНА мақұлдамады, өйткені оны құру принциптері қанағаттанарлықсыз болып шықты. JNA терминдері тым ұзақ және жиі негізсіз.1950 жылы Оксфордта өткен V Халықаралық анатомистер конгресі А.Н.-ны қайта қарау туралы шешім қабылдады, ол үшін Халықаралық номенклатуралық комитет құрылды, Г.В.Корнер осы комитеттің бірінші төрағасы болып сайланды, ал Г.В.Корнер сайланды. ғылыми хатшы -- Джонстон (Т. В. Джонстон). Жаңа халықаралық анатомиялық номенклатура БНА негізінде жасалды. Әзірленген қағидаларды басшылыққа ала отырып, комитет терминдердің біркелкі болуына ұмтылды. Олар қысқа, қарапайым және есте сақтау оңай болуы керек. Комитет дайындаған латын анатомиялық терминдерінің тізімі БНА-мен салыстырғанда айтарлықтай жаңартылып, VI Халықаралық анатомистер федеративтік конгресінде (Париж, 1955 ж.) хабарланды, ол тізімді бекітіп, оған Париж анатомиялық номенклатурасының атауын берді (қараңыз). - Parisiana Nomina Anatomica (PNA). Париж конгресі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.